Tíminn - 13.12.1919, Blaðsíða 4

364
T I M I N N
gott. Jörð er þó orðin mjög svell-
uð og yrði lítill hagi ef snjór drifi.
Hinn 5. nóvember andaðist að
heimili sínu Fossi á Síðu, Páll
Helgason bóndi þar, eftir tæprar
viku legu, mjög þjáningarfulla. Að
honum er sem kunnugt er, hiun
mesti missir; hann var hér í fremstu
röð bænda og framúrskarandi vel
látinn af öllum sem honum kynt-
ust. Páil lieitinn var að eins 42
ára. Fráfall hans kom því eins og
skúr úr heiðskiru lofti. Það er því
að vonum, að hans sé sárt sakn-
að af vandamönnum hans og vin-
um, sem voru margir. Sýslufélagið
misti Pál heitinn alt of ungan, en
eigi dugar að mögla, heldur að
sem flestir reyni að ávinna sér
jafnmikið traust og hylli sem hann
gerði. Bóndi.
Bréfspjöld ný, með íslenskum
myndum af landslagi og öðru befir
Bókaverslun Sigfúsar Eymundsson-
ar gefið út, nálægt 60 tegundir.
Eru margar af myndunum prýði-
lega góðar.
Bækur. Nýkomið er út Jólablað
félagsins »Stjarnan í austri«. Rit-
stjóri er Sigurður Kristófer Péturs-
son, hin prýðilegasta bók eins og
áður. — Sömuleiðis ný bók með
barnasögum eftir Sigurbjörn Sveins-
son kennara, og heitir Geislar.
Mun sú bók eins og allar bækur
Sigurbjarnar kærkominn gestur á
öll barnaheimili.
Heiðursminning.
29. okt. síðastl., höfðu þau hjón-
in, Kristinn Guðlaugsson og Rakel
Jónasdóttir, að Núpi í Dýrafirði,
verið 25 ár í hjónabandi. Buðu
þau þá til kvöldverðar nálægustu
skyldmennum sínum og vinum.
Hjúskaparár sín öll hafa þau
búið að Núpi, og hefir Kristinn
Guðlaugsson mest haft á hendi
störf og umönnun sveitarmálefna.
Notaði nú sveitin tækifærið, að
láta þeim hjónum í Ijósi virðingu
og þökk með gjöfum: honum vasa-
úr, henni húfuskúfhólk, hvort-
tveggja úr gulli, með áletruðum
fangamörkum og þakkarorðum.
Friðrik hreppstjóri Bjarnason
mintist yfir 20 ára samstarfs síns
með silfurbrúðgumanum, Björn
kennari Guðmundsson talaði fyrir
mununum og Guðný húsfr. Guð-
mundsdóttir ávarpaði silfurbrúðina.
Voru það alt vel valin orð, sem
lýstu starfi silfurbrúðhjónanna,
byrjuðu í fátækt að íé, en með
ríkum áhuga og óeigingjörnum fús-
Ieik til manndáða og hjálpar, —
og nú orðnu ávaxtasömu til gæfu
og þakklátrar viðurkenningar, sem
»vill leggja gull sitt að höfði og
hjarta vinnendunum«.
Síðar um kvöldið gengu nem-
endur ungmennaskólans með blys-
um heim að bæ silfurbrúðhjón-
anna og sungu þar kveðjuerindi
frá skólanum.
Dýrtíðin er alt af að aukast og
verða allar vonir um liið gagn-
stæða að engu. í ný-útkomnum
hagtíðindum er talið upp smásölu-
verð á helstu nauðsynjavöruteg-
undum í október 1919. Sést af því
að flestar vörutegundir hafa hækk-
að á síðasta ársfjórðungi. Og sumar
að miklum mun, einkum sykur,
kjöt og fiskur. Pví næst segir svo
í hagtíðindunum: »Ef verðið á
öllum þeim vörum, sem yfirlitið
greinir, er talið 100 í júlímánuði
1914, eða rétt áður en stríðið byrj-
aði, þá hefir það að meðaltali
verið 342 i október 1918, 333 í
júlí 1919, en 367 í október 1919.
Hafa þá vörur þessar hækkað í
verði að meðaltali ..m 267°/o síðan
stríðið byrjaði, um 7°/o síðan í
fyrrahaust, en um 10% á síðast-
liðnum ársfjórðungi«.
Konnngskoma. Pað er nú al-
mælt að konungur vor og drotn-
ing hans muni koma hingað á
sumri komanda.
Slys það vildi til í Búðardal 9.
þ. m. þá er Breiðafjarðarbáturinn
Svanur kom þar, að bát hvolfdi á
leiðinni í land. Druknaði einn
maður og var það Sigurður Sig-
urðsson fyrverandi læknir i Dala-
héraði,jj tengdafaðir Árna læknis
Árnasonar sem þar er nú.
Leikhúsið. Leikfélagið hefir und-
anfarið leikið N5Társnóttina, við
ágæta sókn að vanda. Á morgun
byrjar það að leika »Landafræði
og ásl« eftir Björnstjerne Björnsson
og hefir það leikrit verið leikið
’hér áður fyrir nokkru.
Ritstjóri:
1'ryggTl ÞórhallsBon
Laufási. Sími 91.
Prentsrriiðjac Gutenberg.
Kjarkleysið er útskýring á öllum
þessum fyrirbrigðum.
En að síðustu kemur þó sú
vöntun Einars, sem gerir honum
mest tjón. Fræðimönnum kemur
saman um, að listasmekkur, næm
réttlætistilfinning og sannleiksást séu
fremur ungir eiginleikar í fórum
siðaðra manna. Stundum er eins
og móðir náttúra sé óþarflega spar-
söm um þær gjafir, er hún býr
börn sín úr garði. Einar sýnist,
ef athuguð er opinber framkoma
hans, hafa verið all-mjög afskiftur
um þessa hluti. Ungan, skólageng-
inn íslending. sem fordæmir
Matthías á gamals aldri, fyrir
snildarverk hans, hlýtur að vanta
tílfinnanlega gáfu til að meta lista-
verk. Sömu vöntunar kennir í fé-
lagsmála-hegðun Einars. Fram-
koma hans við jarðarför fyrirvar-
ans, vaidtaka hans, án meðmæla
þingsins, sprenging sjálfstæðis-
flokksins, sem hafði trúað honum
vel, embættaveitingar hans meðan
hann var ráðherra, útgáfa bláu
bókarinnar, brugðin heit gagnvart
öðrum frambjóðanda Sjálfstjórnar
nú við kosningarnar, og þar af
leiðandi sprenging þess féiags, end-
urtekin vísvitandi ósannindi um
pólitiska andstæðinga, og þar á
meðal um gamlan lærisvein, sem
fremur hefir gert Einari gott en
ilt, öll þessi atriði benda í þá átt,
að réltlætiskend Einars sé hvergi
nærri svo skörp sem skyldi. —
Einar vill vafalaust ekki hlynna
að framþróun ranglætisins. Engin
af staðreyndum þeim, sem tilfærð-
ar eru í þessari grein, og sem hér
um bil alt er almenningi kunnugt
áður, af því að tekin er til með-
ferðar framkoma mannsins í opin-
berum málum, benda á að svo sé.
En þá er skýringin ekki nema ein,
sú, sem fyr er að vikið í þessari
grein, að móðir náttúra hafi smá-
skamtað hinar mýkri og yngri
kendir, listasmekk og slcarpa rétt-
lætistilfinningu, við það barn, sem
fékk miklu meir en í meðallagi
af næmi og minnisgáfu. Frá þessu
sjónarmiði er Einar að nokkuru
leyti eins konar forngripur, fágæt
útgáfa frá löngu horfnum tímum.
Pað er ef til vill þess vegna, að
fornfræða -hneigðir menn munu
einna helst hafa mætur á honum.
Nú erlokið lýsingu þessa manns.
Atburðirnir tala sjálfir. Ályktanir
dregnar að eins frá sönnuðum for-
sendum. Myndin þykir ef til vill
ekki glæsileg. En söguhetjan má
kenna sjálfri sér um. Blökkumaður
getur ekki kent ljósmyndaranum,
þótt andlitsdrættir og hörundsblær
á mynd hans verði öðru vísi en
af Norðurálfubúa.
í þessari mannlýsingu hefir
hvorki komist að óbeit eða vel-
vild, gremja, meðaumkvun eða
aðdáun. Einari hefir verið lýst á
sama hátt og nútímamaður myndi
lýsa Porvaldi Vatnsfirðingi eða
öðrum sögu-»fígúrum« frá löngu
liðnum öldum.
Og þó kemur þessi mannlýsing
við nútímalífinu og það á fleiri
en einn veg. Samvinuumenn hafa
myndað endurbótaflokk hér á landi.
Peir verða að sækja fram með
sverðið í annari hendi en plóginn
í hinni. Pví að eins verður þeim unt
að byggja betra og réttlátara skipu-
lag, ef feisknu og maðsmognu
stofnunum er rutt úr vegi. En
móti þessari heilbrigðu og sjálf-
sögðu endurbóta-starfsemi hefir
risið upp fámenn en fésterk sveit.
Hún hefir tekið Einar í þjónustu
sína. Hann á að fá þriggja manna
kaup fyrir, að vefja últhéðni að
höfði almennings, svo að þjóðin
kunni ekki fótum sínum forráð.
Samvinnumenn verða að verjast
árásum þessa andstæðings, jafn-
framt og þeir sækja fram. Til að
geta það, verða þeir að skilja eðli
hans, styrk hans og veikleika.
Af likum og reynsfu mátti draga
það, að Einar hlítti eigi um leik-
reglur eða »fair play« í blaða-
menskunni. Byrjunarbardagaaðferð
hans var og sú, að ausa út dag
eftir dag rakalausum ósannindum
og illyrðum í garð samvinnumanna,
víðsvegar um land. Með þeirri bar-
dagaaðferð áttu málefnin að gleym-
ast í moldryki blekkinga þeirra,
sem þyrlað var upp.
Glöggur skilningur á Einari mátti
hér koma að haldi. Meðan hann
mætti ekki mótstöðu, fann ekki
almenningsálit landsmanna áfella
hann fyrir þessa framkomu, með-
an hélt hann upptekinni bardaga-
aðferð. Ef hefði átt að hrinda til
baka og leiðrétta helminginn af
staðleysum hans, myndi Tíminn
hafa orðið að eyða til þess mest-
öllu sínu rúmi. En blað sem hefir
fjölda lífsnauðsynlegra mála á
stefnuskrá sinni, getur ekki sætt sig
við að eyða að staðaldri miklu afti í
nei-kvæða baráttu. Þess vegna hefir
þessi mannlýsing líka þá þýðingu,
að leiða Einar af villigötum. í
Ameríku var það fyrrum míkill
siður, að taka kvikmyndir af drykk-
hneigðum mönnum, þegar þeir
föðmuðu húshorn og Ijóskersstaura
í ölvímunni, og sýna þeim síðan
myndina er af þeim rann. Pótti
þetta gott til viðvörunar. Sama
ráði er fylgt hér. Skuggsjá er brugð-
ið upp við ásjónu söguhetjunnar.
Hún sér sína eigin mynd. Hún
veit, að enn eru eklci sýndar nema
sumar hliðar. Og eins og innri
byggingu Einars er háttað, þá er
slík myndasýning öruggasla ráðið
til að fá hann til að hegða sér
þannig, meðan hann er ritstjóri,
að viðunandi sé að eiga við hann
orðastað um almenn mál. Grein
þessi á því að hafa vinnusparandi
óhrif að þ-vi er snertir óþörf deilu-
mál við miljónarfjórðunginn. Má
gera ráð fyrir, að þegar Einar hefir
lokið við að gera sig að píslar-
votti, sem mun verða næsta skref
hans, verði unt að halda hans
»brotlega Adam« í skefjum, með
skaplegri fyrirhöfn. Pað er eins
konar »vopnaður friður«, sem eigi
verður hjá komist.
Grein þessi hefir enn fremur
þann tilgang að sgna þjóðinni sjálfri
í skuggsjá. Hingað til hafa margir
menn hér á landi, haldið að alt
væri gott og gilt um þjóðmálin, ef
oddvitarnir væru nógu fróðir um
fornar skræður og lagastafi. Ekki
gerðar sömu lcröfur um orðheldni
og sannleiksást í félagsmálum, eins
og í skiftum manna á milli. Stjórn-
málaóheilindin stundum gleymd og
fyrirgefin á noltkrum vikum. Pess
vegna hafa slíkir menn sem Einar
getað verið æðstu valdsmenn hér á
landi, svo að skift hefir missirum.
Sumir menn eru svo gegnsýrðir
af þessum úrkynjunaranda, að þeir
áfella meir menn sem víta afglöp-
in, heldur en hina sem fremja þau.
Og það er næstum huggun að vita,
að nokkrir sfikir menn eru til.
Það verður þá ekki jafn einmana-
legt fyrir þær föllnu hetjur, sem
hafa hrapað niður fyrir Svörtu-
loftin og sjá kveldhúm hinnar póli-
tísku forsælu breiðast yfir »valinn«,
neðst í dalnum.
Jónas Jónsson.