Tíminn - 13.07.1918, Blaðsíða 4

160
Tf MINN
Þjóðverjar tekið ógrynnin öll af
hermönnum frá austurvígstöðvun-
um. Og nú eru sendir 6000 menn
á kílómeter í áhlauputn fyrir byssu-
kjafta Samherja, 6 menn á meter
mílur vegar, hvað eftir annað, eins
oft og við þarf. Það geta vel verið
ýkjulausar sagnir frá þeirri viður-
eign, að sýki og skurðir fyllist
stundum mannslíkömum, svo gang-
brú myndist þeim er seinna koma.
Ein ástæðan fyrir því að Þjóð-
verjar keppa að því að berjast sem
fj'rst til úrslita er sú, að Banda-
ríkin hervæðast óðum. Þótt langt
sé yfir Atlantshaf og erfitt verði
að flytja alt er til þarf, er ekki
annað fyrirsjáanlegt, en Samherjar
fái þar öflugt fylgi er tímar liða.
En geta þeir barist til úrslita nú
á Frakklandi? Eða lofaði Hinden-
burg upp í ermina sína? —
Hér fyr meir í ófriðnum var
barist um lönd. Sigrarnir voru í
því fólgnir að herirnir næðu undir
sig landsspildum, og fjandmenn-
irnir hörfuðu til baka.
Seinna meir var aðallega kepst
urn mat. Nú er sultur fj’rir dyrum
allra.
Ef svo stæði elcki á á Frakk-
landi að Þjóðverjar eiga ekki ýkja-
langt eftir til sjálfrar Parisar,
myndu menn kippa sér lítið upp
við hvað þeir hafa komist áleiðis
upp á síðkastið, enda hafa Þjóð-
verjar sjálfir látið það berlega í
Ijós, að nú berðust þeir ekki um
lönd, en uin merg og blóð óvin-
anna. Tilgangur þeirra væri sá, að
berja dug úr Samherjum áður en
Bandamenn komast yfir um.
Miðveldismenn hafa mest allan
heiminn á móti sér. Þótt þeir næðu
París á sitt vald, Norður-Frakk-
landi, eða jafn vel Frakklandi öllu,
þá er það ekki nema lítill hluti af
öllum þeim þjóðlöndum er þeir
eiga í höggi við, og tvísýna á,
hvert friður fæst meðan óvinirnir
hafa herflokkum fram að ota.
í vor er Þjóðverjar börðu mest
á Brelum í Flandri, og haft var
við orð, að þeir myndu ef til vill
geta hrakið Breta yfir Ermasund,
þá bar öllum Samherjum saman
um, að bíði þeir ósigur á landi
væri ekki annað fj’rir hendi en
að berjast á sjó. —
Og hvar yrði þá endir á?
Nærri liggur að halda, að önnur
sé ástæða til fyrir því, að Þjóð-
verjar vilji úrslitin einmitt nú,
önnur en ótti við Bandarikjaherinn
að vestan. Hann er enn í Ameríku
að mestu leiti — og þýzkir neðan-
sjávarbátar í Atlantshafi. Ægilegri
mun voðinn að austan — ólgandi
hreyfing vinnulýðsins er heimtar
friðinn, fyrir hvern mun — frið
eða völd.
Daglega eru mannfundir bann-
aðir á Þýzkalandi, blöð gerð upp-
tæk og róstur kæfðar. — Því skyldi
fólkið ekki mega láta skoðanir
sjnar í ljós, í landi þar sem al-
mennur kosningaréttur er þó á
döfinni.
Járnhörð berstjórn vill hvorki
heyra eða sjá vilja þjóðarinnar,
því hún vinnur »til verndar menm
ingar og friðar«. — En það er
eins og almenningi komi ekki
Iengur saman við hana um að-
ferðina.
Allir þeir sem unna friði mæna
vonaraugum til þjóðarinnar þýzku.
Hafa hörmungar ófriðarins inn-
blásið henni nógu einbeittan vilja
til að hrinda af sér grimdaroki
herstjórnarinnar — eða er hún
orðin sem viljalaust og varnarlaust
lamb sem til slátrunar er Ieitt.
Geysileg verður byltingin ef
þýzka þjóðin nær sömu tökum á
stjórninni og sú rússneska. En
spáð hefir því verið, að sú sé
eina leiðið út úr ógöngum ófrið-
arins, að vinnulýður landanna taki
fram fyrir hendur núverandi vald-
hafa. Að valdamenn Norðurálfu
semji ekki friðinn, en ófriðurinn
snúist í innanlands illdeilur og
róstur.
Jafn vel í Skandínavíu hefir
bólað á öflugum hreyfingum meðal
vinnulýðs. í Svíþjóð hafa orðið
róstur út úr flokkadráttum með og
móti byltingamönnum Finnlands.
Almælt er að stjórnin hafi ekki
þorað að hjálpa »hvítum« á Finn-
landi, því þá myndu fylgismenn
»rauðra« í Svíþjóð hefja uppreisn.
Margir nýir efnamenn Noregs
flýja land og kaupa stóreignir i
Danmörku, því þeir þora ekki að
eiga auð í Noregi — óttast ger-
ræði og stjórnleysi lýðsins, er fetar
í fótspor »frelsishetjanna« rúss-
nesku, er komu Rússaveldi fyrir
kattarnef á noklcrum mánuðum
— og lifa í »frelsi« og vellysting-
um — á eignum annara. —
»Bræður munu berjast«.
En — heill þér ísland sem eng-
an stéttaríg eiur.
^íldarmálid.
Brezku samningarnir heimila
útflutning á 50 þús. tunnum af
síld til Svfþjóðar. Engin vissa er
um að hægt verði að flytja út
meiri sild en þetta. Þó er góð von
um að flytja megi nokkuð til
Vesturheims, þeir sein bjartsýnir
eru gera jafn vel ráð fyrir að
flytja megi þangað alt að 25 þús.
tunnur og fá bærilegt verð fyrir.
Er af þessu Ijóst að sildarút-
flutningur verður stórkostlega miklu
minni en áður. Er þar voði fyrir
dyrum fj’rir útgerðarmenn. Einkan-
lega þegar þess er gætt að svo vill
til, vegna veiðibrests í tyrra, að
nú eiga síldarútgerðarmenn meiri
byrgðir af tunnum en nokkru sinni
áður og er í þeim bundið afar-
mikið fé.
Vandinn er tvöfaldur. Hvernig á
að forða því að þessi atvinnuveg-
ur falli um koll? Og hvernig á
að jafna niður útflutningi þessara
50 þús. tunna, sem fluttar fást til
Svíþjóðar og sem nú er fengin
góð von um að mjög gott verð
fæst fyrir?
F ulltrúar síldveiðaútgerðarmanna
á Norður og Vesturlandi áttu fund
með sér í Reykjavík undir lok
síðastl. mánaðar og lögðu fyrir al-
þingi tillögur sínar um hvernig úr
þessu yrði bætt.
Voru þessi aðalatriði:
Landssjóður kaupir 150 þús.
tunnur af sild, fyrstu 50 þús. tn.
á 75 au. kg., næstu 50 þús. tn.
á 50 au. kg. og þriðju 50 þús. tn.
á 40 au. kg. Meðalverð yrði 55
au. kg. og kaupverðið alls 8Vi
milj. króna.
Áætluðu þeir að landssjóður gæti
selt þannig: 50 þús. tn. til Sví-
þjóðar fyrir- 5 milj. kr., 25 þús. tn.
til Vesturheims fyrir lx/« milj. kr.
og 75 þús. tn. innnanlands fyrir 2
milj. og 25 þús. kr. Samtals 8
milj. 275 þús. kr. Og ætti því
landssjóður heldur að græða.
Stjórnin borgi helming andvirð-
is fyrir 1. okt. og hinn helming-
inn fyrir 1. des. þ. á. Seljendur
beri ábj’rgð á síldinni til 1. des.,
annist útskipun og greiði útflutn-
ingstoll. Skifting söluréttar til lands-
stjórnarinnar fari eftir tunnueign
hvers um sig, eins og hún var 1.
júní.
Bjargráðanefndir alþingis tóku
nú málið til yfirvegunar og báru
fram frumvarp i E. d. Er þar
haldið að miklu lej'ti i sömu
stefnu og í álitsskjali útgerðar-
manna og fyllilega viðurkend þörf-
in að hlaupa eitthvað undir bagga.
í einstökum atriðum eru þó
gerðar breytingar.
Tunnutalan sem landið kaupir
er færð niður í 100 þús. Verðið á
fyrri 50 þús. tn. 75 au. kg. og á
síðari 50 þús. tn. 45 au. kg. Meðal-
verð þannig 60 au. kg. Kaupverðið
alls 6 milj. króna. Seljendur hafi
ábj'rgð á síldinni til áramóta. Eftir
þann tíma er hún á ábyrgð kaup-
anda, en seljendur skyldir að hafa
umsjón með henni gegn borgun
eftir reikningi. Verðið greiðist hlut-
fallslega eftir tunnutali því sem
kaup eru gerð á, jafnótt og lands-
stjórnin fær verð fyrir síld þá er
hún selur. En sé ekki helmingur
greiddur landsstjórninni fyrir lok
oktober, skal hún eigi að síður
greiða seljendum helming þá, og
hinn helming um áramót.
Að öðru leiti er fylgt tillögun-
um í álitsskjalinu, að því viðbættu
að verði hagnaður fái seljendur 8/4
hluta en landssjóður V4*
Efri deild samþykti frv. með
þeim breytingum að a. m. k. þriðj-
ungur verðsins sé greiddur í lok
oktober, þriðjungur um áramót og
þriðjungur fyrir marzlok 1919. Og
Og í annan stað að næsta alþingi
ákveði hvernig hagnaði verði skift
verði hann nokkur.
— Tíminn er í meginatriðum
samþykkur frumvarpi bjargráða-
nefnda. Bæði vegna þess að nauð-
sjrn ber til að styðja þennan at-
vinnuveg og fá góðan grundvöll
til þess að skifta réttlátlega niður
því sem fæst flult út.
En einkum ber á liitt að líta að
það verði trygt að hinir mörgu
smærri síldveiðamenn verði ekki
alveg afskiftir. Hættan var sem sé
mjög mikil, væri ekkert aðhafst af
hálfu hins opinbera, að hinir
smærri útgerðarmenn þyrðu ekki
að gera út — og biðu mjög mik-
inn hnekki — en allur ágóðinn af
hinu góða verði á síldinni til Sví-
þjóðar lenti á höndum hinna fáu
stærstu útgerðarn^anna.
Það er og eðlilegt að landið hafi
beint hönd í bagga með sölu síld-
arinnar til Sviþjóðar, og einhvern
hluta af ágóðanum af því, þar eð
það eru erindrekar landsins sem
útvegað hafa útflutningslej'fið og
samið um hið háa verð.
Loks er það brýn nauðsyn að
töluvert mikið meir verði aflað af
síld en út verður flutt vegna hinn-
ar miklu þarfar innanlands á síld,
til manneldis og skepnufóðurs.
Eítirmæli.
Þann 28. apríl s. 1. andaðist af
brunasárum ekkjan Aðalbjörg
Einarsdóttir í Vestdalsgerði á Sej'ð-
isfirði rúml. 72 ára, fædd 25. marz
1846.
Aðalbjörg sál var hin mesta sóma-
kona, sparsöm, hreinlát og lét sér
aldrei verk úr hendi falla. Hún
hafði um 28 ára skeið búið með
syni sínum Einari Helgasj'ni.
Stundaði hún heimilið framúrskar-
andi vel og stóð gestum fyrir beina
fram á síðustu stund. Fyrir nokkr-
um árum varð Einar son hennar
fyrir því slysi að missa annan
handlegginn. Og eftir það lögðust
heimilisannirnar enn þyngra á
hana, sýndi hún þá líka enn betur
fórnfýsi sýna og hve mikið gott
var í hana spunnið.
Það sem einkendi Aðalbjörgu sál.
inest á síðustu árum, frá öðrum á
hennar aldi, var hinn sífelda sann-
leiks leit. Hún gat ekki gert sig
ánægða með hálfgyldisfullyrðingar
og rósamál í trúarefnum. Tók hún
því feginshendi og með fögnuði
móti hverjum sannleiksgeisla er
féll í sál hennar. Og sá, sem þess-
ar línur ritar minnist með ánægju
þeirra mörgu stunda er hann átti
tal við hana um eilifðarmálin og
það er enginn efi á því, að alt það
bezta og fegursta sem fram hefir
verið sett þeim viðvíkjandi siðustu
árin, hefir styrkt hana og tekið
burt allan efa um annað betra líf.
Dómgreindin var mikil. Hún var
hjartagóð og mátti liún ekkert
aumt sjá hvorki á mönnum né
málleysingjum. P.
Tíðin. Þurkar hafa verið undan-
farið og hlýindi. Sömu fréttir al-
staðar að af landinu um grasbrest.
Kartöflusýki komin upp enn í
Vestmannaeyjum. Aflafrétlir góðar.
Ritstjóri:
Tryggvi Þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Gutenberg.