Tíminn - 29.03.1919, Blaðsíða 1

AFGREWSLA
i Reykjavik Laagavey
18, simi 286, át am
land i Laujási simi 91.
TÍMNN
að minsia kosii 80
blöð á ári, kostar 5
krónur árgangurinn.
III. ár.
lleykjaYÍk, 29. mars 1919.
Færeyfar.
Vi'ð og við erum við íslendingar
mintir á náframdur okkar Færey-
inga. Nú upp á síðkastið, einkum
þá er þcir eru að leita lil okkar
um að læra af reynslu okkar. Er
getið annarsstaðar í blaðinu erind-
reka þeirra, sem nú dvelst hér.
Engin þjóð er okkur jafn skyld,
engin stendur okkur jafn nærri og
býr við svo svipuð kjör og við,
það er engin þjóð í heiminum sem
á eins mikla kröfu til okkar og
Færeyingar, um samúð og útrétta
bróðurhönd í lífslWáttu þeirra.
Og það er engin þjóð í heiminum
sem við getum gert neitt verulegt
fyrir, ef það ern ekki Færeyingar.
Þeir eru fjórum sinnum færri
en við og búa í mörgum sinnum
minna landi. En þeir hafa varð-
veitt þjóðerni sitt, standa okkur
næstir um að halda fornum nor-
rænum siðum, hafa suma varð-
veilt sem við höfum gleymt — og
við erum eina þjóðin í heiminum
sem getum skilið mál þeirra, ná-
lega til fulls á bók og að miklu
leyti hið laluða mál. Þeir eru nú
að heyja hina sömu baráttn og
við höfum háð um fjárhagslegt og
efnalegl sjálfstæði, enn fremur að
verja þjóðerni sitt — og standa
einir uppi i þeirri baráttu.
Það skal ekki talið upp alt að
þessu sinni, sem við getum gert
fyrir Færeyinga og eignm að gera,
þeirra vegna og okkar það
verður vikið að því síðar. Það
^kal einurigis drepið á eitt.
Færeyingar eru að koma sér
upp bókmentum á eigin tungu.
Við ættum að vita það best, hve
það er .erfitt fyrir smáþjóð. Til
þess að fylgjast með andiegu lífi
þeirra, lil þess að kynnast þjóðlifi
þeirra og lungu og til þess að
styrkja bókaútgáfu þeirra, eigum
við að kaupa bestu bækur þeirra,
helst að nokkrnm mun.
.Tón Ólafsson barðist töluvert fjuir
því á árunum að íslendingar gengju
i hið þá nýstofnaða bókmentafélag
Færeyinga, og margir urðu við
þeirri áskorun. Vegna veikinda og
dauða aðalstofnanda og starfsmanns
þess félags hefir það ekki starfað
um hríð.
Nú starfar á Færeyjum félag
sem heilir »Varðancc. Það gefur út
mánaðarrit: »Smáskriftir Varðanscc.
Rita í það allir helstu mentamenn
og skáld á Færej'jum. Það er fjöl-
breyti að efni og skemtilegt, og
mjög ódýrt.
Þá cná minna á aðalblað sjálf-
stæðismannanna færeysku, sem
heitir »Tingakrossur«.
Eru bæði þessi rit auglýst á
öðrum stað i blaðinu.
Tíminn vill nú eindregið skora á
lesendur sína að kaupa þessi rit
og lesa, einkum hið fyrnefnda.
Mun ritstjóri Tímans fá töluverða
sendingu af livorutveggja á næst-
unni og annast um útsendinguna
út um land. Menn eru því beðnir
að snúa sér til hans um pantanir.
í sambúð okkar íslendinga við
hinar miklu fjöímennari frænd-
þjóðir á Norðurlöndum verðum við
meir þiggjandi en veitandi. Ná-
frændurnir, sambýlismennirnir í
miðju Atlantshafi, eiga ekki alveg
ósvipaða afstöðu til okkar og við
til Norðurlandaþjóðanna. Nú höf-
urn við ícngið viðurkenning um
að slanda þeim jafnfætis. Það
leggur á herðar okkur meiri skyld-
ur um að rejmast að einhverju
leyti þarfir þeim bróðurnum sem
ekki hefir fengið þá viðurkenning
enn þá.
Við skulum láta það verða eitt
fyrsta sporið að stj'rkja þjóðernis-
baráttu þeirra og auka kynni okk-
ar af þeim, með því að kaupa og
lesa bókmentir þeirra.
í
Bannlagabrot.
Nýlega varð uppvíst um bann-
lagabrot af hálfu brytans á Lagar-
fossi, A. Tegner, í næst síðustu
ferð skipsins. Eftir að skipið var
lagt af stað héðan af höfninni á
leið til Ameríku, stansaði það og
varpaði akkerum úti undir Engey
af þvi, að eitthvað af skipsskjöl-
unum hafði orðið eftir i landi.
Kom þá raótorbátur að skipinu
og tók á móti áfenginu, eitthvað
á þriðja hundrað flöskum. And-
virðið hált á 4. þúsund kr., fékk
brytinn greitt með tékk-ávísun,
sem hann reyndar fékk ekki greidda
í bankahum, þegar lienni var fram-
vísað, eftir komu Lagarfoss frá
Ameríku aftur. Viðtakandi áfengis-
ins var Vidar Vik, norskur maður
hér í bænum. Brytinn A. Tegner
var' seklaður um 500 kr., en mál
hins síðarnefnda mnn ekki útkljáð
enn. —
Þetta bannlagabrot gefur ekki
siður ástæðu til umræðu, en hið
fræga brot, sem dæmt var í Hafn-
arfirði fyrir skemstu. Brytinn hefir
gert eitt af tvennu: að rjúfa inn-
sigli lögreglunnar innan islensks
landhelgis; eða hann hefir sfungið
áfenginu undan innsigli. Þetta á-
fengi selur hnnn fyrir háit á jjórða
þúsund krónur. Sektin cr ekki
nema rúmnr áitnndi hiuii söliwerðs-
ins.
Hvernig á að halda uppi lögum
í landi með þessum vinnubrögð-
um?
Hvað munar þann mann um
500 kr. sekt, sem verður uppvís
að því, að smygla og selja vín
fyrir hátt á fjórða þúsund krónur?
Það er óhætt að hætta þegar i
stað allri löggæslu i landinu, eigi
svo að fara fram.
Eigi það að viðgangasl áfram,
að stór-gróði sé að " lagabrotum,
jafnvel þá er þau komast upp, þá
er það eins víst og að nótt fylgir
degi, að hér í landi stendur fyrir
dyrum sú agaleysis- og óstjórnar-
öld, sem gerir öllum grandvörum
mönnum með öllu ólift í landinu.
Eru þá örlög íslands auðráðin og
myndi rnargur óska því fremur
afiur í legið sitt forna að fara.
Það er ekki nema um tvent að
velja. Annaðhvort að taka á móti
ósómanum með festu, röggsemi
og hæfilegri refsingu, eða að leyfa
honum að útbreiðast eins og vill.
Hálfvelgjan er ræfilslegust, þetta
nart ulan í uppvísan lagabrota-
gróðann, er hiægilegt og fyrirlitlegt.
— Hvað segðu menn t. d. um það,
ef maðurinn fyndist sem stal 10
þúsund krónunum úr póstpokan-
um, ef hann væri látinn borga af
því þúsund krónur og ganga heim
laus og liðugur?
Munurinn væri ekki ýkja mikill.
Hvað ætli verði svo langt þang-
að til laga-brjótarnir verða allra-
miklilegast beðnir um að gefa upp
tekjur sínar af uppvísum laga-
brotnm, til þess að hægt væri að
leggja útsvar- og tekjuskatt á þess-
ar aukatekjur?
Kæmi þá hver liðurinn neðan
undan öðrum:
Tekjur af uppvisri vínsmygl-
un ....................... kr. . . .
Tekjur af uppvísu æðar-
fugladrápi... .......... ... — . . .
Tekjur af uppvísri ólög- — . . .
legri veiði í landhelgi .. — . . .
Tekjur af uppvísu hvítu
mansali .................. — . . .
Tekjur af uppvísum toll-
svikum ................... — . . .
Tekjur af uppvísu fjár-
hættuspili ............... — . . .
o. s. frv.
Það hallar óðum undan fæti í
þessa áttina.
Liggi sökin þar, að einhverju
leyti, að lögin hcimili ekki nógu
háar seklir, þá er það siðferðis-
skylda landsstjórnarinnar, að bæla
úr þessu, ef hún ekki treystir sér
til þess þegar í stað með sérstök-
um ráðstöfunum, þá með því, að
leggja slíka lagabreyting fyrir al-
þingi.
21. blað.
Sjóðstofnun.
Þá er botnvörpungarnir voru
seldir Frökkum fyrir nálega tveim
árum, var það atriði sett í sölu-
samningana, að 3 af hundraði af
söluverðinu skyldu ganga til þess
verkafólks, á sjó og landi, sem
atvinnu misti við söluna.
Engin éndanleg ráðstöfun hefir
enn verið gerð um fé þetta. Féð
er í vörslum stjórnarráðsins og
skrif hafa farið milli stjórn-
arráðs og bæjarstjórnar um málið.
— Upprunalega var ætlað að verja
þvi til dýrtíðarhjálpár, og eitt
sinn vildi borgarstjóri fá það að
skyndiláni handa bænum.
Nú hefir fuiltrúaráð verkamanna
hreyft málinu við bæjarstjórn og
verður því ráðið til lykta innan
skamms. En skoðanir virðast mjög
skiftar.
Allir munu vera sammála um
það, að fé þetta — sem er 135
þúsund krónur — eigi ekki að
verða eyðslufé, heldur eigi að
stofna sjóð eða sjóði eða því um
likt, handa verkalýðnum í Reykja-
vík. Aðai ágreiningurinn er um
hitt: eiga félög verkamanna hér í
bænum að ráða yfir fénu, eða á
að stofna almenna sjóði sem standa
undir sljórn bæjarstjórnar og fé-
Iaganna.
Láta félögin það ótvirætt í ljósi,
að þau hafi engin afskifti af fénu
nema það verði algerlega gefið
þeim á vald. Leggja fulltrúar fé-
laganna það tii, að aðallega verði
fénu varið til þess að stofna slysa-
og tryggingarsjóði fyrir verkalýð-
inn undir stjórn félaganna.
^Slíkur ágreiningur sem þessi
gæti að likindum ekki risið í
neinu öðru landi Norðurálfunnar
en á íslandi. Alstaðar annarstaðar
eru verkalý'ðsfélögin alviðurkend
sem hinn sjálfsagði aðili af hálfu
verkalýðsins. Engum kæmi til
hugar annað en að fela þeim stjóru
slikra sjóða.
Það er og orðið alviðurkent. og
sannast allra best á þeim tíma
sem nú er að líða, að verklýðsfé-
lögin eru þjóðfélaginu bráðnauð-
synleg og er því bein skylda
þjóðfélagsins að hlynna að þeim
a. in. k. til vissra takinarka. Fé-
lögununr er það fremur öllu öðru
að þakka að kjör verkamanna eru
ekki miklu verri en þau eru, þau
eru . aðalvörnin gegn eymd og úr-
kynjun í þeirr: stélt. í annan stað
hefir það nú sj'nl sig að verka-
lýðsfélögin eru aðnl vörnin gegn
uppreistabölinu, Rolchevickisman-
um, sem nú geisar um heiminn,
það verður þeim fyrst og fremst