Tíminn - 17.05.1919, Blaðsíða 1

TÍMINN .
að minsla kosti 80
blöð á ári, kosiar 5
krónur árgangurinn.
AFGREIDSLA
i Reykjaoik Laagaveg
18, simi 286, át um
land i Laufási simi 91.
III. ár.
Reykjavík, 17. maí 1919.
-39. blað.
„jjáran blakka"
V /
- ./
Hugmyndir manna í vesturhluta
Norðurálfu, um Bolchevicka virð-
ast vera að smábreytast að ýmsu
leyti. Þegar menn fara að fá nokk-
urn veginn réttar sagnir, fara menn
að skilja ástandið og geta fremur
getið sér til um framtíðina.
Óttinn við Bolchevicka hefir
verið einhver öruggasti bandamað-
ur þeirra, og hann hefir vilt
mönnum sýn. Sá ótti er nú mjög
að hverfa. Þótt kenningar þeirra
hafi vakið miklar byltingar í lönd-
um bandamanna, þá gera menn
sér nú bestu vonir um að það jafn-
ist á friðsamlegan hátt, og þannig,
að verkamenn fái kjör sín bætt að
mjög miklu leyti samkvæmt þeim
kröfum, sem þeir gera. Á Þýska-
landi virðist veldi Bolchevicka ná-
lega algerlega brotið á bak aftur,
sömuleiðis á Ungverjalandi. Rúss-
land er eilt eftir og þó ekki nema
nokkur liluti þess. Og nú heyrast
mjög ólíkar raddir og áður um
framtíð veldis þeirra þar.
Það var mjög umtalað mál fyrir
nokkrum mánuðum, fyrst eftir að
vopnahléð var samið, að banda-
menn m^mdu friða Rúskland með
því að leggja landið undir sig með
herafla. Bæði vegna Rússlands og
vegna annara þjóða, til þess að
»stjórnarfarsveikin« bærist ekki til
þeirra.
Retta varð ekki að ráði. Og það
er nú öldungis fullvíst að banda-
menn senda ekki her manns til
þess að leggja það undir sig og
breyta stjórnarfarinu.
Um miðjan síðastliðinn mánuð
hélt Lloyd George merka ræðu í
parlamentinu enska og víkur að
þessu máli. Féllu orð hans meðal
annars á þessa leið:
Við megum ekki hafa bein af-
skifti af innri stjórn annara landa.
Þótt við værum andstæðir keisara-
dæminu rússneska, þá höfðum við
ekki rétt til þess að senda her til
Rússlands til þess að steypa keis-
aradæminu. Og, þótt við séum
sannarlega fullkomlega ósamþykkir
þeim gruódvallaratriðum sem hin
núverandi stjórnarfarstilraun á
Rússlandi hvílir á, þá réttlætist
það ekki af því, að við hrindum
«kkar eigin landi út í það stór-
kostlega hernaðarfyrirtæki, að bæta
stjórnarfarið á Rússlandi. — Rúss-
land váíri land, sem væri mjög
hægt að ráðast inn í, en mjög
erfitl að leggja undir sig til fulls.
Ollum myndi hrjósa hugur við, er
þeir heyrðu, hversu ógurlega mann-
margan her þyrfti til þess að gjör-
sigra Rússland. Og hvað tæki svo
við, hvað ætti að gera við landið
að því loknu? Það mundi setja
Stóra-Bretland á höfuðið fjárhags-
lega, að gera út her til þess og að
reka herferðina til enda. Hann
endaði með þessum orðum: »Ef
við færumst í fang þessa herferð
til Rússlands, væri það hin mesta
heimskuathöfn sem nokkur stjórn
gæti gjört«. —
Eitt af stærstu timaritunum í
Bandaríkjunum, hefir nýlega látið
einn af starfsmönnum sinum hafa
tal af fjórum frægustu Rússum,
sem nú dveljast í útlegð, þeim:
Sergíusi Sazonov, sem var utan-
ríkisráðherra Rússlands, þá er
stríðið hófst, og því einna mest
manna riðinn við upphaf striðsins
— Lvoif prinsi, sem var fyrsti
forseti rússneska lýðveldisins, eftir
að byltingin hófst. — Korff bar-
óni, sem var fyrsti fulltrúi rúss-
neska Jýðveldisins á Finnlandi —
og Nikulási Tchaykovsky, forseta
lýðveldisins á Norður-Rússlandi.
Ber þeim öllum saman um megin-
atriði og ekki að undra, þótt þeir
séu beiskyrtir um ástandið og
horfði með sársauka á þá óum-
ræðilegu eyðingu, sem á sér stað
í ættlandi þeirra.
En einna eftirtektaverðast í um-
mælum þeirra er það, að það
hljóti að fara að rofa til, svona
geti ekki staðið lengi. Bolchevick-
isminn sé afkvæmi styrjaldarinnar
og muni líða undir lok um leið
og fullur friður kemst á. í friði
geti hann ekki þrifist. Enn hafi
Bolchevickar stjórnina einungis
vegna þess, að þeir einir hafi vopn.
Fimm hundruð manns, búnir ný-
tísku morðvélum, geti með nægri
grimd og hörku kúgað fimmtíu
þúsundir vopnlausra manna.
í fyrstu hafi Bolchevickar fengið
smá-bændur með sér með því, að
bjóða þeim upp á, að skifta á
milli sín landi stórbændanna og
aðalsmannanna. En þegar bænd-
urnir sjá, að það tekur við, að þeir
tá ekkert fyrir afurðir sinar, þær
eru teknar traustataki handa hinni
nýju yfirstétt, sem ekkert vinnur
og ekkert vill vinna, þá snúast
þeir á móti hinum nýju blóðsug-
um og böðlum. Líkt sé farið um
margar aðrar stéttir.
Hinir nýju herrar á Rússlandi
séu þeir, sem engu höfðu að tapa
en alt að vinna. Peir séu að fá
alla þá á móti sér, sem eitthvað
vilja vinna, sem vilja eiga heimili,
sem vilja frið og lög í landi. —
Með því að aðhyllast margar rétt-
ar skoðanir í orði haíi þeir kastað
ryki í augu manna. í framkvæmd-
inni gerðu þeir ekki annað, en að
lifa á forða þeim, sem fyrri kyn-
slóðir hafa safnað. t*eir gerðu ekk-
ert annað en að eyða. Forðinn er að
verða búinn. Þá sé veldi þeirra
búið. Það falli niður af sjálfu sér.
Það deyi eins og kertaljós, þá er
Ijósmetið er þrotið.
í engu þjóðfélagi geti það geng-
ið, nema stundar-langt, að fram-
leiða ekkert, að leggjast í leti og
eyða því, sem sparað hefir verið.
Bolchevickisminn á Rússlandi
mun deyja út, ekki fyrir innrás
voldugs hers Bandamanna, það
myndi þvert á móti veita hreyf-
ingunni nýtt ljósmeti, hann mun
sjálfur verða sér að bana.
En þvi lengur, sem þess verði
að bíða, því erfiðari verði viðreisn
Rússlands, því að þess meira verði
búið að eyða af arfi feðranna,
bæði fjármunum og fólki.
Brauðið.
Eftir
Halldór- Vilhjálmsson
skólastjóra.
Brauð er barnamatur, segir gam-
alt máltæki. En brauðið, sem við
erum nú að borða daglega, er
ekki barnamatur, það er naumast
mannamatur. Lítum á brauðsneið-
ina í sárið eftir brauðhnífinn. Þar
er tréflísum, fleiri millimetra löng-
um, þétt raðað um alla sneiðina.
Um starj fossanejníar.
Sumarið 1917 kom fossamálið
verulega á dagskrá hér á landi.
Erlent félag, sem náð hafði eignar-
og leigurétti á mörgum helstu afl-
lindum hér á íslandi, bað um leyfi
til að mega reka hér stóriðju.
Sumir þingmenn vildu undir eins
opna dyrnar fyrir auðfélaginu, og
leyfa því öll þau sérréttindi sem
það bað um. Aðrir vildu fortaks-
laust neita. »Tíminn«. lagði það til,
að félaginu væri ekki neitað, en
máljð hins vegar rannsakað. Þetta
var vitanlega hin eina heilbrigða
aðstaða, og hún sigraði í þinginu
fyrir aðgerðir Framsóknarflokks-
ins.
Þá um haustið var skipuð hin
fræga fossanefnd. Þingflokkarnir
þrír munu hafa sama sem ákveð-
ið þrjá mennina af fimm. Fram-
sóknarfl. Svein Ólafsson í Firði,
Heimastjórnarfl. Guðm. Björnson
landlækni. Og fyrir hönd Sjálfst.-
manna afréð Bjarni frá Vogi að
Hvað er þetta eiginlega? Líklega
hefir byggi verið blandað saman
við rúginn, og eru þetta þá bygg-
agnir. Skoðum mjölið. Gult, flísa-
rnikið, mjög gróft, lítið hveiti, og
litlum svörtum örðum bregður fyrir.
Hvað er nú það? Máski einhver
drýgindi, svo sem malað illgresis-
fræ eða svampetin korn.
Mjölið líkist meira hrati sem
erlendis er notað til skepnufóðurs,
en mannamat.
ísland er brauðlaust land. Það
þarf því árlega að flytja inn korn
til matar, og er það ekkert smá-
ræði sem inn er flutt. 1915 voru
fluttar inn tæpar 13 milj. kg. af
korni fyrir 4.300.000 kr. (Innkaups-
verð að viðbættum flutningskostn-
aði tií landsins.) Komu þá um
150 kg. á hvern mann 1 landinu
er kostuðu um 50 kr.
Sama ár kostaði dagfæði skóla-
pilta hér á Hvanneyri 62 aura eða
226 kr. yfir árið. Kornið verður
því 1ji—V* hluti fæðisins eftir verði,
en eftir næringargildi verður það
V3—í/s af öllum mat okkur tslend-
inga, þegar ætla má, að eitt kg.
af korni sé nægjanlegt fullorðins
manns fæði á dag.
Þrátt fyrir þennan mikla korn-
innflutning, sem mestmegnis er kol-
vetni, vantar okkur þó stórkost-
Iega auðmelt kolvetni til þess að
fæða okkar sér holl og ódýr. í inn-
lendum fæðutegundum, t, d. kjöti
og fiski, eru aðal næringartegund-
irnar eggjahvíta og fita (sölt). Við
ganga í nefndina, þó að Faust-
þýðing hans og grískukenslan við
háskólann hlyti einhvern baga af
þeirri ráðstöfun. Stjórnin mun í
raun og veru eigi hafa ráðið nema
þeim tveim »sérfræðingum«, sem
síðast var bætt í nefndina. Jón
Þorláksson átti að leggja til verk-
fræðisþekkinguna, en Guðm. Egg-
erz lagavitið.
Nefndin kaus sér sjálf formann,
og hlaut landlæknir vandann. Mun
Bjarna hafa þótt, sem fleiri í nefnd-
inni væru færir um að bera þá
byrði, en fékk ekki að gert. Kaup
nefndarmanna mun hafa orðið 15
kr. á dag, meðan unnið var. Það
var hóflegt kaup utanbæjarmönn-
um, sem dvöldu hér í bænum
eingöngu nefndarinnar vegna. En
fyrir Reykvíkingana þrjá, Guð-
mund landlækni, Bjarna og Jón.
sem höfðu nefndarstarfið í • hjá-
verkum, án þess að fella niður
aðra vinnu, var þessi kaupgreiðsla
óhæfilega há.
Það var öllum mönnurn vitan-
legt, að nefndin átti að rannsaka
fossamálið í heild sinni, svo að