Tíminn - 02.02.1918, Blaðsíða 3

TlMINN
23
fyrir þjóðfélagið, lieldur en þó
glæpum sé stranglega refsað.
S. Kr. vill sanna það, að smygl-
un áfengis sé ekki glæpsamleg.
Sem rök fyrir slíku segir hann á
einum stað: »— enginn hlutur
verður glæpsamlegur fyrir það eitt,
að hann er bannaður með lögum.
Hann verður að vera það í eðli
sínu«.
En hvað er það sem í eðli sínu
er glæpsamlegt, annað en það sem
eiuhverskonar lög hafa skapað lil-
finninguna fyrir hinu svo kallaða
glæpsamlega eðli? Pað hlýtur að
dæmast samkvæmt siðalögmáli,
sem til hefir verið frá því áður
en lög voru tilbúin. Jafnvel lægstu
þjóðflokkarnir hafa einhverjar t. d.
trúbragðalegar lagasetningar að lifa
eftir, en allir vita að siðmenning
þeirra er á afarlágu stígi.
Siðmenning vorra tíma hefir því
skapast af þeim lögum sem sett
liafa verið, af þjóðfélögum og trú-
bragðafrömuðum (t. d. Móse), og
um leið hefir skapast tilfinningin
fyrir því glæpsamlega eðli hlut-
anna sem S. Kr. ritar um. IJað
eru því lögin sem gert liafa og
gera verknaðina glæpsamlega. Al-
menn tilfinning hefir ekki allaf
komið samfara lagasetningunni,
lieldur seinna meir, sem afleiðing
hennar.
Þau lög sem miða að því á ein-
hvern hátt, að takmarka hið svo
kallaða einstaklingsfrelsi — og það
eru raunar flest lög — mæta vana-
lega nokkurri mótstöðu í fyrstu,
cn eftir því sem stundir líða þró-
ast svo tilfinningin fyrir réttlæti
þeirra að mótstaðan hverfur að
lokum.
Það eru lögin sem ákveða hvort
verknaðirnir eru glæpsamlegir eða
ekki. Enginn annar fástur mæli-
kvaði er til, því andstygðartilfinn-
ingin er svo óákveðin og misjöfn
eftir þroska og menningu þjóð-
anna, enda er tilfinning meiri hlút-
ans vanalega samhljóða lögunum.
Verkin geta því orðið glæpsam-
leg fyrir það eitt að þau eru bönn-
uð með lögum, þó engin þjóðartil-
finning sé þeim samhljóma.
Hinu persónulega hnútukasti S.
"Kr. ætla eg ekki að svara. Finst það
mér ósamboðið að svara slíku. Enda
er það að eins nauðvörn þeirra
manna, sem ætla sér að verja
slæman málstað, og hafa mikla
löngun til að knéselja mótstöðu-
manninn. Hnúturnar eru því ávalt
til að spilla fyrir höfundinum og
málstað hans, en ekki þeim sem
skeytunum er beint að.
Jón Á. Guðmundsson.
Mannalát: Guðm. Olsen kaup-
maður í Reykjavík er nýlega lát-
inn. Var hann í flokki hinna merk-
ari borgara Reykjavíkur og vel
látinn. Hann var um langt skeið
slökkviliðsstjóri. — Ingjaldur Sig-
urðsson bóndi á Lambastöðum á
Seltjarnarnesi, lengi lireppstjóri
þeirra Seltirninga, andaðist síðast-
liðinn sunnudag.
Verkráöendur og vinnendur.
Skal þá næst vikið því hverjar
séu aðalorsakirnar tii þessa hátta-
lags lijá hjúunum og verkafólki.
Frá sjónarmiði þess er aðalástæð-
an sú að vinnuráðendur geri sitt
ýtrasta til að láta fólk vinna lijá
sér sem allra mest fyrir sem minst
kaup. Enda þólt þessi ástæða
eigi nokkra stoð getur hún ekki
við nána íhugun orðið aðalástæð-
an. Það eru til þau dæmi og þau
alls ekki svo fá, að hinir sann-
gjörnustu og beztu húsbændur eru
í mestu vandræðum með að láta
fólk sitt vinna sæmilega.
Fyrsta ástæðan til þessa er sú
að hér hefir verið nú um skeið
talsverður skortur á verkafólki eink-
um til sveita síðan fjölga tók fólki
í kaupstöðum og sjávarþorpum —
mest fyrir aukinn sjávarútveg og
verzlun. — Bændur og aðrir vinnu-
veitendur hafa því oft orðið að
ráða sér fólk með afar kostum og
viðhafa eftirgangsmuni til þess að
fá fólkið. Við það hefir það séð
sér leik á borði og komist að með
það að sýna verkráðendum ósvífni
og bjóða þeim byrginn. Hjúið t. d.
hugsað sem svo: Þú getur ekki
búið húsbóndi góður ef þú hefir
mig ekki, og fari eg, er ekki víst
að þú fáir hjú í staðinn.
Fjöldi húsbænda hefir látið hér
undan siga, oft að vísu fyrir mein-
leysi og deiglyndi og hörfað svo
langt að þeir hafa t. d. heldur geng-
ið í verslu verkin sjálfir en ætla
hjúunum þau, eins og vikið er að
hér að framan, og ekki þorað að
vanda um við hjúin.
Eg hefi á ferðum mínum oft átt
tal um það við bændur, hvað kýr
þeirra væru til vanvirðu og skaða
óhreinar og illa hirtar, hey illa um
gengin o. s. frv. Viðkvæðið hjá
þeim hefir, oft verið það að hjúin
eða þeir, sein ætlu um þetta að
sjá, svöruðu ilfu til og sýndu óá-
nægju ef að væri fundið. — Þetta
og annað þess háttar er á stundum
bændunum sjálfum að kenna. Þeir
ekki nógu hirðusamir um störfin
og stjórnsamir.
En orsökin er sú, að sumstaðar
eru börn alin upp í iðjuleysi og
hirðuleysi gagnvart vinnunni. Það
á sér stað hjá öllum stéttum.
Ein orsökin og sú, sem á drjúg-
an þátt i þessu er það, að fólk hefir
— einkum nú upþ á síðkastið —
fengið hátt kaup við sjósókn og
aðra vinnu við sjávarsiðuna er ver-
ið vinnulaust með köflum og þá
vanist á það að láta sér líða vel
í leti og iðjuleysi.
Enn er ein ástæðan og það eru
félög verkamanna sem risið hafa
upp nú á síðustu áruin. Það bólar
greinilega á því að áhrif þeirra eru
ill, hvað viðkemur því hvernig
verkamenn standa í stöðu sinni.
Þetta er heldur ekki undravert þeg-
ar leiðandi menn þessa félagsskap-
ar halda hrókaræður um það yfir
félagsmönnum að vinnuveitendur
og þeir sem efnaðir teljast séu ó-
þokkar, sem lifi og græði eingöngu
á þeim sem vinna með höndum,
en liggi sjálfir í leti og sællífi.
í þessum ræðum tel eg víst að
það gleýmist að geta þess, að fjöldi
verkamanna er þannig úr garði
gerður — við skulum segja frá
hendi forsjónarinnar — að þeir eru
til einskis annars færir en að vinna
með höndum, læra aldrei að afla
fjár eða gæta þess. Mega því vera
þakklátir þeim sem veita þeim
vinnu, fyrir daglegt brauð. Og allir
mega verkamenn vera þakklátir
fyrir að fá vinnu þegar þéir ekki
sjá aðra útvegi til að lifa á, hvort
sem þeir hafa af sjálfráðum eða
ósjálfráðum orsökum lent inn á
verkamanns brautina. í ræðum
þessum mun það heldur ekki tek-
ið fram að það kostar vinnuveit-
endur margvísilegar áhyggjur og
margfalt erfiði að geta veitt vinn-
una og að þeir verða að bera gjöld-
in til að sjá fyrir verkamönnum,
er þeir geta ekki séð sjálfir fyrir
sér og sínum.
Það er eðlilegt að þessar ræður
veki kur og þrælslund hjá lítt þrosk-
uðum verkamönnum í garð vinnu-
veitenda, og afleiðingarnar verða
þær að verkafólkið verður verra
fólk, vinna þess verður ófarsælli,
vinnuveilendur verða »þyngri á
bárunni« í garð verkafólks; öllum
líður ver og hamingjan hjálpi þeim,
sem bera ábjrrgð á þessum aíleið-
ingum. —
Nú sem stendur hafa hinir sömu
sem olað hafa skallanum, orðið í
auðmýkt að gefa sig á náðir lands-
búsins og bæjarstjórnar Reykjavík-
ur og biðja um vinnu og þeim
veitt hún að eins þeirra vegna,
jafnvel þólt vinna sú komi að litlu
haldi og veitendur líði við þetta
stórtjón. Kenna menn að vísu stríð-
inu um þetta, og er það eltki ó-
réttmætt að vísu, en atvinnuleysi
hjá verkafólki á veturna hefir átt
sér stað og það til voða nú til
margra ára undanfarið og mun
gera vart við sig þótt ófriðnum
linni. Það er vandræðamál.
Ekki vil eg að þessi ummæli
mín um téðan félagskap verði skil-
in á þann veg að eg telji félög
þessi eigi ekki að vera til. Eg tel
það sjálfsagt að verkamenn hafi
félög með sér til að annast sinn
hag. Vera á verði ef þeim er sýni-
lega gert rangt til frá hendi vinnu-
veitenda og koma á hjá sér sam-
tökum til umbóta, atvinnutrygg-
ingum o. fl. En félagsandinn verð-
ur líka að vera bygður á sann-
girni i garð vinnuveitenda og slciln-
ingi á því að báðar stéttir eru
nauðsynlegar hverju þjóðfélagi og
síðast en ekki síst þarf félagsandinn
að opna augu félagsmanna fyrir
skyldum þeim, sem á þeim hvila
gagnvart vinnunni og sem hluta
af þjóðfélagsheild. Það ætti ekki
að bóla á því í félagsandanum að
þessir menn hefðu óbeit á sjálfum
sér vegna verkamennskunnar, til
þess er sannarlega engin ástæða,
því að góð vinna er göfug. En á
hinu mætti bóla í félagsandanum
að verkamenn slanda of höllum
fæli til þess að geta boðið öllum
og öllu byrginn.
Leiðendur þessara félaga halda
því fram að verkamenn verði að
halda uppi harðri baráttu gegn
vinnuveilendum og vera ósvífnir,
en það leiðir — auk þess sem áð-
ur er tekið fram — til þess að
vinnuveitendur verða einnig að
hervæðast: mynda félög og hafa
samtök með sér, viðvíkjandi kaupi
verkafólks o. fl.
En með þessum samtökum eða
félagskap beggja megin, til þess
uð togast á um upphæð vinnu-
launa verður ekki því marki náð,
að vinnendur leysi störf sín betur
af hendi og um leið skyldur sínar
við sjálfa sig og þjóðfélagið. Hér
þarf þarf annað að koma til sög-
unnar. — (Frh.)
Jón H. Porbergsson.
Landsreikningurinn 1914-15
og óreiðan þar.
Svo virðist nú sem hafin sé
önnur umræða um óreiðuna í
landsreikningnum 1914—15, og þar
eð eg var ritstjóri þessa blaðs
meðan á fyrri umræðunni stóð,
og einmitt þetta blað varð til þess
að hefja þessa umræðu, þá er mér
það enganveginn óskylt hvernig nú
fer um málið?
Mér er það satt að segja nokk-
urt undrunarefni, að umræða um
slíkt mál skyldi geta slitnað sundur
fyr en koinist yrði að viðunanlegri
niðurstöðu. Lýsir það ekki iskyggi-
legri veilu í þjóðfélaginu í heild
sinni áhugaleysið um að fá slík-
um ágöllum og þeim sem lýst var
liér í blaðinu í sumar kipt í lag
og það ágöllum á sjálfri skilagrein
landsstjórnarinnar fyrir fjárreiðum
landsins.
Ef vera kynni að menn væru
farnir að gleyma því hverjir þessir
ágallar voru sem Tíminn sagði frá
og var að átelja, þá virtist rétt að
rifja það upp að nokkru.
Fyrst er reikningnum lýst að
ytra útliti, er það enginn smáræð-
ispési, heldur er það bók á fimta
hundrað blaðsíður í sínu venju-
lega stóra broti, en rúmur helm-
ingur af öllu þessu máli eru at-
hugasemdir yfirskoðunarmanna,
svör við þeim og tillögur.
Þá er farið að hnýsast inn í
bókina. Fyrst sagt frá viðskiftum
landssjóðs við landsverzlunina og
verður naumast talið að þar sé
nokkurn botn að finna. Muni víst
flestir jafnfróðir eftir sem áður.
Tölurnar sem upp séu gefnar um
innieign landssjóðs í lok hvors árs-
ins séu margar og aldrei hinar
sömu. Kernur mönnum það svo
fyrir, að þar sé helzt að henda
reiður á skýrslu sem hr. Þórður
Sveinsson hefir samið um þessi
fjárskifti, en skýrslan segi lands-
reikninginn telja þau kr. 20,386,40
of há í árslok 1915, en 644,524,27