Tíminn - 12.07.1919, Blaðsíða 3

TÍMINN
231
hafa dáð til að bjarga sér sjálfir,
hafna auðvitað hjá bröskurunum,
eins og fyr.
Samvinnumaður.
„Osk abarniðK.
Herra Páll Jónsson frá Einars-
nesi ritar grein um Eimskipafélag-
ið með fyrirsögninni »Óskabarnið«
í Tímann 2. þ. m. Tilefni hennar
er ónákvæmni, sem hann telur sig
hafa fundið í yfirlitinu um eigenda-
skifti hlutabréfa í félaginu, á bls.
6 í skýrslu félagsstjórnarinnar til
aðalfundar 28. f. m. Hr. P. J.
sýndi mér grein þessa áður en
hún birtist. Tjáði eg honum að eg
teldi greinina ósanngjarna í garð
félagsstjórnar og auk þess mishermt
sumt, svo eg hlyti að gera athuga-
semd við hana ef hún kæmi í
blaði. Nokkuð mishermi sem var
hefir höf. felt úr greininni, sem í
blaðinu kom; þó vil en gjarna
nota boð blaðsins um rúm fyrir
athugasemd.
Yfirlitið um eigendaskiftin er
gert á skrifstofu félagsins af á-
byggilegum manni og tekið í skýrsl-
una eins og frá honum kom.
Hlulhafaskráin er spjaldskrá með
h. u. b. 15 þúsund spjöldum og
miklar annir voru á skrifstofunni
m. a. vegna undirbúnings aðal-
fundar um þetta leyti. Þetta er
sagt til afsökunar því að villur
hafa slæðst í yfirlitið.
Nú hefir þetta verið athugað
aftur í fullu næði og mjög nákvæm-
lega. Við það hefir komið fram
að eigendaskifti hafa orðið 328
eins og segir í skýrslunni, en fyrir
51,675 kr. eða 350 kr. meira en í
skýrslunni segir. Enn fremur hefir
verið nákvæmlega farið yfir það
hverjir af viðtakendum hlutabréfa
eins úr flestum öðrum þáttum gild-
andi skattalaga. Samgöngugjöldin
eru þyngst á þeim, sem síst mega
við því, búa lengst frá, og hafa
mesta vegaþörfina.
Hvernig á þá að breyta grund-
velli sýslusjóðsgjaldanna? Hlutföll-
in verða að snúast við. Látum
nefskatt á verkfærum mönnum
vera óbreyttan að krónutali; en
hann má ekki nema meiru en
fjórðaparti af öllum tekjunum;
tíundargjaldið verður að hækka
einkum af ábúðarhundruðunum,
í þriðja lagi verður að ákveða
með lögum nýjan gjaldslofn er eg
tel réttlátastan og það eru jarð-
eignirnar. Af þeim verður að taka
ákveðið hundraðsgjald er miðist
við verð þeirra samkvæmt nýju
mati. Pær margfaldast vegna sam-
göngubótanna og búa mest að
þeim. Eg skal ekkert fastákveða
hundraðsgjaldið til sýslusjóðs, en
ætla þó að miða við l°/« sem há-
mark. Gjaldið verður að sjálfsögðu
mishátt á jörðunum og miðast við
afstöðu þeirra frá höfn og akvegi.
Eg tala hér sérstaklega um þá ak-
II
■ n/'i
Peir sem vilja kynnast því hve hrifnir menn voru af
gáfum og glæsimensku Jóns í Múla þegar hann kom
fyrst fram á sjónarsviðið í kaupfélagsmálum, þyrftu að
lesa æíisögu Jakobs Hálfdánarsonar.
Yerð 2 kr. séu keypt 50 eintök eða fleiri, kr. 2,25
fyrir alt að 50 eintökum. í lausasölu kostar árgangur-
inn 3 krónur. — Heftin eru 4 á ári.
Afgreiðsla Skólavörðustíg 25.
Sími 749.
Prjár kennarastöður
við barnaskólann á ísafirði eru lausar. Föst laun eru
Kr. 1500,00, 1400,00 og 1300,00. Umsóknir stílaðar til
skólanefndar séu komnar í mínar hendur fyrir 10. ágúst.
Sigurgeir Sigurðsson
form. skólanefndar.
þeirra, sem orðið hafa eigenda
skifti að, hafa átt hluti áður í fé-
laginu og hvort framseljendur hafi
framselt alla hlutaeign sína í fé-
laginu við hvert framsal eða ei.
Niðurstaðan er sú, að eigendum
hefir fækkað um 137 í stað 170
eins og í skýrslunni segir. Hér hefir
verið höfð sú aðferð, sem nákvæm-
asta niðurstöðu getur gefið. Skýrsl-
an leiðréttist þá svo sem að fram-
an segir.
Niðurstaðan verður, að skrásett-
um eigendum hluthafa hefir fækk-
að um tœplega l°/o í stað rúmlega
l°/o, eins og skýrslan sagði. En
ekki nema hlutabréfin sem eiganda-
skifti hafa orðið að meira en rúm-
vegi sem landssjóður leggur einn.
Viðhaldi á akvegum sýslu og
hreppa mælti einnig skifta eftir
sömu reglu. — Til þess að finna
réttlátan grundvöll fyrir hundraðs-
gjaldinu, verður að flokka allar
jarðir í héraðinu. Flokkana mætti
ekki hafa mjög marga. Eg geri
ráð fyrir að þeir geti orðið Qórir
í eirini sýslu, og haga þá stigun-
un á gjaldinu samkvæmt því, t. d.
V*—1°/°- — Fasteignanefnd í hverju
héraði, sé falið að skifla jörðun-
um í gjaldskylduflokka.myndi þeim
veitast það létt sem fengist hafa
við nýja jarðamatið. En yfirmats-
nefnd ætti að samræma eftir föng-
um gerðir þeirra á öllu landinu.
Þessa flokkaskipun á jörðunum
verður að endurskoða á 5 ára
fresti. Þó að nokkuð þurfi í
byrjun fyrir því að hafa að á-
kveða þennan grundvöll, þá er létt
að framltvæma breytingarnar 5.
hvert ár, þær verða svo litlar venju-
legast. Og svo er mikið fyrir það
gefandi, að skipa málum þjóðfé-
lagsins sem réltlátast, en láta þau
ekki lúta því handahófs- og for-
um 3°/o af öllu hlutafénu, eins og
segir í skýrslunni. Sú ástæðulausa
ásökun til stjórnarinnar að hún
vilji draga fjöður yfir það, að
hverju leyti að bréfin safnist á ein-
stakra manna hendur verður með
þessu enn ástæðulausari.
Stjórnin vildi ekkert annað en
gefa rétta og skíra skýrslu um
þetta atriði, sem umræðum hefir
valdið. Henni þykir leitt að tölu-
villur hafa slæðst í yfirlitið, og er
eg hr. P. J. þakklátur fyrir að
hafa gefið mér tækifæri til að leið-
rétta þetta. En þær töluvillur eru
ekki í hag þeim sem staðhæfa, að
hlutabréfin séu að safnast á fárra
manna hendur.
smánar-fyrirkomulagi, sem nú gildir
og hvergi hefir vissa fótfestu.
— Eg legg mesta áherslu á, að
útgjöldum til vegamála innanhér-
aða verði jafnað niður á þann
hátt sem eg hefi nú bent á. Verði
þeim ráðum tekið og ákvæðistekj-
ur sýslusjóða auknar, að minsta
kosti um það er nemur akvega
viðhaldinu — þær ættu að aukast
töluvert meira — þá tel eg heppi-
legra að héruðin annist það fram-
vegis, eins og að undanförnu.
Landssjóður á í ýms önnur horn
að líta.
Samkvæmt fenginni innlendri
reynslu, mun vegamálastjóri lands-
ins geta höggvið nærri því hve
mikið þarf að áætla til viðhalds
akvegum árlega. Það er vafalaust
mismunandi eftir landslagi og
einnig ólíku loftslagi og veðrum í
landsfjórðungunum. Þó mun mega
finna vissan mælikvarða fyrir því
í hverju héraði, hvað áætla þarf
fyrir kílómeterinn. Heppilegast mun
að fela honum yfirstjórn og eftir-
lit á viðhaldi allra vega, og að
hann hafi einn trúnaðarmann í
t
Önnur eigendaskifti en þau, sem
skrásett hafa verið í hluthafaskránni
eru ógild gagnvart félaginu og
koma því ekki til greina hér. Ervitt
að spá um hve mikil brögð að
slíkum breytingum séu, en stjórn-
inni er ekki kunnugt um atvik,
sem geri líklegt, að mikið sé um
eigendaskifti, sem ekki hefir verið
leitað samþykkis félagsstjórnarinn-
ar að.
Samkvæmt þessu er ekki fyrir
hendi aðal forsendan fyrir uppá-
stungu hr. P. J., að landssjóður
þurfi að ná kaupum á sem flestum
hlutum — sú, að hlutaféð sé nú
að safnast á fárra manna hendur.
Án þess eg ætli að ræða frekar þá
uppástungu, vil eg þó geta þess,
að reynsla er fengin fyrir því, að
heppilegt var að hafa félagið í því
formi sem það var stofnað, með
smáum hlutum á höndum sem
flestra landsmanna. (Nú er h. u. b.
7. hvert mannsbarn í landinu
hluthafi í félaginu.) Með þessa
reynslu að baki virðist uppástunga
hr. P. J. ekki tímabær.
Reykjavík 8. júli 1919.
Sveinn Björnsson.
Nýtt hljóð er nú komið í stokk-
inn hjá miljónafjórðungsblaðtröll-
inu um þýðingahugmynd Sigurðar
prófessors Nordals. I gömlu ísu
tók Jón Björnsson hugmyndinni
tveim höndum en nú er hún bann-
færð í stjörnumektri rftstjórnargrein.
— Lengi getur vont versnað.
Dráttarvél, sem vegamálastjóri
hefir útvegað, var reynd hér í
fyrradag. Var beitt fyrir tvo plóga
í kargaþýfðri og seigri niýri. Varð
það ljóst af tilrauninni að vélin
kemst vel yfir þýfið, en plógarnir
voru gerðir fyrir slétta jörð og
gekk því plægingin illa.
hverju héraði sér til aðstoðar —
er jafnfrarnt sé vegavinnuverkstjóri
í héraðinu. — Landsjóður verður
að annast um viðhald á þjóðveg-
um, sem lagðir eru á hans kostn-
að og akvegum þeirn, sem liggja
yfir heiðar og óbygðir. Enn frem-
ur kostar hann viðhald á öllum
brúm á þjóðvegum og akfærum
sýsluvegum.
Eg fer ekkert út í þá sálma í
þessari grein, á hvern hátt skött-
uin og skyldum til landssjóðs
verði best skipað, tillögum um það
mál mun eg ef til vill varpa fram
síðar. En ef það þykir varhuga-
vert og of stórt spor, að ákveða
tekjur sýslusjóða, með almennum
lögum og reglugerðum, eins og eg
hefi gert tillögur um hér að fram-
an, þá vil koma með þá tillögu:
Að þingið samþykki heimildarlög,
er feli sýslunefndum að leggja
hundraðsgjald á jarðirnar, eftir
þeim hlutföllum er sýslunefndin
ákveður, en í lögunum sé tiltekið
hámark gjaldsins. Eg bendi á þetta
sérstaklega með tilliti til vegavið-
haldsins, en álít heimildarlög frjáls-