Tíminn - 29.06.1918, Blaðsíða 2

150
TIMIN N
Terkleg landbúDaðarmeiinmg.
Eftir Halldór Vilhjálmsson
skólastjóra á Hvanncyri.
Jarðhiti.
Víða hér á landi er hiti í jörðu,
og sumstaðar eru svo mikil brögð
að því, að sjóðheitt vatnið rennur
upp úr jörðinni í stríðum straum-
um.
Hvernig geta menn ósturlaðir
horft á þessa feykna hitaorku fara
til ónýtis ár eftir ár, án þess að
reyna að hagnýta hann á einhvern
hátt. Hvað kostar núna að sjóð-
hita nokkra lítra af vatni?
Petta heita hveravatn má leiða
í pipum eða skurðum víðsvegar
út frá uppsprettunni og verma stór
garðstæði, jafnvel áveituengi. Eða
fara að likt og Erlendur á Sturlu-
Reykjum og synir hans, leiða guf-
una heim í bæ, fá þar miðstöðv-
arupphitun, sjóða allan mat og
baka brauð. Mundu ekki fleiri
geta farið að dæmi Erlendar?
Ekki er nógsamlega hægt að
hrósa þessum mönnum og þeirra
líkum. Þeir eru aðalsmenn bænda-
stéttarinnar, sem ganga á undan í
því að temja og hagnýta hyggi-
lega náttúruöflin. í þeim er kónga-
blóðið gamla lítið þrælblandað?
Með volgu vatni og tilbúnum
áburði mætti stækka og frjófga
laugalandið stórkostlega. Breyta
því í vitazgjafa, islenzka paradís.
Mundi það annars ekki vera ráð
fyrir allan fjöldann, að hætta við
alt garðræktarkák heima bjá sér.
Mynda heldur félagsskap. Ráða
duglegan mann, sem hefir lœrt
garðrœkt, velja síðan bezta garð-
stæðið sem völ er á, leggja fram
næga peninga til verkfærakaupa,
áburðar, útsæðis og uudirbúnings,
girðinga o. fl. Þessi eini maður
gæti svo með hestum og verkfær-
Framíarir.
Eftir
I. Brierley: »The Secret of Living; XXII«.
(Pýtt hefir síra Sigurður Gunnarsson)
Hvað eru framfarir? Til eru þeir
hugsanaskörungar, er ekki mundu
leyfa slíkri spurningu að komast að.
Slík spurning, mundu þeir segja,
byggir á ofmiklu sem gefnu. Hún
gerir ráð fyrir, að framfarir eigi
sér stað, en þeirri staðhæfingu
neita þeir. Tökum t. d. panþeisma
Spirózu; hann hefir ekkert rúm
fyrir hugtakið: framfarir. Þar er
guð hugsaður sem alveran, hið
óendanlega efni, er birtist í mynd-
um útþenslu og hugsunar; guð sama
og alheimurinn; en að fullkomn-
un hans verður ekkert unnið, né
úr henni dregið. Þessi skoðun tek-
ur fyrir allar hugsanir um fram-
farir (eða framþróun) í eiginlegum
skilningi. Og hún hefir náð föstum
tökum á mjög færum hugsanaskör-
ungum, en í vorum augum er hún
býsna lík röksemdaleiðslu Zenós
um ómöguleik hreifingarinnar. í*að
um hirt stærðarflæmi eftir listar-
innar reglum, en ekki í hjáverkum,
eins og oft vill verða, einkum þeg-
ar slátlur er byrjaður.
Þegar unt væri að starfa í garð-
inum, sendum við garðræktarstjóra
krakkana og unglingana. Geta þeir
mikið hjálpað til við grisjun,
hreinsun, gróðursetning og á haust-
in gætu 6 ára krakkar og eldri
mikið flýtt fyrir upptekningunni.
Tínt kartöflurnar í ílát — fötu —
þegar búið væri að plægja þær
upp. Mest væri þó umvert kenslan
sem unglingarnir fengju við þetta.
Hún ætti að vekja hjá þeim áhuga,
eftirtekt, nákvæmni og handlægni,
gera þá með tímanum að góðum
garðrætkarmönnum.
í þessum hrepps eða sameignar
gróðurreit gæti og ætti gróðrar-
stjóri að rækta, auk allra venju-
legra matjurta, ýmislegt annað,
sem tilraunastöðvar landsins hefðu
sýnt og sannað að gæti þrifist hér
á landi, t. d. tré, runna, blóm,
grasategundir ýmsar í hreinrækt
og fleira. Þetta væru ekki einungis
gróður og g'ródareitur hreppsins
eða búnaðarfélagsins, heldur líka
sýningarreitir íslenzkra tilrauna og
framfara í jarðrækt.
.Svona fyrirtæki ætti að styrkja
ríflega af almannafé. Yrðu þau því
að standa undir opinberu eftirliti,
og gefa árlega skýrslu. En þarna
væri líka skóli fyrir ungmennafé-
laga og aðra áhugasama nýgræð-
inga í jarð og garðrækt.
Eimreiðin. Ársæll Árnason bók-
sali hefir keypt Eimreiðina af
Valtý Guðmundssyni og ætlar að
gefa hana út hér. Ritstjóri verður
Magnús Jónsson dósent. Á að koma
út í fjórum heftum árlega, líkum
og áður og mun von á fyrsta
heftinu innan skams.
Endurminningar
Tryggva Gunnarssonar.
Við þessa dvöl mína á landbún-
aðarháskólanum á Ási* varð eg vel
kunnugur skólastjóranum þar, og
þegar eg fór þaðan gaf hann mér
meðal annars meðmælabréf til
venslamanns síns eins er bjó á
eyju í Kristjaníufirði. Þar var vígi
á eyjunni. Maður þessi tók mér
vel og sýndi mér vígið og útbún-
að þess. Þar var hamraveggur út á
eyjarjarðinum, en lægra fyrir inn-
an. Þar voru fallbyssurnar en skot-
raufar gerðar gegnum bjargið, til
þess að hleypa fallbyssuskotunum
gegnum. Var vígi þetta hið ram-
gerasta. Eg skemti mér þar vel
um daginn, enda spilti það ekki
gleðinni að þar voru sjö gjafvaxta
dætur, kátar og alúðlegar.
Þaðan fór eg til Krisljaníu til
þess að heilsa upp á mína gömlu
kunningja þar. Eg hitti þá aftur
prófessor Petersen og spurði hann
mig hvort eg mundi ekki hafa
gaman af að keyra út á land kl.
5 næsta dag. Þáði eg það boð því
að eg hélt að hann ætlaði að sýna
mér bændagarða og búskap þar,
því að hann vissi að þar var
hugur minn og erindi til Noregs.
Kom eg til hans á ákveðinni
stundu og ókum við af stað. En
þegar kom á ákvörðunarstað, lenti
eg þar i gleðskap kjólklæddra rík-
ismanna úr Kristjaníu. Og þegar
Petersen sagði þeim að eg væri
íslendingur, tóku þeir mér for-
kunnar vel og héldu mér við át
og drykkju langt fram eftir nótt-
inni. Vildu allir drekka með ís-
lendingnum og lá við sjálft að
mér yrði nóg boðið. Fylgdu þeir
félagar mér um nóttina til gisti-
húss míns.
Eg hafði keypt mér járnbraut-
arseðil til Mjörs — en þangað varð
fyrst lögð járnbraut í Noregi, frá
Kristjaníu — og átti að leggja af
stað í býtið um morguninn. Eg
þorði ekki að hátta, bjó um vað-
sekk minn og lagðist á gólíið.
Vaknaði eg í tíma og náði i lest-
ina kl. 6 um morguninn.
Eg sat alla leiðina við gluggann
á vagninum, til þess að skoða
landslagið. Fj'rst voru skógi vaxn-
ir ásar, síðan tók við slétta, svo
var dalverpi og rann á um. Taldi
eg þar á mílu vegar einar 32 brýr
yfir ána. Mér þótti ferð þessi mjög
skemtileg, enda var það í fyrsta
sinn sem eg ferðaðist með járn-
braut.
Þegar til Mjörs kom var ein
klukkustund þangað til gufuskip
það átti að leggja af stað, sem eg
ætlaði með yfir vatnið. Notaði eg
þann tíma til þess að skoða brýrn-
ar sem eg gat um áður. — Áin
rann í kröppum bugðum, en járn-
brautin fór beint, þessvegna voru
svo margar brýr yfir ána. — Varð
mér það að gagni síðar að skoða
þessar brýr. Eg kom aftur að
vatninu rétt í því að skipið var að
leggja af staðj en komst þó upp í
það.
Þegar það varð kunnugt að Is-
lendingur væri með skipinu var
mér fagnað hið bezta og allir köll-
uðu mig bróður. Meðal annara var
þar roskinn uppgjafaliðsforingi.
Hann var kominn yfir aldursmark-
ið og hafði því fengið lausn frá
herþjónustu. Nú bjó hann á stór-
um búgarði við Mjörs. Við kynt-
umst á leiðinni og bað hann mig
að koma heim til sin er eg kæmi
aftur ofan úr Guðbrandsdal, en
þangað var ferðinni heitið og hafði
eg meðmæli þangað frá Schúbeler,
til vinar hans.
Eg komst nú að Litlahamri, sem
er dálítill bær við endann á Mjörs
og var þar um nóttina. Þar fékk
eg mér ökumann. Sá siður var þá
þýðir það, að alt endi í eyðingu.
Þorsti vor eftir guði, kappsmunir
vorir í þá átt að göfga mannkynið
og skapa andlegri trúarbrögð, þetta
verður ekkert annað en fónýtir
innskotsþættir í viðburðarás, er
skilur oss eftir í tilveruleysi. Ur
ljósvakanum komum vér, til ljós-
vakans hverfum vér. Þessi heim-
spekikenning hrósar sér af því, að
vera bygð á staðreyndum hlutanna.
En henni liefir sést yfir eina Iitla
staðreynd, en hún er: mannlegt
eðli. Og mannlegt eðli er, þegar
öll kurl koma til grafar, lindin,
sem öll heimspeki vor er ausin úr.
Vér sjáum, að eðli vort er, þótt
einkennilegt sé, bygt á hugmynd-
inni um framfarir, svo sannarlega
sem mannlegu eðli er þann veg
háttað, að það þarfnast lofts, fæðu
og hreifingar, svo vist er hitt, að
því er fyrirkomið í samræmi við
hugmyndina um sífeldar framfarir.
(Frh.)
er undraverð röksemdaleiðsla, en
vér ósönnum hana með því að
hreifast. Vér sönnum framfarirnar
með því að oss fer fram.
Um þetta mætti margt fleira ræða,
en vér hverfum að annari sönnunar-
aðferð, sem er þráleitnari og, á að
líta, vísindalegri, og hefir hún læst
sig hvað dýpst í huga nútíðar-
manna. Það er sönnunaraðferð
efnishyggjunnar, svo sem þeir
Buchner, Max Nordau og aðrir
og aðrir rithöfundar þess skóla
nota hana, og byggist á því, er
þeir nefna hinar sýnilegu staðreynd-
ir lífins. Allar svo nefndar fram-
farir, segja þeir, eru að eins hreif-
ing frá engu til einskis. Vöxtur og
útbreiðsla stefna jafnan að hrörn-
un og eyðingu. Árin, sem í það
ganga að þroska frækornið, þar til
er það er orðið að tré, gera það
smátt og smált að feysknum trjá-
bol. Barnið vex upp og verðu tull-
þroska maður, að eins til þess að
sæta síðar ellihrumleik og dauða,
Og þetta, sem hendir einstakling-
ana, hendir veraldirnar. Saga plá-
netu vorrar, með allri hennar óra
framþróun, með öllum viðgangi
listanna,. menningarinnar, truar-
bragðanna, er þegar öllu er á botn-
inn hvolt, saga um himinlíkam, er
skundar frá byltingunni, sem bjó
hana til, fram að annari byltingu,
sem mun skapa henni aldurtila.
í ritinu: »Grundvöllur trúarinnar«
lýsir Balfour þvi af mikilli mælsku
hver muni verða forlög vor eftir
kenningu natúralistanna: »Að tima-
bili loknu, er langt má virðast
samanborið við einstaklingslífið,
en mjög stutt borið saman við
tímalengdir þær, er vér eigum kost
á að rannsaka, munu kraftar sól-
kerfis vors þrjóta, ljómi sólar
myrkvast, og jörðin er þá stendur
grafkyr, án llóðs og án fjöru, mun
ekki þola lengur kynstofn þann,
er um stund raskaði einveru henn-
ar. . . Hin eirðarlausa sjálfsvitund,
sem í þessum lítilfjörlega afkyma
hafði stutta stund raskað hinni
ánægjulegu þögn alheimsins, mun
hvíld liljóta«.
Eftir þessari kenningu er hug-
myndin um framfarir að sjálfsögðu
fráleitasta sjónhverfing. Því að hún