Tíminn - 07.02.1920, Blaðsíða 2

18
TlMINN
Ritfregn.
Davið Stefánsson: Svart-
nr fjadrir* Bókaverslun
Ársæls Árnasonar 1919.
Um nokkur undanfarin ár hafa
margir ljóðavinir víða uin land
veitt eftirtekt ungum námsmanni,
sem við og við átti einkennileg og
hugnæm kvæði í blöðum og tima-
ritum. Þessi maður var Davíð, son-
ur Stefáns alþingismanns í Fagra-
skógi, og systursonur hins einkenni-
lega og stórgáfaða fræðimanns
Ólafs Davíðssonar. Menn vissu yfir-
leitt mjög lítið um þetta upprenn-
andi skáld, nema að hann hafði
um stund orðið að hætla námi
sökum brjóstveiki, og leita sér
lækninga utan lands og innan. Að
liann liafði náð nokkurri heilsu
aftur, varð stúdent í vor sem leið,
og var sagður alráðinn í að ganga
lrinn grýtta og þyrnum stráða veg
listamanns í litlu landi,
En nú í vetur rélt fyrir jólin
kom úl myndarleg Ijóðabók eftir
Davið Slefánsson. Nafnið er ein-
kennilegt og allvel valið. Ljóð Davíðs
ininna á léltar, fagurskapaðar fjaðr-
ir. En enginn sorli hvílir yfir þeim,
Það er allmerkilegt að bera við-
fangsefni islensku skáldana saman
við það þann andlega jarðveg sem
þau eru spotlin úr. Um miðja 19.
öld eru Matthías, Gröndal og Stein-
grimur öndvegishöldar skáldanna
hér á landi. Ekkert er þeim kærra
yrkisefni en frelsið, þetta ófengna
hnoss, sem feður þeirra og sam-
tíðarmenn lögðu svo mikinn hug
á að vinna þjóðinni til handa.
Frelsið var ófengið. Það var eins
og draummynd eða hyllingar. Það
seiddi og lokkaði af því það var
óþekt á jarðriki. En þá sköpuðu
skáldin hið þráða, frjálsa land, og
þjóðin huggaði sig við það, að úr
hlekkjum liennar mætli smíða her-
týgi til sóknar og varnar.
Hannes Hafstein er arfþegi þess-
ara manna. Á hans dögum verður
draumsjón fyrri alda að nokkrum
veruleika. Hann sér landið bert og
blúsið. Hugur Iians þráir skóginn
og akurgróðann, sem á að vaxa
upp af sárum íslenskrar náttúru.
Þegar Hafsteini tekur að hnigna,
cr Einar Benediktsson höfuðskáld
um stund. Hann sér að landið fær
frelsi. Sá draumur er að verða að
veruleika, og missir um leið að-
dráttarafl sitt. En hann finnur sárt
lil fátæktarinnar. Hugur hans þráir
gull, mikið gull flutt inn í landið
og látið ummynda náttúru lands-
ins, beygja náttúruöflin undir vald
inannsins. Einar sér gnll glampa
í haugum fornhetjanna, í hinum
t
Armannsglíman.
Sunnudagurinn 1. febr. síðast-
'iðinn er einn af inerkisdögunum
i sögu íþróttanna hér á landi og
j/dmunnar sérstaklega.
Það var nokkru eftir aldamótin
;ð verulegt fjör fór að færast í
iiienn um glimuiðkanir. Má ineð
fvlsta rélti tala um endurreisn
í.límunnar hjá þjóðinni á þeim ár-
iim. Því að þólt ávalt væru til
i igi fáir menn sem glímdu, þá voru
:>eir hlulfallslega mjög fáir sem í
:aun og veru kunnu að glíma, og
í istar og alviðurkendar reglur um
iJímu voru ekki lil.
Viðreisnarmeun glímunnar hafa
!;rrt það þrenl:
að ger.a hana að almeunri íþrótt,
n m hver maður verður að kunna,
>.m heita vill íslenskur íþrótta-
maður,
að setja um hana fastar reglur,
i.vgðar á iðkun og athugun margra
á gælra glímumanna og þeirri dreng-
■ Uaparhugsun, sem göfugri íþrótt
t-r samfara, og
að skipa henni í öndvegi þeirra
í} rótta, sem iðkaðar eru á íslandi,
i> eði vegna þess að hún eftir eðli
v'nu eigi þann sess skilið, ogvegna
liins, að hún er hin þjóðiega ís-
ieaska íþrótt, sem ísiendingar hafa
óræktaða jarðvegi, í fossunum og
fiskimiðunum við strendur landsins.
Einar verður með þessum hætti
höfuðskáld auðmagns-stefnunnar
hér á landi. Bestu Ijóð hans eru
ort við vöggu hennar meðan hún
er barn í reifum, meðan því nær
allir eru fátækir, landið á engin skip
og engir nema skj>jaglópar meðal
fjárbrallsmanna töluðu í alvöru um
að nota vatnsafl landsins.
En fyr en varði fóru hinir djörfu
gulldraumar Einars Benediktssonar
að nálgast veruleikann. Og um
leið hættir þetta viðfangsefni að
laða hug skáldanna. Hver myndi
nú velja sér að yrkisefni gull-
hrúgur þær, sem dregnar eru saman
með keðjuverslun á neyðarlímum,
eða með því að misbjóða varnar-
lausum vesalingum? Veruleika-
sýnir af því tægi hafa aldrei blásið
andagifl í brjóst nokkrum manni.
Þegar frelsið þráða, og nokkuð
af hinum »gylta leir« var fengið,
hafa skáldin horfið af fornum
slóðum, dregið sig inn í drauma-
og æfintýraheiminn, af því að hann
einn fullnægir hugsjónum þeirra.
Flesl hin tilþrifameiri yngri skáld,
Sigurður hordal, Stefán í Hvítadal
og Davið Stefánsson hafa allir
numið sér land í náinunda við þá,
sem fyrrum ortu þjóðsögurnar,
þjóðkvæðin og æfmtýrin. Og þar
munu þeir fá varanlegan griðastað.
Framfarir samtíðarinnar munu eigi
loka þeim heimi fyrir þeim. Þvert
á móti er nú í þjóðlífinu gersam-
lega blásinn upp sá jarðvegur, þar
sem þjóðsögur og þulur urðu til
fyr á tímurn. Frh.
LJtan úr lieioil.
Rússland.
V.
Um miðja 19. öld byrjað á Rúss-
landi gerbyltingastefna sú, sem
kölluð var níhilismi. Fjölmargir
Rússar sem höfðu ferðast um
Vestnr-Evrópu eða stundað þar
nám, hötðu orðið fyrir djúptækum
áhrifum af frelsishreyfingum þeim
sem gengið höfðu yfir Vesturlönd.
Þegar þessir menn komu heim
aftur til ættjarðar sinnar, varð þeim
átakanlega ljós mismunurinn. í
Vesturlöndunum hafði þjóðunum
verið að fara fram, jafnt og stöð-
ugt í margar aldir. En í Rússlandi
var tóm kyrslaða og miðaldablær
bæði á hinu andlega lífi, atvinnu-
rekstri og öllurn stjórnarháttum.
Þeim virtist alt, sem var rússneskt,
vera úrelt og spilt. Það er þess
vegna mjög auðskilið, hversvegna
þessum ungu hugsjónamönnum
fanst inest nauðsyn að rífa niður,
áður en hægt væri að byggja upp
hið nýja Rússland, sem gæti átt
samleið með hinum siðfáguðu
framfaraþjóðum álfunnar. Skáldið
Turgenievlýsirníhilista þannig: »Það
er maður sem neitar að beygja sig
fyrir nokkru valdi, tign, eða trú«.
Einn hinn fyrsti áhrifamaður meðal
níhilista var Alexander Herzen.
Hanri var aðalsmannssonur, lenti
snemma í andófi við stjórnina og
ílúði úr landi til Lundúna. Þar
stofnaði hann blað, er hann nefndi
»Varðklukkuna«, og stýrði því
lengi. Herzen var gáfaður, mælsk-
ur, hæðinn og bejskyrtur. Fékk
stjórnin og einbættismennirnir oft
að kenna á örvum hans. Herzen
kvaðst hafa þrjú atriði á stefnu-
skrá sinni: Að brjóla fjötra rit-
skoðunarinnar. Að frelsa lénsþræl-
ana undan oki landeiganda, og
skattþegnana undan hnútasvipunni.
Herzen var algerlega mótfallinn
blóðugri byllingu og hermdarverk-
um, og svo voru flestir hinir eldri
níhilistar. Hann gerði ráð fyrir að
koma mætti í lVamkvæmd hinum
þráðu cnduibótuin með því að hafa
áhrif á hugsunarhátt mentuðu stétt-
anna. »Varðklukkan« var víðlesin
í Rússlandi. Jafnvel sjáifur keisar-
inn sá blaðið daglega. Ósýnileg
hönd lagði það á skrifboiðið hans.
Annar afbragðs gáfumaður, Tcher-
nesevsky, ritaði bók er hann nefndi
»Hvað á að gera«, dulræna bylt-
ingarhvöl í skáldsöguformi. Bókin
hafði afar mikil áhrif á ungu kyn-
slóðina, en höfundurinn varð að
bæta fyrir brot sitt með 14 ára
þrælavinnu 'í Síberíu. Þriðji for
göngumaður níhilista var Nikulás
Tchaikovsky. Um 1870 safnaði
hann um sig sveit ungra rithöf-
unda, karla og kvenna, sem sneru
sér að ransóknum í sögu, hagfræði
og félag-,fræði, til að geta bent á
heppilega, friðsamlega lausn á
vandamálum rússnesku þjóðarinnar.
Níhilisminn var þannig í fyrstu
bókmenta- og heimspekis-stefna,
sem að eins náði til mentaðra hug-
sjónamanna. En brátt kom þar að
eigi nægðu orðin ein. Hinir ákveðn-
aðri i flokki gereyðenda skildu
fullkoinlega, að engin veruleg hreyt-
in gæti orðið í landinu, nema að
fjölmennasta stéttin, bændurnir,
yrðu fyrir vakningar-áhrifum.
Bændastéltin var að vísu frjáls í
orði, og að lögum. En öll menn-
ing og lífsskoðun bændanna var
gegnsýrð af margra alda áþján og
kúgun.
Eftir 1870 byrjuðu nihilistar
vakningarstarfsemi sína. »TiI þjóð-
arinnar« var heróp þeirra. Mörg
hundruð gáfaðra og vel ment-
aðra karla og kvenna, dreifðu
sér um bygðir landsins, albúin
að fórna öllu, eignum, fjöri og
frelsi, fyiir rússneska almúgann.
Ríkra manna börn, sem höfðu
lokið námi í f/ægustu mentastofn-
unum Vesturlanda og höfðu bæði
efni og mentun til að geta lifað
léttu og fágufiu lífi alla æfi, sneru
baki við fögnuði veraldarinnar til
að bæta Iifskjör hinna fáfróðu og
fyrirlitnu landa sinna. Sumir þessir
ungu mentamenn urðu læknar eða
kennarar í smáþorpunum. Aðrir
unnu algeng heimilisstörf með
leysingjum^m, til að dreifa fagn-
aðai boðskap frelsishugmyndanna
vestrænu hvarvetna í landiuu.
Keisarinn og stjórn hans urðu í
fyrstu sem höggdofa við þessar
aðfarir unga fólksins. En skjótt
var gripið til varna. »Þriðja deild«
fékk nóg að starfa. Njó'.narmenn,
lögregla og berlið var alstaðar ná-
lægt. Mönnuin sein grunur féll á,
eða voru sannir að sök, var safn-
að þúsundum saman í dýflissur
og kastalaborgir. Stjórnin gerði sér
von um áð geta stemt stigu fyiir
uppreistarfaraldri þessum, með þvi
að beita takmarkalausri' grimd.
Eflir nokkra mánuði hafði mikill
fjöldi bestu og göfuglyudustu
inanna í landinu, annaðhvort látið
lífið f^uir hugsjónir sínar, eða
eyddi æfinni á auðnum Síberíu,
fjarri ættingjum og vinum, eða í
útlegð í Svisslandi, sem varð nú
eins konar bráðabirgðaföðurland
rússnesku útlaganna. Alþýðan hafði
ekki skilið tilgang umbólamann-
anna og launað oft góðvild þeirra
ver en skyldi. Mentunarlaus lýður
þoldi ekki að heyra gagnrýni um
menn, og venjur, sem vant var að
hafa í heiðri, allrasist um keisar-
ann.
Margir af þessum mentuðu far-
andinönnum voru beinlínis ofur-
seldir i hendur lögreglunni, af því
fólki, sem mest þuríti fræðslu og
hjáipar við.
Nihilistum höfðu nú á tvennan
hátt brugðist vonir. Þeir töldu sig
svikna og ofsótta bæði af stjórn-
um og þjóðinni. Þeir fyrirgáfu al-
þýðunni, af því að hún vissi ekki
hvað til hennar friðar heyrði. En
þeir fyltust heift og hatri til keis-
arastjórnarinnar, sem að þeirra
dómi bar ábyrgð á kúguninni,
kyrstöðunni og mentunarleysinu í
landinu. Og þeir söniu menn sein
í fyrstu hölðu ætlað að lyfta þjóð-
inni með friðsamleguin aðgeiðum,
urðu nú alt i einu hinir harðfeng-
ustu og djörfustu byltingarforkólf-
ar, sem sögur fara af.
Stntt atliagaseœð.
í 75. tbl. Tímans frá 11. okt.
n. I.1) geiir hr. Vigfús Guðmunds-
son frá Engey nokkrar athuga-
semdir við grein eftir mig um
fasteignamatslögin, sém Timarit
samvinnufél. fiutti næstliöið sumar.
1 grein þeirri kom fram gagnrýni
nokkur á tillögu, sem komið hafði
frá hr. V. G. til úrlausnar á ann-
mörkum nefndra laga, og mun
það liafa verlð tilefnið til orða
hans að þessu sinni.
Eg ætla þó ekki að hefja langt
mál um það, sem þarna ber á
milli; það viiðist ekki vera svo
séilega mikið í rauninni, eftirþess-
ari seinni grein 'að dærna. En utri-
mæli hans um aðalefni greinar
ipinnar að öðru leyli, bera með
sér, að hann hefir misskilið tnig,
þar sem ætla mælti að hann vildi
síst, og vil eg því hæði hans vegna
og. annara gera leiðréttingu í því
efni.
Hi-. V. G. kem-t nefnil. þannig
að orði »oð þungamiðjan í grein
niinni sé verðhœkkunarskaltur jarð-
eignaa; en það er síður en svo.
Þungamiðja greinarinttar eru bend-
ingar um framkvæmd og skipulag
matsslarfa, og samband peirra við
skattaskipnlag i foriið og framtíd.
Eg taldi þetta eiga að ræðast hvað
nieð öðru, enda gefa skattaákvæði
fasteigualaganna tilefni til þess,
og hin fyrri grein hr. V. G. í Títn-
anum (II. árg. 24. thl.) fjallar bæði
um mat og skattaákvæði, svo eg
tel mig eklcert lögmál brotið hafa,
þótt eg í'seddi um mismunandi
skaltaskipulag í sambandi við )ög
þessi.
En eins og eg tók áður fram,
og grein mín ber vott um, þá er
langt frá því að eg héldi sérstak-
lega fram verðhœkkunarskatti, held-
ur miklu fremst lóðaskalti eða
landleigu, en þó verðhækkunar-
skatti samhliða í byrjun, svo land-
leigugjaldið mætti vera lágt fyrst.
Eg iít á landleiguna sem markmið
framundan — langmið — en á
verðhækkunarskattinn að eins sem
hjáiparmeða/ til að ná því marki,
og halði því enga tilhneigingu til
að gera hann að þungamiðjti máls
míns.
Það tel eg ástæðulítinn ólta hjá
hr. V. G., að landleiguskatlar í
þessu horfi, geri illkleift að búa
1) Blað þetta og önnur höfuðstaðar-
blöð frá sama tinia, komu fyrst í mín-
ar hendur og annara hér um slóðir,
eflir 9 vikna úlivist, án þess pó að hafa
lent í sérstökum vanskilum. Eg get þessa
að eins til þess að sýna hvernig ís-
lenskar póstgöngur eru á árinu 1919.
Nofn glímumarma. Agúst Jóhannesson | 5 C/5 X ■cz ’x •D cr '< c o X X c -a X *u o t/c ox fVl Gisli Rafnsson Gfsli Sveinbjörnsson ;J c o X X C *o T u & •o • r—s o D C Jónas Björnsson | Jón Porsteinsson c o X X 'C "u CZ C o X X C ca "o £ X ‘C tx cz £ c o X X •O s é 'ZJ. ijr. T2 O X 2 o CIh’ c :o ’u' cx tn c o X X u D •o Oh c :o ’u? D öf c o X X u cz c c □ o > cx cx > u ar «! ! Cl 1 ÍJ
Ágúst Jóhannesson .... » + -5- + + + + í • ± ± + 4- 4- 7
Ágúst Palsson ...... -f- » -5- -s- + + + . + ± + 4- 4- 6! —1
Eggert Kristjánsson .... + + » + + + f + + ±i± + 4- 4- ±
Gisli ltafnsson ~ir~ + -5- » + ± + ± ± + ± ± 4- ±
Gisli Sveinhjörnsson .... 4- 4- -t- » _x_ -r- + —í -T" -+~ -T” 4- ll
Guójón Kr. Jónsson .... -t- —r- 4- + » + + + 4- 4- 4- 4- 4- 4
Jónas Björnsson -t- -í- ~+i + » + 4- -r- 2j
Jón Porsteinsson ' + -*- -t- + -t- + » ± 4- ± * 4- -+~ <->
| Karl Jónsson -5- -t- 4- -5- -t- -5- + -T“ » ± * * 4- ± 2j
Magnús Stefánsson . . . . + + + ± ± + | + + » ± + 4- 9
Sigm. Ilalldórsson -5- 4- — + ± ± + -r* » ± -+• 3
Sisjurión Fjeldsted + “f* +Í + ±1 + + + 4- + » 4- -+ 8j
Sigurjón Pétursson .... + + + + Í + ±|± + ± ± + + » ± 13
Trv>ggvi Gunnarsson .... + + + + + +1 + + + + + + » 12
iðkað um aldir og einir geymt
samtiðinni.
Þessi viðreisn glímunnar er einn
órækasti votturinn um vaxandi
likamlega hreysti þjóðarinnar og
líkamsmentun.
Út um land munu glímuiðkanir
hafa haldist og frcmur aukist síð-
an og kappglímur, bændaglímur
eða fegurðarglímur farið fram á
nálega öllum samkomum, sem
ungmennafélög og íþróttafélóg hafa
stofnað til. Etx i höfuðstaðnum
hefir verið mjög dauft yfir glíin-
unni á allra síðustu árum. Þá
sjaldan að slofnað hefir verið lil
glímumóta hér hefir þátttaka glímu-
manna verið all of lilil. Bæjar-
menn hafa aftur á móti æ tekið
því með fögnuði, þá er glimt hefir
verið. Og þeir hafa verið margir,
sem hafa kunnað því illa að aðr-
ar, útlendar iþróttir, einkanlega
knattspyrnan, virtust hafa náð
miklu meiri hylli iþróttamann-
anna, en hin ágæta þjóðlega íþrótt,
glíman.
Það gleðiiega og það sögulega
merkilega við Árrnannsglímuna á
sunnudaginn var er það, að hún
gefur bestu von um, að nú færist
aftur verulegt fjör í glímuiðkanir
hér í bænum, enda er það nú sýnt,
að glimumenn úr þeim tveirn fé-
lögum, sem áður keptu innbj'rðis,
hafa nú sameinast, og þeir sem
nú endurvekja Ánnann — og hafa
gert hann að verulega fjörugu fé-
lagi í vetur — voru áður í glímu-
flokk Ungmennafélagsins.
Það voru sem sé 15 glimumenn
sem tóku þált í henni, og það
yfirleitt ágætir g'iímumenn. Og
hún fór þannig fram, að hún var
glímumönnunum og þeim er stjórn-
uðu glímunni til mikils sóma. Og
margir þeirra sem á horfðu munu
Ijúka upp einum munni um það,
að það hafi verið besla skemtunin
sem þeir hafi sótt á þessurn
vetri.
Tafla sú er hér fylgir sýnir hver
úrslitin urðu i liverri glimu um
sig.
Fimtándi maðurinn, sem þátt
tók i glimunni, Jóh. Guðmunds-
son, glimdi einungis fjórar glítnur
og gekk þá úr leik, þar eð hann
hafði meiðst, þó ekki nema lítii-
lega.
Þótt svo hafi verið að orði kveð-
ið, að glíman hafi verið hlutað-
eigendum til mikils sóma, einkan-
lega með tilliti til þess, að hún
hefir legið í dái um hríð og flestir
glímumanna glímdu nú hér í fyrsta
sinni opinbertega, — þá voru þó
ýtnsir gallar á henni, sem réll er
að vekja eftirtekl á, enda er hægt
um vik að laga þá.
Er það fyrst að sumir glímu-
manna votu all-einhæfir í brögðum.
Er það allstór galli um svo fjöl-
breytilcga íþrótt, að saini maður-
inn beiti nálega eingöngu sama
bragðinu. Hefir það að vísu lengi
viljað við brenna, að glímumenn
beittu einkum einu bragði og jafn-
vel verið kendir við þau. En það
er nú orðin óhæfa, eftir það að
glímubókin er komin út og eftir
það að menn, með réttu, gera meiri
kröfur um fjölhæfni og fegurð
glímunnar.
Annað var lil töluverðra lýta,
það er, að lílið er um hrcin og
skörp brögð, og þaðan af minna
um það að úrslitabragð sé hyggi-
lega undirbúið með smærra bragði.
í stað þess fer mikið af leiknum
í nálega algerlega tilgangslausar
sveifiur og hnykkingar. Má vera
að feimni ráði hér nokkru um,
að glímumaðurinn kunni ekki við
að vera aðgerðarlaus og bíða færis,
þyki belra að veifa röngu tré en
öngu og venji sig á þetta ólag.
En auk þess sem það er þreytandi