Tíminn - 24.08.1918, Blaðsíða 2

182
TIMIN N
Júlí-orustan á Frakklandi.
Allan fyrri hluta júlímánaðar
beið alheimur með óþreyju eftir
stórviðburðum á Frakklandi.
Viðkvæðið var þetta; Þjóðverjar
herða sig á meðan liðsafli Banda-
ríkjanna er ókominn til Frakklands.
Frá því snemma í júní hafði
lítið verið barist. Er það eigi nema
sjálfsagt að hlé verði á orustum á
milli. Verða þeir sem sækja á að
safna liði og várningi, gera vegi
o. m. fl, áður en hafin er stór
árás.
En er dróg fram að miðjum júlí
og Þjóðverjar létu ekki á sér
bæra, grunaði menn að undirbún-
ingur þeirra væri enn geigvænlegri
en áður. Voru þá liðnar rúmar
Qórar vikur síðan orustum linti
á svæðinu milli Reims og Soissons,
en þá voru þeir komnir alla leið
að Marne-fljóti, er þeir stöðvuðust
við 1914 á leiðinni til París — og
flótti kom í lið þeirra sællar minn-
ingar og Frakkar ráku þá tvær
dagleiðir til baka og fóru hratt. —
Eftir því sem blöðin hermdu
gátu Samherjar engar getur leitt
að því brvar Þjóðverjar næst myndu
ráðast á. Gerðu þeir smá skærur
um alla herlínuna til njósna og
flugu eins mikið og unt var yfir
stöðvar óvinanna. — En alt þótti
til einskis gert. Leist Samherja-
sinnum ekki á blikuna. Vitanlegt
að Þjóðverjar hefðu stórræði í
hyggju. Her Samherja þjakaður
eftir blóðtökur undanfarna mán-
uði — og talið líklegt að Foch
hershöfðingi hefði lítið varalið á
bakhöndinni handbært til að senda
flughratt þangað er við þyrfti. Og
ekki var ýkjalangt frá Marne til
París — hjartastað Frakklands, ef
svo færi að Þjóðverjar leituðu
þar á. —
Ilitíregn.
Tímarit ísl. Samvinnu-
félaga, XII. ár. 2.—3.
hefti. Ritstj. Jónas
Jónsson frá Hriflu.
Tímarit þetta er komið á tólfta
ár. Má óefað eigna því drjúgan
hluta af vinsældum samvinnuhug-
sjónanna hér á landi, jafnvel þótt
við ungu mennirnir hefðum kosið
að útbreiðsla þess hefði verið
meiri og áhrifin þess vegna enn
víðtækari. Hefði ritið verið látið
leggja leið sína um hjá þeim mönn-
um fleirum sem sjaldan eða aldrei
höfðu heyrt boðskap þess nefndan,
væri skilningurinn á samvinnu-
málum almennari en raun ber
vitni um.
En sannleikurinn er jafnan lengi
á leiðinni, og þvi lengur þeim mun
afl'arasælli sem hann er. Er þetta
lítið lof um okkur mennina, en
svona er þessu samt farið.
Það er um sannleikann eins og
peningana, að hann ber vexti í
hlutfalli við höfuðstólinn. Sann-
Vikur liðu og fátt bar til tíðinda.
Var farið að leiða getur að því
að »spánska veikin« hefði altekið
her Þjóðverja og dregið úr aðgerð-
um. —• Hvort nokkuð er til í því
vitum við ekki.
Þann 15. júlí hófu Þjóðverjar
árásina. Fór það sem ætlað var.
Þeir réðust að herlínum Samherja
á lengra svæði en í nokkurri ann-
ari árás, alla leið frá bænum
Chateau-Thierry við Marne fljót og
til Massiges í Champagne, þ. e.
nærri austur að Argonne skógum,
í alt 110 km.
Á árásar-svæðinu miðju er borg-
in Reims, sem Þjóðverjar hafa enn
ekki getað náð á sitt vald, enda
þótt margítrekaðar árásir og stórar
hafi riðið þar á herlínur Frakka.
— En vestan við Reims óðu Þjóð-
verjar fram yfir stórar lendur í
fyrri árásinni, eins og um er getið.
Myndaðist þar stór og geigvænleg-
ur bugur í herlínur Samherja. —
Þaðan var stylst til Parísar. —
En hefðu Þjóðverjar getað komist
áfram á svæðinu austan við Reims
kom annar fleigur í herlínu Sam-
herja, sambandið við austlægari
hluta hennar hefði orðið erfiður
— og þvi líklegt að Þjóðverjar
gætu vænst eftir miklum og auð-
sóttum sigrum þar — ef þeir bara
kæmust áfram í Champagne aust-
an við Reims. —
Ætla má að áform Þjóðverja
hafi nú verið tvent, að komast til
París og hitt að afkróa austlæg-
ustu herdeildir Samherja. —
Fyrstu dagana tvo varð Þjóð-
verjum talsvert ágengt — og þó
ekki eins mikið og í fyrstu áhlaup-
unum í vor; þeir komust þetta
5—7 km. áfram.
En að því búnu gekk ekkert né
rak aðra tvo daga og furðaði
menn stórkostlega á því. Skyldi
þetta ekki vera aðal árásin —
skyldu Þjóðverjar nú vera enn
leika í eigu örfárra manna rná
líkja við lága fjárhæð, og fer þá
ekki mikið fyrir vöxtunum, meðan
hinsvegar almenn viðtekin sann-
indi færa mannkyninu árlega þann
arð, sem ekki verður tölum talinn.
Enn er það svo, að ekki er meiri
stund lögð á neitt í heiminum en
það, að ávaxta fjárhœðir. Er al-
kunna hversu hörð samkepnin er
í þeirri list — og afleiðingarnar.
En hve nær kemur að því, að á-
þekk áherzla verði lögð á það að
ávaxta sannleikann í hverri mynd
sem er.
Við skulum vona að þess verði
ekki alt of langt að bíða.
Allir þeir sem fallast á að betrí
séu samhent samtök um að koma
stórvirkjum i framkvæmd en strit
og barátta einstaklingsins, betri sé
samúð en sundurlyndi og hver oti
sínum tota og án þess þá oft og
einatt að ala umhyggju fyrir hag
náungans, að betri sé samvinna en
samkeppni, þegar alt kemur til alls,
þeir ættu ekki að láta Tímarii is-
lenzkra samvinnufélaga fara fram
hjá sér. Því tímaritið berst fyrir
betur útbúnir en nokkru sinni
áður, skyldu þeir nú narra Foch
til þess að senda varalið sitt þang-
að sem þeir ráðast nú á, og koma
svo með enn meiri mannsafla alt
/
annarstaðar. Menn spjölluðu og
spáðu og enginn vissi neitt.
Eða var það sem manni sýndist
að Samherjar gætu kæft árásina,
þessa voldugu, stærstu sem allir
bjuggust við að yrði hin allra
grimmúðgasla.
Með hverjum degi sem nú leið
urðu menn að trúa því — að
Þjóðverjar með alt sitt lið kæmist
hvergi.
Árásir í Champagne hjöðnuðu
niður, en í »pokanum« sem kall-
aður var, vestan við Reims hamra
Samherjar á Þjóðverjum með jöt-
unmóð. —
Og hvort sem það hefir verið
áform Þjóðverja að gera nú sína
voldugustu árás eða eigi, þá er vist
um það, að nú gátu þeir ekki
snúist í öðru en sinna grimmum
áhlaupum í »pokanum«.
Eftir nokkra daga voru Sam-
herjar búnir að »hlaupa í skarðið«
vestan við Reims og ná bæjunum
Soissons og Fismes á sitt vald.
Árás Þjóðverja varð að engu —
og Samherjar unnu alla landspild-
una er Þjóðverjar náðu á sitt vald
í árásinni næst á undan.
Þeir náðu landinu en litlu öðru.
Herkóngar Miðvelda, Hindenburg
og Ludendorfl urðu að kannast við
að þeir hefðu ekki getað komið
því fram sem ætlað var, en gerðu
lítið úr því þótt þeir þyrftu að
hörfa til baka, því þeim væri sama
hvort barist væri nokkrum mílum
austar, meðan bardagarnir væri
háðir í héruðum Frakklands — og
í »pokanum« hefðu þeir ekki get-
að haldist við, því þar væru þeir
of berir fyrir skotum á þrjá vegu.
Drógu þeir lið sitt og skotvopn
svo léttilega til baka að Samherjar
samvinnu og samhjálparhugsjónun-
um, og gerir það svo um munar.
Skal nú að nokkru rakið efni
2—3. heftis sem nýlega er út komið:
Fyrst er stutt grein eftir ritstjór-
ann, þar sem vikið er að því að
samvinnustefnan muni eiga sér
mikla framtíð á íslandi, að vöxt-
urinn muni verða örari hér á landi
en í mörgum löndum öðrum, ein
af mörgum ástæðum þess muni
vera hin sérkennilega sjálfmentun
íslenzkra bænda, samvinnumönn-
um muni verða mikill hugur á að
vita alt sem glegst um æskustarf-
semi samvinnustefnunnar hér á
landi, þess vegna þurfi í tæka tíð
að bjarga sem flestum y>lifandi
mynduma úr æfisögu hreyfingar-
innar.
Er þar átt við æfisögur frum-
herjanna, áhrif sem þeir urðu fyrir,
atvik sem hrintu þeim áleiðis, sam-
störf þeirra innbyrðis, mótstöðu
kaupmannavaldsins og tortrygni
þeirra sem verið var að vinna fyrir.
»í stuttu máli; Pað sem þarf
eru fjölmargar sjálf-œfisögur merkra
fengu mjög lítið herfang. Þótti þaö
bera vott um frábæra herstjórn því
að Samherjar sóttu hratt á og kom-
ust fljótt yfir.
En fyrst Þjóðverjar gátu ekki
búið svo vel um sig í bugnum
vestan við Reims sem þeir unnu
í fyrri árásinni, að þeir gætu hald-
ist þar við, er það augljóst að lítil
líkindi eru til að þeim takist bet-
ur i næsta sinn.
Furðulegt þótti það er það frétt-
ist að hersveitir Bandaríkjanna ný-
komnar frá Ameríku hefðu látið
mikið til sín taka nú þegar í þess-
ari mótárás. Áður þótti það ólik—
legt að hægt væri að nota þá við-
vaningana til árásar. Alt fram að
þessu hafa Frakkar oftast orðið,
fyrir hörðustu skellunurn á vestur-
vígslóðinni, og hefir það verið á
allra vitorði að þeir stæðu Bretum
miklu framar í snarræði og dugn-
aði. Hefir því verið kent um að
her Breta er' svo nýr á nálinni að
foringjar þeirra og yfirmenn hafa
ekki aðra eins æfingu og Frakkar.
Fyrstu tvö árin sem her Bretavar
á Frakklandi þóttu Bretar lítt færir
til árása, en seigluðust í vörn.
Er það kom til tals að Banda-
ríki sendi her yfir um til Frakk-
lands var fjöldi franskra liðsfor-
ingja sendur vestur til að kenna
upprennandi her Bandaríkjanna,.
Að þeir skuli nú þegar láta til sín
taka í stórræðum sýnir það Ijós-
lega að þeir hafa r.eynst frábærlega
námfúsir og gefur það vonir um
að Samherjar fái skjótara og meira
gagn af þeim en alment var álitið»
Um það leyti sem bar til ófrið-
ar milli Miðríkia og Bandaríkja*.
iétu foringjar Þjóðverja það í veðri
vaka að vist mættu þeir gala í
Ameríku, þeir kæmust aldrei með
herinn yfir Atlanshaf, kafnökkv-
arðir sæu um það.
Nú koma 300,000 hermanna á
mánuði frá Bandaríkjum til Fraklc-
samvinnufrumherja úr öllum fjórð-
ungum tandsins, þeirra sem áratug-
um saman hafa staðið i barátlunnh
Æfisaga sem sérstaklega snertir
þessa hlið á æfistarfi þeirra«.
Helzt til seint sé byrjað á þessu,
sumir fremstu mennirnir farnir yfir
landamærin, aðrir á förum. Því
beint til þeirra allra sem eftir eru
og komnir eru á efri ár, að segja
frá samvinnustarfinu eins og þeir
hafa séð það, hver af sínum sjón-
arhól. Alt þurfi að koma fram,
Ijós og skuggi. Ekki einungis sigr-
arnir, heldur líka ósigrarnir. Þarf
þeirra við til viðvörunar. Æfisög-
urnar ætti að prenta i Tímaritinu,
en á sínum tíma vinna úr þeim
heildarverk. Þeir sem hugmynd
þessa vildu styðja í verki, beðnir að
skrifa ritstjóra ritsins um málið,
viti einhver einn hverjir starfa að
þessu máli, yrði síður út undan
björgun heimilda þar sem sízt
skyldi.
Svmvinnuhorfur heitir önnur
greinin og er einnig eftir ritstjór-
ann.
Er þar fyrst vikið að því, hversu