Tíminn - 01.05.1920, Page 3

TÍMINN
67
og öll list hefir fegurð fyrir augum.
Allar glimur eiga að vera fegurö-
arglimur, og allar glímur á að
glíma af kappi og snerpu jafn-
framt. Þá er listinni þjónað á rétt-
an háit, er þetta fellur saman. En
er glímunni er skift, eins og nú, í
kappglímu og fegurðarglímu, þá er
eins og greinilega gefið í skyn, að
kappglíma þurfi ekki að vera fögur,
og þetta verður enn Jjósara þegar
þess er gætt, að kappglimunni svo
nefndu er gert talsvert hærra und-
ir höfði en fegurðarglímunni, er til
verðlauna kemur. Kappglíman ber
skjöldinn af hólmi, en fegurðarglím-
an drýpur höfði. Þess skal þó get-
ið, að bestu og samviskusömustu
glímumenn nútiðar láta, sem betur
fer, kapp og fegurð fara saman,
þrátt fyrir þelta, en það er ekki
þeirra dygð að þakka sem skifting-
unni hafa á komið. Hún verður
jafnan villandi, a. m. k. veikum
sálum.
Eg hefi ritað þetta, ekki til þess
að bæta um yðar ágætu grein,
heldur til þess, ef vera mætti, að
draga sem best athygli aö henni.
Og læt eg svo lokið máli mínu
með einlægri ósk um gengi glím-
unnar með þjóð vorri. Hún á að
fara sigurför um landið, og þó
lengra væri litið.
Sigurður Gunnarsson.
Jón Blöndal
héraðslæbnir í Stafholtsey.
Druknaður í Hvitá t Borgarfirði um is,
i aftaka byl og roki, 2. mars 1920.
Rýkur mjöll um foldu flata,
fennir yfir streng og hyl,
djúpt í skafl er grafin gata,
greinir enginn handaskil.
Fet er ekki fært að rata
fram, á móti slíkum byl.
•
Blöndal einn á jónum jarpa,
jötunelfda, knúði reið.
Ótrauður í snerru snarpa,
snjó og stormi aldrei kveið,
eins þó gæti’ ei skygnið skarpa,
skimað eftir beinni leið.
Nú var eins og hamrömm Helja
heiptúðug, með blakka kinn,
yrði stormsins öfl að telja
í þann leik, á strlðsvöllinn,
þegar í feigðarvök að velja
var þann sterka mótpart sinn.
Hafði kappinn hrausti, gildi,
Heljar mætt í rómu fyr.
Nær þau áður háðu hildi,
henni varð að leita’ á dyr.
Skipulagsbreyting sú, sem hér
er gert ráð fyrir, að félögin muni
ef til víll grípa til í bili, myndi
koma afar-hart niður á kaupmönn-
um, neyða þá til að laga verð
sitt eftir verði félaganna og versla
ábatalaust með öllu. í stað þess,
að Rockdale-félögin láta nú kaup-
menn í aðal-atriðum ráða dags-
verðinu, en skila félagsmönnum
sínum um áramót, því sem þeir
hafa ofborgað fyrir keyptan varn-
ing, þá yrði nú skift um hlutverk
í leiknum. Kaupfélögin seldu með
lægsta kostnaðarverði, og kaup-
menn yrðu að fylgja verðlagi þeirra
að mestu eða öllu leyti. Samkepnin
milli kaupmanna og félaganna yröi
gífurlega hvöss, því að fyrir kaup-
menn væri ekki um annað að velja
en annað hvort að ganga af fé-
lögunum dauðum, og losna þannig
við samkepnina, eða þá að láta
félögin útrýma verslun þeirra með
öllu.
Samkepnin er langtum mildari,
þar sem Rockdale-félögin starfa.
Þau veita að vísu félagsmönnum
sinum öll hin sömu hlunnindi,
eins og félög þau, sem selja vörur
undir eins með kostnaðarverði, og
hafa þar að auki ýmsa aðra yfir-
burði. En þau ná ekki strax til
allra. Til að geta hagnýtt sér
kosti þeirra, verða menn að vera
tölu'vért þroskáðir, framsýnir ög
Advörun.
\
Að gefnu tilefni auglýsist hér með, að eigendur
vara, sem hér eftir koma hingað til landsins án leyfis
Viðskiftanefndar, mega búast við því, að þeir verði
látnir sæta ábyrgð fyrir innflutning varanna samkv.
8. gr. reglugerðar um inntlutning, frá 12. marz þ. á.
Reykjavik 28. april 1920.
V iðskiftanef ndin.
I
Befttri skálm og björtum skildi,
brá hann þá í hvössum styr.
Bygðarlagsins banavörður,
brynjaður með kjark og þrótt,
mætavelfaf Guði gjörður,
gáfur hafði’ í kynið sótt.
Saknar breiður Borgarfjörður
býður honum góða nótt.
Kr. ?.
eilífa
eftir
V.
»Það veit sú heilaga Guðsmóðir,
að hér mun eg þurfa að taka hendi
til«, sagði Brúnó, inni í borðstof-
unni, og krepti hnefana. En ókunni
maðurinn þaut gegn um stofuna á
einu augabragði, svo Brúnó gat
ekki að gert.
Davið Rossi gekk inn í stofuna,
hægt og þreytulega. Hann var föl-
ur, en rólegur. Hann reif bréf
sundur í smáparta og kastaði á
eldinn.
»Hvað gekk á? Það hefði mátt
heyra til yðar hinumegin á torg-
inu?« sagði Brúnó.
»Það er maður sem mér er Ijúf-
ara að sjá fara en koma«.
Brúnó leit á blaðið með undir-
skriftunum: »Carl Minghelli! En
það hlýtur þá að vera skrifarinn
frá London, sem var grunaður um
skjalafals og var afsettur«.
»Mig grunaði það«, sagði Rossi,
»að hann mundi kenna forsætis-
ráðherranum um afsetninguna og
vildi nota mig til þess að koma
hefndinni fram«.
»Hvers vegna gáfuð þér mér
ekki bendingu; eg hefði þá grýtt
honum ofan stigann. En hann
man yður þetta. Eg sá augnaráð
hans, það var eins og hann lang-
aði til að myrða okkur öll«.
Nú var barið að dyrum. Jósef
litli skundaði til dyra. Það var
borinn inn matur. Brúnó hafði
panlað sérslakar kræsingar til há-
tíðabrigða og allir settust. —
Það leið ekki á löngu áður en
aftur var barið að dyrum. Það var
einn af fátæklingunum sem Rossi
lét sér ant um, niræður öldungur
og hafði mist börnin sín öll.
»Komdu aftur seinna, Jóhann«,
sagði Brúnó.
En Rossí vildi ekki láta hann
fara burtu tómhentan. Hann stóð
upp glaðlega.
félagslyndir. En því miður eru
ekki allir menn þeim kostum bún-
ir. Sumir vilja ekki vera i nein-
um félagsskap, óttast áhættuna,
vilja pukra hver fyrir sig, eða halda
að þeir séu svo framúrskarandi
hygnir, að enginn geli verslað jafn-
vel og þeir. Inst i huga sínum
langar þá til að leika á alla sem
þeip skifta við og halda, að brall
þeirra við kaupmeunina sé alt með
þeim hætti.
Þessir menn eru ekki félags-
hæfir. Þeir lenda til milliliðanna,
og skapa þeim gróða-möguleika.
En um leið og skipulagsbreyt-
ingin er komin, fá þessir ófélags-
hæfu menn hið lága dagsverð
samvinnufélaganna til samanburð-
ar, og knýjá kaupmenn til að nálg-
ast það sem mest. Með þeim hætti
skapar þessi nýja samkepni jafn-
góða verslun fyrir alla, þó að ekki
séu nema sumir, sem hafa unnið
til með eigin aðgerðum, að fá full-
komlega réttlátt verðlag.
Samkepnin yrði, eins og áður
er sagt alveg gífurleg, og lítt sjáan-
legt annað, en að fjöldi sjálfstæðra
kaupmanna myndi brátt gefast upp,
en atvinnan rýrna til slórra inuna
fyrir þeim, sem eftir stæðu.
Sumum mönnum kynni að virð-
ast æskilegt, að samvinnufélögin
breyttu skipulagi sinu í þetta horf
ótilnéydd, eða héldu þvi formi, ef
»Eg hlýddi á yður á torginu í
dag«, sagði gamli maðurinn. »Það
var stórfenglegt. En það var eitt
sem hrygði mig«.
»Hvað var það, heillin góð?«
spurði Brúnó.
»Það sem herrann sagði um
Donnu Rómu. Hún gaf mér ölmusu
i gær; hún stöðvaði vagninn sinn
til þess«.
»Af þeirri ástæðu« . . . sagði
Brúnó.
»Það er meir en nóg ástæða og
góða nólt, Jóhann«, sagði Davíð
Rossí og Jósef lokaði dyrunum.
»Mér þykir fyrir, að eg talaði
um hana«, sagði Davið Rossí.
»Það er öldungis óþarfi. Hún
átti það skilið. Eg hefi nú unnið
hjá henni i tvö ár og veit hver
hún er«.
»Eg hugsaði einungis um mann-
inn; ef eg hefði minst þess að orð
min yllu konu sársauka« ....
»Sei, sei! Það er ekkert annað
en það, að hún gengur þá eitt-
hvað fyr til skrifta!«
»Ef hún hefði ekki farið að
hlægja að orðum mínum« ....
»Þar skjátlast yður, þvi að það
var ekki Donna Róma sem hló,
heldur Belliní furstafrú«. —
Máltíðin var á enda og drengur-
inn bað um grammófóninn. Rossí
gekk inn í dagstofuna til þess að
sækja hann og Elena, kona Brún-
ós, gekk á eftir lionum til þess að
kveikja í ofninum. Hún sneri baki
að Rossí, blés í eldinn og sagði:
»Ef eg mælti.segja það, þá er
eg dálítið hrygg yfir því sem þér
sögðuð. Eg get ekki fest trúnað á
það sem um hana er sagt, og þó
það væri satt, þá þekkjum við
ekki sögu hennar«.
»Má vera að þér hafið á réttu
að standa, kæra systir«, sagði
Davið Rossí.
Þau gengu aftur inn í borðstof-
una. Grammófóninn var settur af
það væri eitt sinn upp tekið. —
Ekki skal því neitað, að kostnaðar-
salan hefir marga kosti. En þó
hefir Rockdale-skipulagið átt meiri
og almennari vinsældum að fagna.
Af mörgum atriðum, sem því valda,
verður hér, vegna rúmleysis, að
eins minsl á eitt.
Það er æfing sú, sem Rockdale-
félögin veita félagsmönnum sínum
i þeirri erfiðu list að spara. í heilt
ár leggja þeir í sparisjóð í félagi
sínu í hvert sinn er þeir kaupa
þar eitthvað. Þessu fylgja tveir
koslir. Annar er sá, að fé, sem
annars hefði orðið eyðslueyrir,
sparast. Hill er ef til vill meira
virði, að aðferðin kennir sparnað,
og ráðdeild, sem kemur víðar fram.
Með þessum hætti hjálpar skipu-
lagið félagsmönnum til að mynda
góðar og gagnlegar lífsvenjur. —
Félagið verður að áhrifa-mikilli
uppeldisslofnun. Og þó að Rock-
dale-skipulagið hefði ekki nema
þennan eina kost fram yfir lág-
markssölu-aðferðina, þá væri hanri
samt nægilegur til þess, að giftu-
drýgra yrði fyrir þjóðina, að hverfa
ekki frá Rockdale-fyrirkomulaginu
nema meðan verið er að sýna
andstæðingum slefnunnar, að þeir
eiga mesl á liœtlu, ef farið er að
selja allan kaupfélagsvarning með
kostnaðarverði.
Þá ér og eftir annar aðili, sem
stað og Jósef litli gekk fram og
aftur um gólfið eins og hermaður,
með staf reiddan um öxl. Davíð
Rossí hallaði sér upp að ofninum
og hugur hans flaug til fjarlægra
landa, þar sem mennirnir eru
frjásir eins og fuglinn fljúgandi.
Brúnó rauf þögnina.
»Hr. Rossí! Hafið þér reynt
plötuna sem kom frá Elbu?«
»Ekki enn þá«.
»Hví ekki?«
»Boðberinn sagði að það væri
kveðja frá vini, sem dáinn. Orð
hans eru eins og rödd úr gröfinni.
Eg veit ekki hvort eg er nú nógu
slyrkur til að hlýða á þá rödd«.
»Var það vinur sem stóð yður
nærri?«
»Það var besti vinurinn, Brúnó,
sem eg hefi átt. Það var faðir
minn«.
»Faðir?«
»Fósturfaðir minn. Hann fæddi
mig og klæddi í 4 ár og ól mig
upp, eins og eg væri hans eigin
sonur«.
»Átti hann engin börn sjálfur?«
»Litla stúlku, sem var á stærð
við hann Jósef þarna, þegar eg sá
hana síðast — Róma«.
»Róma?«
»Já, faðir hennar var frelsisvin-
ur og hún hér Róma«.
Hann tók blaðið með undir-
skriftunum og fór að ná penna
sínum úr vasanum.
»Hún var aðdáanlega falleg!
Hárið svart, eius og hrafnsvængir
og augun dimmblá«.
»Hvað varð um hana? spurði
Elena.
»Þá er faðtr hennar fór til
Ítalíu, til þess að takast á hendur
það starf, sem olli því að honum
var varpað i fangelsi, kom hann
henni fyrir hjá vinum sínum í
London. Eg var þá of ungur til að
annast hana. Auk þess fór eg
skömmu síðar til Vesturheims«.
síst myndi græða við breylinguna.
Það eru kauptún þau, sem sækj-
ast eftir að afla sér rangfenginna
tekna af félögunum. Skipulags-
breytingin myndi, eins og að fram-
an er sýnt fram á, svifta þessi
kauptún síðustu átyllunni, til að
geta lagt úlsvar á félögin. Og hrað-
fara hnignun kaupmenskunnar í
þessurn söinu kauptúnum, myndi
svifta þau gjaldþegnum, sem ann-
ars hefðu um stund borið þar
bagga sína.
Þegar þessa er gætt virðist
andstæðingum samvinnunnar lítill
fögnuður búinn með því, að vilja
hlaða á félögin álögum, sem ekki
eru samrýmanlegar við frjálslynt
og réttlátt stjórnarfar.
J. J.
Kapphlaup var háð hér í bæn-
um á sumardaginn fyrsta, eins og
tiðkast hefir að undanförnu. Keptu
þrír ílokkar: úr íþróttafélagi Reykja-
víkur, úr Glímufélaginu Ármanni
og úr sameinuðum Ungmennafélög-
unum úr Kjós og Mosfellssveit.
Unnu aðkomumennirnir greinileg-
an sigur, að öllu samanlögðu og
einn úr flokki þeirra varð og fj'rst-
ur, Þorgils Guðmundsson frá Valda-
stöðum í Kjós, sem er einhver
efnilegasti íþróttamaðurinn sem nú
er á landinu.
»Hvar er hún nú? spurði Elena,
og Davið Rossí svaraði án þess að
líta upp, um leið og hann strikaði
yfir neðsta nafnið á blaðinu.
»Þegar eg kom aftur var hún
dáin«.
»Donna Róma kom líka frá
London«, sagði Brúnó. »Faðir
hennar lifði líka í útlegð á Eng-
landi og þá er hann kom hingað
til þess að reka það starf, som olli
því að hann var sendur til Elbu,
kom hann henni fyrir hjá einhverri
fjölskyldu, sem fór illa með hana.
Þetta hefi eg heyrt frænku hennar
gömlu segja. Það var einu sinni
þá er þeim varð sundurorða«.
Davíð Rossi var erfitt um and-
ardráttinn.
»Það væri undarlegt ef það væri
hin sama Róma«, sagði Brúnó.
»En hún er dáin«, sagði Elena.
»Já vist er hún dáin! Eg er
heimskingi!«
Það var eins og Davíð Rossí
væri að kafna. Hann varð að
draga að sér hreint loft og hann
gekk út á svalirnar.
VI.
Kvöldklukkurnar hringdu frá
mörgum kirkjuturnum, en sól var
gengin til viðar. Það suðaði í eyr-
um Davíðs Rossís, eins og brim-
hljóð, sem berst í gegnurn skóg.
Þegar bann lagði saman það sem
þeir höfðu sagt, Brúnó og Carl
Minghellí, þá fanst honum hann
heyra til stormklukku í þoku.
Hann gekk fram og aflur eftir
hinum litlu veggsvölum.
Það dimdi meir og meir og ein
myndin af annari leið um hug
hans. Honum fanst hann vera í
London. Hann var innan vernd-
andi veggja hamingjusams heimilis.
Þar var gamall og virðulegur mað-
ur, góð lcona og saklaust barn
með himinblá augu og syngjandi
allan daginn, eins og brjóst henn-
ar væri búr, fult af söngfuglum.
— Óðara var hann aftur staddur
í Róm, í gamalli skrautlegri höll;
skrúðklæddir þjónar héldu á silfur-
bökkum. Hann sá þar barnið, sem
nú var orðin fögur og tíguleg kona
og í skrúðklæðum, henni var þjón-
að eins og drotningu, en hún lifði
í skömm og svívirðingu. — Það fór
hrollur um hann og rödd hvíslaði
inni í sálu hans: »Henni væri betra
að deyja«. En um leið og hann
hlustaði, sagði hann við sjálfan
sig, að hún vœri dáin, hún lilgti
að vera dáin, því að Guð væri
góður og slík ógæfa væri óhugs-
andi.
»Hún er dáin«, hugsaði hann.
»Guð stjórnar kjörum mannanna
og mun vel fyrir sjá. Hann hefði
ekki látið mér verða slíkt á. Hún
er dáin«.
Nú var bál kynt á Péturstorg-
inu. Mikill manngrúi þyrptist að
til þess, að sjá síðasta þátt hátíða-
haldanna. Flugeldarnir hófust með
byssuskoti og Jósef litli og for-
eldrar hans komu út á svalirnar.
Davíð Rossí lók sveininn og
reyndi að gleyma sinu dapra skapi,
við gleði drengsins yfir skraut-
ljósunum. Péturskirkjan og all ná-
grenni hennar var í einu eldhafi
og á augabragði hvíldi myrkrið
yfir öllu.
»Hefirðu nokkru sinni áður séð
flugelda, Davíð frændi«, sagði Jósef.
»Einu sinni, drengur minn, fyrir
löngu og langl i burtu. Eg var
lítill þá og lítil stúlka var með
mér á aldri við þig. En nú er
farið» að kólna og kominn hátta-
tími fyrir litla drengi«.
»Brúnó!«
»Já, hr. Rossi!«
»Ætli Donna Róma sé dóttir
Volonua fursta?«
»Já, faðir hennar var sá síðasti,
sem bar það nafn. Titillinn féll
niður, þá er eignirnar voru gerðar
upptækar«.
»Hefirðu heyrt þess getið, að
hann hafi gengið undir öðru nafni
meðan hann var í útlegðinni?«