Tíminn - 17.05.1919, Blaðsíða 3

TÍMINN
131
Hrat köllum •við skurnið, fylgir
því venjulega meira og minna af
gerðafrumunum og ystu eggjahvítu-
ríku, sterkjufrumunum. Er því
miklu meira af eggjahvítu í hrati
en malaða kjarnanum, hveitinu,
sem aðallega er sterkja. (Frh.)
Páll ísólfsson.
Hljómleikar i dómkirkjunni 13. maí.
Jón biskup helgi er frægastur
íslendinga að fornu fyrir söng.
Össur erkibiskup i Lundi hafði
þau lög sett, að enginn skyldi utar
líta um tíðir nauðsynjalaust.
En þá er Jón helgi var á suður-
göngu, til þess að sækja veiting
og samþykki páfa til biskups-
kosningar, kom til Lunds, gekk
til kirkju og byrjaði aftansönginn
með raust, þá leil erkibiskup sjálfur
utar. Sögðu þá klerkar við hann:
»Hvat er nú, herra erkibiskup,
hví brjóti þér nú sjálfir þau lög,
sem þér hafit sett«. »Satt segi þér«,
svaraði erkibiskup, »en þó er nú
sök til, því at slíka rödd heyrða
ek aldrei fyrr af nokkurs manns
barka út ganga, ok er þetta heldr
engillig rödd en mannlig«. Bætir
Gunnlaugur munkur því við, að
»virðist ok svá mörgnm mönnum,
at hinn heilagi Jón hafi allra
manna verit best raddaður í þann
tíma«.
Söngurinn var ekki hvað síst
það, sem laðaði Germana til kirkj-
unnar. Það var nýr heimur fyrir
þá. t*að var uý tegund menningar,
háleit og harla göfug. í kristinni
guðsþjónustu er söngurinn enn
í dag eitt aðal-meðalið til þess, að
nálga kirkjugestina Guði.
Á blómatíma katólsku kirkjunnar
hér á landi hefir kirkjusöngurinn
vafalaust staðið á tiltölulega háu
hugsa um að segja af sér, en gerði
það þó ekki, og mun þjóðin fá
seint fullþakkað honum þá kjark-
raun, að halda út til enda í því-
líkri nefnd, og bjarga málinu úr
þeim voða, sem Reykvíkingarnir
virtust ætla að sökkva því í.
Um þetta leyti, hafði Bjarni
Jónsson lokið rannsókn sinni a
fornum og nýjum heimildum um
eignarrétt á vatni, og komist að
þeirri niðurstöðu, að landeigendur
hefðu aldrei átt nokkurn vatns-
dropa hér á landi, hvorki lygnan
né rennandi, heldur hefði það jafn-
an verið almenningseign. Togaði
hann og færði úr lagi eldri og
yngri lagastafi þessu viðvíkjandi,
eins og sjá má að nokkri^ leyti af
áliti minni hlutans.
Hveruig Bjarni hefir öðlast þessa
háu visku er erfitt að segja, því
að á þinginu 1917 stóð hann á
þeim réttargrundvelli, s sem hann
fordæmir nú, og vildi þá láta Jánd-
ið taka lán svo miljónum skifti til
að kaupa fossa. Bjarni lét þegar
prenta grein sína, og kvað hafa
gefið nokkrum mönnum pésann.
stigi. Hann var orðinn svo marg-
brotinn, að hinum stranga Láren-
tíusi biskupi þótti nóg um, og lagði
bann fyrir, að »tripla eða tvísyngja,
kallandi þat leikaraskap, heldr
syngja sléttan söng«. — Svo hnign-
aði sönglistinni með öðru. Þó höf-
um við borið gæfu til ísleudingar,
að varðveita öllum germönskum
þjóðum betur fornan germanskan
söng, og grallararnir gömlu bera
vott um, að aldrei dó sönglistin
út til fulls.
Nú er viðreisn sönglistarinnar
halin og það kemur í ljós, að ís-
lenska þjóðin er sönghneigð og
söngelsk og það er fylsta ástæða
til að ætla að meðal okkar séu
tiltölulega margir sem hafa góða
hæfileika til frumlegrar tónsmíðar
og eins hitt að við eigum lista-
menn um meðferð á söng.
í*að er nú orðið eigi sjaldan,
að islenskir menn vekja sömu eft-
irtekt á sér ytra og Jón helgi, að
menn »líta utar« er þeir koma.
Páll ísólfsson er einn af hinum
fremstu í þeim hóp.
Hann hefir stundað nám í Pýzka-
landi og verið svo lánsamur að fá
þar ágæta aðstöðu. Hann varð
lærisveinn afbragðs kennara og þá
er kennarinn varð að fara í stríð-
ið skipaði hann Pál í sæti sitt og
Páll fékk til óskoraðra umráða og
æfinga frægasta organið á Pýzka-
landi, það er á lék árum saman
mesti tónlagasmiður heimsins J.
S. Bach.
Árangurinn er sá, að vegna ágæt-
is upplags Páls og þessarar að-
stöðu, mun nú vera leitun á jafn-
færum manni í þessari grein um
Norðurlönd, að því er kunnugir
menn segja. Er helzt talið að
Svíar kunni að eiga honum snjall-
ari organleikara. Hann hefir orðið
landi sínu til hins mesta sóma í
utanförinni.
Hljómleikurinn á þriðjudaginn
En það eitt hefir spurst til áhrif-
anna af þeim lestri, að engir eru
jafn ósveigjanlega sannfærðir um
það, hversu vatns ránskenningin
sé röng, eins og sumir af þessum
mönnum og þakka þeir það aðal-
lega röksemdum Bjarna.
Ekki er ljóst hve lengi hefir stað-
ið samdráttur þeirra Reykvíliing-
anna landlæknis, Jóns og Bjarna,
og eigi hversu samband þeirra gat
myndast þar sem Guðmundur og
Jón mundu vera allfúsir að leyfa
erlendum fossafélögum, a. m. k.
efnu að starfa hér, en Bjarni hefir
jafnan látið svo sem þverbanna
skyldi útlendingum afnot íslenskr-
ar vatnsorku. Hvort þögnin í nefnd-
inni um mesta vandamálið hefir
verið til að leiða Bjarna lengra og
lengra út á hálkuna, skal látið
ósagt, þó að grunur leiki á því.
En hafi það verið, þá er hitt víst
að vatnsránsdraugur Bjarna er lík-
lega til að launa þeim félögum
hans, meir en til fulls fyrir allar
þær veiðibrellur, sem þeir kunna
að hafa lagt á götu hans.
Þegar komið var fram yfir ný-
var bar þessa fyllilega vott. Ósöng-
fróður maður getur ekki gagnrýnt
með neinum rökum meðferð Páls
á viðfangsefnunum, þau er voru
erfiðari og meiri háttar en nokkur
hefir fyrir færst í fang á íslandi,
af slíku tagi. Af Páls hendi varð
enginn ljóður á fundinn. Skilning-
ur á veigamiklum tónsmiðum er
að vísu svo torgætur, að fæstir
hafa þeirra nema lítil not við að
heyra þær ekki nema einu sinni.
En það mun hafa verið flestra mál,
þá er þeir gengu út úr kirkjunni,
að þeir höfðu hlýtt á einhverja
hina háleitustu og göfgustu guðs-
þjónustu.
Jón helgi varð dýrðlingur þjóðar
sinnar, vafalaust ekki síst vegna
söngsins. Hann varð dýrðlingur
vegna áhrifa þeirra sem hann hafði
á samferðamenn sina. Engillegur
söngur hans hefir ekki síst valdið
þeim.
Menn eins og Páll ísólfsson eru
dýrðlingar, spámenn, i nútíðar-
skilningi. Þeir hafa það á valdi
sínu að vekja og glæða með list
sinni hið besta og göfgasta hjá
samferðamönnunum.
Það er vafalítið, að fengjum við
að njóta Páls hér, þá myndi hann
eignast marga góða lærisveina, sem
hver í sínum verkahring gérðu þjóð-
inni stórkostlegt gagn. Góður söngur
er'eitt af bestu uppeldismeðulun-
um í dygðoggöfugu liferni. Góður
söngur er eitt af því helsta, sem
gerir lífið bjart og unaðslegt. Betra
uppeldi þjóðarinnar í þeim efnum
er harla eftirsóknarvert.
Það væri ánægjuleg tilhugsun,
að mega vænta hans að slíku starfi,
að námi loknu. En hvað getum
við boðið honum? Það er fornt
mál, að ekki er spámaður metinn
í sínu föðurlandí. Það væri sárt,
að sjá á eftir honum alförnum.—
Þegar ekkert er til undir slikum
kringumstæðum handa slikum
ár mun stjórnin hafa farið að
herða á formanni, að láta hendur
standa fram úr ermum. Voru þá
hin almennu vatnalög komin til
umræðu. Er þar steypt saman öll-
um eldri og nýrri lagabálkum við-
víkjandi vatns notkun. Nokkru
áður höfðu þéir Reykvíkingarnir
samþykt að leita sér meðhjálpar,
og völdu til þess Einar Arnórsson.
Mun þeim hafa þótt hann fyrir
margra hluta sakir, vel fallinn til
að ganga í þeirra þjónustu.
Frá því að plagg Bjarna var
fram komið, höfðu einkum orðið
skærur milli hans og Sveins Ólafs-
sonar út af eignaréttinum. Hinir
nefndarmenn setið þar hjá. Er
helst svo að sjá sem Sveinn hafi
gert ráð fyrir, að grein Bjarn yrði
tekin eins og marklaust hjal, og
að engu höfð af hinum nefndar-
mönnunum. En er vatnslögin komu
til umræðu varð Sveini brátt ljóst,
að formaður, Einar Arnórsson og
Jón Þorláksson ætluðu að byggja
á skilningi Bjarna, þó að alt væri
á hálku og huldu, til að blekkja
og villa sýn. Orð lék á að þeir
IJaldvin E inarsso n
aktýgj asmiður.
Laugaveg 67. Reykjavik. Sími:648 A.
manni, þá er það skylda okkar,
að stofna til einhvers sérstaks
handa honum, því að við megum
ekki við því, að fara á mis við
svo mikinn andlegan auð, sem í
boði er.
Það er allra manna mál, að nú
sé hér á landi meira um trúar-
þörf og leit manna að hinu sanna
og rétta, en lengi hefir verið. —
Andleg vasning þjóðarinnar géfur
bestar vonir um, að náin framtíð
verði farsæl. Það væri ein besta
lyftingin undir slíka andlega hreyf-
ingu, að fá að njóta starfs slíks
manns, sem Páll ísólfsson er.
Það væri ekki minsta tryggingin
fyrir því, að sú hreyfing yrði sterk
og heilnæm.
Greinar i blaðið.
Seinni partinn í vetur hafa »Tím-
anum« borist þau ósköp af að-
sendum greinum, að ekki er neinn
vegur, að birta nema nokkurn hluta
þeirra, a. m. k. fyrst um sinn.
Er þetta ilt, vegna þess, að mjög
margar af greinunum eru þess fylli-
lega verðar að birtast, en það
,verður ekki við ráðið.
Ritstj. »Tímans« verður því að
biðja þá mörgu, sem hér eiga
hlut að máli, að virða á betrí veg,
þótt enn kunni að verða bið á
um birting ritsmíðanna.
AV! Hafið þér gerst kaupandi
að Eimreiðinni?
fjórmenningarnir innu saman dag-
lega að sínum plöggum. Hefir þá
tilætlunin verið sú, að koma með
alt undirbúið á fundinn og herja
það þar fram með valdi meiri-
hlutans. Aldrei var Guðm. Eggerz
í þessum samtökuni. Að nafni til
voru þeir samflokksmenn hann og
Bjarni, en sambúð þeirra hafði
aldrei verið góð. Sýndi meirihlut-
iun Guðm. fulia fyrirlitningu er
hann valdi sér annan lögráðunaut.
Bjarna þótti hins vegar alt sitt
traust vera þar sem Einar var
Arnórsson.
Að lokum kemur þar að Sveinn
sér að eigi dugir svo búið. Hafði
hann reynt með lempni og sann-
girni að fá meirihlutann til að
byggja vatnalögin á hinum forna
og marg lögfesta skilningi um
vatnsréltinn. Enn er það mistókst
klauf hann nefndina. Fylgdi Guðm.
Eggerz honuin í útlegðina.
Meiri hlutanum mun hafa kom-
ið þetta mjög á óvart. Báðir voru
þeir Sveinn og Guðmundur mjög
heilsutæpir. Sá tími sem þeir gátu
haft til starfanna var sárlítill, ekki