Tíminn - 02.02.1918, Qupperneq 2

22
TtMINN
Um ostagerð
eftir
Jón Á. Guðmundsson.
III.
Eitt af því, sem mest mælir með
Gráðaostagerðinni hér á landi, er
hve byggingarkostnaðurinn verður
lítill í samanburði við það, sem
þarf í öðrum heitari löndum. Hér
er hitinn svo lítill að sumrinu, að
engan sérstakan útbúnað þarf lil
þess aðverjast honum.
í stað þess hafa Frakkar t. d.
varið tugum miljóna franka til að
útbúa kjallarana í Roquefort, svo
þeir yrðu ekki of heitir fyrir ost-
ana. Kjallarar þessir eru um 12
melra djúpir, og auk þess jarð-
göng úr botni þeirra inn og niður
í kalklög fjallanna og eru alt að
500 metrar á lengd. Auk þess hef-
ir á síðari árum verið mikið af
kælivétum notað við ostagerð þeirra.
Hér þurfa geymslukjallarar ekki
að vera dýpri en 21/« meter ef
þeir eru allir undir yíirborði jarð-
arinnar, sem er hið æskilegasta,
enda sjálfsagt, því engir gluggar
mega þar vera.
Ostabú, sem vinnur úr 15000
lílrum af mjólk yfir sumarið, þarf
byggingu, sem er 4X? metrar að
grunnmáli, ein hæð með kjallara
undir. Gólíið á húsinu þarf að vera
úr steinsteypu, og kjallarinn allur
steinsteyptur að innan. Húsið sjálft
má vera úr tré, þó steinninn sé þar
heppilegri, sökum hins raka lofts
sern þar er inni. Með þverskilrúm-
um sé því skift í þrjú herbergi. í
öðrum endanum er inngangur
hússins. Þar er herbergi 2 metra
á breidd. í því er mjólkin vegin
og ostarnir saltaðir. í miðju hús-
inu er ostaskálinn 3,5 metra breið-
ur. Þar er mjólkin hituð og hleypt,
síuð frá draflanum, soðin niður o.
íl. Inst er þurkrúmið, það er að
eins 1,5 meter á breidd. Þar eru
ostarnir þurkaðir á þann hátt, að
mysan siast úr þeim; draflinn og
Gráðamyglan látin í ostamótin, og
þeim snúið við öðru hvoru. Þar
þarf að halda jöfnum hita allan
sólarlrringinn, og þess vegna óheppi-
legt að hafa það stórt. Á daginn
má fá þangað hita úr ostaskálan-
um, en að nóttinni verður að hita
þar upp. Kjallaranum sé einnig
með þverskilrúmum skift í þrjá
hlula. Undir þurkrúminu sé ís-
geymsla 2,4 metrar á breidd. Þar
næst mjór gangur 1,1 meters breið-
ur. Þar sé gengið niður í kjallar-
ann úr ostaskálanum. Undir sölt-
unarrúmi sé ostakjallarinn. Þar sé
op á gólfinu, svo ostarnir verði
undnir þar upp og niður. Hér er
ekki gert ráð fyrir neinni íbúð,
sem undir mörgum kringumstæð-
um væri þó nauðsynleg, því viða
mun haga syo til, að búið yrði að
mörgu leyti illa sett svo nærri bæj-
um, að fólk það, sem ynni að
ostagerðinni, gæti haft þar íbúð
sína.
Æskilegast væri að rafmaghsslöð
lil reksturs ostabúrsins, væri kom-
ið upp jafnframt og búinu sjálfu.
En þó að það væri ekki til að
byrja með, væri sjálfsagt að reisa
búið á þeiin stað, sem liægt væri
að fá nægilegt vatnsafl- til raf-
magnsvinslu. .
Áhöld til Gráðaostagerðar eru
ekki sérstaklega margbrotin. Einna
mestur kostnaður liggur í osta-
mótunum. Þau þurfa 1 fyrir hverja
3 lítra mjólkur þá daga sem mjólk-
in er mest.
Þau eru best úr tinuðum kopar,
eru einnig gerð úr leir eða blikki.
Auk ostamótanna eru hleypiker,
síuker, mælar ýmiskonar og ýms
önnur smáverkfæri. Við mysu-
ostana þurfa auk þess ýms verk-
færi, svo sem hrærivélar, og pott-
ar til að sjóða mysuna niður.
í Roquefort er notað nokkuð af
vélum við ostageymsluna, en ólík-
legt er, að ostagerðin hér verði
bráðlega rekin i svo slórum stíl,
að slíkur útbúnaður svari kostnaði.
Fyrir stríðlð myndi bygging eins
og hér er lýst, undir llestum kring-
umstæðum ekki hafa kostað mik-
ið yfir 3000 krónur með öllum
nauðsynlegum áhöldum til ostgerð-
arinnar. En nú munu áhöldin ein
saman kosla 16—1800 krónur.
Eins og nú standa sakir, er því
óráðlegt að koma upp verulegum
byggingum. Til bráðabyrgða mætti
notast við vanalega kjallara, og
hafa þá ostagerðina ekki yfir
geymslukjallaranum. Eu þá þyrfti
að byrgja glugga og yfirleitt útbúa
kjallarann svo, að þar yrðu sem
allra minstar hitabreytingar. Mætti
jafnvel nota ís til að draga úr
sumarhitanum (Frh.).
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar,
Þegar við höfðum lokið erind-
unum í Reykjavík, snerum við
heim á leið. Ferðin gekk vel og
vorum við ekki nema 7 eða 8
daga á leiðinni og komum þó við
á Patreksfirði, Arnarfirði og Ön-
undarfirði. — Á Önundarfirði kom
út á skip til okkar vasklegur mað-
ur. Segir hann okkur að hún sé
komin. Eg spyr hvað hann eigi
við. Hann segir að það sé tamin
reyður sem komi árlega þar á
fjörðinn, með kálf 11—13 álna
langan. Kálfinum sé veitt aðför og
hann drepinn, með því að stung-
ið sé lensu í hrygg honum. Sitji
hún þar föst, og er hún taki
að ryðga verði kálfurinn að lok-
um svo stirður, að hann geti ekki
færst í kaf. Sé þá farið á bátum
og kálfurinn kvíaður frá móður-
inni og rekinn á land. Fylgi móð-
irin þá svo fast eftir að einum
tveim sinnum hefði það komið
fyrir, að hún hefði farið undir
bát og ætlað að hvolfa honum.
Inn á Aðalvík koraum við líka.
Þar ætluðu þrenn brúðhjón að
gifta sig og halda veizlu, en fátt
var lil fanga. Vantaði bæði kaffi
og sykur. Bættum við úr því og
gáfum hvorttveggja.
Þaðan sigldum við til Eyjafjarð-
ar. Þai' þóttust menn okkur úr
helju heimt liafa, kváðust varla
hafa búist við að sjá okkur aftur.
Eg sagði nú bændum, að það væri
nú meira en það, að eg væri kom-
inn með vörurnar, sem eg hefði
átt að kaupa fyrir þá, eg væri í
ofanálag kominn með ódýrar kram-
vörur lianda konunum þeirra.
Þegar þetta fréttist fyltist »jagtin«
af madöinum og dætrum þeirra,
en allar þær sem áttu ekki vörur
í skipinu urðu að taka út í reikn-
ing hinna. Eg reiknaði vörurnar
með sama verði og Fiscker seldi
þær i Reykjavík, en félagið fékk
sína 25°/o. Konunum þóttu vör-
urnar fallegar og ódýrar, svo þær
flugu út.
Eg skipaði nokkru af vörunum
upp út með sjó, en hélt með hitt
til Akureyrar.
Þegar til Akureyrar kom var
mér sagt að kaupmenn hetðu fast-
ráðið að liöfða sakamál á móti
mér út af traustatakinu á tunn-
unum. En eg brá mér ekki mikið
við það, og sagði að kaupmönn-
um væri það velkomið, en eg hefði
miða í vasanum er sýndi að svik-
ið mál hefði verið á lunnunum og
væri ekki mikið fyrir liaft að
draga li,ann upp úr vasanum og
sýna hann. Færu kaupmenn í saka-
mál við mig, fengju þeir sakamál
frá mér fyrir svikið mál.
Þetta mun hafa borist kaup-
mönnum lil eyrna, enda fór svo
að aldrei hreyfðu þeir tunnumál-
inu. Og eftir þetta bar minna á
mismunandi stærð á tunnum þeim
sem kaupmenn afhentu bændum,
enda ætluðu bændur ekki að draga
sakamál á hendur kaupmönnum,
ef tunnumálið yrði enn mun stærra
en lögákveðið var.
Þá gripu kaupmenn til annara
ráða. Þeir sendu menn út sem
skildu reyna að fá keyptar hjá
mér vörur og ætluðu, ef þetta tæk-
ist, að festa hendur í hári mér
fyrir ólöglega verzlun. En eg harð-
neitaði að selja og sagði að það
kæmi ekki til mála að eg færi að
brjóta lögin. Bændur ættu vöruna
og þeir yrðu að biðja þá um þá
hluti sem þá langaði til að eignast.
Það sem af gekk af vörunum
seldi eg á uppboði og hljóp það
nálægt 50 rikisdali.
Þegar eg hafði losast við vör-
urnar hélt eg heim og fór að gera
upp reikningana. Kom þa í ljós
að ágóðinn af þessari 6000 rd.
verzlun var 1335 rd. Var eg nú
hálofaður fyrir allar framkvæmd-
irnar.
Árið eftir kvæntist eg og fór að
búa. Hafði eg þá í mörgu að snú-
ast. Meðal annars smíðaði eg
kirkju í Laufási og aðra á Hálsi.
Af öllu þessu leiddi það, að eg
gat ekki sint verzlun þá í bili.
Hér hefi eg þá stuttlega skýrl
frá upphafi verzlunarhreyfingar-
innar meðal bænda við Eyjafjörð.
Þeir liöfðu lært það að þeir voru
ekki að öllu upp á kaupmenn
komnir. Og betra verð fengu þeir
hjá kaupmönnum næslu árin á
eftir.
[Næsti þáttur er um upphaf sall-
fisksverkunar og gufubræðslu lifrar á
Norðurlandi].
£eilréttar rangjærslnr.
Einkennileg blaðagrein, er »Svar«
til mín frá Sigurði Kristjánssyni
í 39. tbl. Vestra. Einkennileg að
því leyti að afarmikið af misskiln-
ingi og rangfærslu hefir slæðst inn
i greinina. S. Kr. getur ekki —
samkvæmt því sem í greininni
stendur — hugsað sér tvo aðila,
nema sem andstæðinga í einhverju
máli. En frá minu sjónarmiði er
stjórnin eða fjárveitingarvaldið ann-
ar aðili heldur en templarar eða
hver sá, sem fjárveiting hlýtur.
Og virðist það nokkuð takmarkað-
ur skilningur, að finnast afhending
og móttaka vera eitt og hið sama.
S. Kr. finst það óeðlilegt og
jafnvel hlægilegl að margfalda þurfi
fjárveiting til bindindisstarfsemi
á landi, sem ekkert áfengi á að
finnasl í, og eru þetta hans aðal-
rök fyrir því að stjórnin hafi ætl-
að templurum rógfé.
En samt sem áður eru engin rök
fyrir staðhæfingum hans. Það eru
fyrst og frernst engin lög til, sem
ákveða að landið skuli vera áfeng-
islaust. Og auk þess er hverjum
manni ljóst, að meðan þjóðin er
ekki þroskaðri og löghlýðnari en
svo, að hætta er á innflutningi á-
fengis, þá er um leið fuil þörf á
bindindisstarfsemi. Og þó að full-
komin löggæzla sé æskileg, er liún
þó í rauninni ekki eins mikils virði
fyrir þjóðfélagið og margfölduð
bindindisstarfsemi. Og þó að þing-
ið hafi felt þessa fjárveiting er
það engin sönnun fyrir að hún hafi
átt að vera rógfé.
Það er líka auðséð að S. Kr.
iðrast þessara orða sinna, og reyn-
ir að draga úr merkingu þeirra.
Hann segist kalla það róg að ljósta
upp bannlagabrolum, sem er und-
ir mörgum kringumstæðum beint
lagaleg og siðferðisleg skylda hvers
borgara.
Um manngildi templara og þann
samanburð, sem S. Kr. gerir á
stóryrðum sínum um bannmenn-
ina og mínum um ofdrykkjuna, er
sennilega Sþýðingarlitið fyrir okkur
að fjöryrða. Það heldur líklega
hvor sinni skoðun í því hvort sé
vítaverðara, því eins og máltækið
segir þykir hverjum sinn fugl fagur.
Það er bein rangfærsla hjá S.
Iír. að eg haldi því fram, að neysla
víns sé refsingarverð ef viðkomandi
hefst ekkert ósæmilegt að undir
áhrifum vínsins, en vítalaus ef
hann drýgir glæp meðan hann er
ölvaður. Eg hélt því einungis fram
að hafa þurfi ölvaða menn í haldi
tii þess að þeir ekki vinni sjálfum
sér eða öðrum tilfinnanlegan skaða
undir áhrifum vínsins. Enda er sú
stefna, að koma í veg fyrir glæp-
ina, langtum hollari og gagnlegri