Tíminn - 15.11.1919, Blaðsíða 2

346
TlMINN
Við tökum að okkur að gera mælingar á vatni, áætla
og byggja rafstöðvar fyrir kaupstaði, hvort heidur með
vatns- eða mótor-afli.
Sé ekki um vatnsafl að ræða, mælum við með
Diesel-mótorum, sem eru olíusparastir allra olíuvéla.
Skriíið eftir tilboðum og upplýsingum, sem veitast
öllum ókeypis.
Ilf. IlafmagiiKféi. íliti Ljóís.
Sími 17<> B. Vonarstræti 8- Pósthólf 383.
fl. að skiljast ekki svo við þau
mál, að sænskan sé ekki orðin
skyldunámsgrein í þessum skólum,
og öðrum, sem undir tillögur nefnd-
arinnar falla.
Menn munu sjá, er þeir athuga
þetta betur, að það er mikið nauð-
synjamál. íslensk menning hefði
gott af nánara sambandi við sænska
menningu. Svíar eru stærsta norð-
urlandaþjóðin. beir eiga glæsileg-
asta sögu. Bókmentir þeirra eru
fjölskrúðugastar og hafa notið mik-
illa ástsælda hér á landi, og þó
ekki sem skyldi vegna vankunn-
áttu í sænsku. Sveitamenning þeirra
og heimilisiðnaður er til fyrirmynd-
ar. Svona má lengi telja. En afl
þeirra hluta, sem gera skal, er í
þessum efnum sænskukunnátta.
Ásg. Ásg.
JKerkUeg grein.
í október-blaði Læknablaðsius
stendur eftirfarandi grein og er rit-
stjórnargrein.
Læknafundurinn og
heilbrigðisstjórnin.
»það er erfitt að gera sér hug-
mynd um, hvað fram fór á lækna-
fnndinum viðvíkjandi heilbrigðis-
málunum, af umræðuágripinu sem
stóð í Lbl. En þeim sem voru á-
heyrendur, gat ekki dulist það að
héraðslæknar eru mjög svo óá-
nægðir með heilbrigðisstjórnina,
þótt umræður væru yfirleitt hóg-
værar. Kemur það og berlega fram
i ályktunum fundarins. Ef tekið er
tillit til þess, sem sagt var á fund-
inum, þá veröur að skoða flestar
þeirra sem nokkurs konar van-
traustsyfirlýsingu til landlæknis, »in
re#, þótt þær séu varlega orðaðar.
Héraðslæknar voru óánægðir með
ýmsar embættisveitingar og þóttust
beittir órétti. þeir voru og óánægð-
ir með ýmsan drátt á málum, sér-
staklega þó heilbrigisskýrslum.
Héraðslæknar kvarta undan því,
að sjá aldrei skýrslur, þótt þeir
sendi þær til landlæknis reglulega.
Má það og eigi vansalaust heita,
ef heilbrigðisskýrslurnar verða eigi
gefnar út. Auðvitað trassa margir
læknar skýrslurnar, en það er þá
landlæknis að ganga eftir þeim.
Hann hefir ráð til að ná þeim ef
hann vill beita sér. — Það kom
og berlega fram á fundinum, að
læknar eru yfirleitt þeirrar skoð-
unar, að ólag það sem er á heil-
brigðisstjórn landsins sé ekki fyrir-
komulaginu að kenna, enda var
allur meiri þorri þeirra á móti þvi
að gera breytingu á því (sbr. till.
Sigurj. Jónssonar). í*ví hefir verið
hreyft af ýmsum, að óánægja lækna
með landlækni stafi sumpart frá
bannmálinu, eða eigi rót sína að
rekja til þess. Óvíst er, hve út-
breidd þessi skoðun er, en áreiðan-
lega má fullyrða, að hún er alger-
lega röng. Orsakirnar komu skýrt
fram á læknafundinum, og þeirra
hefir þegar verið getið. Og sökin
er sú, að læknastéttin, sem með
góðum samtökum og félagsskap
hefir nú loksins fengið kjör sin
talsvert bætt, hún er sér þess full-
meðvitandi, hvaða skyldur hvila
á henni í framtíðinni, og vill með
fúsum vilja taka þær á sig. Það
eru mörg og stór mál fyrir hendi
og mörgu að kippa í lag. En þótt
einstakir menn vilji gera eitthvað,
þá verður litið úr því, vegna
áhugaleysisheilbrigðisstjórnarinnar,
sem þó að sjálfsögðu ætti að styrkja
alla góða viðleitni til þess að bæta
heilbrigðismál vor.«
þessi grein mun vekja mikla
eftirtekt, þá er hún verður al-
menningi kunn. En óneitanlega
myndi hún verða áhrifameiri, hefðu
menn það alment á tilfinningunni,
að læknastéttin sé »sér þess fylli-
lega meðvitandi, hvaða skyldur
hvila á henni í fran>tiðinni« —
og nútíðinni mætti bæta við. —
En svo er því miður ekki, meðan
það er á allra vitorði, að stéttin
sem heild mótmælir ekki og reynir
ekki að finna ráð gegn þeirri hörmu-
legu misnotkun, sem fáir úr henni
gera sig seka um með því að láta
ómælt vín af hendi.
En vitanlega á heilbrigöisstjór*-
in líka í því efni mikla og liklega
mesta sök.
Ritfregu.
Magnús Helgason:
Uppeidismál. Kostn-
aðarmaður: Sig.
Kristjánsson.
Mörgum kennurum mun bók
þessi kærkomin. Kenslumálabók-
mentir Islendinga eru enn næsta
fáskrúðugar. Þeir sem helst hafa
reynt að afla sér þekkingar á þeim
sviðum hafa orðið að afla sér
fræðslu á erlendum málum. ís-
lenskan er þess vegna nokkuð orð-
fá enn, bæði um sálarfræðis- og
uppeldishugmyndir.
Marga kennara, og þar á meðal
þann sem þetta ritar, hefir lengi
langað til að síra Magnúsi Helga-
syni ynnist tími til að rita hina
fyrstu uppeldisfræði á íslenska
tungu. Menn vissu að hann var
óvenjulega vel til þess fallinn,
bæði sökum víðtækrar þekkingar
og reynslu, en þó einkum sökum
þess óvenjulega valds sem hann
hefir yfir móðurmálinu. Magnús
Helgason er ekki sérlega mikill ný-
gervingasmiður. En eðli málsins er
runnið honum svo í merg og bein,
að honum veitist auðvelt að segja
á einföldu hversdagsmáli, það sem
flestir aðrir myndu þurfa til saman-
rekið nýgervingamál.
Bókin er fyrst og fremst ætluð
nemendum Kennaraskólans, og
starfandi kennurum, en þar að
auki löguð svo að hún getur verið
handhæg fræðibók handa foreldr-
Einar Arnórsson.
i.
Vegna ýmsra orsaka mun mega
telja skylt fyrir Tímann að minn-
ast með nokkrum orðum þess
manns, sem miljónarfjórðungurinn
fékk að lokum til að gera það,
sem enginn annar fékst til að gera,
þ. e. að verja afglöp og afbrot
síngirnisflokksins hér á landi. —
Þessi maður er Einar Arnórsson,
fyrrum háskólakennari, þingmaður
og ráðherra.
Atvikin hafa hagað því svo til,
að Tíminn hefiir orðið þröskuldur
á vegi þessa manns, og átt drjúg-
an þátt i, að hans pólitiska íley
liggur nú mölbrotið undir »Svörtu-
loftum islenskra stjórnmála«, eins
og einn af lærisveinum Einars
komst að orði í blaðagrein nýlega.
Timinn getur með allmiklum rétti
lýst vígi á hönd sér, að fornum
sið, þar sem Einar liggur nú íall-
inn í valinn og munu síðar leidd
rök að þvi í þessari grein. Hér
skal því að eins bætt við, að á-
stæðan til þess, að þessi einkenni-
legi maður hefir á svo ungum
aldri safnast til hinna dánu og
gleymdu, eru hans miklu brestir
og ávirðingar. Feigðin bjó í hon-
um sjálfum.
Einar Arnórsson á einkennilegan
og lítið eftirbreytnisverðan feril að
baki sér. Hann hefir að sumu leyti
verið gæddur talsvert mikluin með-
fæddum gáfum. En jafnvel þessir
hæfileikar hafa orðið honum að
ófarnaði, engu síður en meðfæddir
eðlisgallar. Einar hefir verið æðsti
valdsmaður landsins um nokkur
missiri, en verið hrakinn þaðan
aftur með þeim orðstir, að hann'
hefir sjálfur tekist á hendur þá
vesölustu andlega og siðferðislega
áþján, sem til var í landinu. Hann
heíir þannig í verki sýnt, að hann
viðurkennir það »mat«, sem al-
mannarómurinn hafði kveðið upp
um verðleika hans. Einar hefir
verið löggjafi nokkuð lengur en
hann var ráðherra. Nú bauð hann
sig ekki fram. Lét þó þau orð
berast með fyrverandi samþingis-
manni sínum austur, laust fyrir
kosnlngar, að hann væri á báðum
áttum um framboðið. Má af því
sjá, að hann hefir langað, en hins
vegar að lokum séð, að þingferill
hans allur voru ein óslitin Svörtu-
loft, og eigi varð komist hjá að
hlej-pa í strand, þótt vonlaust væri
um mannbjörg.
Það er þá tiigangur þessara eftir-
mæla, að skýra í stuttu máli þetta
einkennilega strandmál. En þar
sem slysinu valda sumpart mis-
beittir hæfileikar, sumpart vöntun
hæfileika, verður ekki hjá því kom-
ist, að minnast á nokkur atriði í
æíiferli hans. Það fyrirbrigði er
svo sjaldgæft, að sami maður, sem
þjóðin lyftir í hinn æðsta trúnað-
arsess, velti sér úr hásætinu og
velji sér sjálfur sæti yst á óæðsta
bekk á Náströnd mannvirðinganna.
II.
Einar Arnórsson er að ætterni
til bóndasonur úr Grímsnesi. Það
þótti sneinma bera á því, að pilt-
urinn var bókhneigður og minn-
ugur. Honum tókst að komast
gegnum nám í latínuskólanuna,.
og ná prófi í lögfræði við Hafnar-
háskóla. Hafði honum gengið nám-
ið vel, og það orðið til að gefa
honum rangar hugmyndir um alls-
herjar gildi sitt. Kendi strax á
þeim árum mikilla missmíða á
Einari. Annarsvegar allmikið yfir-
læti og sjálfsþótti. Hinsvegar kvik-
lyndi og kjarkleysi, ef verulega
blés á móti. Þegar Einar kom til
Reykjavíkur, nýbakaður kandídat,
réðist hann til vistar í stjórnar-
ráðið, sem undirtylla, en var þar
ekki nema þrjá daga, hviklyndið
hafði orðið sterkari en framsýnin.
Um þetta leyti var gerður bragur
um Einar og var þetta upphafið:
»F.g trúi á Einar Arnórsson
at' einni kvinnu fæddan,
Rjóðræðismanna þekkust von,
pyrnikrýndan og hæddan.
Sté niður i stjórnarráð,
stólandi á herrans náð«.
í síðari stefjunum lýsir skáldið
því, hversu Einar upprís á þriðja
degi, »forkláraður« af sinni fyrstu
skammvinnu upphefð. Þessi þriggja
daga vera Einars í stjórnarráðinu