Tíminn - 27.03.1920, Blaðsíða 4

48
TlMINN
Lifebuoy- hveitið
er ein hin allra besta amerískra hveititegunda. Biðjið
ávalt um þá tegund ef þér viljið fá verulega gott hveiti.
Hveitið Trumpeter er einnig góð tegund þótt
það jafnist ekki að fullu við Lifebuoy. Pað er mjög ódýrt
eftir gæðum.
Par sem alt hveiti hefir nú hækkað í verði er enn brýnni þörf
en ella að ná i notadrýgstu tegundirnar.
oilífa
efiir
all íMaine.
X.
Hin stóra klukka Péturskirkj-
unnar sló tólf, og i sömu andránni
mátti heyra gustinn neðan af torg-
inu, eins og þegar haustvindurinn
þyrlar hinum þurru blöðum um
skóginn. Róma og baróninn gengu
út á svalirnar. Undir hinu skín-
andi sólsegli Péturskirkjunnar stóð
einroana maður. Hann fórnaði
höndum til himins og hinar hvitu
ermar flögruðu í vindinum eins
og þandir vængir. Páfinn var að
heilsa hinni nýju öld og bað lýð-
um jarðarinnar blessunar. Þau
gátu ekki greint andlitið, en rödd-
in heyrðist, biðjandi ástúðlega:
»Virðist hinir heilögu postular,
Pélur og Páll, sem vér treystum
á, að biðja Droltin fyrir oss!«
»Amen!«
»Virðist blessun Guðs föður al-
máttugs, Guðs sonar og Guðs hei-
lags anda að lýsa yfir yður og
gefa yður frið, að eilífu!«
»Amen!«
Fullkomin kyrð ríkti á torginu.
Um endilangt torgið kraup fólkið
á kné. Byssur hermannanna voru
hið eina, sem rauf þögnina, um
leið og þær námu við steinbrúna,
við síðustu orð blessunarinnar.
Lað var óumræðileg og áhrifa-
mikil þögn. Enginn bærði á sér,
ekkert hljóð heyrðist, það var eins
og heimurinn næini staðar í dauð-
ans angisl, áður en hann steyptist
i hyldýpið.
há dundi við fallbyssuskot frá
Engilsborg. Fólkið hrökk við, al-
veg eins og þetta venjulega hljóð
væri rödd Drotlins á dómsdegi.
Augnabliki siðar hringdu klukkur
Péturskirkjunnar og allar klukkur
borgarinnar. Klukknahljóöið var
svo sterkt að lotlið litraði. Væng-
irnir hvítu undir sólsegliuu lögð-
ust niður. Hinn einmana maður
leg, mundu seljast fyrir nrun hærra
verð en nú fæst fyrir þau, ef þau
fengju góða verkun, væru t. d. vel
álúnselt. Sama er að segja um
gæruskinnin.
Pá er að minnast á hrosshárið.
Mikið legst árlega til af þvi á ís-
landi, og verður, þvi miður, minst
af því að því gagni, sem verða
mælti, því margt golt og gagnlegt
má gera úr lirosshárinu, ef öllu
væri til skila haldið: reipi, gjarðir,
höfuðleður, teiminga, síur, þvögur,
sópa, bursta, illeppa; búkhárið í
söðuldýnur. Ilrosshárs-snörurnar
vildi ég lielst ekki þurfa að nefna
i þessu sambandi, sú veiði sæmir
ekki siðuðum möunum, og þarf
að leggjast niður sem fyrst, afnem-
asl með Iðguin, ef almenuingur sér
ekki sóma sinn betur.
Af hornuin og beinum fellur ó-
sköpin öll til árlega á íslandi.
Verður niargt af því tæi til einskis
nýtt, fyllir hús og víðavang sem
annað rusl. Hornspænirnir okkar
mega með engu móti falla úr sög-
uuni. Peir eru sómi fyrir landið,
og mun þægilegri eru þeir að borða
með en tinskeiða-geiflur þær, sem
nú eru farnar að tíðkast. Pá má
geia úr hornum, hvalbeini o. fl.
beinum ýmsa aðra hluti: tóbaks-
ilát, regluslikur, heklunálar, prjóna,
hnífasköfl, dúkhringi, töfl, leik-
föng.
Ekki helsl þella við nema góð
fræðsla fáist. Spónasmiðirnir eru
nú að falla í valinn hver af öðrum
og uieö þeim týnist íþróttin.
I’á voru gerðar körfur úr ís-
lenskum tágum fyr á tínium, og er
reyndar gert á slöku stað enn, en
gæti orðið langlum algengara. Ekk-
ert er því li! fyrirslöðu að rækla
rauðvíðiiinn,seui bestur er lil körfu-
gerðar á slórum svæðum, svo nóg
fcngisl efnið. Körfugerðin íslenska
er síst ómerkilegri en hin útlenda,
þó hún sé fábrotnári. ísienska körfú-
hvarf á braut — og lifið gekk aftur
sinn vana gang.
Pögnin stóð einungis í hálfa
mínútu og samt sem áður fanst
Rómu eins og hjarta mannkynsins
væri hætt að slá. Hún var að
standa upp, þá er hún rankaði
við sér, og baróninn stóð sömu-
leiðis upp. Hann leit feiminn á
hana og hjálpaði henni til að hneppa
kápunni. Brosið kom aftur fram
á andliti hennar. Baróninn laut
áfram til þess að kyssa hana, en
hún sneri böfði, þannig að varir
hans snertu kinn hennar.
Nú hló hún, greip hönd hans
og lét hann fylgja sér að vagnin-
um. Um leið og hún gekk í gegn
um salinn kastaði hún kveðju á
þjóninn með hinni venjulegu, glað-
legu rödd og bros Felice var eins
og sólsliin á klaka.
»Hann er útmetið þing, þessi
inaður! Hann sér ekki annað en
það, sem hann á að sjá!«
»Pér getið fengið hann á heim-.
ili yðar, ef þér viljið«, sagði bar-
óuinn.
»Pau gengu í geguum hálf-
rökkvaðan hátiðasalinn, þar sem
alt stóð með sömu ummerkjum,
og þá er hinn gamli víxlari heils-
aði páfunum þar, og dreymdi þar
drauma sina, að sjá son sinn í
páfastólnum.
í stóruin straumum fjaraði múgn-
um af torginu. — Ökumennirnir
hreittu skömmum í hermennina,
en yfir óteljandi mannsröddunum
glumdu málmtónar kirkjuklukkn-
anna í sólskinsþrungnu loftinu —
eins og þrumuhljóði hefði verið
snúið í lag.
Vörðurinn með silfurstafinn átti
fult í fangi með, að komast að
vagninum, sem beið fyrir framan
hlið barónsins.
Róma stökk inn í vagninn og
hneig niður í mjúkt og blált silkið.
Pjónninn rétti henni hundinn —
allra virðingarfylst. Pá er vagninn
beygði fyrir hornið, sá baróninn
að litlum hvílum lianska var veif-
að og á bak við knyplingaslæðuna
brosti yndislegt andlit.
gerðin er að týnast, en það má
með engu móti, hún er of merki-
leg til þess.
Úr íslensku birki má gera ýmsa
góða liluti, þó ekki væri notað ann-
að en það, sem grisjað er í skóg-
unum. Óskandi væri að trésmiðir
vorir sæjn sér fært að koma upp
húsgögnum með þjóðlegri gerð og
gætu að einhverju leyti notað ís-
lenskaii við í þau. Séð hef ég víða
hér á Norðurlandi fallega hluti úr
íslensku birki, meðal annars rokka.
— Prýðileg garðagirðing úr skóg-
viði var á Akureyrarsýningunni
eftir Slefán Kristjánsson, skógvörð
á Vöglum. Á þeirri sýningu var
líka blómaborð úr skógviði. Par
hefði lika vel mátt vera uglur
(snagai) úr skógviði, svo margar
eru þær vel gerðar hér norðan-
lands.
Norðmenn og Svíar nola smáll
og stói t úr skógum sínum. Á hverju
heimili voru nolaðar hríslur úr
birki lil að kasta út á pottinn með
og þvörur til að hræra í, vendir til
að sópa með úthýsin oghlöðin, en
hér eru útleudir strásópar komnar
til inslu afdala á siðari árum,
Úr lijárótum gerðu Norðmenn
smáborðafætur og hauka ýmis-
konar.
Úr rekaviðnum hafa alt fram á
vora daga verið gerðir fjölda margir
góðir og gagnlegir hlutir hér á landi:
fötur, byttur og kollur, ausur, ask-
ar og sleifar, balar, trog, strokkar,
kisllar, rúinfjalir o. fl. Pá voru
smiðisgripir þessir verslunarvara
milli sjávarbóndans og sveita-
niannsins engu síður en liarðfisk-
urinn og hákallinn.
Nú er alt þetta að hverfa úr
sögunni, það hverfur með gömlu
mönnunum, sem nú falla frá hver
af öðrum. En hanu má ekki týn-
ast gamli útskurðurinn islenski og
gömlu munstrin. Útskurðarmenn-
irnír rrotuðu aldr*ei teikn'aða np{i-
2.
LÝÐVELDI MANNANNA.
I.
Piazza Navona er hjarta hinnar
gömlu Rómaborgar. í öðrum borg-
arhverfuin getur manni dottið í
hug að spyrja: Er þetta London?
eða: Er þelta París, New-York,
eða Berlín? En í Píazza Navona
er það auðfundið, að maður er í
Róm.
Píazza Navona liggur eins og
kónguló í miðjuin vef þröngra
gatna. Pröngar götur iiggja út í
hverfin, þar sem umferðin er meiri
og þeim er lokað með járnkeðjuin.
Pað eru leifar frá þeim róstutíni-
um, þá er það var álitið nauð-
synlegt, undir vissum kringum-
stæðum, að halda múgnum innan
sinna eigin endimarka. Par eru
ótal menjar fornrar frægðar og
sögulegra atburða, en nýtískuhúsin
eru smátt og smátt að koma í stað
hinna gömlu rómversku halla.
í einu þessara nýtískuhúsa hafði
Davíð Rossí átt heiina í sjö ár,
alla stund síðan hann var kosinn
þingmaður. Matsöluhús og vínhúð
var í stofuhæðinni, en gangur lá
upp í efri bygðirnar og við hlið-
ina á honum bjó dyravörður húss-
ins. Pað var uppgjafa hermaður
úr liði Garíbaldis, og gekk æ á
rauðri skyrtu. Kona hans var
hrukkótt eins og kalkúnshani og
gekk alt af með rauða svuntu.
íbúð Davíðs Rossís var á 4. hæð.
Pað voru þrjú herbergi og vissu
tvö út að götunni en eitt inn að
drætti, því er gerðin svo breytileg.
íslendingar eru yfir höfuð ekki á
því, að endurtaka sjálfa sig, það
sýna líka áklæðin gömlu. Nálega
aldrei sjást tvö eins af öllum þeim
fjölda, sein þó er enn til.
Af þessari ástæðu er það allerf-
ill að fá íslendinga til að leggja
stund á lilbúning á einum hlut
innan sinnan iðngreinar, þeim þyk-
ir það leiðinlegt.
ísland á þó nokkrar gljúpar slein-
tegnndir, sein nothæfar eru til út-
skurðar. Græni sandsleinninn á
Austurlaudi var það, sem gerði
Ríkharð fyrst frægan.
Pá eru jurtirnar, hæði ræktaðar
og viltar, er nota má til lilunar
og lyfja. Glitábreiöurnar okkar og
ílossessnrnar sýna, hve óbilandi
jurtaliturinn er, og að hann er þess
verður að trygð sé lialdin við
hann.
Bókband hefir bæði að fornu og
nýju verið iðkað mikið sern heim-
ilisiðnaður á landi voru, og mælli
svo einnig gera í fraintíðinni. Jafn
bókelsk þjóð og íslendingar þarf
að geta dittað að bókum sínum
lieima.
Heimilisiðnað okkar getum við
auðgað með ýmsum úllendum iðn-
greinum, þó við verðum að fá efn-
ið til hans frá útlondum. Má þar
til nefna ýmsau bastiðnað, spóna-
körfuiðnað, bursta og sópagerð,
tágaiðnað, sem í útlöndum er
mikið margbrotnari en hér, »Brand-
maleri«, útlendan tréskurð o. fl.
o. fl.
Eins og sjá má af þessu stutla
yfírliti. er margs að gæta með til-
liti til iðuaðarmálanna, þó ekki sé
hugsað 1 miljónum, heldur að eins
i hundruðum og þúsundum.
Pað veltur ó æði miklu, hvernig
almenningur snýst i þéssum mál-
um.
Kjörörðið áísland fyrir Islend-
garðinum og fylgdu því svalir undir
þakinu.
Pennan dag, þá er páfinn vigði
hina nýju öld, sat ung kona í einu
herberginu, með prjóna sína og
opna bók á hnjánum. Sex ára
gamall drengur lá á hnjánum fyrir
framan hana og var auðsjáanlega
að læra leksíu sína. Hún var lítil
kona, en snotur. Pilturinn var
hrokkinhærður og þreklegur og
líkastur Ijónsunga.
»Haltu áfram Jósef«, sagði móð-
irin og benti í bókina með prjón-
inum: »Eftir þetta bar svo við« ..
En Jósef litli leit fyrst á klukk-
una yfir ofninum og því næst út
uin gluggann.
»Sagðirðu ekki, mamma, að þeir
kæmu hingað klukkan tvö?«
»Jú, drengur minn! Pað átti að
láta hr. Rossí lausan þegar í stað
og pabbi þinn hljóp heim til þess
að segja okkur þá gleðifrétt og
fór svo aftur til þess að sækja
hann«.
»Pað var gott! — »Eftir þetta
bar svo við, að hann feldi ástar-
bug til konu einnar í Sórek-dal.
Hún hét Dalíla«. — En mamma!«
»Hvað er það, drengur minn?«
»Hvers vegna lét lögreglan Da-
við frænda í fangelsi?«
»Af því að haun er svo góður
og honum þykir svo vænt um
fátæklingana!«
»Svo!«
»HaItu nú áfram Jósef! »Höfð-
ingjar Filisla« ....
»Höfðingjar Filista komu til
hennar og sögðu við hana: Ginn
inga« lætur vel í eyrum, og væri
óskandi að það yrði meir en orð-
in tóm. Við verðum að sýna það í
verkinu, að við viljum hlynna að
íslenskum iðnaðaratvinnuvegi, við
auðgumst af því bæði beinlínis og
óbeinlínis. Hcimili okkar og bún-
ingur fá islenskari blæ á sig og
meðfætt listfengi okkar og smekkur
þroskast við að leggja okkur fram
við iðnaðinn.
Enginn veit hvort stóriðnaður-
inn færði okkur nokkra blessun i
skaut, þótl hann fylti land vort.
Hann hefir ekki að þessu verið
blessunarríkur fyrir heiminn, má
vera að hann geti orðið það með
bæltu skipulagi. Eins og hér hag-
ar til um strjálbygð og eifiðar
samgöngur virðist betur hæfa
smærri iðnaður og smærri vélar,
er styðja mannshöndina.
Menn álíla, að þjóðerni voru sé
hætta búin af aðstreymi erlendra
manna og hafa takmarkað það með
lögum, en engin lög takmarka út-
lendan iðnaðar-aðflutning. Jafnvel
þar sem vér aðstöðu vegna ættum
aö hafa forgöngu, erum við eftir-
báar og háðir útlendingum á öll-
um sviðum.
Petta er bráðhættulegt þjóðerni
voru og jafnvel allri manndáð, þvi
hver leggur á sig kostnað og fyrir-
höfn við lærdóm og framleiðslu á
varningí áem engan markað hefir.
Panriig falla iðnaðaralvinnuvegir
vorir úr jsögunni hver af öðrum.
Atvinna söðlasmiða vorra og skó-
smiða er að verða lílið annað en
viðgerðir og bótaskapur. Hve lengi
halda menn að dugandi menn
stunpi þá iðn? Peir verða að sætta
sig við að versla með útlendar
vörur, ef þeir eiga lífi að halda.
Pannig cr það á fleiri sviðr.m.
Iðnaðarmál okkar eru komin i
öngþveiti.
Allir góðir íslendingar munu vera
á þeirri skóðun, að þau þurfl stuðn-
þú hann og komstu að því, í hverju
hið mikla afl hans er fólgið«....
.. En mamma, en þú hefir samt
sagt, að lögreglan léti menn í fang-
elsi af því, að þeir væru vondir!«
»Haltu nú áfram Jósef! Pú trufl-
ar mig, svo eg veit ekki hvar við
erum ..... Parna er það! »En
hún svæfði hann«..........
»En hún svæfði hann á skauti
sínu og kallaði á manninn og lét
hann skera hárlokkana sjö af höfði
honum«. — Já, en mamma, á
myndinni er hárið ekki klipt!«
Hann hljóp út að glugganum
og leit á vegginn hinumegin. Par
liafði verið fest upp leikhúsaug-
lýsing og var á mynd af Samsoni
blindum og ráðþrota í húsi fjand-
manna sinna.
»Jósef, þú ert hvorki þægur né
eftirtektasamur í dag. Þú lofaðir
mér því þó, að þú skyldir læra,
ef eg leyfði þér að lesa um Sam-
son í stóru biblíunni hans Davíðs
frænda«. .
Nýmóðins vísindamenska.
Mér hefir þótt hr. Á. H. B. förl-
ast vísindamenskan í lok síðustu
Lögréttugreinar sinnar. Hann sem
talar og ritar alt af eins og hver
blóðdropi í honum væri gegn-
sýrður af ströngustu vísindaregl-
um, og heimtar sannanir af öðrum
fyrir öllu sem sagt er (jafnvel því
sem hann veit ekkert um eins og
spiritismann). Pessi maður talar
stundum eins og hversdagsleg sögu-
smetla. Dylgjar fjálglega um mann,
sem búinn er að reka hann á
stampinn, að um hann gangi
skrítnar sögur, bæði sem embættis-
mann og borgara. Með niðurlagi
greinar sinnar hefir »vísindamað-
urinn« Á. H. B. sest á bekk með
Leitis-Gróu. En hvað segja hans
lærðu vinir »æfilöngu visinda-
mennirnir«, dr. Sidis & Co. um
þennan íslenska »sannleiks-
leilanda?« Corvus.
Ritstjóri:
i’rj’Kgrl Póriiftlinscn
Laufási. Sínai 91.
Prentsmið'isn Gntenborti
ing dugandi manna og endurbæt-
ur. Umbæturnar þurfa að vera
stefnufastar, ef að góðu gagni eiga
að koma. Má vel vera að ráð væri
að vernda innlenda iðnaðarfram-
leiðslu með lögum, eg þori ekki
að leggja neinn dóm á það. En
allir iðnaðarvinir og þeir, sem
unná íslensku þjóðerni, þurfa að
Ieggjast á eitt með að hafa áhrif á
hugsunarhátt almennings í þá átt
að vanda iðnaðinn og virða hann
að verðleikum.
Hið opinbera þarf að styðja hann
með góðri fræðslu, fyrst og fremst
í öilum harna og unglingaskólum —
og sjá kennurum fyrir góðri ment-
un. Veita þeini iðnfélögum ríflegan
fjárstyrk, er hug hafa á að koma
á fót vinnustofum fyrirhinar ýmsu
iðngreinar, vilja gangast fyrir út-
vegun á áhöldum og efni, sýning-
um, útsölu, þjóðinenjasöfnum o. s.
frv.
Reynsla mun sýna, að fé sem
lil þessara hluta er varið, gefnr
góðan arð. Það er svo mikið af
iðjuleysi, ekki síst í sjóþorpum vor-
um, þegar sjór er ekki stundaður
og í landlegum, að þar væri nóg
verk að vinna fyrir iðnaðarvini.
Eða þá á sildarstöðvunum!
Iðnaöar-löngunin liggur þjóð
vorri í blóðinu. Ef fræðsla, efni
og áhöld legðist þessu fólki upp i
hendur, mundi það taka því fegins
hendi — margt. Óg þó ekki ynn-
ist nema fáir einir af hundraði frá
iðjuleysi, peningaspilum o. þ. 1. þá
væri ekki unnið fyrir gíg.
Enginn veit hve víðtæk áhrifgóð
fræðsla getur haft.
Berjist fyrir framgangi iðnaðar-
ins, góðir meun og konur, ykkur
mun aldrei iðra þess, því iðnaður-
urinn er þjóðnytja-mál.
Halldóra Bjarnadóttir.