Tíminn - 24.04.1920, Blaðsíða 1

l'IMI SN
um sextiu blöð á ári
kostar tiu krónur ár-
gangurinn.
AFGREIDSLA
í Regkjavik Laugaoeg
17, sími 286, út um
land i Laufási, sími 91.
IV. ár.
Reyfcjavík, 24. apríl 1920.
D'stingsstjórnM enska.
Á striðstímunum varð það mik-
ill siður i velflestum Norðurálfu-
löndum að sambræðslustjórnir
flestra eða allra þinRflokka fóru
með völdin. Það reyndist viða vel.
það var þá þetta eina, sem altók
allra hugi: að vinna stríðið fyrir
styijaldarþjóðirnar, að komast
klaklaust af fyrir hlutlausu þjóð-
irnar. Vegna þessa mikla sameig-
inlega markmiðs gátu andstæðir
stjórnmálaflokkar lagt deilumálin
á hylluna í bili og unnið saman.
En jafnskjótt og styrjöldinni er
Jokið kemur það í ljós að þetta á
ekki lengur við. Sambi æðslustjórn-
irnar reynast með öllu óstarfhæfar,
úrræða og framkvæmdalausar. ÞörG
in fyrir hreinar línur á ný i póli-
tikinni gerir vart við sig. Almenn-
ingsálitið ríður samsle'ypustjórnun-
um aö fullu eins og stóri steinn-
inn sem molaði hið margsamáetta
likneski Nebúkadnesars.
Hvergi verður þetta ljósara en i
sjálfu heimalandi þingræðisins
Englandi.
Asquilh myndaði fyrst sam-
steypuráðuneytið og Lloyd George
tók við af honum. Við allsherjar-
kosningarnar, sem fóru fram rétt
i striðslokin, meðan sigurvíman
var i mönnum, vann þessi sam-
bræðsluflokkur fullkominu sigur,
mesta kosningasigur sem unninn
hefir verið á Englandi.
En siðan hefir sambræðslustjórn-
in ekki átt sjö dagana sæla á
Englandi.
Nálega undantekningarlaust allar
aukakosningar hafa falliö stjórn-
inni i óhag. Kjósendurnir hafa svo
gersamlega snúið við henni bak-
inu, að þess eru engin dæmi.
Allra greinilegast kom þetta i ljós
þá er Asquith náði aftur kosningu
og var borinn inn í þingsalinn
eftir hinn glæsilega sigur og full-
komna ósigur stjórnarinnar. Hafa
þeir cndurfundir verið með svip-
uðum hætti fyrir Lloyd George og
þá er Macbelh sá vofu Banquos.
Fylgisleysi og traustsleysi sam-
steypustjórnarinnar ensku er nú
að orðtaki haft um alt England.
Sjálfur Lloyd George sýnir það nú
i verkinu að hann viðurkennir
þessa staðreynd og hefir að fyrra
bragði gert tilraun til að hreinsa
til og stofna nýjan flokk á rústum
hinna gömlu, en fengið mjög dauf-
ar undirtektir hjá sínum gömlu
sainherjum i frjálslynda flokknum.
En vafalaust liður ekki á löngu
áður en hreinar linur skapast á
ný i Englandi.
Er okkur holt íslendingum að
stinga hendi i eigin bai m, sem bú-
um við samskonar bræðing og
allur almenningur á Englandi for
dæmir nú svo greinilega og sýnir
svo eindregið vantraust.
Settnr.
Forsælisráðherra er utan farinn
og er fjármálaráðherra settur for-
sætisráöherra í fjarveru hans.
Munu það alment þykja mikil tíð-
indi og ill.
Þá er brennumenn leituðu vigis
i Almannagjá hafði Snorri, goði
þar fylkt fyrir liði sinu svo þykt,
að þeim gekk ekki þar að fara.
Var hann þá spurður, hvort hann
ylli því, að eigi yrði vfginu náð,
r>Eigi veld ek þvia, segir Snorri,
men hitt er satt, at ek veit, hverir
valda — ok mun ek segja þér, ef
,bú vilt, at þeir valda þvi Porvaldr
Kroppinskeggr ok Kolr«. Þeir höfðu
verið hin mestu illmenni i liði
Flosa.
það er fulltrúi langsummanna,
sem nú heflr æðst vald innlendra
manna. það er fulllrúi þess flokks,
sem grimmastan dóm hefir af þjóð-
inni hlotið allra stjórninálaflokka.
það er fulltrúi »Úrtiningsins« á
þingi. það er hinn beini eítirmað-
ur Einars Arnórssonar, sem harð-
ast hefir hrundið verið úr ráð-
herrastóli allra íslendinga. það er
ráðherrann, sem þeir standa að:
B. Kr., G. So., M. Pét., Einar Arn-
órsson o. s. frv.
það er ekki það, að ástæða sé
til að óttast, að hinn setti forsætis-
ráðherra geri einhverjar regin-
skissur, meðan hann er settur.
En það er stórkoslleg móðgun við
þjóðina, að setja fulltrúa langsum-
manna i æðsta sess, þótt ekki sé
nema um stundarsakir.
Hvers vegna er Pétur Jónsson
ekki settur forsœtisráðherra?
Maður með lengsta þingsögu að
bald allra þingmanna og hina
prýðilegustu.
Maður með óskorað traust mik-
ils hluta þjóðarinnar.
Maður, sem farið hefir með hin
ábyrgðarmestu störf innan þings
og utan.
Maður, sem þar að auki hefir
leyst af hendi hið ágætasta starf,
síðan hann varð ráðherra, um að
bjarga bændastéttinni i harðind-
unum.
Því er hér með opinberlega mót-
mælt, að svo hefir skipað verið
sem cr.
Það er hér með fullyrt, að það
sé gert i nafni mikils hluta þjóð-
arinnar, og að sá hluti telji sig
hafa orðið fyrir mikilli móðgun
vegna þessarar ráðabreytni.
>>
Óþarfi“.
I.
Á sumardaginn fyrsta kom út
ritstjórnargrein i einu dagblaðinu
með sömu yfirskrift og þessi, sem
mun hafa gert mörgum graml í
geði og spilt gleði þeirra á þeim
fagra sumardegi. Voru tvær megin-
hugsanir í greininni.
Byrjað á að fjargviðrast enn
einu sinni yfir innflutningshöftun-
um á óþörfum varningi.
Það er óþolandi kúgun, að hindra
konuna að »kaupa sér klúta«. Það
er óþolandi að taka »sígaretturn-
ar« út úr munninum á fölum og
þreytulegum nýfermdum stúlkum
og piltum. Það er óþolandi að gera
neitt það sem miðar að því að
skamta sælkerunum.
Þó að það liggi við borð, að
ekki fáist rúm i skipum fyrir brýn-
ustu nauðsynjar — þá er það ó-
þolandi, að setja reglur um, að
flytja þær fremur en óþarfann.
Þó að æ sverfi meir að um það,
að geta borgað þær vörur ytra,
sem ekki verður án verið, þá er
óþolandi, að taka þær fram yfir
óþarfann.
Engu orði málsins hefir verið
eins misþyrmt og orðinu frelsi, í
frelsisins nafni, hins heilaga frelsis,
er það skilyrðislaust fordæmt, að
hefta inQÖutnÍDg óþarfavara. Þeð
Aðalfundur
Nambands M. ^amyimiufélaga
verður haldinn á Akureyri dagana 2. og 3. júlí næst-
komandi.
S amb andsstj órnin.
má ekki skerða frelsi lýðsins. Það
má ekki skerða frelsi viðskifta-
lífsins. Niður með innflutnings-
höftin.
Þetta var önnnr meginhugsun
greinarinnar. Að þessu leyti með
fram hét greinin »Óþarfi«. Hún
var vörn fyrir óþarfanum — í nafni
frelsisins.
»Undir þvi væri þá, at ek hefða
málefni góð« — sagði Gunnar á
Hlíðarenda.
II.
Hin meginhugsun greinarinnar
vlkur að öðrum »óþarfa«, á blaðs-
ins máli, sem eru óþarfar bygg-
ingar. Þær séu »óþarfar« a. m. k.
fyrst um sinn. Það -eru húsabygg-
ingarnar á Hvanneyri og Eiðum,
byggingar, sem miða að þvi, að
geta rekið þá skóla nokkurnvegin
sómasamlega. — Hvanneyrarskól-
ann, sem búinn er að sýna sig,
sem einhver farsælasti skóli lauds-
ins og Eiðaskólann, sem fylsta á-
stæða er til, að vænta um hins
besla.
Þetta stendur hvort við hliðina
á öðru í sömu ristjórnargreininni,
Bardaginn er háður með óþörfum
vörum og móti »óþörfum« bygg-
ingum.
Það er næsta mikið furðuefni,
að ritstjórinn skuli þora að bjóða
lesendum sinum og kjósendum
slíkar tillögur. En hitt er þó enn
meira sorgarefni, að mjög er hætt
við, að þetta falli í góðan jarðveg
hér í bænum.
Og hvers annars er að vænta?
Reykjavík unir því, og allar
kvartanir eru kæfðar, að rækja
sina barnafræðslu sennileg^ ver
en nokkurt annað fræðsluhérað á
landinu. Reykvíkingar þola það,
að börnunum þeirra er kasað
saraan í langsamlega alt of lítinn
skóla, þar sem flestar heilbrigðis-
kröfur eru að vettugi virtar. —
Reykvíkingar þola það, að hafa
skóla, sem drepur alla námsfýsn
líklega a. m. k. hjá helmingnum
af þeim börnum, sem á skólann
ganga — vegna þess, að aðbúnað-
urinn er neðan við alt, sem sæmi-
legt er.
Það kemur niður á kynslóðinni
annað eins og þetta. Þess vegna
eru það nálega eingöngu sveita-
menn, sem rækja glímur í Reykja-
vík. Þess vegna er ómögulegt leng-
ur, að halda uppi ungmennafélags-
skap í Reykjavík. Þess vegna er
það óhætt fyrir ritstjóra blaðsins
og þingmann kjördæmisins, að
stritast á móti því, að á neyðar-
tímum séu höft lögð á innflutning
á óþarfa vörum og að teljá það
»óþarfar« byggingar a. m. k. í bili
á Hvanneyri og Eiðum.
Er það ekki einkennilegl þetta,
að það skuli vera til fólk á íslandi,
sem vill hafa góða skóla? Við
komumst af með slíkt hér! Þeir
geta lika komist af með það, þeir
góðu herrar, sveitamenn! Það er
»óþarfi« að vera nú að byggja
slíkar hyggingar. Það má biða,
»Undir því væri þá, at ek hefða
málefni góð« — sagði Gunnar á
Hlíðarenda.
Ðrengilega hlaupið
mtðir bagga.
Eins og kunnugt er spúði Katla
úr sér miklum fyrnum af sandi
og ösku, einkum yfir nærliggjandi
sveitir, stráx eftir að hún gaus
12. okt. f. á. — að gersamlega tók
af alla bagabeit mjög víða í Skafta-
fellssýslu. Þessu var erfitt að mæla,
eins og þá stóð á; þar sem hey-
skapur eftir sumarið var víða alt
að hálfu minni en í meðalári;
enda kom í ljós, þegar fram á
veturinn kom, að — þrátl fyrir
hina gífurlegu förgun búfénaðarins
um hauslið og fram eftir vetri —
voru ýmsir með of margan fénað
á heyjunum, einkum þeir, sem
vanir voru að • treysta á beit, að
meira og minna leyti. Úr þessu
var erfitt að bæta, þar sem ekki
var um neina verulega hjálp að
ræða hér í sýslu — hver átti nóg
með sinn fénað á sandauðninui.
Seint í janúar (f. á.) var eg á
ferð til Víkur í Mýrdal. Þar spurð-
ist eg fyrir um ástand í nærliggj-
andi sveitum, eiukum þó um Eyja-
fjöll og Landeyjar. Eg náði þá tali
(í síma) af hinum góðkunna bænda-
öldung Andrési í Hemlu, og tjáði
honum, að eg sæi fram á, að
veturinn yrði of langur ýmsuro
hér á gossvæðinu. Hann sagði mér
þá, að þar í Landeyjum hafði
heyjast illa um sumarið (1918),
en þar væri en lítið farið að gefa
hrossum og sagði, að undir tíðar-
fari væri það koinið, hvort bænd-
ur þar yrðu hjálplegir. Eg mælt-
ist til við hann, að hann leitaðist
eftir, livort unt væri að koma í
fóður nokkrum hrossuin þar í kring
um hann, og láta mig vita með
pósti um erindislok.
Nokkrum dögum eftir að eg kom
heim, kom pósturinn ineð skeyli
frá Hemlu, að eg mætti senda 40
hross í Vestur-Landeyjar, og þarf
eg ekki að lýsa þvi hér, hve fegnir
þeir urðu, — sem voru farnir að
sjá fram á alger þrot — er þeir
fengu að vita um þessa óvænlu
hjálp.
Með öll þessi hross var svo sent
í tveimur hópum, í vondri tíð og
vondum vegum; mörg af þeim voru
orðin mögur er þau fóru héðan,
og hafa auðvitað lagt af á leiðinni.
Á móti öllum þessum hrossum tók
Hemiu-heimilið, og var þeim gefið
eins mikið hey og þau gátu á móti
tekið, í einn lil tvo sólarhringa, —
eða jafnvel Iengur — meðan verið
var að dreifa þeim um sveitina,
sem þeir Hemlu-feðgar önnuðusl.
Fyrir alt þetta hey og fyrirhöfn
var ekkert endurgjald tekið.
Þegar jörð fór hér að gróa, var
srent eftir flestum hmsuaum; þau
16. blað.
komu prýðilega útlitandi; mörg
þeirra höfðu fitnað á gjöfinni.
Að sjálfsögðu bjuggust eigendur
hrossanna við, að fóðrið yrði dýrt
— þótt menn vissu, að hjálp þessi
var ekki í gróðaskyni gerð — en
niðurstaðan varð sú, að Vestur-
Landeyingar gerðu samtök með
sér, að gefa með öllu þessa miklu
og dýrmætu hjálp. Að eins 4 af
þessum 40 hrossum hafði verið
komið fyrir utan Vestur-Landej'ja-
hrepps, og fyrir þau var einhver
þóknun þegin.
Eigi verður því með fáum orð-
um lýst hve vel þessi rausnarlega
hjálp kom sér, en það eitt má
fullyrða, að hún forðaði fjölda
fénaðar frá hor- og hungurdauða.
Fyrir hönd rnína, sem milligöngu-
manns, og fyrir hönd allra þeirra,
sem hjálparinnar nutu, — sem voru
þeir er mesta höfðu þörfina, og vit
höfðu á að þiggja boðna hjálp —
sendi eg hér með innilegasla þakk-
læti og hugheilar árnaðaróskir til
framangrcindra velgerðamanna.
Eg hafði fyrir löngu ásett mér,
að senda þessar línur frá mér, en
á því hefir orðið helst til mikill
dráttur. Eg lield mér við máls-
háttinn gamla: »Betra er seinl en
aldrei«.
Iíirkjubæjarklaustri 9. aprii 1920.
Lárus Iielgason.
3isnj!utmngshöftin.
Viðskiftanefndin heldur áfram
starfi sínu, hvað sem hver segir,
sker við nögl, eða bannar alveg
innflulning á óþöfuin varningi,
hefir gætur á innílutningi vara
yfirleitt og hefir þar mikinn meiri
hluta þjóðarinnar á bak við sig,
svo að elcki verður því þarfa íitarfi
hætl í bili.
En það virðist vera að koma á
daginn, að nokkru þurfi við að
bæta um verksvið hennar, eigi
ekki af því að leiða nokkur órétt-
ur. Liggja til þess mjög eðlileg rök.
Um leið og það verður nú kunn-
ugt, að innflutningur einstakra
vörutegunda verður sumpart tak-
markaður, sumpart bannaður, um
leið er það að koma í Ijós, að
það sem til er i landinu af þeim
vörntegundum er látið stiga i verði.
Með öðrum orðum: Þeir menn
sumir sem nú liggja með þessar
vörutegundir, sjá fyrir hörgul á
þeim, og ætla sér að nota sér af
því og hækka verðið á vörunni
alveg ranglega.
Liggur í augum uppi að það er
ekki tilgangurinn með þesum ráð-
stöfunum að gefa einstökum mönn-
um þannig lækifæri lil þess að
græða fé og að þessvegna verður
þegar að fmna ráð til þess að sjá
við þessum lika.
Virðist það liggja beinast við að
viðskiftanefndin legði þau ráð á
með samþykki landsstjórnar og
setti hámarksverð á slíkar vörur,
bygt á heilbrigðum grundvelli.
Og það verður að gera fyr en
seinna.
Kvikuiyniliu sem lekin var hcr
á iatidi i sumar scm leið, úr sögu
Borgarætlarinnar, eftir Gunnar
Gunnarsson, er nú fullgerð og hefir
verið sýnd í Kaupmannahöfn. Er
farið lofsorðum um hana að
mörgu leyfi,