Tíminn - 21.09.1918, Síða 1

TtMim
kemur út einti sinni i
sikn og kostar 4 kr.
árgangarinn.
AFGREIÐSLA
t Regkjaoik Laugaveg
18, simi 286, út am
land t Laajási, sími 91.
II. ár.
Reykjavífe, 21. september 1918.
39. blað.
^staaðíS i Rússtanði.
Öllum fregnum úr austurvegi
ber saman um það, að ástæður
rússnesku þjóðarinnar versni með
hverjutn, degi, Flokkar og stéttir
innanlands berast á banaspjótum,
enj ófriður á öllum landamærum.
'Friðsamleg iðja liggur i dái að
mestu, en orka þjóðarinnar rennur
í sandinn í endalausum bræðra-
vigum.
Amerískur rithöfundur, sem ný-
verið heíir ritað um þetta efni,
skorar á Bandaþjóðirnar að hjálpa
rússnesku þjóðinni frá því tvens-
konar óláni, sem yíir henni vofi.
Önnur hættan sé það, að Þjóð-
verjar noti sér varnarleysi lands-
Ins og bæli undir þýzk 3rfirráð
meginhluta þjöðarinnar. Hefði þjóð-
in þá að eins skift svo um, að fá
erlenda kúgun fyrir innlenda. Stæði
vesturþjóðunum og þjóðfrelsi hvar
sem er í heiminum tvöföld hætta
af Rússum og Þjóðverjum sam-
einuðum, þar sem fólksmergð og
náttúrugæði Rússlands væri lagt
undir hervaldsstjórn prússneskra
júnkara.
Hin hættan stafi frá sjálfri
byltingunni. Ró að Pjóðverjar létu
Rússa hlutlausa og blönduðu sér
ekki í mál þeirra, er sundrung
stéttanna í Rússlandi þó svo mikil,
að vel má búast við að þar kæm-
ist ekki á friður i landi og skipu-
legir stjórnarhættir fyr en eftir
mörg ár, jafnvel eftir heilan manns-
aldur. Frelsi það, sem þá fengist,
væri geysilega dýrkeypt. Verkefni
bandaþjóðanna í Rússlandi ætti
þá að Aera það, að frelsa þjóðina
frá erlendri undirokun og langvar-
andi innanlands óstjórn.
Nú hagar svo til í Rússlandi, að
gerbvltingamenn eru að nafni til
sráðandi í landinu. Þeir sömdu frið-
inn við Þjóðverja til að geta snúið
sér að því, sem þeim var hug-
jþekkara: baráttunni inn á við, bar-
áttunni við þær stéttir, er þeir
töldu fyr hafa kúgað þá. Fara þeir
með herskildi og ránshendi uin
eignir aðalsmanna og stórhöfðingja,
og eru ekki vandir að tilefnum. Þjóð-
verjar styðja ósljórn gerbjdlinga-
manna til að auka sem mest vand-
kvæði Rússa. Er því að yfirvarpi
dágott samkomulag milli þýzku
júnkaranna og svæsnustu byltinga-
manna á Rússlandi. Hinsvegar líta
rússneskir hægrimenn helst vonar-
augum til Þjóðverja. Vænta að þeir
styðji þeirra málstað, er til lengdar
lætur, og myndu fúsir að vinna
mikið til, ef kostur væri fyrir
þá að halda lífi og eignum und-
ir verndarvæng þýzkrar stjórnar.
Þjóðverjar hafa að því leyti góða
aðstöðu í Rússlandi, að bæði öreig-
arnir og stóreignamennirnir dansa
eftir þeirra höfði.
En miðstéltin rússneska, með
Kerensky í broddi fylkingar, vill
koma á lögbundinni þingstjórn,
eftir vestrænni fyrirmynd, halda
áfram ófriði við Þjóðverja og hjálpa
til að losa þýzku þjóðina undan
valdi júnkaranna. En þeir eru lítils
megnugir, eins og nú er komið
málum. Þeir æskja herstyrks frá
Bandamönnum til að koma á inn-
anlandsfriði og hrekja Þjóðverja úr
landinu. Og í samræmi ATið þær
óskir hafa Bandamenn sett her á
land við Hvítahaf, sem berst þar
við sameinað lið Þjóðverja og rúss-
neskra gerbyltingamanna. En Ke-
rensky og flokksbræður hans ætl-
ast til að hersveitir Bandamanna
komi eins og Bandaríkjaherinn til
Mexico: Eins og sjálfboðaliðar sem
slökkva eld í húsi nábúans, en
þiggja engin laun.
fiúm iöggæzla.
Bæjarfógetaembættinu í Reykja-
vík var skift seinni hluta vetrar,
eins og kunnugt er, og sérstakur
lögreglustjóri annast nú lögreglu-
eftirlitið.
Eftir reynslu þeirri, sem síðan
er fengin, mun óhætt að fullyrða
að breytingin hefir orðið til milc-
illa bóta. Um mörg ár hefir lög-
reglueftirlit ekki verið eins gott í
Reykjavík og nú. Og þó þarf það
að verða betra.
Það sem nú vantar á tilfinnan-
lega til þess að lögreglueftirlitið sé
svo gott, sera vera ber, er það, að
lögreglustjóri fái mun fleiri menn
í þjónustu sína. Lögreglumenn á
daginn eru nú Qórir og nætur-
verðir jafnmargir. Þetta er svo litið
lið í svo stórum bæ, sem Reykja-
vík er orðin, að slíks munu ekki
dæmi annarsstaðar í heiminum.
Löðregluþjónar á daginn þurfa
a. m. k. að vera átta og nætur-
verðir sex, lil þess að nokkur bót
verði á ráðin. Og um leið þarf að
launa þeitn mun betur, til þess að
að virkilega hæfir menn fáist til
þess að takast þennan starfa á
hendnr.
Nú standa svo sakir, að nefnd
starfar að því í Bæjarstjórn Reykja-
víkur að endurskoða lögreglusatn-
þvkt bæjarins. Aukin lögregla og
bætt kjör lögregluþjóna hlýtur að
verða eitt hið helsta, sem sú end-
urskoðun hefir í för með sér.
Það er alþjóðarmál, en ekki
bæjarmál eingöngu, að löggæzla
verði góð í Reykjavík. Eins og
samgöngum er háttað nú, koma
nálega allar vörur hér á land.
Tolleftirlitið er þvi nálega alt orð-
ið hér. Samfara þvi að fullkomn-
ari tollgæzlu verður nú væntanlega
komið á á næstunni, samkvæmt
fjárveiting alþingis og lagafyrir-
mælum, ríður á að lögreglueftirlit,
tollgæzlunni samfara, sé fullkomið.
Og í Reykjavík verður að hefj-
ast bardaginn við ólöghlýðni ís-
lendinga, þennan rótgróna þjóðar-
löst, sem hefir orðið einna mest
áberandi í bannlagabrotunum. Und-
irstaða þess er sú, að lögreglu-
stjóri hafi þau mannaráð, sem
nauðsynleg eru til þess að reka
eftirlitið skörulega.
Það er svo mikið að vinna í
aðra hönd, verði löggæzlunni kom-
ið í það horf, sem hver einstak-
lingur hefir rétt lil að heimta af
siðuðu þjóðfélagi, að ekki má horfa
i það að fjölga starfsmönnum i því
skyni.
Og þegar saragöngurnar aukast
aftur stórkostlega, að stríðinu
loknu, og tjöldi útlendinga fer að
dveljast hér í bænum um lengri
og skemri tima, er betra að vera
búinn að koma góðu skipulagi á
lögreglumálin.
SanYhumaimsskeil.
Enginn vafi leikur á því, að ef
stríðið hefði ekki komið, væru
samvinnufélögin orðin bæði fleiri,
fjölmennari og voldugri í landinu
en þau eru nú. Sigurför þeirrar
hreifingar um landið hin síðari ár-
in, einkum meðal bænda, hefir
verið stórfengleg og sannar ótvirætt
hvorttveggja: að stefnunni muni
vaxa stórkostlega fylgi í framtíð-
inni, enda séu íslendingar því
vaxnir menningarlega að stofna og
lifa í samvinnufélögum.
Ástæðurnar fyrir þvi að félögin
hafa lítið stækkað og þeim litið
fjölgað síðan stríðið hófst, eru svo
kunnar, að óþarfi er að rekja þær.
Og þær munu og valda þvi að
svo muni enn verða meðan stríðið
stendur. Og þeim verður ekki
raskað og verður að sætta sig við
það.
En af þeim ástæðum leiðir ekki
hitt að samvinnumennirnir islenzku
eigi að bíða þess aðgerðarlitlir að
stríðið hætti, og ekki að hugsa um
annað en að komast þolanlega af
þann tima.
Um öll lönd hins mentaða heims
kveða nú við raddir hinna fram-
sýnustu og hyggnustu manna, um
það, að þó að stríðið hefti flestar
framkvæmdir megi menn ekki vera
andvaralausir, heldur eigi nú að
nota vel timann til undirbúnings
undir þá miklu samkepnisöld,
milli þjóða og einstaklinga, sem
hljóti að hefjast að stríðinu loknu.
Slikan undirbúning mega sam-
vinnumennirnir íslenzku ekki und-
ir höfuð leggjast. Á honum veltur
framtíð stefnunnar hér á landi að
miklu leyti.
Námsskeið fyrir samvinnumenn
var auglýst hér í síðasta blaði. Það
er Samband íslenzkra samvinnufé-
laga sem gengst fyrir því og hefir
ráðið forstjóra þess Jónas kennara
Jónsson, ritstjóra tímarits sam-
vinnufélaganna. Það hefst hér í
Reykjavík 2. des. — Sterling er þá
nýkominn úr strandferð — og
stendur í Qóra til íimm mánuði.
Til þessa námsskeiðs verður meir
vandað en þeirra sem áður hafa
verið haldin að tilhlutun sam-
bandsins. Það stendur fyrst og
fremst lengri tíma og í annan stað
verða kenslukraftarnir miklu meiri.
Forstjóri námsskeiðsins, Jónas
kennari Jónsson frá Hriflu, er eins
og kunnugt er, einhver allra fróð-
asti og hugumstærsti samvinnu-
maðurinn hér á landi, og hefir
komið fram með afleiðingarikustu
tillögurnar um skipulag sambands-
ins, sem framkvæmdar hafa verið.
Mun hann óskiftur helga náms-
skeiðinu krafta sína. Og auk hans
munu aðrir færir menn kenna við
námsskeiðið.
Sambandsstjórn samvinnufélag-
anna bendir íslenzkum samvinnu-
mönnum, með þessum aðgerðum,
á einn þýðingarmesta undirbún-
inginn sem hægt er að að vinna
meðan stríðið stendur. Og hann er
sá að útvega félögunum, þeim sem
til eru og þeim sem munu verða
stofnuð, hæfa starfsmenn. Verður
það aldrei nóg brýnt fyrir mönn-
um hve sú nauðsyn er rík.
Eftir stríðið stækka félögin sem
til eru og ný verða stofnuð. Þá er
viðbúið að eríiðasti þröskuldurinn
verði skortur á hæfum starfsmönn-
um, ef ekki verður aðhafst.
Með því að undirbúa nú marga
góða starfsmenn handa samviunu-
félögunum, sem sumpart gengu
þegar i þjónustu þeirra, sumpart
færu að undirbúa ný félög sem
tæku til starfa þegar eftir stríðið,
má fljótlega vinna upp þá stöðv-
um sem orðin er á framförum fé-
laganna í bili. — Og sjálfsagður
hlutur er það að menn sem gengið
hafa á námsskeið samvinnumanna,
ganga fyrir öðrum um að fá góð-
ar stöður við félögin.