Tíminn - 15.12.1917, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemur út einu sinni í
viku og kostar 4 kr. frá
upphaíi til áramóta.
__________—-------—^
ÁFGREIÐSLA
Bókbandið á Laugav. 18
(Björn Björnsson). Par
tekið móti áskrifendum.
I. ár.
Reykjavík, 15. desember 1917.
40. blað.
Fánamálið.
Saga íslenzka fánans er orðin
eigi litil, kotni öll kurl til grafar.
Verður það golt verkefni sagnarit-
ara á sinuin tíma að rekja alla þá
sögu. Mun sá þáttur eigi verða
ómerkastur talinn í sögunni um
baráttu íslendinga að ná fullu
sjálfstæði.
Það mun og reynast að örðug-
leikarnir sem orðið hafa um fram-
gang þess máls, hafa eigi sízt glætt
ást fslendinga á fánanum og skýrt
fyrir þeim nauðsynina að eignast
hann, því að hinu var ekki til að
dreifa að þeir elskuðu hann af því
að þeir berðust undir honum.
Væri þá og vel farið að sagan
hefði frá þeim atburðum að segja,
að þegar konungur íslands neitaði
íslendingum um fullkominn sigl-
ingafána, og það-er svo var í garð-
inn búið að þeirri kröfu fylgau
allir þingmenn og allur landslýður
— þá hafði það þær afleiðingar
að íslendingar hundu enn meiri
Irygð við fána sinn, fundu enn
skýrar en áður nauðsynina að
halda allir vel saman, og tóku
allir sameiginlega þau ráð sem
dugðu til þess að þeir hlutu að fá
fána, ef ekki úr annars hendi þá
úr eigin.
Saga fánamálsins verður elrki
;sögð hér að sinni, enda gerist þess
engin þörf. Það kemur málinu ekki
lengur við hvort heppilegt var eða
ekki, að krefjast fánans nú, eða
hvort aðferðin um að krefjast hans
var hin réttasta. Hið fyrra er farið
og alt snýst um hið stórvægilega
nýja, að allir íslendingar kröfðust
þess að fá fullkominn siglingafána,
en konungur neitaði. Og hið mikla
viðfangsetni er þetta: hvernig eiga
íslendingar að taka undir það svar?
Þess er ekki að dyljast og er
skylt og rétt að það sé sagt opiií^
berlega, að svo munu hafa farið
flestum íslendingum er þeir fengu
fréttina um fánasynjunina, að
þeim flaug í hug hugsunin: eigum
við að skilja þegar við Dani.
Öllum þorra landsmanna mun
vera það ljóst, að það er markið
sem lcept er að, að geta staðið al-
gerlega á eigin tótum og lúta eng-
um nema sjálfum sér. Þegar svo
það ber við að þjóðinni er synjað
um þann rétt sem hún krefst í
einu hljóði, vaknar eðlilega spurn-
ingin hvort ekki sér tímabært að
skilja þegar og taka sér sjálfur
þann rétt sein um er synjað.
Það væri og ómannlega að ver-
ið, hugsuð menn sér þann mögu-
leika að láta nú málið falla niður
með ósæmd, hætta við að krefjast
siglingafána, einkanlega þegar for-
sætisráðherra heflr rekið erindi
vor svo einarðlega og með fullri
skynsemd, eins og sjá má á öðr-
um stað hér í blaðinu.
En hugsunin um skilnað við
Dani kemur ekki einsaman í hug-
ann, í sambandi við fánasynjunina.
Ófriðurinn geysar og enginn veit
hversu margar og miklar hættur
henn getur haft i för með sé fyrir
land okkar.
Möguleikarnir eru svo margir og
ófyrirsjáanlegir, sem liægt er að
gera ráð fyrir, í sambandi við
hann, að vissast er að stofna ekki
til þeirra stórræða sem með ein-
hverju móti geta þolað bið. í sam-
bandi við væntanlega friðarsamn-
inga gelur og verið farsælast að
hafa alla vegu opna.
Þá er þess enn að gæta að þeg-
ar til skilnaðar kemur verður þjóð-
in að standa samtaka um að skdja
og um að gera alt vel sem þá þarf
að gera, en það eru ekki líkindi
til þess að það næðist nú, því að
mörgum myndi hrjósa liugur við
að stofna til slíks undir núverandi
kringumstæðum og með það í huga
sem að framan greinir. Það má
telja víst að til þess að hefja skiln-
aðarbaráitu nú þegar, þyrfti að
stofna til ófriðar innanlands og
væri af því sjáanlegur stór skaði
hvor stet'nan sem yrði ofaná, en á
það hefir verið bent hér áður í
blaðinu, að um þessa hluti verð-
um við íslendingar að gera það
sem mögulegt er til að sundrast
ekki.
Á þessum grundvelli vill Tím-
inn láta í ljósi skoðun sína á málr
inu og er hún í fullu samræmi
og í beinu framhaldi af því sem á
undan er gengið, sem er: einróma
álit þingsins og einarðleg fram-
lcoma forsætisráðherrans.
Vegna stríðsins sem felur i sér
svo rnarga möguleika, krefjumst
vér íslendingar þess, að halda
opnu málinu uin fánaneitunina.—
Við tökum okkur rétt til þess að
gefa Dönum ekkert svar að sinni,
þ. e. meðan stríðið stendur. Þegar
slríðið er búið munum við gefa
svar okkar. Tímann sem vinst
þangað til notum við til þess að
geta þá gefið viðeigandi svar. Við
styrkjum okkur í samheldni um
öll þau mál sem horfa út á við.
Og við gerum ráðslafanir til þess
að eiga víst nóg af handbæru fé,
um það leyti sem friður er satn-
inn, til þess að geta borgað skuldir
okkar þegar við viljum, á þeim
stað sem við viljum. Og á þeim
grundvelli verður svar okkar, þeg-
ar við gefum það: fánann eða
skilnað.
Eina undantekningin frá þessu
gæti verið sú, ef eittlivað alveg
nýlt kæmi fram í málinu, sem gerði
það líklegt að fáninn fengist fyr.
Hreinar línur eru ávalt farsæl-
astar. Þær hafa verið dregnar hér.
Bein afleiðing þessarar stefnu er
sú að fánamálið verður væntan-
Iega ekki mikið rætt hér í blaðínu
eftirleiðis. Tíminn vill sem minst
deila um málið. Hann gengur út
frá öllum íslendingum samtaka
um það. Tíminn álítur að undir-
búningur íslendinga undir það að
gefa viðeigandi svar við fánasynj-
uninni eigi að gerasl í kyrþey og
eigi sem minst að ræðast opin-
berlega.
En jafnframt leggur Tíminn hina
mestu áherzlu á að hvergi sé kvik-
að frá settri stefnu, allur undir-
búningur ræktur sem bezt og felur
stjórn og þingfiokkum að ræða
það og ákveða um það, án þess
hærra fari.
Á þennan veg einan hyggur
Tíminn að borgið sé fullkomnum
rétti og sóma stjórnar, þings og
þjóðar. Og um leið i fullum mæli
gætt stillingar og forsjár.
Pánamálið fliitt í ríkisráðinu.
Forseti ráðuneytis íslands flutti
fimtudaginn 22. nóvember þ. á. í
ríkisráðinu eftirgreinda allraþegn-
samlegasta tillögu um löggilding
á fána íslands, og færði þau rök
að henni, sem nú skal greina:
Síðasta Alþingi samþykti í báð-
um deildum svofelda þingsátyktun:
»Alþingi ályktar að skora á
stjórnina að sjá um að íslandi
verði þegar ákveðinn fullkominn
siglingafáni með konungsúrskurði,
og ályktar að veita heimild til
þess, að svo sé farið með málið«.
Þingsályktun þessa samþykti
Alþingi með öllum atkvæðum, og
það er engum eta undirorpið, að
hún er bygð á samróma og mjög
ákveðnum óskum allrar íslenzku
þjóðarinnar.
Alla stund frá stofnun þjóðveld-
is á íslandi hefir meðvitunin um,
að íslendingar væri sérstök og
sjálfstæð þjóð, lifað í tungu og
löggjöf landsins. Framfarir í menn-
ing og efnahag liafa á síðustu
mannsöldrum komið í stað langr-
ar afturfarar, og vakið kröfur þess,
að þjóðerni íslands sé sýnt með
þeim einkennum, sem eru heildar-
merki þjóðanna að skoðun nútím-
ans. Sérstaklega liefir þróun ís-
lenzkra siglinga valdið því, að sú
ósk er orðin mjög öflug, að ísland
fái sinn eiginn fána tii sanninda
um þjóðerni sitt.
Eg verð að leggja það til, að
Yðar Hátign verði við þessari ósk
með allrahæstum úrskurði um ís-
lenzkan fána.
í umræðunum á Alþingi var því
lýst, að ísland hefði efalausan rétt
til þess að hafa sinn eiginn fána
og að hin stjórnarskipulegu völd
íslands hefðu fult vald til að skipa
þessu ináli. Eg verð að vera þeirrar
skoðunar, að þar sem ekki er deilt
um rétt íslands til yfirráða yfir
verzlun sinni og siglingum, þá fel-
ist þegar þar í heimild til þess
eftir tilmælum Alþingis að afnema
með konungsúrskurði takmarkanir
þær á notkun íslenzka fánans á
íslenzkum skipum fyrir utan land-
helgi, sem settar eru í konungsúr-
skurði 22. nóvember 1913.
Eg áskil mér að gera síðar til-
lögur til breytinga á löggjöf íslands,
þær er leiða kynnu af konungsúr-
skurðinum.
Samkvæmt framansögðu leyfi eg
mér allra þegnsamlegast að leggja til:
að Yðar Hátign mætti allra mildi-
legast þóknast að fallast á, að
fáni sá, sem ákveðinn var með
konungsúrskurði 19. júni 1915
verði löggildur fáni íslands, og
að afnema jafnframt konungs-
úrskurð 22. nóvember 1913 um
sérstakan íslenzkan fána.
Út af tillögu þeirri, sem ráðherra
íslands hafði borið fram, fórust
forsœtisráðherra Dana
þannig orð:
1 samrætni við það, er eg sagði
í ríkisráði 22. nóv. 1913, um mál
það, er nú er aftur á ferðinni og
af Dana hálfu ekki hafði verið
búist við, að aftur mundi fram
borið, án þess að tillit sé tekið til
þeirrar niðurstöðu, sem þá varð,
verð eg að halda fast við það,
að málinu verði ekki skipað á
þann hátt, er ráðherra íslandi
leggur til. Af hálfu Dana er það
samt að segja, að þeir eru fúsir til
nú sem fyr að semja um þau deilu-
atriði, sem fram koma um sam-
bandið milli Danmerkur og íslands.
Ráðherra íslands,
Af ástæðum þeim, sem eg hefi
flutt fram, verð eg að halda fast
við tillögu þá, er eg hefi borið hér
fram, og fari svo að Yðar Hátign,
eftir það sem fram er komið, viljs
eigi fallast á tillögu mína, leyfi eg
mér til skýringar um, hvernig þá
muni víkja við, að láta þess getið,
að þótt eg og samverkamenn mín-
ir í ráðuneyti íslands geri ekki
synjunina að fráfararefni, svo sem
nú er ástatt, þá má ekki skilja
það svo, að vér leggjum eigi hina
mestu áherslu á framgang málsins,
og vér vitum það með vissu, að
Alþingi muni ekki láta málið nið-
ur falla.