Tíminn - 24.04.1920, Blaðsíða 2

62
TlMINN
Utan úi’ lieimi.
Ktisslnnd.
XVI.
Fjrr en varði logaði landið alt í
uppreistarbáli, Höfðu verkamenn i
borgunum meat áhrif. Hvert verk-
falliö rak annað, og voru þau gerð
bæði til að bæta launakjör verka-
manna og til að herða á kröfunni
um þingbundna stjórn. Þá mynd-
uðust fyrst hin nafntoguðu verka-
mannaráð, sem síðar hafa haft
svo mikil áhrif íRússlandi. »Yfir-
ráð« verkamanna í Petrograð hafði
geysimikið vald. Stjórnin sá hætt-
una og reyndi að afstýra henni á
tvennan hátt: fyrst með því að
knýja verksmiðjueigendur lil að
bæta kjör starfsmanna sinna og í
öðru lagi með þvi að stofna verka-
mannafélög, þar sem hlutleysi í
landsmálum væri aðalatriðið. Stjórn-
'in reyndi með þessu að banda
hættunni frá sínum eigin dyrum,
en láta vinnukaupendur verða fyrir
barðinu á verkamannasamtökunum.
Pessi félög kusu sér fyrir oddvita
prest þann, sem Gapon hét.
Óánægjan með styrjöldina og
allar aðgrðir stjórnarinnar fór dag-
vaxandi, og þar kom um síðir
að verkamannafélög stjórnarinnar
drógust inn í hringiðu byltingar-
innar. Um nýársleitið 1905 afréð
Gapon prestur að efna til fjöl-
mennrar skrúðgöngu, heimsækja
keisarann, hinn góða föður þjóðar-
innar, biðja hann að líla í náð til
barna siuna, bæta lífskjör smæl-
ingjanna og sýna þjóöinni það
traust að kalla saman þjóðþing.
Menn bjuggust við fyrirfram, að ef
keisarinn neitaði bænaskránni
myndi synjunin leiða lil uppreist-
ar. Sunnudaginn 22. janúar 1905
safnaðist saman ógurlegur fjöldi,
vopnlausra karla og kvenna
á götum höfuðborgarinnar, og
slefndi mannstraumurinn að Vetr-
arhöllinni, þar sem gert var ráð
fyrir, að keisarinn myndi þá dvelja.
Gapon prestur var i fararbroddi í
fuhum skrúða og bar krossmark
í hendi. En er kom til hallarinnar,
saknaði múgurinn vinar í stað,
þvi að ekki sást til keisarans, en
kósakkar umkringdu höllina. Skutu
þeir á mannfjöldann varnarlausann
og drápu fjölda manna, bæði karla
og konur. Hrannmorð þessi mælt-
ust hið versla fyrir, bæði í Rúss-
landi og aunarstaðar. »Rauði sunnu-
dagurinn« samfærði mikinn hluta
þjóðárinnar um það, að sú stjórn,
sem ekki gat talað við þegna sina
nema meö spjótalögum og byssu-
kúlum, j’rði að hniga i valinn.
Fjóðin svaraði sunnudags-vígun-
Flokkag'líma
Ármanns.
Onnur glímusj’ning Ármanns
fór fram á sunnudaginn var í Tðn-
aðarmannahúsinu, fyrir troðfullu
liúsi. Tóku alls 16 menn þátl í
glímunni. Glímdu 7 af þeim í
skjaldarglímunni í vetur, en 9
voru nýir þátttakendur. Var glímt
i tveim flokkum, eftir þyngd, eins
og töílurnar sýna.
f>að má vera að það sé að
nokkru leyti vegna þess að það var
svo mikið nýjabragð að fyrri glím-
unni í febrúar, að manni fanst
þessi glima ekki eins tilkomumikil
og fjölbreytileg, þegar á heildina er
lilið. Glimurnar voru og fleiri þá, því
að glímt var í einum flokki, þótt
þálttakendur væru færri. Það var
meira um skörulegar byltur þá,
enda enn meiri hiti bæði i glímu-
mönnum og í áhorfendunum.
Prátt fyrir þetla mátti í sumum
einstökum atfiðum sjá ótvíræða
framför frá fyrri sýningunni, eins
og sagt verður.
Úrslitin sjá menn af töflunum
sem hér fylgja. Verðlaun voru veilt
þrenn. Valdimar Sveinbjarnarson
hlaut 1. verðlaun í Iéttara flokki.
Karl Jónsson og Hjalti Björusson
loafnir
amerísku eru heimskunnir sem bestu og fullkomnustu
grammófónar er hugvitsmennirnir hafa getað búið til.
Pantið einn slíkan grammófón hjá kaupfélagi yðar eða
kaupmanni með nokkrum plötum og þér munið undrast
hve mikill ánægjuauki það verður fyrir heimili yðar, þeg-
ar þetta snildar áhald lætur þar til sín heyra.
bjargasl með undanbrögðum. Og
30. dag októbermánaðar gaf keis-
arinn út ávarp til þjóðarinnar, þar
sem hann hét því, að þaðan í írá
skj’ldu engin lög gilda í landinu,
nema þingið hefði samþykt þau.
Allir trúartlokkar skj’ldu njóta jafn-
réttis, og mál- og ritfrelsi viður-
kent í orði og verki. Kosningar-
lögunum var breytt svo gersam-
lega í lýðfrelsisátt, sem frekast varð
á kosið. Jafnfraint þessu gaf keis-
arinn lausn hinum óvinsælu ráð-
herrum, Pobiedonostsev og Trépov,
en Witte greifi, brautryðjandi stór-
iðnaðar í Rússlandi, gerður að
forsætisráðherra.
Finnum var eigi gleymt í þelta
sinn. Fjórða nóv. nam keisarinn
úr gildi allar þær tilskipanir, sem
hann hafði gert á undanförnum
árum, að fornspurðu finska þÍDginu.
Litlu síðar var Fiunlandi gefiu ný
stjórnarskrá. í stað liins gamla
þings í fjórum deildum, kom þing
sein að eins var ein deild. Karlar
og konur höfðu atkvæðisrétt. —
Brá svo við, að Finnar, sem höfðu
um stund átt við verri stjórnar-
hæíti að búa, en flestar aðrar þjóðir,
höfðu alt i einu fengið hið frjáls-
asta stjórnarform, sein til vár þá í
nokkru landi.
Á víö og dreif.
Björguiiai'báturiim „Pór'*.
Vestmanneyingar hafa orðið fyr-
ir þungum búsifjum af erlendum
og innlendum togurum. Fara þeir
löngum inn fyrir landhelgið við
eyjarnar, týna netum eyjamanna
unnvörpum, spilla veiðinni og mið-
unum. Var þetta með fleiru til
þess að Vestmamieyingar hafa
keypt myndarlegt varðskip er þeir
nefna »Pór« til að hafa gát á lög-
brjótum þessum. Skipið hefir starf-
að nokkra stund og haft mikil
áhrif. Kunnugur maður segir að á
einum degi laust fj’rir páskana
muni hafa komið á land í Vest-
mannaeyjum 150 þús. kr virði af
fiski. Og að nokkru leyti hefði sá
mikli afli verið að þakka návist
varðskipsins, af því að aðkomu
skip þorðu eltki að vera á venduð-
um fiskimiðum eyjamanna. Óbein-
línis mun »Þór« ýta undir það að
iandsmenn taki strandvarnirnar í
sínar hendur. Sýnir hve mikla
þýðingu slrandverndin hefir.
í Canossa.
G. Sv. er eins og ein nafnkend
dýrategund sem ekki hælir þeim
eplum sem ekki næst til. Hann
kallar framsóknarflokkinn öllum
illum nöfnum. En fyrstu dagana
sem G. var » þingi skreið hann
fyrir þeim flokki, og bað auðmjúk-
lega um að mega hanga þar með,
í einhverskonar bandalagi. En þvi
var neitað. Flokknum þótti G. þá
þegar vera búinn að óhreinka sig
of mikið með «amneyti við langs-
um til að vilja hafa nokkur mök
við hann, jafnvel ekki að geima
hann í kjalsoginu. Gísli heíir þess
vegna gagnvart þessuin flokki
beiskju þess manns sem hefir tjáð
sig, eins og Dúna Kvaran segir, en
fengið hræðilegt og kuldalegt afsvar.
Gremja G. við Timann er auð-
skilin líka. Viðskiftin við blaðið
hafa ekki orðið honum sérlega
gleðileg. Pegar ólagið var á lands-
reikningum E. A. heimtaði þetta
blað, hreina reikninga. G. rejrndi
að verja sleifarlagið með stóryrð-
um. En þingið gekk inn á skoðun
blaðsins og kej’pti út mann úr
stjórnarráðinu, til að bæta ágall-
ana. Næst bar G. falska skýrslu í
þinginu. Reyndi að breiða út þau
ósannindi að S. J. fyrverandi ráðherra
hefði ferðast á landssjóðskostnað
er hann flutti búferlum suður.
Tíminn rak þetta öfugt ofan í G.
og varð liann ber að ósannindum
og blekkingum, og tapaði síðustu
leyfum af trausli utan langsum.
Pvi að það sannaðist að ST J.
hafði engum eyri eytt af almanna-
um með uppreist og verkfalli í
flestum iðnaðargreinum. Hinar und-
irokuðu þjóðir í Rússlandi notuðu
tækifærið til að halda fram göml-
um þjóðerniskröfum. Félli einveld-
iö, mátti vona að rikið sundraðist.
Og þá myndu rætast vonir margra
kúgaðra þjóða. Varsjá var öll í
uppnámi. Tvö hundruð þúsund
manna gengu í fylkingu um stræt-
in með pólska fána, og kröfðust
borgarlegs frelsis og sjálfstæðis
Pólverjum til handa. Stjórnin svar-
aði með því að lýsa Pólland alt í
herkvíun. í Finnlandi gerði þjóðin
öll verkfall, og mátti kalla að
stjórn og löggæsla hyrfi um stund.
Pá gerðu fylkin við Eystrasalt
uppreist og efndu til þjóðveldis;
var Riga höfuðborgin. Suður í
Kákasus, Armeuiu og Georgiu var
alt í uppnámi, og Rússakeisara
sagt upp hlýðni og hollustu. Og
eins og vænta mátti, sátu Gyðing-
ar ekki hjá, þegar allir aðrir reyndu
að hefna harma sinna. Jafnaðar-
menn i Júðafylkjunum söfnuðu
liði og börðust við »Svörtu her-
sveitina« sem sett hafði verið til
höfuðs þeim.
Stjórnin sá nú, að hún var í
vanda stödd og hugðist að sefa
þjóðina með því, að láta að nokkru
eftir óskum hennar. í ágúst 1905
lofaði keisarinn að kalla saraan
þjóðþing (Duma), en þetla fyrir-
heit vakti lítinn fögnuð, því að
kosningalögunum var þannig hag-
að, að helstu andslæðingar stjórn-
arinnar, iðnaðar- og verkamenn
áttu ekki að hafa atkvæðisrétt, né
vera kjörgengir. Leið svo fram i
október. Þá svaraði þjóðin hálum
loforðum stjórnarinnar með því
áhrifamesta verkfalli, sem sögur
fara af í nokkru landi. Pað náði
yfir alt keisaradæmið. Fyrst lögðu
járnbrautarþjónar og símamenn
niður vinnu. Litlu síðar var hætt
vinnu í skipasmiöjum, námum,
búðum og verksmiðjum. Allar stétt-
ir lögðust á eitt um að gera verk-
fallið sem geígvænlegast. Félög þau
sem áttu gas- og rafmagnsstöðvar
hættu að láta starfrækja þær. —
Kaupmenn lokuðu búðum sínum
og skrifstofum; kennarar hurfu úr
skólunum; þjónustuíólk hætti að
vinna innanhúsverk; lyfsalarnir
neituðu að blanda meðul; lækn-
arnir hættu að vitja sjúklinga;
dómarar komu ekki í dómhall-
irnar, og Iögmenn neituðu að flytja
mál. Bæjarstjórnir og fylkisþing
frestuðu fundum. Jafnvel dans-
konur liættu að sýna list sína
í leikhúsunum. Rússland alt var
eins og liðið lík.
Keisarinn og stjórn lians sáu,
að nú var eigi lengur auðið að
Keppendur.
I. flokluu' (undir 70 Ivipundum) 1 Haraldur Siguröss. || j Hjalti Björnsson jj | Karl Jónsson 1 Óskar Norömann c o ■r. .s 3 3 tc. 33 ] Sigm. Halldórsson | | Valdim. Sveinbj.s. 1 | Yinningar
Ilaraldur SigurOsson )) + • i ■ + + 3
Hjalti Björnsson + )) -*-!+ + + + 4
Karl Jónsson + + » + + -+ -+ 4
Óskar Norömann + +- -!» + + -+ 3
Sigíús Elíasson +• -+ +h » +- + 1
Sigm. Halldórsson +- -+ +f+ + » + 2
Valdim. Sveinbjörnss. + “T* +!+ + + » 5
II. flobkur (yflr 70 tvípund) j Agúst Jónsson 0 8 ð c 0 0 XÍ •o 09 •3 Oí 0 O i/j 09 1 f c « s tc tc W s I 3 -5 t- S 'a cs K c o 1/7 Cfí c 1 o C •o ; Kristján Jónatanss. ] j ; Magnús Steíánsson I Magnús Sigurdsson |g t cs C c 3 O | * ] Vinningar
. Agúst Jónsson )) + + + + + -i- + + 2
Ágúst Jólianness. + )) -+ + + -+ + + + 4
Eggcrt Kristj.son + + )) + + +!- + + 3
llaraldur Ólalss. + + + » + + + + 4
Jón Porsteinsson + + + + » + u L’ + + 1
; Kristj. Jónatanss. + + + -+ + » | + + 5
| Magnús Stefánss. + + + + + + 1» + + 5
MagnúsSiguröss. + + + + + +i+ » + 4
Tr. Gunnarsson + + + + + +!+ + )) 8
glíim(u úrslitaglimu um 2. og 3.
verðlauu og varð Karl yfirsterkari.
Trj’ggvi Gunnarss. vann allar glím-
ur í þyngra flokki og fékk 1. verð-
laun. Kristján Jónatansson og
Magnús Slefánsson glímdu úr-
slitaglímu um 2. og 3. og varð
Kristján yfirsterkari.
Var í vetur bent á þrjú atriði
sem betur mætlu fara um fram-
komu glímumannanna. Um eitt
þeirra var lítil framför sjáanleg
yfirleitt, en það er um framkomu
glímumannanna fyrir og eftir glím-
una. Út fyrir pollinn má ekki
senda aðra glímumenn en þá, sem
fylgja því fyrsta boðorði íþrótta-
mannsins aö hafa fagra, frjáls-
mannlega og kurteislega fram-
komu. Framkoma iþróttamanns
verður að vera beinlínis til fyrir-
myndar. Það má alls ekki slá af
þeirri almennu kröfu. Peir voru
að vísu fleiri nú en í vetur4 glimu-
mennirnir, sem komu nokkurn-
veginn lýtalitið fram, en alment
gerðu þeir það ekki.
í augum annara þjóða manna,
þeirra sem vit hafa á íþróltum,
fellur glíman óðara og fyrirfram í
gildi, ef framkoma glímumannanna
stenst ekki hinar almennu kröfur
um framgöngu. Og það er óneit-
anlega galli á glímunni sem íþrótt,
að hún sjálf getur ekki lagað þetta.
Þessvegna er það óumflýjaulegt
fyrir þann sem verða vill óaðfinn-
anlegur glímumaður í framkomu,
að iðka jafnhliða Ieikfimi og helst
líka göngu.
í gimunni sjálfri var aftur á
móli um ótvíræða framför að ræða.
Pað var töluvert meiri fjölbreytni
í glímunni nú og miklu minna um
hið tilgangslausa brölt og hrind-
ingar, sem lýltu svo mjög glím-
una í vetur. Það var bersýnilegt
að glímumennirnir höfðn lagt al-
úð við að æfa sig og settu sér það
nú að glíma af meiri kannáttu og
af meira viti en áður. Minni brögð-
unum var nú mun meir beitt en
i vetur og úrslitabragð oft mjög
prýðilega undirbúið með minna
bragði. Er hér um framför að
ræða sem er næsta þýðingarmikil.
Það sem nú hefir verið sagt um
glímurnar alment á og við um
sigurvegarann, Tryggva Gunnarsson,
sérstaklega. Af þeim glímumönnum
sem glímdu í vetur voru framfar-
irnar greinilegastar hjá honum.
Hann er nú að mun meiri glimn-
maður en þá. Hefir bersýnilega
æft sig, er að mun bragðafleiri og
líkamsburðirnir gera honum svo
létt að neyta bragðanna. Hann
glíinir og nú drengilegar en áður
og er það vel farið, því að það er
eitt fyrsta boðoröið í glíma að
sýna fullan drengskap.
Kristján Jónatansson glfmdi rni
fé í flutninginn. Ekki bætti úr
skák síðastliðið sumar er G. ætlaði
að drepa þjóðkirkjuna. Fram-
sóknarfl. og Tíminn beittu sér fast
á móti því heimskulega flani, og
fór G. þar hinar mestu hrakfarir
sem von var. Þetta skýrir liefndar-
hug hins sigraða smámennis til
þeirra sem velja sér heiðarlegan
málstað og njóta þess í lifsbarátt-
unni.
Öfund G. á M. Kr. stafar meðal
margra annara orsaka einkum af
því að á þinginu 1918 voru langs-
arar langt á veg komnir með að
grafa undan fylgi þeirra Sig. Jóns-
sonar og Sig. Eggerz og álli að
stej’pa þeim af stóli. En þá kom
sá kviltur upp að M. Kr. hafi ráð-
ið afar eindregið flokki sínum frá
að eiga nokkur mök við »langsara«
og slegið köldu vatni á Þórarinu
o. fl., sem gengnir voru þá í líf-
vörð E. A., svo að þeir þorðu ekki
að halda áfram með vélræði sín.
G. mun hafa lært af þessu og fleiri
í þeirra skiftum að M. Kr. er ekki
svo af gaiði gerður að hann geti
nokkurntíma átt samleið við úr-
tímnginn. Grunnhygnir og geðillir
menn hata þá sem þeir öfunda.
Úr ferðalagi.
Sig. Lárusson guðfræðingur er
nýkominn úr námsdvöl i Englandi
og Þýskalandi. Hefir hann farið
víða um og lætur allvel af ferð-
inni, þó miklu sé nú breytt um
hagi Þýskalands frá því sem var.
Ömurlegt að“koma til hinna miklu
iðnaðarbæja, þar sem lífi hefir
fjarað út, í bili að minsta kosli.
Sigurður sækir um Stykkishólm
og fær hann að likindum, því að
hérumbil 200 kjósendur í presta-
kallinu hafa skorað á hann að
sækja. Vann hann sér mikia hylli
þar vestra i fyrra, þótt sira Ásgeir
yrði þá hlutskarpari. Nú hverfur
hann aftur heim að Hvammi í
Dölum. Mun eins og Gunnari hafa
þótt fögur hlíðin.
G. Sv. verkfallstorkólfur.
Eins og allir muna gerðu starfs-
menn landsins í fyrra félag með
sama sniði að flestu eins og iðn-
félög veijtamanna. Tilgangurinn sá
að hafa fram kauphækkun úr
landssjóði með »skrúfu«. Alt skipu-
lagið var miðað við að félagið
gæti gert verkfall og haft mál sitt
þannig fram. Félagsstjórnin hafði
afar miltið vald til að hefja deil-
una, þegar lími þætti til. Sérstak-
ur dómstóll var gerður innan fé-
lags tii að hegna félagsmönnum
sem ganga kinnu úr leik (skrúfu-
brjólum). Fyrir öllu var séð til að
auðvelt yrði að kúga landið til
í fyrsla sinni opinberlega, var þó
engan viðvaningsbrag að sjá á
framkomu hans og gat hann sér
ágætan orðstír. Hann er æltaður
norðan úr Aðaldal. Hann er rúm-
lega ineðalmaður á hæð, en þrek-
inn í besta lagi og sjáanlega mjög
vel sterkur. Hann er fjölhæfur
glímumaður, snarpur og fylginn
sér.
Það bar meir á þvi nú en síð-
ast um Magnús Stefánsson að hann
er of hæggerður og skaplítill a. m.
k. í upphafi glímu. Hann leyfir
mótstöðumanninum nálega undan-
tekningarlaust að hefja leikinn og
býður stundum ósigur þessvegna,
En prýðilegur glímumaður er hann
um margt.
Eggert Kristjánsson mun hafa
brugðist vonum flestra,' en það
mun ekki hafa verið að ástæðu-
lausu. Hann fékk slæma byltu í
upphafi leiks, högg á höfuðið, og
mun ekki hafa tekið á heilum sér.
Einn hinna nýju glímumanna
vakti langsamlega mesla athygli á
sér og að maklegleikum. Það er
Haraldur Olafsson og er hann ætt-
aður af Vestfjörðum. Hann virtist
tvímælalaust mesti pl/mumaðurinn
í hópnum. Hann er fremur lágur
og grannur og mun að eins hafa
náð þeirri þyngd, að vera í þyngra
flokkinum. Enginn glimumannanna
jafuaðist á við haun í vörninui.