Tíminn - 21.02.1920, Blaðsíða 1

TIMINN
um sextíu blöð á ári
kostar tiu krónur ár-
gangurinn.
AFGREIÐSLA
i Reykjavík Laugaveg
17, simi 286, út um
land i Laufási, simi 91.
IV. ár.
RoylgaTÍk, 21. febrúar 1920.
Stefnubreyting.
Lloyd George er nú einn uppi
standandi, með fullu fjöri og völd-
um, þeirra »fjögra iyoldugucí, sem
sagðir voru öllu ráða þá er sest
var á friðarráðsstefnuna. Orlando
ítalski valt fyrstur úr sessi, enda
átti vart þannJ sóma skilið, að
teljast með. Wilson ] var kveðinn
niður í París, vopnin slegin úr
hendi hansheima fyrir og loksbilaði
heilsan. Síðastur féll Clemenceau,
öllum á óvart, og dró sigaffrjáls-
um vilja til baka frá forsetavalinu
til þess að falla ekki beinlínis, og
lagði því næst alveg niður völd.
Lloyd George er einn eftir.
Wilson og Clemenceau , voru
hinar fullkomnu andstæður. Þeirra
tveggja verður æ minst í sögu
heimsins, sem, aðal-fulltrúa þeirra
tveggja gjöróliku stefna, sem uppi
voru í heiminum upp úr heims-
styrjöldinni. Llojrd George hné að
Clemenceau .og Wilson laut alger-
lega í lægra haldi.
En nú er það að koma á dag-
inn, að samkomulagið hefir held-
ur ekki verið fullkomið milli Lloyd
George og Clemenceaus. Og nú er
það Clemenceau, sem undir. verð-
ur. Lloyd ; George hefir I staðið
í milli höfuð-andstæðanna. Þar
sem hann, fulltrúi breska heims-
veldisins, hallast á, þar er sigur-
inn. IJað er ekki tilviljunin ein,
að Lloyd George stendur einn uppi
óbrotinn af þeim »fjórum vold-
ugu«.
Það er um afstöðuna til Bolche-
vicka á Rússlandi, sem þeim hefir
greinilegast borið á milli, Lloyd
George og Clemenceau, og um af-
stöðuna til þeirra virðist nú hafin
algerlega'ný stefna, af hálfu Banda-
manna, upp úr falli Clemenceaus.
Og það er_,vafalausj, að það stend-
ur í nánu sambandi hvað við
aunað.
Hefir þess áður verið getið hér
í blaðinu hvaða orð Clemenceau
lét falla um rússnesku stjórnina.
Hún væri svívirðilegasta stjórn,
sem nokkru sinni hefði verið til
í heiminum. Það æiti að loka
Rússlandi, girða gaddavírsgirðingu
í kringum landið og ekki hugsa
til þess, að eiga friðsamleg skifti
við það.
Og fram á síðustu tíma hafa
Bandamenn bæði beinlínis og ó-
beinlínis verið í ófriði við Rússa.
Lloyd George hefir farið sér
hægar. Hann hefir látið orð falla
í ræðum sínum, sem hefir mátt
skilja sitt á hvað. En hann hefir
sýnilega hnigið æ meir frá því,
að halda uppi ófriði við Bolche-
vicka. Skýrast hefir það komið
fram í þeim ummælum, að hver
þjóð ætti rétt á að ráða því sjálf,
hvernig hún stjórnaði sér.
Alveg samtímis þvi, að Cle-
menceau varð undir í forsetakosn-
ingunni og það var sjáanlegt, að
hann myndi hverfa af hinu póli-
tiska sjónarsviði, kom út opinber
tilkynning í París, sem sýndi það
svart á hvítu, að fullkomin stefnu-
breyting var á komin um afstöð-
una til Bolchevicka.
Er í þeirri tilkynningu farið
orðum um það, hversu hörmuleg-
ar ástæður ríki hjá hinni rúss-
nesku alþýðu, samkvæmt fengnum
skýrslum, vegna einangrunarinnar
frá umheiminum, vöntunar á verk-
smiðjuvörum o. s. frv. Þess vegna
hafi æðsta ráð Bandamanna á-
kveðið að leyfa það, að vöruskifta-
verslun eigi sér stað milli Rúss-
lands og landa Bandamanna og
hlutlausra landa. Þetta éigi þó að
fara fram hjá stjórninni rússnesku,
því að afstaða Bandamanna til
hennar sé óbreytt. Þessi verslun
eigi að fara fram um hendur sam-
vinnufélaganna á Rússlandi, enda
nái þau til bændastéttarinnar um
endilangt Rússland. Það eigi að
gefa þeim leyfi til verslunar við
útlönd, enda geti þau annast um
úthlutunina á hinum aðkeyptu
vörutn. Skuli þau fá keyptan
klæðnað, lyf, landbúnaðarvélar og
aðrar nauðsynjar, sem Rússa van-
hagar um, en láta korn í staðinn,
sem til sé á Rússlandi í ríkuleg-
um mæli.
Þarf eltki um það orðum að
fara hversu hér er farið gersam-
lega í öfuga átt við tillögur Cle-
menceaus.
Á öðru sviði má greinilega sjá
stefnubreyting Englands sjálfs,
gagnvart Rússlandi.
Rétt um sama leyti og þessi
merkilega tilkynning kom út frá
hinu æðsta ráði Bandamanna í
París, varð það heyrinkunnugt,
að Miðjarðarhafsfloti Breta, hafði
verið látinn fara til Svartahafs.
Bjuggust menn við, að þar yrði
settur her á land, til þess að verja
Kákasuslöndin, Persíu og Indland
gegn Bolchevickum. Eiga Englend-
ingar þar svo mikilla hagsmuna
að gæta, að þeim er það nauðsyn
að eiga þar sterkan her, haldi ó-
friður áfram við Bolchevicka og
eins og nú standa sakir, þá er
Bolchevickar hafa hrundið öllum
óvinum sínum af höndum sér,
væri það enn nauðsynlegra.
Þessi sending flotans virtist
standa í beinni mótsetningu við
tilkynninguna frá París.
Jafnframt var það lcunnugt, að
helstu yfirmenn flotans höfðu
skundað til Parísar á fund Lloyd
George.
En það kom fljótt annað hljóð
í strokkinn. Fáum dögum síðar
kemur út tilkynning frá sjálfum
Lloyd George um, að orðróm-
urinn um það, að senda eigi ensk-
an her til Kákasuslandanna, eða
yfirleitt gegn Rússum, sé algerlega
rangur.
Munu svo hafa staðið sakir, að
samkomulagið í ensku stjórninni
var svipað og milli Lloyd George
og Clemenceaus, og tilgangur flota-
stjórnarinnar hafi verið sá, að sýna
Rússum í tvo heimana, en Lloyd
George hafi einnig orðið henni
yfirsterkari.
Síðan hefir það komið fram,
að enska stjórnin krefst þess eins
af Bolchevickum, að þeir fari ekki
með ófriði á hendur löndum Eng-
lendinga í Asíu; enda sjái England
þá enga ástæðu til þess héðan af
að áreita Bolchevicka að fyrra
bragði. Það sé nú hið eina náuð-
synlega, að koma á fullkomnum
friði.
Það er öldungis víst, að þessi
nýja stefna Bandamanna verður
endanleg, að Bandamenn sækja
Bolchevicka ekki með vopnum og
að aftur hefjast smátt og smátt
friðsamleg viðskifti og verslun við
Rússland. Það er t. d. eftirtekta-
vert, að frönsku blöðin leggja
hina mestu áherslu á það, að þess
sé nú gætt, að Englendingar sitji
ekki einir að viðskiftunum við
Rússa og fleyti rjómann ofan af.
Liggja að vísu til þess mörg
rök, að þessi stefnubreyting er
orðin. Bolchevicka-stjórnin hefir
reynst miklu fastari i sessi en gert
var ráð fyrir. Herir hennar hafa
hrundið öllum óvinum af hendi
sér. Bandamenn á hinn bóginn
svo settir, að það kostaði of fjár
og ógurlegt blóðbað, að sigra Rúss-
land, og að líkindum væri það
ómögulegt.
En aðrar tvær höfuð-ástæður
munu liggja til þess, að hafin eru
friðsamleg skifti við Rússa.
Er það hin fyrri, að Norður-
álfan er svo aðfram komin af korn-
vöiuskorti og viðskiftin við Ame-
riku svo óhagstæð, að það er orðið
lífsnauðsyn fyrir álfuna, að eiga
aðgang að kornforðabúri Rússlands.
Þótt hungrið sverfi þar víða að
borgarbúum, vegna þess, að sam-
göngurnar eru svo erfiðar, þá'eru
til í Rússlandi geysimiklar korn-
vörubirgðar, sem væru Norður-
álfunni ærið kærkomnar.
Hin ástæðan er sú, sem fyrst
og fremst hefir valdið því hvernig
Lloyd George hefir snúist í málinu.
En hún er sú, að verkamanna-
flokkurinn enski krefst friðarins
einum rómi. Hefir þeim flokki
vaxið svo geysilega fiskur um hrygg
upp á síðkastið, að forsætisráð-
herrann enski sér sér ekki annað
fært en að láta að vilja hans.
Svo kemur það á daginn hvort
Bolchevickar geta haldið völdun-
um i friði, eins og þeir hafa getað
haldið þeim í ófriði.
Drepsóttin.
Á þriðjudaginn var barst sú frélt
til bæjarins að telja mætti víst að
menn væru að veikjast af drep-
sóttinni í Vestmannaeyjum.
Ber ekki sögum saman um það
með hverjum hætti veikin liafi bor-
ist til Eyjanna. Voru flestir þeirrar
skoðunar, að hún hefði komið með
sjúkum manni sem fluttur var
þangað á sjúkrahúsið úr þýskum
botnvörpungi. Læknirinn mun hafa
neitað að svo gæti verið og talið
að veikin hefði komið með Gull-
fossi í síðustu ferð, en aðrir hafa
talið það mögulegt að einhverjir
Vestmannaeyingar hafi haft við-
skifti við útlend skip án þess að
uppvíst hafi orðið.
Var þegar brugðið við, þá er
þetta var kunnugUog sömu regl-
ur settar um viðsldfti milli Iands
og Eyja og gilda um útlönd.
Síðan hefir veikin farið herför
um Vestmannaeyjar og skifta þeir
nú mörgum hundruðum sem þar
hafa tekið veikina. Er hún talin
væg að vísu, en fáir munu láta
blekkjast af því, því að sama var
sagt þá er veikin var að hefjast
hér í bænum í fyrra. Reynist það
fyrst í næstu viku, hvort telja
megi veikina væga.
Eiga Vestmanneyingar að því
leyti sérstaklega þröngan kost, að
eldiviðarleysi er sagt svo mikið í
Eyjunum að margir hafi ekki ann-
að til að brenna, en tómar olíu-
tunnur og spýtnarusl. Er það
hörmuleg tilhugsun að þurfa að
hita upp herbergi eða baka brauð
»uið sótthita«, eins og einn Vest-
mannaeyingur sagði í síma við
ritstjóra þessa blaðs, þar sem það
er öllum vitanlegt að það er ein-
hver mesta nauðsynin, að hafa
heitt og hreint loft í sjúkraher-
bergjunum.
Er það tvímœlalaus skglda lands-
stjórnarinnar, ef þess er nokkur
kostur, að bœta úr þessu hörmunga-
ástandi og senda eldivið til Eyjanna.
Jafnframt því sem þessar fréttir
bárust um veikina í Vestmanna-
eyjum, féll grunur á að veikin gæti
verið komin hingað til bæjarins.
Skömmu eftir að þessi þýski
botnvörpungur kom til Eyjanna,
hafði skip farið þaðan og hingað
og flutt sex farþega. Var því sá
möguleiki til, að þeir hefðu getað
veikst og bæru hingað veikina.
Voru þegar gerðar hinar fylstu
ráðstafanir til þess að fyrirbyggja
þessa hættu, sem sé, að gera bein-
línis ráð fyrir að veikin væri hing-
að komin og hegða sér eftir þvi.
Vestmannaeyingarnir voru þegar
einangraðir inni í sóttvarnahús-
inu og öll þau hús, sem þeir
dvöldustí, voru sett í sóttlcví. Jafn-
framt var öllum skólum lokað,
allar samkomur bannaðar, fundir,
opinberar skemtisamkomur, mess-
ur og líkfylgdir.
Alþingi héit og sérstakan fund
um málið og skoraði á stjórnina
að spara hvorki fé né fyrirhöfn
til þess að verjast veikinni.
Gengu miklar tröllasögur um
bæinn, að veikin væri komin, á
hin og þessi heimili. Síðan hafa
menn staðið á öndinni og beðið
frétta. Og nú er svo komið að telja
má nálega víst að veikin sé ekki
komin til bæjarins. Enginn Vest-
mannaeyjinganna hefir veikst og
þeir hafa verið látnir lausir úr
sóttvarnahúsinu.
Ráðstafanirnar hér í bænum hafa
því sennilega verið alveg óþarfar
að þessu sinni. En nálega undan-
tekningarlaust gleðjast menn yfir
því að þær voru gerðar svo sköru-
lega og svo ákveðnar. Er í því
fólgin góð von um það, að ef það
bæri að höndum að meiri alvara
væri á ferðum, þá yrði alt gert
sem auðið væri að gera.
Það liggur í augum uppi að hér
eftir verður að hafa augun enn
betur opin en hingað til. Dæmið
frá Vestmannaeyjum sýnir það
ljóslega að hætlan liggur við dyrn-
ar. Samgöngubanninu við Vest-
mánnaeyjar verður að framfylgja
afdráttarlaust. Hefir að líkindum
aldrei staðið jafn eindreginn þjóð-
arvilji að baki neinum ráðstöfun-
um og vörnum gegn drepsóttinni.
Öll linkind, í hvaða efni sem
er, getur haft í för með sér þján-
ingar, margskonar böl, og dauða
fyrir þúsundir manna.
En fréttirnar frá Kaupmanna-
höfn herma það að veikin sé í
rénun þar.
ítitfr'egii.
Davíð Slefánsson: Svnrt-
ar fjaðrxr..!;Bókaverslun
Ársæls Árnasonar 1919.
(nl). Það er undarlegt, og ef til vill
ekki tilviljun að Ólafur Davíðsson
er sá íslendingur, sem mestu hefir
bjargað frá glötun af þjóðvísum og
þjóðsögnum síðan Jón Árnason
leið. En Davið Stefánsson er syst-
ursonur Ólafs. Ef til vill hefir hann
fengið í arf frá móðurfrændum
sínum aðdáun fyrir þjóðvísnabók-
mentum, sem síðan hefir haft á-
hrif á hans eigin ljóðagerð. Að
minsta kosti hefir ekkert íslenskt
skáld, fyr eða síðar, stuðst jafn-
mikið við hin þjóðlegu fræði eins
og Davíð Stefánsson, og haft gott
eitt af. Fáein dæmi nægja til að
I
7. blað.
gefa hugmynd um þessa hlið á
skáldskap hans:
»Sat hún við rokkinn
og söng og spann.
Rokkhljóðið saman
við söng liennar rann.
Lopann hún teygði
og ljómaði öll,
augun sem himinn,
hálsinn sem mjöll.
Vonanna lífsþráð
úr lopanum spann.
Rokkhljóðið saman
við söng hennar rann«.
Um glæsimennið hverflynda er
þetta kveðið:
»Hann kysti fleiri en eina;
hann kysti fleiri en tvær;
hann kysti pær allar,
— svo kvaddi hann þær«.
Þetla er í ltvæðinu »Brúðarskórn-
ir«:
»Alein sat hún við öskustóna.
— Hugurinn var frammi á Melum.
Hún var að biydda sér brúðarskóna.
— Sumir gera a!t i felum«.
Um svaninn sem var skotinn til
að fá vængina í sóp á kofagólfið
eru þetta byrjunarerindi:
»Flaug eg mót sól og sumri.
Söng eg fyrir dalabörnin.
Söng minn björgin bergmáluðu.
Brosti við mér seíið, tjörnin.
— Vængir mínir vox-u hvítir.
Sveif eg út að sænum djúpa,
söng þar ljóð. sem enginn skildi.
Björgin voru hljóð og horflu.
Hlusta á mig enginn vildi.
En eg heyrði ýmsa hrópa:
Hvitir vængir!
Hvítir vængir!
Kofagólfið þarf að sópa.
Ljúflingsmey í steini slær hörp-
una og seiðir til sín ungan svein.
Hann nálgast:
»en þá varð hörpuhljómurinn
að heitu og sáru kveini:
»— Opna steininn ei eg má;
aldrei fær þú mig að sjá,
en hug minn áttu og hjartans þrá,
heillavinurinn eini.
Margt er þeim að meini,
sem búa í steini«.
Þessar fáu ljóðlínur, sem valdar
eru því nær af handahófi, gefa
hugmynd um hinn létta, hugþekka
blæ, sem er yfir flestum Ijóðum
Davíðs. Fyrir utan hin þjóðlegu
íslensku fræði, sem hafa mótað
skáldskap hans, hefir hann einnig
beint og óbeint orðið fyrir áhrifum
af ný-roínantik erlendra samfíðar-
bókmenta. Það er ekki ómerkilegl
að ein hin frægasta franska skáld-
saga sem rituð hefir verið síðustu
missirin (L’Atlautis), er andlega
skyld skyld sumum ljóðum Davíðs
Stefánssonar. Vítanlega er þó ekk-
ert, jem tengir þá tvo höf. saman,
nema andlegt andrúmsloft samtíð-
arinnar. Kvæði eins og »Litla
Gunna«, »Batseba« eða »Sagan af
Tótu« hefðu vel gelað verið efni í
góða skáldsögu. Ljóðaformið kref-
ur minni umbúða. Davíð notar
einfalda þjóðsögu, eða nýgervinga
af sama stofni fyrir umgerð utan
um hagalega gerða mynd af úr-
slitaatburðum mannsæfinnar. Þeim
sem alt af endurtakast, en eru þó
jafnan nýjir hverjum sem reynir.
Davið konungur hefir orðið hug-
fanginn af konu Úrías. Hann segir:
»Af hamingju grætur
hörpunnar sál.
I
[Framhald á 4. síóu.]