Tíminn - 13.12.1919, Blaðsíða 1

TIMINN
að minsta kosti 80
bloð á ári, kfístar 5
krónur árgangurinn.
AFGREWSLA
i Reykjavík Laugaveg
17, simi 286, út um
land i Laufási, simi 91.
III. ár.
Reybjavík, 13. desember 1919.
Jrantil Jtorlurálfumtar.
Einn af þingmönnunum dönsku
heíir skrifað mjög eftirtektarverða
grein í eitt af stórböðunum í Kaup-
mannaliöfn. Hann víkur þar að
framtíð Norðurálfunnar og aðstöðu
hennar í samkepninni við aðrar
álfur og lönd. Eru þessi höfuðat-
riði greinarinnar.
Á öldinni sem leið, kom það fyrir i
fyrsta sinn að íbúatala Norðurálf-
unnar tvöfaldaðist. Þetta gat átt sér
stað án pess að það hefði alvarlegar
afleiðingar i för með sér, vegna
þess að í bjrrjun aldarinnar var
mikið land til ónotað í álfunni; í
annan stað gat hið ræktaða land
geíið miklu meira af sér með
stórum bættum aðferðum og loks
hafa margar nýjar atvinnugreinar
bæst við á öldinni, sem hafa veitt
mörgum miljónum nýtt starf, til
þess að lifa af.
Á hinum sama tíma, hafa þarf-
ír einstaklinganna í Norðurálfunni
vaxið gríðarlega og þær kröfur
sem þeir, að meðaltali gerðu til
viðunanlegs lifs.
Er svo reiknað út að í lok 18.
aldarinnar hafi sveitaheimili, held-
ur af stærra tægi, ekki haft nema
innan við 500 kr. umsetningu út
á við. Þótt krónutalan verði mun
hærri þá er henni er breytt í hlut-
f'allslegt peningaverð rétt fyrir
striðið, þá kemur hún ekki í ná-
munda við útreiknaða umsetning
svipaðs heimilis út á við árið 1914,
sem talin er að hafa verið 12000 kr.
Þá eru t. d. reiknaðar kr. 84,25
samtals í árslaun vinnufólks —
vinnumanns og stúlku, — kr.
33,80 fyrir allar »kaupstaðar«-
vörur t. d. síld, salt, járn og tjöru
— kr. 8,32 til smíða og viðgerða
o. s. frv.
Þá þektist ekki margt af því
sem nú er talið til nauðsynja.
Vatnsgrautur er aðalfæðan daglega,
en lítið eitt af svínakjöti og síld á
hátíðum. Fötin eru búin til heima,
úr heima unnu efni. Kaffi, te, syk-
ur og tóbak þekkist varla og pen-
ingum er ekki eytt tii þess að
kaupa bækur, blöð og ritföng, eða
í skólagjald og skemtanir. — Verð
áhalda og áhafnar stóð í svipuðu
hlutfalli. Þarfir og eyðsla alls al-
mennings í bæjunum var svipuð
og þetta, borið saman við það
sem nú er.
Þessi gríðarlega aukna eyðsla,
eða auknu þarfir einstaklinganna
i Norðurálfunni, eru miklu þyngri
á metunum en tvöföldun íbúatöl-
unnar, þá er um það er að ræða,
hvort álfan geti borið eða fram-
fleytt íbúum sínum. Þeirra vegna
varð að sitja landið svo þétt og
knýja úr jörðinni svo mikla fram-
leiðslu, að það varð nauðsynlegt
að flytja að ógurlega mikið af á-
burðarefnum. Og til þess að fram-
fleyta íbúum sínum, þurfti Norð-
urálfan að flytja árlega út til ann-
ara álfa vörur, sem voru rúmlega
44 miljarða rnarka virði og það
einkum vörur, sem hlutfallslega
flestar hendur þurftu að vinna að
og borgað var hlutfallslega mest
fyrir að vinna.
Nú er það því hin brennandi
spurning hvort Norðuráljan gelur
gert ráð fyrir að halda þessum
markaði eftir stríðið. Það er ekki
erfitt að sannfærast um að það
getur hún ekki.
í Asiu eru um það bil helmingi
fieiri íbúar en í Norðurálfunni. En
fyrir stríðið þurfti Asía ekki að
flytja út vörur árlega, nema fyrir
10 miljarða marka, til þess að
framfleyta fólki sínu — jafnmikið
og Þýskaland eitt. Og það voru
nálega eingöngu hráefni — vörur
sem tiltölulega lítið þurfti að að
vinna. Jafnframt mun óhætt að
fullyrða, að Asíumenn yfirleitt
komist af með tíu sinnum minni
upphæð árlega, til þess að geta
lifað.
Nú hefir það verið svo, fram að
stríðinu, að Asía hefir verið mjög
komin upp á Norðurálfuna með
allskonar vörur. En hún hefir jafn-
framt verið að læra það að standa
á eigin fótum. Og á stríðstímun-
um hefir stórkostlegt fjármagn flust
frá Norðurálfunni til Asíu. Með
því fé hafa forvstulöndin eystra,
Kína og Japan, losnað úr þeim
skuldakreppum, sem þau voru í,
upp úr nýafstöðnum styrjölduin og
geta nú hert stórkostlega á fram-
leiðslunni og notfært sér þá þekk-
ingu sem þau hafa og eru að afla
sér.
Sá tími nálgast óðum, að Asíu-
þjóðirnar fari að ná því þroska-
stigi, að verða sjálfum sér nógar í
þessu tillili. Það er ekkert eðli-
legra en að herópið verði: Asía
fyrir Asíumenn og að liún vilji
hætta að láta Norðurálfuna græða
á sér.
Útlitið er ekki glæsilegra, þegar
litið er vestur á bóginn. Banda-
ríkin í Norður-Ameríku eru nýr
keppinautur um verksmiðjuvörur
á heimsmarkaðinum. Þau eiga
heima fyrir nálega alt það sem
þau þarfnast af hverskonar hrá-
efnum. Um skipulagsgáfu og allar
verklegar framkvæmdir standa
Bandaríkjamenn öllum þjóðum
framar.
Fyrir stríðið vantaði Bandaríkin
verslunarsambönd út um heiminn,
verslunarþekkingu og verslunar-
flota.
Það er á allra vitorði, með hversu
gífurlegum dugnaði Bandaríkja-
menn eru nú að bæta úr þessu
og sumpart eru búnir að bæta úr
þessu. Það þarf engar getur að
því að leiða, hversu harður keppi-
nautur Bandaríkin munu verða
fyrir Norðurálfuna, í framtíðinni.
Markaðurinn, sem Norðurálfan
hefir haft í Asiu mun smá-þrengj-
ast og það óðfluga. Það dregur
að því meir og meir, að hver
álfan fyrir sig keppir að því, að
vera sjálfri sér nóg og þurfa sem
minst til annarar að sækja. Það
mun hafa mjög alvarlegar afleið-
ingar í för með sér fyrir Norður-
álfuna. Hún mun smátt og smátt
fara á mis við það, að geta selt
vörur fyrir þessa rúma 44 miljarða
marka, sem hún þurfti að selja
fyrir striðið til þess að geta fram-
fleytt fólki sinu með þörfum þess.
Hún verður að sætta sig við, að
búa að mestu leyti að sínu* þeim
framleiðslumöguleikum sem til eru
í henni sjálfri.
Með tilliti til þess, að Norður-
álfan er meir en helmingi þétt-
bygðari en Asía, þarfir fólksins í
Norðurálfu svo stórkostlega miklu
meiri, en landgæðamunurinn hverf-
andi — er það ekki erfitt að spá
því hversu erfiða aðstöðu Norður-
álfubúar muni eiga i náinni fram-
tíð.
Út frá þessu verði ríkjastjórnir
Einar Arnórsson.
XI.
(Niöurl.)
Þegar leið að veturnóltunum
síðustu, fóru að sjást einkennileg
fingraför á málgagni miljónar-
fjórðungsins. Þar var auðsýnilega
kominn nýr »andi« í borðið. Fyrst
byrjaði þessi gestur á óbotnandi
skömmum um bændastéttina ís-
lensku yfirleitt, og hefir þeirra
skrifa verið getið í Timanum, —
Næst fengu samvinnufélögin á
baukinn, og varð þessum nýja
spámanni tíðrætt um »okur« í
þeim garði. Vilhj. Finsen var enn
ritstjóri, en brátt vitnaðist hver
skrifaði þannig á ábyrgð hans.
Það var fyrverandi ráðherra
Einar Arnórsson. Leið nú all-
langur tími, að Einar var laun-
ritstjóri blaðsins. Er skemst af
því að segja, að þá daga voru
leiðarar blaðsins lítið annað en
staðlausar blekkingar og ósannindi
um flesta þá menn, sem á einn
eða annan hátt hafa unnið fyrir
85. blað.
og einstaklingar að ganga, þá er
nú á að fara að reisa við það,
sem álfan hefir eytt á stríðsárun-
um.
+
Jón Norðmann
pianóleikari.
Hann dó í fyrradag. Var búinn
að vera mjög veikur í margar vik-
ur og berjast við dauðann. Ekki
ofmæit að mikill hluti Reykjavík-
urbæjar hafi með óþreyju þráð
betri fréttir dögum saman.
Hann var ekki nema rúmlega
tvítugur, fæddur 24. mars 1897,
sonur Jóns heit. Norðmanns kaup-
manns á Akureyri og konu hans
Jórunnar Einarsdóttir frá Hraunum.
En þótt hann væri svo ungur,
var hann orðinn fjölda manns
harla kær og af honum var mik-
ils vænst.
Hann byrjaði é námi í Menta-
skólanum, en hvarf frá því til þess
náms, sem hugurinn og hneigðin
vísaði á. Hann fór til Þýskalands
til þess að fullkomna sig í píanó-
spili og dvaldist þar í nokkur ár.
Fór þar saman ástundun og hæfi-
leikar í besta lagi. Hann varð á
stuttum tíma prýðilega vel fær í
list sinni, sem kunnugt er hér
samvinnustefnuna hér á landi, eða
barist á móti stjórnmálaspillingu
þeirri, sem sýkt hefir og veiklað
þjóðlíkamann á undanförnum ald-
arfimtungi. Sig. Sigurðsson ráðu-
nautur varð fyrstfyrirþessu eiturgasi
ósannindanna. Líklega hefnd fyrir
að hafa komið hér á samvinnu,
og fyrirmyndar vöruvöndun, í einni
tegund búnaðar-framleiðslunnar.
Sennilega hefir það hefdur ekki
bætt fyrir Sigurði, að hann hefir
aldrei sníkt eftir bitlingum sér til
handa, eða misnotað þingmanns-
stöðuna að fordæmi þeirra, sem
gerast braskarar í þinghelginni.
Þar næst tók hann til bæna Þing-
vallafundarmennina frá í vor og
laug upp frá rótum um aðgerðir
fundarins og margtugði í blaðinu,
þó að hann væri í Tímanum lýstur
ósannindamaður að, og stæði varn-
arlaus fyrir. Sigurði Jónssyni ráð-
herra, Sveini í Firði, JóniáReyni-
stað, Guðmundi í Ási, Stefáni í
Fagraskógi, Einari á Eyrarlandi
og Vigfúsi í Engey sendi laun-
ritstjórinn tóninn, með dylgjum,
slettum, fúkyrðum og margendur-