Tíminn - 09.04.1919, Blaðsíða 3

T1M I N N
95
J3ær\da5kóliriri á Hólum
kennir:
A. Bófelegar greinir: Móðurmálið, sögu, stærðfræði, eðlis-, efna-,
grasa-, líííæra- og jarðfræði, jarðyrkju, garðyrkju, trjárækt,
búfjárfræði, búfjárlækningar, mjólkur- og hagfræði. Auk
þessa dráttlist, landmælingar, söng og leikömi.
B. Verklegar greinir: Smíði, alla jarðabótavinnu, svo sem vinnu
með kestum, sléttun, skurða- og flóðgarðagerð, girðingu,
garðyrkju og fl.
Skólinn heíir gott húsrúm, mikil kensluáhöld og ágætt bókasafn.
Hann hvetur nemendur sína til dugnaðar og framtakssemi og
venur þá við að koma fram og starfa sem sjálfstæðir menn.
Umsóknir sendist til undirritaðs.
Hólum í Hjaltadal 20. marz 1919.
S. Sigurðsson.
lega), og fá vneiri afurðir, meiri
tekjur. — En hér er það fóðrið,
sem dregur takmarka-Iinuna.
Forðagæslulögin skipa fyrir um
góðan ásetning, en þau segja ekk-
ert fyrir um fóðrunina eða hag-
nýtingu fóðursins. Fjármönnunum
er einum ætlað að ráða'því, hvernig
þetta 15—20 miljóna króna verð-
mæti, sem fóðrið hefir, er notað.
Pó vila allir, að það gagnar eigi
að hafa mikið fóður, ef illa er á
haldið. En lítið fóður getur orðið
notadrjúgt I höndum hirðumanns-
ins.
Rannsókn fóðurefna og fóðurtil-
raunir eru bráð-nauðsynleg við-
fangsefni. Árangur þeirra á að verða
bændum til leiðbeiningar. Að um-
bótum í þessum efnum verður
vikið síðar.
Alt ber hér að sama brunni, ef
vel á að verða: Pað þarf að afla
meira fóðurs, svo hœgi sé að hafa
fleira og betra búfé.
V. Hvað hefir verið gert annars-
staðar, til að afla meira fóðurs?
Saga búfjárræktarinnar er í flest-
um löndum lík í aðal-dráttunum.
Búféð gengur að meira eða minna
leyti sjálfala; fóðurbirgðir eru litlar.
Búféð fær sultarfóður, og fellir
liggur fyrir dyrum, ef nokkuð
bjátar á. Með auknu fóðri er farið
að fóðra betur; viðhaldsfóður er
oft látið nægja, eö afurðafóður,
þar sem lengst er komið. Samhliða
því eru gerðar umbætur á búpen-
ingsræktinni með kynbótum o. fl.
Gefur búpeningsræktin þá meiri
arð en áður. — Leiðirnar, til að
ná þessu takmarki, eru fleiri. Aðal-
áherslan er viðast hvar lögð á það
að afla meira fóðurs. Að því er
stutt með umbótum í jarðyrkju-
og nýyrkju. Þessu er komið í fram-
kvæmd með hagfeldum lánum,
notkun betri verkfæra, tilraunum
og leiðbeiningum fyrir bændur í
öllu sem að jarðyrkju lýtur. —
Vegir og samgöngur hafa verið bætt
á marga vegu, svo að bændum
veitist sem léttast að flytja að og frá
heimili sinu, eftir því sem þörfin
krefur. Með þessu skapast skilyrði
til að flytja fóður frá einum stað
til annars, eftir því sem hentast
þykir. Og notkun kjarnfóðurs hefir
þótt arðvænleg, jafnvel þó þnrft
hafi að flytja það frá einni heims-
álfu til annarar. — í nánu sam-
bandi við þessar umbætur stendur
hátt verð á búpenings-afurðum.
Þetta stafar að mestu af breyting-
um á atvinnuvegum manna, stækk-
un bæja, auknum iðnaði, og að
nokkru af tollvernd ríkisstjórna.
Á þennan hátt hefir búpeuings-
ræktin orðið arðvænleg, svo að
jarðyrkju-umbæturnar hafa svarað
kostnaði. — Fyrir framan mig liggja
skýrslur um kjötverð á Þýskalandi
frá því um miðja 19. öld. Það fer
einlægt smá-hækkandi. En um mið-
bik aldarinnar er það þó álíka hátt
og það hefir verið hér á þessum
stríðsárum1) — og menn óskapast
yfir — og þó eru vinnulaun þá á
Þýskalandi mikið lægri, en þau
eru hér nú.
Einn mikilvægur þáttur í betri
fóðrun og ræktun eru kaup á
kjarnfóðri. Sérstaklega hafa Danir
gert mikið að þeim, einkum á síð-
ari áratugum siðustu aldar og fram
að þessum tíma. Með því er tvent
unnið: betri fóðrun búpenings og
meiri og betri búpeningsáburður.
En þar með fylgir betri ræktun
landsins. Danir þurfa þó að sækja
1) Vissulega væri ísland hið hið
besta land í heimi, ef það gæti fram-
leilt ódýrari búfjárafurðir, en hægt er
að gera annarstaðar, og borgað þó
hærra kaup, en tiðkast í öðrum lönd-
um við sömu vinnu. Þetta hefir þó
viðgengist fram að síöustu árum. En
hvern arð bændur alment hafa úr
býtum borið, veit eg eigi. En hitt er
mér ljóst, að ef arðurinn hefði verið
meiri, mundu og umbæturnar á jörð-
unum hafa orðið stórfeldari.
mest kjarnfóður sitt til annara
landa, að miklu leyti i aðrar
heimsálfur. — Síðustu árin fyrir
stríðið voru fluttar lil Danmerkur
um 900 miljónir punda af kjarn-
fóðri, mest olíukökur. Til þess að
tryggja kjarnfóðurverslunina, bafa
verið sett sérstök lög, sem ákveða,
að seljandi skuli ábyrgjast, að var-
an sé að þyngd, mæli og næring-
argildi, eins og sagt er; en ef til
brestur, getur kaupandi gert skaða-
bótakröfu. En efnarannsóknar-
stöðvar segja til um næringargildi
kjarnfóðurs, þegar æskt er.
1 fyrstu var kjarnfóðurverslunin
í höndum kaupmanna. En um
aldamótin risu upp sérstök félög,
sem hafa þetta verkefni með hönd-
um. í Danmörku eru þrjú aðal-
fóðurkaupfélög. Þau eru: Jgdsk
Andelsselskab for Indköb af Foder-
stoffer. Stofnað 1898. Kaupir árlega
fóðurefni fyrir 23,5 miljónir króna.
Öernes Andelsselskab for Indköb af
Foderstoffer. Stofnað 1901. Kaupir
árlega fóðurefni fyrir 5 milj.
kr. Fgns Andels-Foderstofforretning.
Stofnað 1901. Kaupir árlega fóður-
efni fyrir 3,5 miljónir króna.
Af þessu sést, að hér er eigi um
nein smáræðis kaup að ræða.
Grundvallaratriði þessa félagsskap-
ar eru hin sömu og í öðrum sam-
vinnufélagsskap. Einstaklingarnir
mynda deildir, sem svo mynda
eitt aðalsamband. Starfsfé er fengið
með sameiginlegri ábyrgð, eða fjár-
framlögum, sem oftast eru miðuð
við búpeningseign, t. d. 2 kr. fyrir
hverja kú. — Félagar eru skyldir
að taka alt sitt kjarnfóður hjá fé-
laginu að minsta kosti í 5 ár. Um
Ián er vart að tala, heldur venju-
lega um borgun innan mánaðar.
Félagið reynir að ná sem bestum
og tryggustum kaupum á kjarn-
fóðri og gerir útvegun þess sem
kostnaðarminsta, t. d. með því að
komast í bein sambönd við fram-
líka hafa verið laus við metorða-
og valdagirnd — x). Við árslok
1905 lagði hann niður völd, þó
hann enn hefði meiri hluta í neðri
máisstofu þingsins, og frjálslyndi
flokkurinn tók við völdum.
Um nokkra hrið var Balfour
nú íoringi stjórnar-andstæðinga, en
svo lagði hann þau völd niður
móti vilja flestra flokksmanna sinna
og Bonar Law varð eftirmaður
hans.
Alt virlist benda á, að stjórn-
málabraut hans væri á enda. —
Hann dró sig út úr baráttunni og
var farinn að falla í gleymsku hjá
þjóðinni, en þegar ófriðurinn hófst
og vandræðin steðjuðu að, kom
nafn lians aftur á allra varir.
Þegar Asquith myndaði sam-
steypuráðuneyti sitt 1915 var Bal-
four gerður að flotámálaráðherra
og þegar Lloyd George ári síðar
fékk æðstu völdin i sínar hendur
varð Baifour utanríkisráðherra
Englands og hefir verið það síðan.
1) Þess má geta, að Balfour hefir
verið boöin lávarðstign, en hann ekki
viljað þiggja.
Enginn maður hafði ráðist jafn
grimdarlega á Balfour og einmitt
Lloyd-George, en nú var eins og
alt undangengið hatur væri gleymt
og virðist þeim hafa vel samið.
Aðalverk Balfours, sem utanríkis-
ráðherra var sambandið milli Eng-
lands og Bandarikjanna. Fór hann
sjálfur til Ameríku og bar sú för,
eins og kunnugt er hinn besta
árangur.
Balfour er að mörgu leyti ein-
stakur i ensku stjórnmálalifi nú á
dögum. Hann hefir löngum verið
einrænn og farið sinna ferða og
aldrei hirt um dóm blaðanna eða
almennings. »Eg geri það sem mér
sýnist og þér segið það sem þér
viljið, mér stendur það alveg á
sama«, sagði hann eitt sinn í þing-
inu og eftir þessari reglu hefir
hann lifað. Hann er einn af hin-
um siðustu fulltrúum gamla skól-
ans i enskri pólitik. Háskólagengnu
mennirnir af aðalsættum sem stýrt
hafa Englandi siðan á Miðöldum
eru nú óðum að hverfa af þing-
inu og úr valdastöðunum. Versl-
unarmennirnir eru komnir i þeirra
stað. Lausafé í stað’jarðeigna. —
Bonar Law er ágætt sýnishorn af
hinum nýju valdhöfum. Hann er
prestsonur frá Canada og er hinn
fyrsti nýlendumaður, sem komist
hefir til æðstu valda á Englandi.
Hann tók ungur að fást við versl-
un fyrst í Canada og seinna rak
hann járnverslun i Glasgow og
hefir grætt of fjár, enda var hann
talinn einn af slyngustu verslunar-
mönnum Englands.
Bonar Law kom á þing árið
1900 og fékk brátt orð á sig sem
færasti maður þingsins i öllum
málum er verslun snertu. Hann
var einnig allgóður ræðumaður
og mun það hvorttveggja bafa
valdið því að hann var gerður að
formanni íhaldsflokksins er Balfour
fór frá.
Þegar ófriðurinn hófst beitti-Bon-
ar Law sér fyrir það að Ihalds-
flokkurinn skyldi láta öll deilumál
við stjórnina liggja i þagnargildi,
þangað til friður yrði saminn.
Hann tók sjálfur sæti sem nýlendu
ráðherra í samsteypustjórn Asquiths
og siðan var hann ijármálaráðherra
hjá Lloyd-George og gengdi þvi
embætti til ófriðarloka.
Það féll í hans hlut, sem Qár-
málaráðherra, að semja tvívegis
hin stærstu fjárlög, sem enn hafa
verið samin í heiminum. Tókst
honum það svo vel, að þau voru
samþykt því nær óbreytt i báðum
þingdeildum,
Bonar Law er í flestu ólikur
Balfour. Hann er fyrst og fremst
verslunarmaður, ávalt reiðubúinn
til að semja við andstæðingana.
Var það sagt að hann skyldi sjá
um öll þau mál á friðarfundinum
er snertu verslun Englendinga og
mun það ærið starf.
Englendingar sjálfir fara ekki
með alt umboð breska rikisins á
friðarfundinum. Allar hinar stærri
nýlendur hafa líka fulltrúa sina
þar. Laug frægastur þeirra full-
trúa er Louis Botha hershöfðingi,
forsætisráöherra Suöur-Afríku.
Botha er kominn af frönsknm
ættum og var auðugur bóndi og
jarðeignamaður i Transwaal. Hann
tók snemma að fást við stjórnmál
og varð brátt einn af helstu leið-