Tíminn - 10.05.1919, Blaðsíða 2

122
TIMIN N
hœglega viljað til að þeir vœru
illa birgir. En það var mjkomin
ng sending. Og það hefir áreið-
anlega bjargað mörgum manns-
lifum. . . .
Tvær
blaðsíður
. . . Einn af líinum allra áköf-
ustu og blind-œstustu bannmönn-
um okkar, er góður kunningi
minn. Eg verð að segja það, að
eg hafði skemtun af þvi, þá er
hanii var orðinn frískur, að heyra
hann segja frá því, að það var
koníakkið, sem hafði bjargað hon-
um. Pegar er hann fann til veik-
innar, sendi hann eftir töluverð-
um skamli, og tók hann inn.
Honum liafði orðið stórkostlega
gott af því. Hann varð friskur að
minsta kosti.
Og, eins og eg vísl gat um
áður, jafnvel hinir rótgrónuslu
bindindis menn meðal lœkna,
ráðlögðu hiklaust koníakk handa
sjúklingum sínum. Og líka þeir
fullyrða það, nú eftir á, að i
mörgum tilfellum var það það
(o: koníakkið) og það algerlega
eitt sem bjargaði sjúklingum frá
dauða.
Pað hefir því sgnt sig, einnig á
þessu sviði, hvílíkt stórkostlegt
vindhögg bannið er, sem slíkt.
Faðir minn sálugi vgr — þar
eð hann var ráðherra á þeim
tíma, er bjmnhreifing var öflug
— sá, sem kom banninu á á ís-
landi. En eitt er eg viss um, og
það er þetta, að vœri hann nú á
lífi og sœi, hversu þetia alt hefir
fullkomlega mishepnast, þá myndi
hann verða fgrstur manna iil
þess að játa það«.
113
— Hver er það? — Hálfdán nefnir hann
aldrei með nafni. — Er hann nokkuð betri,
hver sem hann er? — Og er þetta nokkuð
meiri þjófnaður, en að ginna fossana út úr
skammsýnum eigendum? — Hagnýta sjer
skammsýni þeirra. — Fer jeg ekki gersam-
lega eins að? — Hagnýti jeg mjer ekki
skammsýni Hálfdánar, Björns og allra hinna?
— Auðvilað. — Jú. — Jeg get gert þetta
með góðri samvisku, — eða — eða — ja,
hvern andskotann varðar mig urn samvisku.
Geti jeg ekki friðað hana, svo drep jeg hana.
— Samviska! — Ja, svei! — Samviska í
fjármálaheiminum!! — Sú er víst ekki á
horleggjunum!! —Nei, —hana get jeg friðað,
— vesling þann. — Jeg stel alls ekki. —
Hvað kemur þetta samviskunni við? — Nei.
— Jeg fer. — Tek rögg á mig. — Drýgi dáð.
Er þetta ekki dáð? Hvað er talið dáð nú á
tímum? — Að afla peninga. — Hver er dáð-
ríkastur? — Sá sem slægvitrastur er. —
Þjóðbætur! — Jafnrjetti! — Mundi alt koma
fýrir eitt. — Eru ekki allir, æðri sem
lægri, með sama markinu brendir? — Eru
fátæklingar betíi? — Iss! — verri. — Þar er
öfundin í ofanálag! — Nei. — Hið eina
skynsamlega, eina göfuga, er að afla auðæfa!
— Og nú er hliðið að Ijúkast upp. — I
Ameríku mun jeg fljótlega margfalda þessa
S/ff. Heiðdal: Hræður II. 8
. H4
aura. — Peningar! — Voldugu peningar!
Alt fæst fyrir ykkur. — Kærleikur fæst fyrir
peninga. Ást fæst fyrir peninga. Lýðhylli
fæst fyrir peninga. Lotning fæst fyrir pen-
inga. Blessun guðs?! — ja, — að minsta
kosti ef menn eiga að miðla henni. — Já.
Nú sje jeg þetta!: Skynsömustu, — hygnustu
mennirnir voru þeir, sem geymdu ástina á
peningunum best og dýpst í sálinni, menn-
irnir, sem voru gegnsýrðir af peningaást,
hver taug, hver hreyfing, hvert einasta blik
augans. — Peningar! — Jeg fer. —
— Hjer eru klærnar, veröld. Jeg er hygg-
inn eins og þú —!
Karl kveikti sjer í nýjum vindli, stóð á
fætur og tók að ganga um gólf.
— En leiðinlegt var nú að fara og hafa
ekki enn komið að Vatnsenda, siðan hann
kom frá Ameríku. — Pabbi! — Hvað mundi
hann segja um þetta? — Var hann þjófur?
Efnaður var hann. — Hafði hann stolið? —
Nei. — Hann hafði ekki stolið. — Fvert á
móti. í stað þess miðlað. — Hann ól Karl
upp án meðgjafar. — Gaf móður Karls líka
þetta, sem faðirinn var neyddur til að greiða.
— Nei. — Pabbi hans var ekki þjófur. —
Hann aflaði þó fjármuna. Hann tók fje að
láni. Hann var hygginn í fjármálnm. Hafði
hann þá engu stolið? Stolið á ábyrgð rjett-
IPgT’ Bókin kemur út eftir helg’ina.
II.
Það er ekki neitt tiltökumál
þótt aðkomumenn, sem hér hafa
dvalist á íslandi, segi sitt af hverju
um landið og landslýð sem er til
hnjóðs og ósóma. Við erum því
vanir íslendingar. Sú saga erjafn-
gömul sögu landsins.
Við kippum okkur því ekki upp
við það þótt Wellejus sá, blaða-
snápurinn danski, sem hér dvald-
ist um hríð í fyrra, og Morgun-
blaðið tók svo miklu ástfóstri við,
gerist nú förunautur Hrafna-Flóka
og Blefkens og riti skammir og
ósóma um ísland, þar sem hann
fær inni. Það þykja ekki tíðindi
þótt hundur gelti á næsta bæ. Við
svörum Wellejusi með þegjandi
fyrirlitning og setjum haun á bekk
með Knúti Berlín og öðrum því-
líkum íslands-»vinnum« suður þar.
En þá er okkar eigin landar
setjast á sama bekkinn verður
okkur ver við.
Frést hefir, þótt ritstjóri Tím-
ans hafi ekki getað séð það, að
ritstjóri ísafoldar hafi borið eitt-
hvað til baka af þeim ummælum
sem prentuð eru hér að framan.
Einar Arnórsson var þá ráðherra.
Setti hann Eirík Einarsson frá
Hæli til að gegna embættinu. Stóð
svo í tvö ár. Líkaði öllum vel
hans ráðsmenska, nema aðkomu-
gestum þeim, sem fyr eru nefndir.
Við þá neyddist sýslumaður til að
eiga sífeldar útistöður, til að við-
halda lögum og reglu i héraðinu.
Það þótti furðu sæta hve lengi
Einar Arnórsson dró að veita sýsl-
una. Lék grunur á að honum hefði
komið til hugar að geyma sér
hana, er hann léti af ráðherradómi,
en fundist tekjurnar rýrar er til
kom. Dráttur þessi var fgrsta van-
rœkslan, þótt eigi væri að fundið
af sýslubúum, af því aö sá gegndi
embættinu, sem allur þorri Árnes-
inga vildi að við því tæki til
langframa.
Að lokum fór svo, að það varð
hlutskifti Jóns Magnússonar að
veita embættið. Um það sóttu a.
m. k. þrír ntjög álitlegir menn:
Eiríkur Einarsson, Ólafur Lárus-
son, núverandi lagakennari og
Magnús Jónssön frá Úlfljótsvatni.
Var hinn síðastnefndi Árnesingur
að ætt, hafði framast vel erlendis,
og gegnt alllengi vandasömu starfi
í Kaupmannahöfn. Hverafþessum
þrem mönnum, sem fengið hefði
sýsluna myndi hafa verið fær um
að halda virðingum og vipsældum
Sig. Ólafssonar, og var þá vel
fram úr ráðið.
En J. M. fór ekki þessa götu,
heldur veitti embættið Guðm Eggerz.
Var það samkvæmt hinum gömlu
»Kansellí«-reglum. G. E. var elstur
starfsmaður i landsins þjónustu
af umsækjendunum. Og eftir skrif-
stofureglunum var það nóg. En
fram hjá hinu var gengið, að sam-
búð G. E. við Múlsýslinga gaf ó-
tviræða bendingu um það, að
hann væri ekki heppilegt yfirvald
handa Árnesingum eins og þá var
komið málum. Þar með var gerð
önnur gfirsjónin, og meiri hinni
fyrri. Menn þurfa vel að gæta að
þvi, að meðan »Kanselli«-reglan
er óbrotin, þá eru valdastöður
veittar án tillits til mannkosta og
hæfileika. Prófaldur og svo kölluð
embættisár látin ráða. Þess vegna
fengu Húnvetningar Jón lækni og
Boga Brynjólfsson, sem þeir ekki
vildu, þeir teknir fram yfir land-
fræga úrvalsmenn. Þess vegna er
Haldór Georg læknir Vestfirðinga
og Bjarni Johnson sýslumaður
Dalamanna. Þess vegna eru vanda-
sömustu embættin aðallega skipuð
mönnum á hnignunaraldri, sem
síst eru færir um að gegna þeim.
»KanseIlí«-veitingarnar eru erfa-
synd frá einvaldstímanum, sem
stjórnarráðið og alþingi, yfirfult af
lögfræðingum, hefir haldið við, til
óbætanlegs tjóns fyrir þjóðina.
Eina afsökun þessarar veitingaað-
ferðar eru hin ófullkomnu launalög,
þar sem flutningur milli embætta
er eina leiðin til bættra launakjara.
Lögstirfin og smásálarskapur al-
mennings í launamálinu hefir
þannig fóstrað þenna versta óburð
íslensks stjórnarfars, — »Kansellí«-
veitingar.
Guðm. Eggerz byrjaði embættis-
færslu sína með því að koma ekki
í tæka tíð, til aðx taka við sýsl-
unni. Var Eiríkur Einarsson þvi
»settur« eitthvað einn mánuð fyrir
Guðmund, en á meðan var sýslu-
maðurinn á einhverju kolavinslu-
ferðalagi fyrir sjálfan sig, um vest-
urland. Þá mun og Eggert hrepp-
stjóri Benediktsson hafa verið
»settur« um stund, eftir að Eirík-
ur skilaði plöggunum. Þegar sýslu-
maður kom loks alfarinn austur,
fór að bóla á ókyrð þeirri, sem
einkent hefir hann hin síðari ár.
Hann virtist eiga mjög erfitt með
að festa sig við starfið og búsetu
eystra. Litlu síðar komst hann i
fossanefndina og hefir siðan dvalið
utan sýslunnar að mestu og ekki
gegnt embættinu.
Nú víkur sögunni að manni
þeim er Páll heitir Jónsson, lög-
fræðingur að nafnbót. Hann hafði
numið lög í Höfn, og staðnæmst.
þar um nokkurra ára bil við skuld-
heimtu og þesskonar iðju. Ekld
mun hann hafa þótt vaxa af þeim
verkum. Hann kemur út til ís-
lands fyrir nokkrum árum, og legg-
ur lag sitt við braskaraflokk þann
í Árnessýslu, sem fyr er getið. Gerð-
ist hann lögvitringur þeirra og
hafði ærið fyrir stafni í málaferl-
um og fjárheimtu. Er almenningi