Tíminn - 01.06.1918, Blaðsíða 3

TÍMINN
131
landið, framleiðsluskilyrðin fyrir
vörur til að senda á erlendan
markað versna, og máske verða
þannig, að ekki væri unt yfir höfuð
að framleiða, að örðugleikar á því að
fá nauðsynjavörur að, verði æ meiri
og meiri, og þær vörur sérstak-
lega hækka í verði, svo að nauð-
synlegt yrði að takmarka sem mest
kaup á vörum frá útlöndum. Það
er sem sé augljóst, að ef mikið af
afardýrum neyzluvörum er keypt
frá útlöndum, en vörur þær er vér
höfum á móti að láta, eru fram-
leiddar með skaða, eða þannig að
það í rauninni hreint peningalega
borgaði sig betur út af fyrir sig
að framleiða þær ekki, þá sekkur
landið fljólt í óbotnandi skuldir
við útlönd.
Ráðið við þessu er að reyna að
láta landið sjálft framleiða sem
mest af því, sem vér þurfum að
nota, því að jafnvel þótt sú fram-
leiðsla verði kostnaðarsöm, þá
verður landið í heild ekki fátæk-
ara fyrir hana. Nú er það vitan-
lega aðallega sumartíminn, sem
notaður er hér til framleiðslunnar,
og ráðuneytið taldi að ekki væri
of fljótt til tekið, þótt farið væri
þegar á þessu sumri, að gera
kröftugar og almennar ráðstafanir
í þessa átt. Það hafði hugsað sér,
að þingið mundi vilja taka hönd-
um saman við stjórnina um þetta,
og þá varð þingið að koma sam-
an fyrir sumarið. Það yrðu engar
slíkar ráðstafanir gerðar á sumrinu,
ef þingið kæmi ekki saman fyr en
í júlí. Nú heyri eg þingmenn segja,
að stjórnin hafi ekki lagt svo mikið
fyrir þingið í þessa átt. Það er að
vísu að nokkru leyti rétt. Þó voru
lögð fyrir það í byrjun tvö frum-
vörp, bæði um dýrtíðarhjálp og
fráfærur. Það er kunnugt, hvernig
fór fyrir fráfærnafrumvarpinu, sem
átti að vera nokkurskonar próf-
steinn á því, hvort þingið vildi
hallast að þeirri stefnu að reyna
að framleiða sem mest af mat til
neyzlu í landinu. Það er og kunn-
ugt, hve erfitt dýrtíðarhjálpar-frv.
stjórnarinnar hefir átt uppdráttar.
Landstjórnin hefir látið vinna
kol á Tjörnesi, það hefir orðið
skaði fyrir landssjóð af námunni,
en að minni hyggju ekki skaði
fy’-rir þjóðina. Nú vilja þingmenn
helst hætta við þessa framleiðslu.
Stjórnin telur nauðsynlegt, að hafa
heimild til að veitaatvinnulausufólki
atvinnu. Það vill þingið elcki leyfa.
Eg býst við, að þegar svona
er ástatt, þá sé eðlilegt, að stjórn-
in sé tregari lil að hafa frumkvæði
að tilL til bjargráða. Annars hafði
stjórnin hugsað sér, að samvinn-
an milli þingsins og hennar yrði
máske ekki nú fólgin svo mjög í
tilbúningi fjölmargra lagafrum-
varpa, heldur í því, að taka sam-
an ráð sín um það, hvernig fá
má þjóðina til að spara alt, sem
sem sparast getur, setja t. a. m,
niður kornvöruskamtinn sem vera
má, uppörfa þjóðina til að afla sér
innlendra ætigrasa, fjallagrasa o.
s. frv., leiðbeina í notkun fæðunn-
ar, máske gera ráðstafanir til að
ungir vinnufærir menn og konur,
sem ekki starfa annars að fram-
leiðslu, gerðu það um tíma svo
sem .í þegnskylduskyni. En eg verð
að segja það, að hingað til virðist
mér, sem háttvirtir þingmenn haíi
ekki haft fullan skilning á nauð-
syninni á sérstökum ráðslöfunum
í þessa átt.
Og ef ekkert breytist hugur þeirra
að þessu leyti, þá verð jeg aðjáta,
að þessara mála vegna gerir má-
ske ekki svo mikið til hvortþing-
ið kom saman fyr eða síðar. En
jeg- vona, að augu háttvirtra þing-
manna hafi þessa dagana lokist
upp fyrir alvörunni, og að þeir
skilji betur hvert stefnir, ef ekki
er tekið til kröftugra ráða í tíma.
Og þá er ekki ófyrirsynju þing-
ið saman komið heldur ‘ fyr en
síðar.
Þá var það vitanlegt, að hag-
ur landssjóðs var að verða mjög
athugaverður og að einhver ráð þyrfti
að finna til þess að útvega hon-
um tekjur. Nú er óhætt að byggja
á því, að að minsta kosti tvö tekju-
frumvörp stjórnarinnar, sem lögð
hafa verið fyrir þetta þing, verði að
lögum 2—3 mánuðum fyr en orðið
hefði, ef þingið hefði ekki kornið
saman fyr en í júlí. Það sem græð-
ist landssjóði við það, að lögin
kornast þessum mun fyr í gildi,
ætti að minsta kosti að verða nóg
til að borga þingkostnaðinn.
Jeg þykist með þvi, sem jeg
heti tekið fram, hafa sýnt það og
sannað, að það hafi ekki að eins
verið forsvaranlegt að kveðja þing-
ið saman þegar gert var eða ekki
síðar, heldur hefði annað verið
óverjandi.
Alt á borðið.
Opinberlega hefir stjórnmála-
spillingin aldrei komið eins ber-
lega fram eins og nú í síðustu
framkomu hr. G. Sv. sem er ritari
fjárhagsnefndar Nd. og sýslumað-
ur í Skaftafellssýslu. Hann er stað-
inn að því að gefa villandi skýrslu.
Hann kannast alls ekki við það,
en í stað þess fer hann út í alt
annað. Og endar nú síðast með
óbótaskömmum.
Hin einstöku áberandi dæmi spill-
ingarinnar eiga að verða til þess
að opna augu manna. Til þess að
leggja alt á borðið og lesendur
Tímans geti séð öll gögn í málinu,
skal nú prentað upp síðasta svar
hr. G. Sv., sem birtist í Morgun-
blaðinu í gær, Á það að vera svar
við greinum í tveim undanfarandi
tbl. Tímans með yfirskriftinni Bar-
dagaaðferð stjórnarandstæðinga.
Tjörnesferð
atvinnumálaráðherraus.
í viðbót við j’firlýsingu mína 27.
þ. m., út af ummælum ritstjóra
»Tímans« um þetta atriði í skýrslu
fjárhagsnefndar um Tjörnesnám-
una, skal eg nú taka fram:
Blaðið »Tíminn«, útkominn í
dag, segist hafa sannfært sig um,
að »gula skjalið« sem ekki fanst í
alvinnumáladeild stjórnarráðsins,
sé nú komið fram í Tjörnesplögg-
unum bjá vegamáíastjóra. Þeir
voru þar sannarlega heppnir, at-
vinnumálaráðh. og klíkubræður
»Tímans«, að skjalið fanst, því að
ella hefðu böndin borist að þeim,
að þeir hefðu blátt áfram hnuplað
því! .Og tilgangurinn gat ekki verið
annar en sá, að reyna að sverta
andstæðinga sína, og kippa burtu
um leið því sönnunargagni, er þeir
gátu varið sig með.
Nú hefir þá ritstjóri »Tímans«
séð skjalið, og vitanlega var honum
það kuunugt áður, og getur nú ekki
lengur 'þrætt fyrir Tjörnesferðina,
eins og hann ætlaði að reyna í
laugardagsblaðinu. Hann hefir nú
orðið að éta alt saman ofan í sig,
er hann fyr sagði, sem engan skyldi
heldur furða.
Af því að ritstjóri »Tímans« þyk-
ist svo fáfróður um það, hvar skjöl
Tjörnesmálsins séu niðurkomin,
skal honum skýrt frá því, að hann
fer með ósannindi, trúlegast vís-
vitandi, er hann segir skjölin vera
(öll) hjá vegamálstjóra, en ekki
hjá stjr. Þau eru einmitt öll í at-
vinnumáladeildinni, nema reikning-
ur og nokkur plögg önnur, sem
vegamálastj. hefir fengið í hendur.
Eg þarf ekki að endurtaka það,
sem eg hefi áður um getið, að
Nokkrar augnabliksmyndir
frá Danmörku og Noregi
eftir
Bjarna Ásgeirsson.
Ferð með Björginjarbrautinni.
Samgöngubæturnar eru þærfram-
farir Norðmanna sem ef til vill er
einna mest um vert allra. Það hefir
lengstaf verið svo í Noregi sem hér
að »fjörður hefir skilið frændur, og
vík vini«. Landinu er víða af nátt-
úrunnar hendi svo greinilega sund-
urskift, að hvert fylki hefir orðið
að lifa út af fyrir sig næstum eins
og sjálfstætt smáríki, en lítil mök
haft við aðra hluta landsins. Þjóðin
hefir því verið í reyndinni eins og
meira og minna sjálfstæð smáfylki,
eins og fyrir daga Haraldar hár-
fagra, þó að hann sameinaði þau
stjórnarfarslega, og aðrir hafi haldið
því starfi áfram eftir hann. Má
segja að þar hafi náttúra landsins
verið »náminu ríkari«.
Af þessu hefir að vísu sprottið
sjálfstæð og sérstök menning í hverju
fylki fyrir sig, þar sem hvert þeirra
hefirhaft sína siðu, sinn búning og
sitt mál. Þelta hefir að vísu auðg-
að nokkuð þjóðarmenningunaíheild
sinni. En það hefir einangrað fólkið
og valdið miklurn ruglingi á ýras-
um sviðum t. d. í málinu sem nú
er að verða Norðmönnum vand-
ræðamál. Þar skiftist þjóðin nú í
tvo andstæða flokka, þar sem aðal-
lega eru borgarbúar á aðra hlið
með »rigsmaalet« en sveitabúar á
hina með »landsmaalet«. Auk þess
eru ótal afbrigði innan hvers aðal-
máls, svo að örðugt er að átta sig
á hvað fylgi hverju. Einnig þróað-
ist torlrygni og einræningsháttur
mætavel í þessum afskektu bygðum.
Heyrði eg margar sögur um það,
að þegar haldnar voru meiri
háttar samkomur, sem meir en ein
bj’gð tók þátt í sem stundum kom
fyrir — þá hefði hver bygð ætíð
haldið hópinn og lítið gefið sig að
öðrum. Svo fóru menn smátt og
smátt að gefa hver öðrum horn-
auga, og síðan að reyna kraftana,
og að lokum lentu allir karlmenn
í einni slagsmálaþvögu, þar sem
bygð var á móti bygð.
Þetta sundurhlutaða land, eða
þessi sérstöku smáriki, sem hvorki
með báli, né brandi, né lagaboðum
urðu sameinuð nema til hálfs, hafa
nú samgöngurnar bundið saman
traustum spöngum þvert og endi-
langt í órjúfandi heild. Járnbraut
og vegakerfi fram á hvert annes
og inn á hvern afdal og sldpaferðir
inná hvern fjörð, eru eins og æða-
kerfi um alt landið, sem blóð
menningarinnar fossar eftir fram
og aftur í stórum straumum.
MerkuSt járnbrautanna, og ein
tilkomumesta brautin í Evrópu, er
sú, sem liggur á milli Kristjaniu
og Björginjar, og bindur saman aust-
ur og vesturláglendi suður-Noregs.
Því máli, að leggja þessa braut,
var fyrst hreyft á stórþinginu norska
1870. Fyrsti hluti hennar, eða
brautin frá Bergen til Voss, var
þó ekki lagður fyr en 1883, og þó
með smærra spori en nú er, og full-
gerð var ekki brautin fyr en 1909.
Þannig hefir það tekið 39 ár frá
því að inálinu var fyrst hreyft á
þinginu og þangað til að það var
fullbúið, og má það heita vel að
verið með slíkt grettistak. Öll lín-
an er 492 kilómetrar, enda liggur
hún í ótal hlykkjum, bæði til hlið-
anna, og eins upp og ofan, því að
leiðin sem liún liggur yfir er í
fylsta máta ill yíirferðar, fjöll og
fyrnindi, ár og vötn, og yfirleitt
allar torfærur sem nöfnum tjáir að
nefna. Hæst liggur brautin 1031
meter yfir sjávarmál, heitir staður
sá Taugevand og liggur í Löngu-
fjöllum, sem skera í sundur norð-
ur og austurbygðma á því svæði.
Allur kostnaður við brautina með
vögnum og öðru var 67 miljónir
króna. Eru þó vagnarnir eins full-
komnir og það sem bezt gerist nú.
Fylgja svefnvagnar næturlestinni
og átvagnar daglestinni, þar sem
hægt er að fá hin beztu mat- og
drj’kkjarföng. Líka er hægl að fá
keypl brauð mjólk kafi'i og öl
á öllum brautarstöðvunum á leið-
inni.