Tíminn - 01.05.1920, Blaðsíða 2

66
TtMINN
Utan úr lieiixií.
Kússland.
XVII.
Nú leið að hinum fyrstu þing-
kosningum. Flokkaskipunin var
vitanlega ekki glögg, en þó gætti
þegar frá byrjun þriggja ákveð-
inna ílokka. íhaldsliðið kallaði sig
okióbermenn. Sá hluti þjóðarinnar
var ánægður með þær endurbætur,
sem fólgnar voru í frelsisbréfi keis-
arans eftir verkfallið mikla. Helstu
menn í þeim flokki vorn af aðals-
ættum. Prússland var fyrirmynd
þeirra í stjórnmálum. Þeir vildu
gjarnan hafa þing í landinu, en
að það réði litlu. Fjölmennasti
flokkurinn voru vinstri menn. Eng-
land en ekki Prússland var fyrir-
mynd I þeirra augum. Þeir vildu
hafa þingbundna stjórn og að ráðu-
neytið yrði að styðjast við meirí
hluta í þinginu. í jarðeignamálinu
vildi þessi flokkur láta taka mikið
af jarðagóssi aðalsins og krúnunn-
ar lögnámi og selja bændum til
ræktunar. Vinstri menn áttu mest-
allan styrk sinn í borgarastéttinni.
Foringi þeirra var Miijukóv há-
skólakennari, sem fyr var nefndur.
Þriðji flokkurinn voru sócialist-
arnir. Þeim hafði mjög aukist fylgi
á stjórnarárum Alexanders III. —
Fjöldi rússneskra útlaga á Vestur-
löndum höfðu kjmt sér rit Karl
Marx og hneigst að kenningum
hans; mun í engu landi hafa verið
á þeim tíma jafn-margir menta-
rnenn, sem fylgdu stefnu sameign-
armanna eins og í Rússlandi. Þeg-
ar í upphafi gælti tveggja aðal-
strauma innan jafnaðarmenskunn-
ar í Rússlandi. Önnur grein flokks-
ins, sú sem hægar fór, leit svo á,
að umbætur á þjóðíélagsskipulag-
inu myndu svo að segja sprelta
sjálfkrafa af fjármála-framþróun
landsins. Með stór-iðnaðinum hlytu
að myndast tvær andstæður: Auð-
ug miðstétt og öreigar. Miðstéttin
myndi kollvarpa einveldinu og
koma á þingstjórn. En þetta væri
að eins áfangi á framfarabrautinni,
eins og í Vesturlöndum. Næsta
stigið myndi vera bylting öreig-
anna 1 bæjunum.
Hinn þáttur jafnaðarmanna-
flokksins var fámennari að tölunni
til, en harðsnúnari til framkvæmda
og byltinga-giarnari. Þeir litu fyrst
og fremst á ástæður bændanna.
Bændurnir voru fjölmennasta stétt-
in og áttu við verst lífskjör að búa.
Viðreisn þeirra var viðreisn alls
landsins. Þessir róttæku jafnaðar-
menn Iétu sér ekki minna nægja
en að gera landið alt að alþjóðar-
eign. Þá gátu bændurnir fengið
Tvljalii $kattBriu
i jramkvxmð.
Ef andstæðingum samvinnunnar
tekst að koma tvöfalda skattinum
í framkvæmd, þó ekki sé nema
um stundarsakir, myndi áhrifanna
gæta á ýmsa vegu, og eigi að öllu
leyti verða forvígismönnum þessa
skatts til ánægju.
Fyrsta aíleiðingin yrði sú að
þjappa öllum þo'rra samvinnnmanna
t stjórnmálaftokk saman. Og sá
flokkur myndi halda áfram sam-
starfl, ekki einungis þar til hinum
rangláta hluta skattgjaldsins (þeim
sem hvilir á félögunum) væri
hrundið, heldur og til varnar móti
endurteknum árásum andstæðing-
anna, meðan nokkur hætta þætti
stafa af aðgerðum þeirra eða stefnu
i þessu máli. Að visu myndi nokk-
ur hluti samvinnumanna sennilega
halda saman í landsmálum, þótt
eigi þyrftn þeir að verja hendur
sínar í þessu máli. Sú samheldni
kemur af skyldum lífsskoðunum
og hugsjónum. En sjálfsvörnin í
skattamálunum væri betuf til fall-
in, en flest önnur mál, að gera
þann flokk mannmargan og um-
svifamikinn í landinu.
Reynsla Englendinga bendir í
SamvinMskolinn 1920-’21.
Vegna hinna mörgu námsmanna víðsvegar um land,
sem hafa leitað eftir upplýsingum viðvíkjandi inntöku-
skilyrðum í fyrstu deild Samvinnuskólans næsta haust,
skulu tekin fram eftirfarandi atriði:
1. í islenskri málfræði verður við inntökuprófið fylgt
ágripi Halldórs Briem. Ennfremur gert ráð fyrir tveim
stílum: Endursögn og ritgerð um óákeðið efni.
2. í íslandssögu kenslubók Jóns Aðils, en í almennri
mannkynssögu ágrip Páls Melsteðs og Þorleifs H. Bjarnasonar.
3. í landafræði skulu nemendur hafa lesið kenslubók
Karls Finnbogasonar eða Bjarna Sæmundssonar.
4. í reikningi Ýerða nemendur að verða æfðir í að reikna
brot og tugabrot.
5. í dönsku hafa lesið kenslubók Jóns Ófeigssonar hæði
heftin.
6. í ensku hafa lesið kenslubók G. Zoega aftirr að les-
köílunum og gert alla stílana.
Inntökuprófið verður ekki fyr en næsta haust, laust
áður en kenslan byrjar. Prófdagur auglýstur síðar, en
helstu skilyrða getið nú til þess, að þeir sem hafa
hug á að sækja skólann, geti þannig notað tímann til
undirbúnings.
Jónas Jónsson.
nægilegt land til afnota. Jafnaðar-
menn þessir höfðu mikið fylgi í
sveitunum, því að hver sá flokkur,
sem vildi styðja bændurna fastast
til aukins landnáms, átti víst ör-
ugt fylgl þeirra, og það eigi síður
þó að þeir létu gamminn geysa.
Stjórnin óttaðist mest bændurna,
sökum fjölmennis þeírra, enda lét
í mörgu undan sfga um þær kröf-
ur, sem bændur létu mest til sín
taka.
Kosningunum lauk svo, aö þvi
nær alt þingið var mótfallið stjórn-
inni. Af 524 þingmönnum náðu
eigi kosningu nema 42 október-
menn. Vinstri menn voru 185.
Bændur um 100. Hægfara jafnað-
armenn 14. Hinir þingfulltrúarnir
töldu sig umboðsmenn sérstakra
trúarílokka eða niðurbrotinna kyn-
þátta. Hinir svæsnustu afturhalds-
menn komu engum að. Til þess
voru þeir of fámennir. Og róttækir
jafnaðarmenn buðu ekki fram neina
fulltrúa, því að þeim þóttu kosn-
ingarlögin ekki nógu frjálsleg.
Glíman.
[Síra Sigurður Gunnarsson præp.
hon. frá Stykkishólmi heflr skrifar
Tímanum pað bréf scm hér fer á eftir.
Sira Sigurður er aldurs og heiðars/orseti
íslenskra glímumanna. Glímdu peir,
hann og síra Lárus Halldórsson, á
Pingvöllum 1874 og við svo mikinn orðs-
týr að margir sem á horfðu pykjast
aldrei hafa síðar séð glímt af svo mik-
illi snild. Síra Sigurður pakkar pað
glímunni og líkamsæfingunum að hann
heldur enn prýðilegri líkamshreysti, að
hann er enn spengilegri og stæltari á
velli en flestir miðaldra raenn og er pó
kominn á áttræðisaldur. Allir íslenskir
ipróttamenn og glímumenn sérstaklega
munu lesa eftirfarandi ummæli hans
með sérstakri athygli.]
Herra ritstjóril
Grein yðar í 5. tbl. Tímans um
Ármannsglímuna las eg með hinni
mestu ánægju, einkum sakir þess,
að þar er ritað með réttum skilningi
á þessari fornu, alíslensku íþrótt
og af ósviknum hlýleik til hennar.
Svo finst mér að minsta kosti.
Glímufélagið Ármann fær lof fyrir
fjörsprettinn í vetur eítir alllangan
dvala og það að makleikum, og
glímumennirnir yfirleitt lof fyrir
vaska framgöngu, en þó ekki ó-
skorað lof. Glíman er sem sé gagn-
rýnd. Og gagnrýnin er sprottin af
réttum skilningi á íþróttinni og
þessvegoa opnu og glöggu auga
fyrir göllunum. Það er þarft verk
af þeirn er um glimu og glímumót
rita og vit hafa á, að benda á
gallana skýrt og einarðlega, Glímu-
þessa átt, eins og fyr er frá sagt.
Skattamálin þar í landi (tvöfaldi
skatlurinn) hafa gert samvinnufé-
lögin að harðsnúnum stjórnmála-
flokki, þrátt fyrir margra áratuga
uppeldi við gagnstæðan hugsunar-
hátt, meðan samvinnumenn héldu,
að andstæðingar þeirra myndu eigi
nota löggjafarvaldið sem vopn í
baráuunni um verslunaryfirráðin.
Hér er ekkert komið að því at-
riði, hvort samvinnan eigi að vera
pólitíslc eða ekki. Sumir álíta að
svo eigi að vera, en aðrir halda
fram gagnstæðri skoðun, og eru
þar fremstir í flokki einmitt helstu
meðhaldsmenn tvöfalda skattgjalds-
ins. Hér er að eins bent á þau ein-
földu og augljósu sannindi, að
þessir andstæðingar samvinnunnar
rifa niður meö hægri hendi það
sem hin vinstri byggir. Þeir þykj-
ast vilja að samvinnustefnan sé
hlutlaus í landsmálabaráttunni, en
ráðasl þó einmilt á slefnuna með
þeim hætti sem augsýnilega knýr
hana til að verja hendur sínar á
því sviði. Kaupmannaflokkurinp
fær þcss vegna fyrir aðgerðir sínar
i skattamálinu þá ánægju, að safna
öllum þorra andstæðioga sinna i
fast og varanlegt skipulag, scm að
vísu er myndað til varnar, en gæti
þó engu síður beitt sér í sókn, ef
þurfa þætti. Niðurstaðan verður þá
þessi: Kaupmannaftokkuriun skapar
mönnunum og íþróttinni^ er það
fyrir bestu. Glíman er einkennileg
og fögur list. Þar má ekki taka alt
sem góða vöru. Glímumaður má
aldrei ætla að hann hafi náð æðsta
markinu, en keppa skal hann að
því af alefi, og góðum bendingum
skal hann taka þakklátlega.
Þér teljið þrjá megingalla, er
yður þótti vera á Ármannsglimunni
1. febr. síðastl. Séu þessir gallar
á, sem eg hefi alt of oft sjálfur
verið sjónarvottur að,' draga þeir
drjúgum úr fegurð og fjölbreytni
íþróttarinnar og eru brot á anda
hennar og eðli. Um það er eg yð-
ur fyllilega samdóma.
Fyrst nefnið þér einhæfi í brögð-
um. Glíman krefst þess, að iðk-
endur hennar séu brögðóttir, en eng-
inn er brögðóttur, sem kann ekki
eða beitir ekki nema einu bragði.
Að vísu getur hann verið skæður
á glímuvellinum og lagt sitt eina
bragð vel á, en fjölbreytnina, sem
eykur listina að stórum mun, skortir.
Tökum dæmi: Pétur er ágætur
klofbragðsmaður og leggur við
velli á klofbragði fjóra andstæð-
inga i röð. Páll er og fyrirtaks
klofbragðsmaður og leggur einn
stjórnmálaflokk sér til höfuðs, með
kröfunni um tvöfalda skattinn. En
það mun fráleitt hafa verið tilgang-
ur kaupmannasinna er þeir bófu
þessa herferð í fyrstu.
Þetta er afleiðing baráttunnar
um tvöfalda skattinn. En aðalatrið-
ið eru sjálf úrslitin. Það er ekki
ósennilegt að í bili geti kaup-
mannaliðið orðið yfirsterkara, enda
má kalla að svo sé nú sem stend-
ur, þar sem sú réttarvenja er að
myndast, að sveitar og bæjarfélög
megi leggja á samvihnufélögin tvö-
faldan skatt. Nemur sú óréttmæta
skattgreiðsla mörgum tugum þús-
unda í landinu yfirleitt. Samband-
ið eitt borgar Reykjavíkurbæ 35
þús. kr. í ár. Og með þeirri stjórn
sem verið hefir á fjármálum höf-
uðstaðarins virðist ekkert því til
fyrirstöðu að sú upphæð geti tí-
faldast á næstu árum. Svipuð er
sagan í smákauptúnunum út um
landið. Nú sem stendur verður því
ekki neitað, að kaupmannaflokkur-
inn er vel á veg kominn með að
hafa sitt mál fram í bili. Að eins
eftir síðara sporið, að koma sam-
vinnufélögunum undir tvöfaldan
slcatt til landsjóðs.
En getur þá kaupmannaflokkur-
inn haldið samvinnufélögunum til
lengdar undir tvöfalda skattinum?
Það er mjög ósennilegt. Að minsla
kosti þyrfti til þess frábærlega
andstæðing á því bragði, annan á
leggjarbragði, þriðja á mjaðmar-
hnykk, fjórða á, segjum, innanfót-
ar hælkrók. Pétur leggur sitt eina
bragð á eftir listarinnar reglum,
Páll öll sín fjögur á sama hátt.
Engum mun blandast hugur um,
hvor er kænni við brögð og þvi
meiri glímumaður. Úr einhæfninni
verður ekki bætt, nema iðkendur
leggi snemma jafna rækt við öll
meginbrögðin, en ekki einungis það
eitt, sem þeim lætur best fyrst.
Annað atriði, er yður þólti til
lýta, voru þessi illa undirbúnu
brögð, hálfbrögð eða kákbrög,
samfara sífeldu stappi og hnykk-
ingum. Þetta er lakara en einhæfn-
in, og farið þér um þetta sönnum
og maklegum orðuin. Þessi ávani
er synd — ekki kannske gegn
heilögum anda — en gegn anda
og eðli glimunnar, eins og þér tak-
ið fram. Eg minnist þess, að bestu
glímumennirnir í skóla, árin 1865—
’75 voru lausir við þanna galla,
og jafnvel meiri hluti þeirra allra,
er taldir voru þá meðal-glímumenn
og þar yfir. Er þeir tóku tökum
fóru þeir ekki óðslega að neinu;
ró, en spent athugun einkendi þá.
mikið rænuleysi af hálfu samvinnu-
manna. í engu af nábúalöndunum
þremur, Noregi Danmörku eða
Englandi eru samvinnufélögin beitt
jafn miklum órétti og hér. Og i engu
þessu landi eru félögin að tiltölu
við stærð þjóðanna jafn fær um að
hrinda af sér stjórnmálayfirgangi
eins og á íslandi. Það mun þess-
vegna verða mjög torvelt að halda
til lengdar uppi þeirri löggjöf hér
á landi, sem meginþorri samvinnu-
manna telur fram úr hófi rangláta
og framkomna til að reyna að
hnekkja félagsskap þeirra.
JÚtlitið sýnist þessvegna fremur
ómftlegt fyrir meðhaldsmenn tvö-
falda skattgjaldsins. Fyrir stundar-
gengi skapa þeir varanlega, skipu-
lagsfasta mótstöðu gegn sér, og
vissan ósigur eftir nokkur missiri.
Skyldi þeim þá þykja bernaður-
inn á samvinnufélögin verður ó-
maksins og áhættunnar?
En ef svo ólíklega skyldi til tak-
ast, að samvinnufélögin yrðu til
lengdar háð ranglátri skattalög-
gjöf hér á landi, svipaðri eða lak-
ari þeirri sem nú gildir hér í þess-
um efnum, þá er lítill vafi á því,
að félögin geta gripið til úrræða,
sem a. m. k. um stund myndi all-
vel fallið til að bæta úr réttleysi
þessu. Og það úrræöi er að bregta
skipulagi félaganna svo að hinn
Imijndaði vgróðfa hverfi. I stuftu
Þeir stóðu annaðhvort nokkurn-
veginn kyrir um augnablik, eða
véku sér til léttilega og mjúklega
lítið eitt, meðan leitað var lags.
Þá reið bragðið að sem leiftur.
Tækist bragðið, varð byltan hrein.
En vitanlega gat vörnin verið svo
snjöll, þó sóknin væri bæði vel
undirbúin og vel rekin, að bragð-
ið bæri ekki árangur. En hvort
sem varð ofan á, lauk kviðunni
jafn snögglega og hún hófst.
Ekkert brölt. — Það er sjálfgefið
að þetta sem hér er sagt, er enn
einkenni bestu glímumannanna nú,
en þeir eru alt of fáir. Glíman þarf
langa æfingu, þrautgóða og áhuga-
mikla. Ákjósanlegast að byrja á
uugum aldri, 10—15 ára. Andi og
eðli glimunnar þarf að renna
glímumanninum í merg of bein.
Síra Friðrik Bergmann sagði um
einn góðklerka vorra, að hann
bæri prestinn með sér hvar sem
hann færi. Hann álli vitanlega við
það að hann væri ekki að eins
prestur í kirkjunni, heldur mætti
og öllum vera ljóst, hvers þjónn
hann væri, hvar sem hann væri
kominn. Líkt er farið um glimu-
manninn. Hann á að vera auð-
þektur, ekki einungis í glímusaln-
um, heldur og hvar sem hann fer.
Ef eg mæti manni á förnum vegi,
drengilegum á svip, vasklegum,
upplitsdjörfum, léttum og mjúkum
í gangi, en látlausum, segi eg ósjálf-
rátt við sjálfan mig: Ekki veit eg
deili á þessum manni, en það
bregst mér varla, að þar fer iþrótta-
maður, og að likindum glímumað-
ur og hann af betri endanum.
Hann hlýtur að vera ástmögur og
þjónn glímulistarinnar og um leið
frömuður hennar. Vel sé þeirn bæ
og því bygðarlagi, sem á marga
slika.
Síðustu bendingar yðar um fram-
komu glímumanna á glímuvellin-
um sjálfum eru i alla staði sjálf-
sagðar og réttmætar. Þeir er stjórna
æfingum verða að vera strangir í
því efni. Mundi það flýta fyrir góð-
um árangri, væru almennar lík-
amsæfingar stundaðar jafnframt.
Á alþjóða-íþróttamót má ekki senda
aðra menn, en þá, er sýnt hafa að
þeir kunni að hlýða reglum glímu-
listarinnar í stóru og smáu.
Þetta alt hafið þér tekið fram
ítarlegar en hér er gert.
Eitt vildi eg mega minnast á í
sambandi við grein yðar. Á sfðari
árum er það orðið alsiða með
glímufélögum, að skifta glímunni í
kappglimu og fegurðarglimu. Þessi
skifting glimunnar er mér þyrnir
í augum. Eg er smeikur við hana
og tel hana fara í bága við anda
og eðli glimunnar. Glíman er list
máli: Grípa aítur um stund til
pöntunarskipulagsins, afhenda vör-
una undir eins með kostnaðar-
verði. Þá er engu sparifé að skifta
um áramót. Og þá hverfur hin
síðasta tylliástæða fyrir því að
félögin veröi að gjalda skatt.
Ef til vill sýnir ekkert betur, hve
fjarstæð er kenningin um »arð«
félaganna en það, að með einfaldri,
lítilli skipulagsbreytingu missir fé-
lagið þessa »eign« sina sem í raun
réttri er ekki nein, heldur yfivráð
og geymsla á sparifé margra ein-
staklinga nokkurn hluta úr ári. Ef
þetta sparifé samvinnufélaganna
væri sama eðlis og persónulegur
gróði kaupmannanna, þá ættu þeir
að sýna það í verkinu. Breyta líka
skipulagi verslunarinnar, og láta
alt »spari féð» hverfa til viðskifta-
vina sinna, sem fullkomlega óá-
talda eign þeirra.
En vilja þeir gera það?
Sennilega ekki. En ef kanpmenn
og samherjar þeirra neyða kaup-
félögin og Sambandið til að yfir-
gefa um stund það skipulag sem
best hefir reynst erlendis um
marga tugi ára (að því er kemur
til félagsverslunar) þá mun fara
eins og í því tilfelli, sem fyr er að
vikið, að breyting þessi myndi
meir skaða kaupmenn og málstað
þeirra, heldur en félögin. Skulu nú
leidd rök að því.