Tíminn - 09.08.1919, Page 1

TÍMINN
íiö minsta kosti 80
blöð á ári, kostar 5
krónur árgangurinn.
III. Ar,
frygtfmgadoggjsf.
Því hefir verið haldið fram í
málgögnum miljónaklíkunnar, að
það væri fráleitur afkáraskapur að
vilja tryggja einni fjölmennustu
stélt á íslandi þann hvíldartíma,
sem löng reynsla er búin að sýna
að óbjákvæmilegur er starfandi
mönnum, ef á að hindra heilsu-
tjón og úrkynjun.
Vafalaust gengur þessum mönn-
um til fákunnátta um það, hvernig
aðrar þjóðir, sem lengi hafa stund-
að stóriðju og vélavinnu, haga sér
í þessum efnum. Skal því drepið
á fáein atriði málinu til skýringar.
Þegar gufuvélin var fundin upp
seint á 18. öld, byrjaði hið mikla
véla- og iðnaðartímabil. Stórbæirn-
ir ensku mynduðust við kola- og
járnnámurnar. Þeir sem höfðu
efni og áræði til að eignast hin
dýru vinnutæki urðu voldugir iðn-
aðarbarónar. Sveitafólkið hvarf til
þeirra, elti háa kaupið og von-
ina um þéttbýlið. Fræðimennirnir
prédikuðu það, að þá væri best
séð fyrir allra hlut, ef löggjöfin
skifti sér ekkert af viðbúð verka-
manna og verksmiðjueigenda.
Svo leið þriðjungur úr öld. Þá
voru ávextir hirðuleysisins komnir
i ljós. Verkafólkið hafði búið við
takmarkaiausan þrældóm. Þjóðin
var að úrkynjast. Fullorðið fólk
hafði vaxið upp sem aldrei hafði
opnað bók, og kannaðist ekki við
að hafa heyrt nafn Krists nefnt.
Þá risu upp á Englandi mann-
vinir og hugsjónamenn, sem börð-
ust móti þessari áþján. Síðan
fylgdist að til annara landa báðar
hreyfingartiar: Vélavinnan, stóriðj-
an, og vernd verkamannanna. Með
því að nefua dæmi úr iðnsögu
Breta, má átta sig á því hversu
mannúðin og drengskapurinn hafa
haft meiri áhrif á meðferð verka-
lýðsins, eftir þvi sem leið á 19.
öldina og byrjun hinnar 20.
Árið 1802 lögleiðir Robert Peel
bann gegn því að börn vinni næt-
urvinnu, og lengur en 12 tíma að
degi til. 17 árum síðar bannar
breska þingið börnum yngri en 9
ára "verksmiðjuvinnu, 1833 eru
settir umsjónarmenn til að gæta
þess að verksmiðjustjórar fari
sæmilega með starfsfólk sitt. Jafn-
hliða því gerðar slrangar reglur
um vinnubrögð unglinga 13—18
ára. 1844 eru fullorðnar konur
látnar njóla sömu lögverndar og
ungfingar innan 18 ára. Þrem ár-
um síðar bannað að starfsdagur
unglinga og kvenna sé lengri en
10 tímar. 1878 er öllum fyrirmæl-
um af þassu tagi steypt sainan í
/
Reykjavík,
einn lagabálk »Factory and work-
shop act«, þar sem gerð eru ná-
kvæm fyrirmæli um aldurstakmark,
lengdvinnutímans, loftræsing, hrein
!æti og alt fyrirkomulag verksmiðj-
anna, öryggisráðstafanir til að fyr-
irbyggja slys við vinnu. Ennfrem-
ur sérstök ákvæði um hættuleg og
heilsuspillandi starf, svo sem námu-
vinnu. Síðan 1878 hafa lög þessi
hvað eftir annað verið endurskoð-
uð og jafnan bætt í garð starfs-
fólksins. í námunum hefir fyrir
löngu verið lögskipað 8 tíma vinna.
í Bandaríkjunum höfðu 26 af
fylkjunum lögleitt 8 tíma vinnu-
dag árið 1913, fyrir alla starfs-
menn sem unnu fyrir ríkið, og í
Ástralíu hefir 8 stunda vinna lengi
verið lögbundin. Víða í Evrópu
var fyrir stríðið, ákveðinn hi-
marksvinnudagur 10—11—llVs—
12 kl.st. en venjulega varð raunin
sú, að með sérstökum samning-
um var látið sitja við 10 stunda
vinnu. Verkkaupendur hafa sætt
sig við styttingu vinnutímans nið-
ur að því lágmarki, af því það
hefir reynst þeim gróðavegur.
Þjóðernisvarnlr.
íslendingar hafa haldið tungu og
þjóðerni í meir en þúsund ár,
þrátt fyrir óblíðu náttúrunnar og
illa stjórnarhætti. Þennan arf frá
forfeðrunum vill þjóðin vernda.
Það er ef til vill fremur óskynsam-
legt. En því er nú einusinni svo
varið, að hvert þjóðerni hefir mæt-
ur á sjálfu sér og vill lifa, helst
verða ódauðlegt.
Nú er það okkar hlutskifti að
vera lítil þjóð í stóru og ríku
landi. Á síðustu árum hafa augu
íslendinga opnast fyrir gildi lands-
ins. Fvar sem vinnu er beitt, sprett-
ur gull úr landinu. Sjórinn er auð-
ugur, hafnirnar sumar hentugar
sem millistöðvar á voldugum sigl-
ingaleiðum. Mikil túnstæði og nrýr-
lendi biða eftir áburði og áveitum.
Síðast kemur vatnsaílið, sem ber-
sýnilega getur veitt fjölda manna
atvinnu, þótt eigi sé notaður nema
lítill hluti þess.
Aðalvandkvæðin fyrir íslendinga,
ef þeir vilja vernda séreðli sitt, eru
einmitt þessi, að landið er svo
auðugt, að fámenn þjóð virðist
tæplega geta ráðið við alt það, sem
lagt er upp í hendur hennar. Ekki
er ósennilegt að fólk leiti hingað
frá öðrum löndum. Það þarf ekki
iðnaðinn til. Sjávarútvegurinn reyn-
ir fyr en varir að draga til sin
starfsaíl frá útlöndum. Og mörg-
ágúst 1919.
um sveitabændum mun koma hið
sama i hug. Nú sem stendur er
ekki bygt nema lítið af húsum,
brúm og vegum, við það sem gera
þarf á næstu árum. Samt stendur
mest á starfsafli. Þetta sýnir hver
áhrif mannfæðin hefir.
Þjóðernisvörnin hlýtur að verða
vandasamt mál hér á landi. Eng-
inn einn maður eða hópur manna,
jafnvel ekki alþingi, er liklegt til
að finna í snarkasti bestu leiðirn-
ar. Þjóðin þarf að hugsa um mál-
ið, tala um það, fræðast um reynslu
annara þjóða, og marka sér siðan
stefnuna. Handahófsuppástungur
manna, sem aldrei sjá gegnum
ysta hýðið á viðfangsefnunum,
manna sem sjá ekki innihaldið
fyrir forminu, eru ekki líklegar til
að bera góðan árangur, hvorki í
bráð eða lengd.
Hér á landi getúr verið að ræða
um innflutning manna frá ýmsum
þjóðum. Ein tegund innflytjenda
er undir öllum kringumstæðum
æskileg. Það eru bræður okkar
vestan um haf. Móti heimílutningi.
þeirra má i síðasta lagi reisa skorð-
ur. Þar næst koma frændur okkar
Norðmenn, sem bæði laga sig vel
eftir skilyrðum landsins og eiga
auðvelt með að verða hold af holdi
íslensku þjóðarinnar. Þar næst
korna fjarskildari frændur, Danir,
Þjóðverjar og Englendingar. Engin
getur nú sagt um, að hve miklu
eða litlu leyti landkoslir og sævar-
auðlegð íslands draga menn úr
þessum lönduui búferlum hingað.
Tvö íslensk blöð hafa nú nýlega
flutt afslöðugreinar um þetta mál.
Annað blaðið vill loka landinu
sem mest fyrir erlendu fólki, vegna
þjóðernisins. Hitt vill láta gamm-
inn geisa. Er ekki hrætt um þjóð-
ernið, jafnvel þótt tugir þúsunda
flyttu inn. Hvorug þessi stefna er
sérlega líkleg til sigurs.- Hin fyrri
dauðadæmd af því að laudsbúa
svo að segja hungrar og þyrstir
eftir vinnuafli til að opna auðlind-
ir landsins. Og þá koma innflytj-
endur fyr eða síðar. Það má kúga
þá menn með undantekningarlög-
nm, ef verkast vill. En ef þeir eru
einusinni komnir til landsins og
fléttaðir saman við borgara þess
með_ atvinnu-kynningar- og sifja-
böndum, þá eru þeir orðnir þátt-
ur í þjóðlífinu.
Það er frægt dæmi um. litla
þjóð í auðugu landi, sem reyndi
að loka sig inni eins og hinir alvísu
þjóðernislæknar ráða íslendingum
til. Það voru Búar í Suður-Afriku.
Útlendingum voru sett þar gífur-
lega þröng búseluskilyrði, áður
þeir næði fullum'oorgararétti í land-
inu. Útlendingarnir komu samt og
#
AFGREIÐSLA
i Reykjavik Laugaoeg
18, simi 286, út um
land i Laufási, sími 91.
60. blað.
fjölmentu. Þeir voru látnir "bera
bróðurpartinn af sameiginlegu
byrðunum. Þeir voru látnir finna
að þeir voru óboðnir gestir. í við-
búðina við þá vantaði flest það,
sem gat lokkað útlendingana og
laðað til að samþýðast Búunum.
Og svo kom hefndin fyr en varði.
Frændur útlendinganna notuðu
misrétti þeirra sem styrjaldarefni.
Búar urðu um síðir að beygja sig
fyrir ofureflinu. En þjóðerni þeirra
lifir samt, og er styrkara en fyr.
Máttur hinnar þjóðlegu menningar
hefir reynst Búunum öruggasta
vörnin.
Sennilega mun flestum fara svo,
er þeir athuga málið nánar, að
það sé enginn giftuvegur að flaustra
að þjóðernisvörnunum. Engin bráð
hætta steðjar að. Það þarf um
fram alt heilbrigð og framsýn úr-
ræði. Og þau munu finnast við
almenna athugun og umræður.
Mönnum hefir komið í hug að
útiloka innflytjendur frá þátttöku
í borgaralegu lífi, með þvi að gera
langa búsetu að réttinda-skilyrði,
t. d. 5—10 ár. Einn af höfuð á-
göllum þess skilyrðis er, að það
kemur afarilla við landa okkar,
sem flytja vildu vestan um haf.
í öðru lagi lokkar það ekki út-
lendinginn til að samþýðast ís-
lendingum af frjálsum vilja. Annað
skilyrði, drjúgum betra hinu, er
enn í litlum metum hjá hinum
skriftlærðn. Það er lcunnátta í
móðurmáiinu og sögu landsins.
Það Jokar ekki dyrunum fyrir
Vestmönnum. Það gefur útlending-
um undir fótinn að reyna að
sameinastd orði og verki þeirri þjóð
sem hann gistir. Og það skilyrði
er ofboð eðlilegt og sanngjarnt,
því að þá fyrst, þegar útlendingur-
inn skilur málið og sögu lands-
ins, getur hann tekið þátt í borg-
arlegum störfum ineð lýðfrjálsri
þjóð. Þá er það ekki minsti kost-
urinn við móðurmálsskilyrðið, . að
það verðlaunar viðleitni og hæfi-f
leika.
Fyrir tveim árum kom fossa-
málið á dagskrá liér á landi.
Sömu blöðin sem nú vilja loka
þjóðina inni, og opna allar dyr
fyrir útlendingum, tóku þá gagn-
ólíka stefnu. Annað vildi láta
flaustra málinu af, þótt fáir bæru
skyn á hvers biðja bæri. Hitt
þvergirða fyrir alla fossanotkun
undir umráðum útlendinga. Tim-
inn beitli sér þá fyrir að tekin
var þriðja leiðin, sú að rannsaka
málið og leggja það undir dóm
þjóðarinnar, áður en fullnaðar-
ákvörðun væri tekin. Því ráði var
hlýtt, og hefir vel gefist. í deilu-
málum um þjóðernisvarnirnar mun