Tíminn - 09.03.1918, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemur út einu sinni i
viku og kostar A kr.
árgangurinn.
AFGRETÐSLA
i Reykjavik Laugaveg
18, simi 286, út um
land i Laufási, simi 91.
II. ár.
Reykjavík, 9. raarz 1918.
10. blað.
Lögreglustjórimi í Reykjavík.
Alþingi síðasta skifli bæjarfógela-
embæltinu í Reykjavík í tvent,
dómara embælti og lögreglustjóra-
embætti. Átti sú breyting að hefj-
ast 1. apríl næstkomandi. Umsókn-
arfrestur um embættin var til
1. þ. m.
Það var þegar ljóst af því hverjir
voru umsækjendur um lögreglu-
stjóraembættið, að um tvo stóð
höfuðorustan, hvor skyldi lireppa.
Það voru þeir Jón Hermannsson
skrifstofusljóri og Magnús Torfa-
son bæjarfógeli á ísafirði.
Og mikill meiri hluti þjóðarinn-
ar, sem sé undantekningarlausl
allir bannmenn, væntu fastlega að
hiuurn síðarnefnda yrði veitt em-
bættið.
Það sem rak einna mest á eftir
því að bæjarfógataembættinu væri
skift og sérstakur lögregustjóri skip-
aður, var eftirlitið með skipum,
tollgæslan og bannlagagæslan.
Þar eð þessu var þannig varið,
lá það beint við að hið mesta til-
lit væri tekið til þess um skipun í
embættið, að umsækjandinn væri
eindreginn bannmaður, maður sem
kunnur væri að því að hafa geng-
ið rikt eftir að bannlögin væru
haldin. Því að reynslan hetir sann-
að það, — því miður — að fram-
kvæmd bannlaganna er mjög kom-
in undir persónulegri afstöðu lög-
reglustjórans til málsins.
Það er ennfremur á allra vitorði,
að hér í Reykjavík er hin mesta
þörf lögreglustjóra sem ekki lætur
sér alt fyrir brjóst brenna, sem
þorir að eignast óvini, sem þorir
að vera röggsamur og óvæginn við
hvern sem við er að eiga, er
stigið hefði á einhvern liált út af
löglegri' braut. Var hér og mikið í
húfl að umsækjandinn hefði þegar
sýnt það, að hann væri slíkur
maður.
-í báðum þessum atriðum mátti
vitna til reynslu bæjarfógetans, lög-
reglustjórans sem verið hafði um
langt skeið og hafði hann sýnt
hvorttveggja, eindregið fylgi um
bannlagagæslu og rögg og einbeitni
í allri lögreglustjórn.
Um hvorugt atriðið var hægt að
vitna til reynslunnar um skrifslofu-
stjórann. Það hafði alls ekki kom-
ið til. Hann hafði ekkert tækifæri
fengið til þess að sýna sig á hvor-
ugu sviðinu.
Gamlar reglur um það hvernig
eigi að veita lögfræðingaembætti, áttu
alls ekki við um þetta embætti.
Það er stofnað með séstöku tillili
til bannlagagæslu og almennrar
löggæslu. Reynsla um dugnað í
því hvortlveggja átti að vega meira
en langur embættisrekstur á stjórn-
arskrifslofu. Það varð ekki skilið
öðruvísi en þingið ætlaðist til þess
þegar það stofnaði embættið. Og
ofan á bættist eindregin krafa hins
mikla meirihluta þjóðarinnar, bann-
manna, ekki sízt i þessum bæ. Og
það var stjórnarráðinu vel kunnugt.
Og loks virðist það og styrkja
þennan málstað, í þessu sérstaka
tilfelli, að bæjarfógetinn er eldri
embættismaður, auk þess sem störf
hans hafa nálega öll verið á þessu
sérslaka sviði, en störf hins alls
ekki. —
Stjórnarráöið hefir nú engu að
síður veitt skrifstofustjóranum em-
bættið. Verður því að sjálfsögðu
ekki raskað héðan af. En hitt get-
ur Tíminn ekki látið ógert að lýsa
sig með öllu ósamþykkan þeim
ástæðum sem þessu hafa ráðið, út
frá þeim rökum sem að framan
greinir. Og í nafni mikils meiri
hluta þjóðarinnar er þess krafist,
að með nýjum tímum og nýjum
kröfum, verði ekki lengur slíkri
reglu fylgt, en nýjar tiðarandanum og
þjóðarviljanum samkvæmar komi
í staðinn.
Um hinn nýja lögreglustjóra verð-
ur ekkert sagt, hvorki lof né last,
því að hann er óreyndur á þessu
sviði. En einmitl þessvegna og hins,
að liann hefir verið tekinn fram
yfir hinn reynda mann, verður það
að segjast skýrt og afdráttarlaust
að þjóðin krefst mikils af honum.
Hún krefst að hið nýja embætti
verði rekið í fylsta samræmi við
tilganginn sem lá á bak við skift-
ing embæltisins. Hún krefst þess
að engin veila verði á um laga-
framkvæmd og eftirlit í hverri grein.
Og bezti prófsteinninn er það
hvernig baunlögunum verður fram-
fyigt.
Svo segir Snorri Sturluson um
Óiaf konung helga, að það var
upphaf uppreistar landsmanna
gegn honum að þeir þoldu honum
ekki réttindi. Lét Ólafur jafna refs-
ing liafa ríkan og óríkan, en það
þótti landsmönnum ofrausn, þótt
sannar sakir væri.
Tímarnir eru breyttir. Slíkrar of-
rausnar er nú krafist af hálfu mik-
ils meiri hluta þjóðarinnar. Að lög-
in gangi undantekningarlaust jafnt
yfir alla. Að þeim lögum sé fram-
fylgt sem þjóðin setur sér. Að
lagabrot í liverri mynd sem er, séu
hlífðarlaust niður barin.
Lögreglustjórinn i Reykjavík er
sá maður sem þjóðin á mest und-
ir í þessu efni. Augu þjóðarinnar
munu hvíla á honum um fram-
kvæmdir hans og um það hverja
hann tekur sér til aðstoðar. Það
er bein skylda þjóðarinnar að vera
á verði. Og styrk og fylgi mun
liann úr býtum bera eflir því sem
til er unnið.
og samvinnumenn.
y>Menn munu hafa tekið eftir
þvi að góð efni hjá bœndum göfga
þá yfirleilt, og gera þeim mögu-
legt að verða vitrari, þeir hafa
ftestir ánœgju af þvi að verða
sveita/élagi sinu að liði, og að
taka á móti vegfarendum, greiða
fyrir þeim á mannúðlegasla hátt.
Og þeir hafa meiri tök á þvi að
frœðast en fátækir menn.
Peir hafa ánœgju af þvi yfir-
leitt að láta gott af sér leiða.
Pess vegna er það svo afar
nauðsynlegt, að við eigum sem
flesta slíka ,auðmenn'a.
Hvar myndi þessi klausa standa?
Hún stendur í »Landinu« sem út
kom 1. þ. m. í sama blaðinu sem
sagði það um samvinnumennina ís-
Ienzku, að þeir hefðu vafsalað sér
öllum réiti til frekara lánstraustsa.
Hún stendur í blaðinu sem R. Kr.
bankastjóri ritar í, sem ekki þorði
eða ekki vildi gera þessi orð ómerk,
þólt svo nærri stæði honum, þar
eð þau stóðu í blaði hans, og jafn-
vel leikur grunur á að hann hafi
ritað þau, þar eð hann vill ekki
lýsa. sig þeim ósamþyl^kan.
Það er sami maðurinn sem skrif-
aði þau óhæfuorð og hin sem
prenluð eru hér að ofan.
Hvað eru samvinnufélögin að
gera á íslandi? Þau eru að fjölga
efnalega sjálfstæðu bændunum, og
um leið að »göfga þá«, gera þá
»vitrari«, svo þeir geti iðkað allar
góðar dygðir, sem prýða gilda
bændur.
•Lýsingin hér að ofan, er lýsing
á samvinnumönnunum íslenzku.
Beztu og nýtustu bændurnir ís-
tenzku eru langflestir samvinnu-
félagamenn.
En sama blaðið sem lýsir þeim
svona fjálglega, setur þá á bekk
með ófullveðja unglingum. Þeir
hafi »afsalað sér öllum rétli til
frekara lánstrausts«.
Og bankastjórinn sem skrifar S
blaðið, vill ekki — eða hvað —
að gefnu liinu fylsta tilefni, gera
orðin ómerk. Hann fer í kringum
spurninguna, hreytir ónotum og
nolar ekki tækifærið til þess að
lýsa sig ósamþykkan óhæfunni.
Bjarnargreiði.
Það er hverjum málstað hættu-
legt að eiga rökvísa og einarða and-
stæðinga. En það er þó miklu
háskalegra málstaðnum ef þeir sem
styðja hann gera það klaufalega
og slælega. Sá málstaður er dauða-
dæmdur sem svo er komið fyrir
að það verður augljósast á því
hvernig hann er varinn, að hann
er óverjandi. — Nú er svona á
komið um málstað andbanninga á
íslandi. Án allrar gagnrýni lætur
skrifslofa þeirra þýða og prenla
ýmsar ræður eftir dauska andbann-
inga. Verður það ekki skilið á aðra
leið en þá, að ræðurnar séu born-
ar á borð í raka stað, að skrifstofa
andbauninga geri þær að sínum
orðum, enda mun mest af þessu
góðgæti vera sérprentað og gefið
út um land. Það er ekki einu sinni
gáð að því að í þessum ræðum
koma fram nöprustu móðganir í
garð íslendinga. Fyrst og fremst
eru frásögurnar um bannið hér
stórkosllega rangfærðar. í annan
stað eru íslendingar alls ekki taldir
með Norðurlandaþjóðunum. Sam-
rýmist það vel þeirri röksemdinni
sem borin er á borð nú fyrir ís-
lendinga að bannhreyfingin sé
vsjúkdómur, ósamþýðanlegur dönsku
lundarfarh. Það vantar ekki sam-
ræmið. Því aðeins á þessi röksemd
við hér að við íslendingar séum
ekki sjálfstæð þjóð í flokki Norð-
urlandaþjóðanna — við séum Dan-
ir og getum því vel tekið til okkar
vísdómsorð andbanningsins. —
Slikur málstaður er sjálfdauður.
Þótt andslæðingarnir hefðust ekki
að, mundu styðjendur hans koma
lionum fyrir kaltarnef.
Ein grýlan sem kveða þarfnið-
ur af mörgum, sem hafa átt að
sýna það að ahnenningur á íslandi
til lands og sjáfar hafi grætt á
stríðinu er sú,j að aukin inneign í
sparisjóðum beri vott um almenn-
ari velmegun. Þessi kenning getur
ált við á venjulegum tímum en
ekki nú. Er þess fyrst að gæta, að
sá maður sem átti eitt þús. kr. í
sparisjóði fyrir stríðið, væri í raun-
inni fátækari nú ætti hann 2 þús.
kr. Og í annan stað þýðir aukin
inneign í sparisjóðum nú á þess-
um tímum ekki annað en það, að
peningarnir hafa flutst til og það
á færri hendur. Almenningur á ís-
landi er vafalaust fátækari nú en
hann var fyrir stríðið, þrátt fyrir
aukna inneign í sparisjóðum. Og
verði nú ekki bætt um verð á ís-
lenzkum afurðum er beinn voði
fyrir dyrum.