Tíminn - 12.07.1919, Page 1

TÍMINN
að minsta kosli 80
blöð á ári, kostar 5
krónur árgangurinn.
AFGREWSLA
i Reykjavik Laugaveg
18, simi 286, út um
land i Laufási, simi 91.
III. ár.
Reykjavík, 12. jiilí 1919.
52. folat).
fjárnál og skattar.
Styrjöldin mikla er nú enduð
að kalla má, þó að enn sé barist
á eitthvað tutlugu stöðum í heim-
inum. En nú á tíma eru þjóðirnar
orðnar vanar svo miklum vigum,
að þær telja þetta ekki nema litil-
ræði.
Víða þarf að fylla í skörðin.
Mannslátin eru mörg. Sjö miljónir
manna er talið að hafi fallið á
vígstöðvunum, en tuttugu miljónir
orðið aumingjar af sárum og harð-
rétti. Skuldir sigurvigaranna einna
saman eru taldar vera um 500
miljarðar. Sú hít virðist vera botn-
laust hjddýpi. Enn er safnað í
»sigurlánið« í Englandi, Frakk-
landi og Bandaríkjunum. Enu er
slegið á viðkvæma strengi um að
lána hinum skuldugu þjóðfélögum
meira og meira. Viðfangsefnin eru
svo gífurleg, að þjóðirnar hugsa
um það eitt, að fá peninga, afl
þeirra hluta sem gera skal, og
treysta framtíðinni til að ráða þær
gátur, hvernig þessar heljarmiklu
skuldir verða borgaðar.
Og menn verða vel við þessum
kvöðum. Peningar streyma inn í
sítómu ríkisfjárhirslurnar. Allar
stéttir leggja fram fé eftir getu.
Enskur ríkismaður ritar einu stór-
blaðinu þar í landi. Segist eiga 10
miljóna króna virði í ýmsum eign-
um. Af því breyti hann einum
fimta hlut i peninga og láni rík-
inu. Vextir af síðasta »sigurláni«
Breta eru ekki nema 4°/o, svo að
ekki gengur borgurunum hagnað-
arvonin til. En þeir vilja sýna
þakklæti sitt. Fórna á altari lands-
ins fyrir það, að þjóðstofninn hefir
komist lifandi úr hinni miklu eld-
raun styrjaldarinnar.
Par sem lánin hætta taka skatt-
arnir við. Það eru ekki nein smá-
ræðis gjöld sem lögð eru á auð-
mennina í styrjaldarlöndunum. Og
þeir bera þessar byrðar. Þeir finna
að einhverir verða að bera þær,
og að engum stendur það nær en
þeim sem hafa mestan þróttinn.
Það sem einkennir allar stríðs-
þjóðirnar er fórnarviljinn. Allir hafa
fundið og skilið, að telft var um
það dýrasta, sem til er hér á
jörðunni. Pess vegna hafa allir
lagt fram sinn skerf í von um að
bægja mesta óláninu frá.
Hér á landi er engin slík sár að
græða. Fólkinu hefir fjölgað á
stríð^árunum. Efnin hafa vaxið
yfirleitt. Pjóðin kemur styrkari
út úr eldraun þeirri, sem alt
mannkynið hefir gengið gegnum
síðustu fimm árin.
En hér vantar einn lið í keðj-
una borið saman við aðrar þjóðir.
Hér skortir mikið á fórnfýsina um
að bera hinar sameiginlegu byrðar.
íslenskir efnamenn hafa ekki lagt
fé fram gegn lágum vöxtum til að
tryggja framtíð þjóðarinnar. Land-
ið hefir þurft að taka nokkur lán
til bjargráðanna. En enginn eyrir
af því hefir verið fenginn með út-
boði innanlands, eins og meginið
af stríðslánum annara þjóða. Það
þýðir ekki að bera fátækt við. Efn-
in eru til, í hlutfalli við verltefni
þau sem mest nauðsyn er að leysa.
Nú er svo komið hér á landi
að langþýðingarmesta bjargráðið
er það að læra að innheimta
skatta réttlátlega, þ. e. eftir efnum
og ástæðum. Öll útgjöld landsins
margfaldast, meðfram af því að
peningar falla í verði. En tekjurn-
ar aukasl hvergi nærri að sama
skapi, eða réttara sagt því nær
ekki neitt. Verðhækkunin kemur
ekki fram landssjóði til hagsbóta.
Brýna nauðsyn bæri til að senda
skattafróðan mann um nokkur
næstu lönd, þegar í vetur, til að
kynna sér skattheimtu og tekju-
öflun eins og hún nú gerist. Strið-
ið hefir kenl mönnum ytra ekki
einungis að eyða almannafé, held-
ur og aíla þess.
Yiðreisn iandbúnaðarins,
Kröfur búnaðarþings.
Kröfur þær, sem búnaðarþingið
gerði til alþingis, og samþykti í
einu hljóði, bera þess ljósan vott,
að allir sjá það nú og eru sam-
mála um, að nú verður að hefjast
handa í stórum stýl um viðreisn
landbúnaðarins. Pað er ekki nema
um tvent að gera: að láta alt fara
í kalda kol, eða að gera þær ráð-
stafanir og fá þá starfskrafta, sem
geta lagt undirstöðu undir stefnu-
breyting í rekstri atvinnuvegarins.
Hitt var búnaðarþingið og öldungis
sammála um, að forystan í þeim
efnum ætti að sjálfsögðu að vera
hjá Búnaðarfélagi íslands.
Fer hér á eftir áætlunin um út-
giöld félagsins næsta fjárhags-
tímabil:
1920 1921
kr. kr.
1. Stjórnarkoslnaður: -
a. Laun forseta . . . 5000 5000
b. Ferðakoslnaður . 500 500
c. Tilmeðstjórnenda
tveggjá 1000 1000
d. Skrifst.kostnaður. 5000 5000
2. Búnaðarþingskostn.. » 4500
3. Til verkfæra:
a. laun verkfæra-
ráðunauls 4000 4000
1920 1921
kr. kr.
b. ferðakostnaður . . c. til verkfærakaupa, 8000 4000
sýningar, reynslu d. til styrkt. og verð- launa fyrir ný verkf. eða breyt- 20000 40000
ingar á verkfærum 4. Til vatnsveitinga: 5000 5000
a. laun áveitufræð. . 5000 5000
b. aðstoð og ferðak. d. mælingatæki og 4000 4000
handbækur .... 2000 »
5. Til fóðurræktartilr.:
a. lann tilraunastj. . 4000 4000
b. ferðakostn. alt að 1500 1500
c. starfsfé 6. Til garðyrkjutilr.: 5000 5000
a. laun garðfræðings 4000 4000
b. starfsfé 7. Til ýmislegra rækt- 5000 5000
unarfyrirtækja .... 8. Til búfjárræktar: a. laun þriggja ráðu- 12000 12000
nauta b. ferðakostnaður og 12000 12000
aðstoð . c. til framkvæmda í 7000 5500
búfjárrækt 20500 20500
. 9. Til efnarannsókna . 3000 3000
10. Til búnaðarrita . . . 11, Til bún.sambanda: 8000 8000
a. Rækt.fél. Norðurl. b. Búnaðarsamband 25000 25000
Austurlands .... 13500 13500
c. Bún.samb. Vestfj. 9000 9000
d. Suðurl. e. Búnaðarsamband 8000 8000
Dala- og Snæfellsn. f. Búnaðarsamband 2000 2000
Borgarfjarðar . . . g. Búnaðarsamband 2000 2000
Kjalarnesþings . . 12. Til mjólkurmeðferð- 1000 1000
arkenslu 4500 4500
13. Til utanfara 6000 6000
14. Til búnaðarfræðslu. 6000 6000
15. Vinnuhjúaverðlaun . 16. Kostnaður af félags- 500 500
húsinu . . 500 500
17. Ýmisleg gjöld .... 2500 2500
18. Lagt í sjóö 1500 1500
Samtals 223500 240500
Er nú undir högg að sækja hjá
alþingi, að þessi störf geti komist
í framkvæmd. — Tekjur félagsins
hvort árið, aðrar en landssjóðs-
tillagið, eru alls ekki nema 6 þús-
und krónur. Það er því farið fram
á 217500 kr. tillag úr landssjóði
fyrra árið og 234500 kr. tillag sið-
ara árið.
Það eru fulltrúar langfjölmenn-
ustu alvinnurekendanna, sem ein-
huga gera þessar kröfur. Það eru
fulltrúar þess atvinnuvegar, sem
á hvílir ekki einungis afkoma lang-
flestra, heldur og að öll framtíð
og sjálfstæði þjóðarinnar.
Rúmið leyfir það ekki nú að
fara nánari orðum þessar kröfur,
en það verður gert síðar. Og Tím-
inn mun telja það skyldu sína, að
hafa vakandi auga á því hvernig
þingið bregst við.
Hrossasalan.
i.
Eitt af bjargráðum landsstjórnar-
innar árið sem leið, var að fela
útflutningsnefnd að selja erlendis
öll þau hross, sem út voru flutt
síðast liðið sumar. Þetta lánaðist
prýðilega. Aldrei hafa bændur feng-
ið svipað því eins gott verð fyrir
hesla erlendis eins og þá. Bar
tvent til sérstaklega. 1. Að hrossa-
spekúlantarnir fleyttu nú ekki
þriðjung verðsins ofan af eins og
stundum áður. 2. Að innbyrðis
samkepni hrossasalanna þrýsti ekki
verðinu niður, af þvi varan var
öll á^ einni hendi.
Hrossaeigendur voru mjög þakk-
látir stjórninni og útflutningsnefnd
fyrir þessar aðgerðir. Visir var
hált raunalegur á svipinn og sagði
fátt, er talað var unf hrossasölu.
Allir sem málið kom við voru
glaðir, nema hrossakaupmennirnir.
En þeir báru harm sinn í hljóði
fyrst uin sinn.
En sumum þeirra vildi líka happ
til í fyrra. Útflutningsnefnd borgaði
á hrossamörkuðum hátt meðalverð
fyrir hestana, en gaf vonir um
uppbót, ef vel gengi, þegar sölunni
væri lokið. Þetta er alþekt úrræði
i samvinnufélögunum. Menn sem
þekkja skipulag þeirra, skilja þetta
vel. Vissu að hrossin voru tekin í
umboðssölu, seld á þeirra ábyrgð,
og að þeir fengju að lokum sann-
virði fj'rir þau.
En því miður eru en margir
menn á íslandi, sem enga reynslu
hafa af þessu tagi. Og sumum
hrossaeigendunum varð hált á
þessu í fyrra. Þeir héldu að mark-
aðsverðið væri sama sem fulln-
aðarverðið. Og þegar hrossaprang-
ararnir komu til þeirra og buðust
til að kaupa vonina í uppbótinni
þá ginu þeir yfir flugunni. Upp-
bótin gekk kaupum og sölum í
sumum sveitum. Og prangararnir
rúðu bændur inn að skinninu.
Lægst verð á »uppbót« mun hafa
verið 10 kr. Hæst 80 kr. Uppbót-
in hækkaði í verði eftir því sem
á leið, og hættan óx, að upp kæm-
ist, hver gróðin var þetta vor.
Verður ef til vill síðar sagt nánar
frá þessum ódrengilegu skiftum
prangaranna við hrekklaust, en
fáfrótt fólk.
II.
Almannarómurinn félst á það að
landsverslun með hross myndi
vera arðvænleg. Skagfirðingar sam-
þyktu á sýslufundi tillögu þess