Tíminn - 22.05.1919, Blaðsíða 3

TÍMINN
183
an
m
1
framleiðir ali, sem til aktýgja lýtur,
og margt, sem tii reiBskapar heyrir.
Heíir nægar birgðir fyrirliggjandi, svo sem: 4 tegundir
aktýgi, kraga, klafa (bogtré) og allskonar ól-aíar og járn,
sem selst lauslega, alt til búið.
Klyfja-töskur, hnakk-töskur, hesta-höft, taum-beisli, allskonar
ólar tilheyrandi reiöskap, beislis-stengur, istöö, svipur o. m. fl.
Alt smíðað úr besta efni sem fæst, og vinnan svo
vönduð sem unt er.
Gangið inn á Laugaveg 67, [áður en þið festið kaup
annarsstaðar.
Pantanir utan af landi afgreiddar íljólt, því alt er
tilbúið.
Motið talsímaim ot; biðjið um nr. 048 A.
llaldvin KinarssoH.
Laugaveg 67. Aktýgjasmiður. Reykjavik.
óvild né viljaleysi, lieldur blátt
áfram af getuleysi. Þau eru ekki
mörg heimilin, sem hafa alt er til
þess þarf að bæta á sig 10—20
manns vikum saman, húsnæði,
fæði, þjónustu o. íl.
Ókunnugir menn gera sér litla
hugmynd um, hver vandræði að
þessu eru á hverju hausti, einkum
í strjálbygðum sveitum, þar sem
börnin geta ekki gengið að heiman
til kennarans; hver fyrirhöfn og
hugraun það er að ganga jafnvel
aftur og aftur fyrir hvers manns
dyr í þessum erindum. Og þessu
starfi er dembt á menn nauðuga,
menn, sem oftast hafa nóg með
sig og sín heimilisstörf, og þar að
auki eru kafnir undir margvísleg-
um önnum í félagsþarfir, og borg-
unin vitanlega engin, önnur en
þessi gamla, sem allir geta úti látið,
skammir og vanþökk. Því að lög-
gjafar og landsstjórn hafa lengi
legið á því lúalagi, að hlaða á
bændur trúnaðarstörfum fyrir enga
borgun, eða svo litla að engri átt
nær. Það gat verið einhver heil
brú í því fyrrum, meðan heimilin
voru vel ment og vinna ódýr, nú
er það rariglæti sem hefnir sín.
Það er orðið efnalegt tjón og nið-
urdrep fyrir bónda, að vera betur
að sér en aðrir og hafa almenn-
ingstraust.
Eg rek ekki alleiðingarnar, þær
eru margar og hver annari verri.
Það er öfundarlaus staða af vera
í fræðslunefnd með þessari tilhög-
un. Þegar nú hér við bætist efinn
um að nokkuð gagn sé í þessari
fræðslu. Ekki var þessi rekagátt í
mínu ungdæmi, hugsa þeir, og
komst alt af fyrir því. Er þetta
ekki alt saman hégómatildur ein-
hverra aftaníossa, til að lafa aftan
í öðrum þjóðum? Alþingi veit a.
m. k. ekki betur. Það vill láta
rannsaka, hvort ekki sé best að
hætta við alla þessa barnakenslu.
Er þá ekki vorkunn þó að fræðslu-
nefndirnar óskuðu að það yrði ofan
á, að fræðslulög og skylda steypt-
ust sem fyrst fyrir ætternisstapa.
Og nú er nýkomin tillaga um
einstaklega einfalt bjargráð út úr
öllu þéssu öngþveili um alþýðu-
mentun okkar: Gefa alþýðu kost á
góðum þýðingum af góðum útlend-
um bókum með góðu verði. Eitt
blaðið getur þess, að hún fari nú
sigurför út um landið þessi tillaga.
Mig skal ekki kynja, þó að fræðslu-
nefndirnar setji upp stór augu, og
voni að hér sé létt af sér vandan-
um, því að höf. er að öllu góðu
kunnur, bæði vitur og orðsnjall,
og mælir margt fagurt um íslenska
alþýðumentun, sjálfsmentun og
heimilismentun. Allri þessari ment-
un virðist eiga að vera borgið með
þýðingunum, því hann spj’rnir um
leið fæti við skólunum. Telur
ábyrgðarhluta að vilja koma þeim
á í sveitum eftir erlendri fyrirmynd.
Það væri mun náðugra að láta
nokkra góða íslensku menn sitja
að bókaþýðingum heima hjá sér,
jafnvel í igripum, heldur en að
starfa í þessi sveitakenslu, og ó-
dýrara að senda heimilum bækur en
kennara. En það er gallinn að
menn mentast ekki af bókum,
nema þeir lesi þær og skilji, þær
taka menn ekki tali að fyrra bragði.
Fagrar og góðar hugsanir fljúga
ekki úr þeim sjálfkrafa í brjóst
mönnum, eins og fuglinn Sút.
Tillagan er góð það sem hún nær.
Góðar bækur eru ágætt og ómiss-
andi menningarmeðal, þegar nægi-
leg undirstaða hefir verið Iögð til
að skilja þær og njóta þeirra, þá
eru þær kjörnar til að byggja þar
ofan á, en lítilsvirði þeim, er þá
undirstöðu vantar. Það þarf ein-
mitt góða kennara og góða skóla
til að greiða góðum bókum, og
göfugum hugsunum úr þeim, veg
inn á heimilin og í huga almenn-
ings, þær geta því aldrei komið í
staðinn fyrir barnaskóla. Nær lagi
væri, að þær kæmu fyrir háskól-
ann, svo mikil fjarstæða sem það
þó væri. Að ætla þeim að vera
undirstaða almenningsméntunar,
finst mér líkt því, ef reisa ætti
kirkju, að byrja á turriinum og
ætla kirkjunni að standa á honum.
í strjálbýli, þar sem börn geta
ekki gengið heiman að í skóla,
hef eg ekki getað komið auga á
neinn veg til að hjálpa heimilun-
um til að veita börnum • sín-
um nauðsynlegustu undirbúnings-
fræðslu, annan en þann, að reisa
heimavistarskóla, þar sem kennari
geti haft börnin í næði í góðum
húsakynnum, nokkrar vikur á vetri,
og hópað þau eftir aldri og þroska,
og orðið þannig fleirum að liði og
til meira gagns, en unt er með
sleifarlaginu sem er. Það fér svo
fjarri, að eg álíti það ábyrgðar-
hluta, að mæla með stofnun slíkra
skóla, að eg álít það ábyrgðarhluta
ríkinu, að byrja ekki þegar að
leggja fé til þess, eins og nú er
komið. Það er ofætlun að heimta
það af fátækum sveitum eins og
landbúnaðurinn er nú staddur.
Ef eg ætti ráð á miljónum, þá
skyldi eg ekki leggja þær í botn-
vörpuskip, flugvélar, fossaiðnað og
slíkt, heldur skóla, barnaskóla, og
það einmilt eftir erlendri fyrirmynd
þeirri bestu sem eg þekki, að því
leyti sem samrýmst getur okkar hög-
um, með húsakynni til fimleika,
laugar og handavinnu. Eg vil að
erfðaféð frá forfeðrunum. Bóka-
og lestrarþráin hefir haldið þjóð-
inni lifandi á hörmungaröldunum
sem liðnar eru. Nú er þjóðin sögð
vera frjáls. Til hvers skyldi hún
fremur nota frelsi og fjárráð, held-
ur en til að koma heilum her af
úrvalshugsunum erlendra snildar-
manna inn í vitund sina? Um
hvað skyldi hún fremur hugsa en
sína eigin menningu?
Bókasafns-hugmyndin er einhver
mesta andlega nýungin, sem fram
hefir komið hér á landi síðustu
árin. Öll þjóðin hefði sæmd og
gagn af því, ef hún kæmist sem
fyrst í framkvæmd. Það getur eng-
inn skaðast við það, að islenska
þjóðin mannast, nema ef það
skyldu vera einhverir þeir menn
til hér á landi, sem vilja halda
við andlegu hrióstur-blettunum,
sem miðalda-kúgunin hefir skilið
eftir. En það er hér um bil ó-
hugsandi, að nokkur maður sé
svo skapi farinn.
Bókavinur,
XJoi bari i ahæli.
Mér hefir dottið í hug, að rita
nokkur orð um barnahæli; því
að það er sú stofnun, sem mér
finst vera mjög nauðsynleg fyrir
land og lýð. Eins og öllum er ljóst
hve bráðnauðsynlegt er, að lands-
spítali verði reisíur fyrir landið,
engu minni þörf knýr fram til þess,
að barnahæli verði reist, til að
ala upp munaðarlaus og fátæk
börn.
Mér tekur sárt að vita af mörg-
um börnum, sem eru fædd hraust
og þroskamikil kyrkjast niður af
því, að þau alast upp við fátækt,
og í húsakynnum, sem eru óvist-
leg á allan hátt, og líða þar mik-
inn skoit bæði andlega og líkam-
lega.
Uppeldinu í flestum kauptúnum
landsins er svo ábótavant, að það
verður að fara að taka þar alvar-
lega í taumana. Siðspillingin er að
komast inn i landið, og við þeim
vágesti verður hver einasti hugs-
andi maður að rísa, og várðveita
æskulýðinn frá, að hann verði
honum ekki að bráð. Skólarnir
gera sitt til, að varðveita börnin
frá sollinum, en það er ekki full-
nægjandi. Margir foreldrar eru
mjög hugsunarsljóvir um velferð
barna sinna, en sem betur fer,
veit eg, að mörg móðir hefir mikla
löngun til að varðveita barnið sitt
frá sollinum, en kraftana vantar
til þess.
Eg vildi óska, að einhverjir góðir
menn og konur, vildu hrinda því
máli af stað, að reist yrði barna-
hæli fyrir landið, og það sem fyrst,
því að það mál þolir enga bið.
Það er von mín og trú, að margir
góðir menn styrki það fyrirtæki
með áheitum og gjöfum, svo sem
víða er orðin venja erléndis.
Ef eitt hæli væri reist fyrir landið,
þá verður fyrsta atriðið, að velja
staðinn. Hann mætti ekki vera
nærri Reykjavík, og í öðru lagi,
það yrði að velja mjög stóra hlunn-
indajörð, sem mætti hafa stórt bú
á, helst kúabú, því að barnaskap-
ur væri það, að velja þá jörð, sem
yrði of lítil eftir nokkur ár, svo
að jafnskjótt yrði að bj'ggja að
nýju á stærri jörð.
Eg er nú svo skamt á leið komin,
og það er víst af því, að eg er
kona, að eg ber vantraust til ís-
lendinga, að stjórna vel einu barna-
hæli fyrir alt landið. Mér findist
heppilegra, að hafa þau smærri
og fleiri, t. d. að nokkrar sýslur
tækju sig saman og hefðu eitt hæli,
eða, að skiftingin yrði þannig, að
Vestfirðir, Norðurland, Austfirðir,
Reykjavik og Snæfellsnes, hefðu
eitt hæli hvert fyrir sig, og sýsl-
urnar og hrepparnír legðu drjúgan
skerf til þeirra. En sjálfsagt væri,
að velja þær jarðir, sem landið
ætti, því að það sparaði fé, að
þurfa ekki að kaupa jörðina, en
að þær væru eins og eg sagði áðan
stórar hlunnindajarðir og vel lag-
aðar til ræktunar.
Eg treysti því, að einhver mér
færari verði til þess, að rita og
ræða um þetta mál, og í því trausti
hrindi eg þessum línum af stað
til góðra manna.
Kona.