Tíminn - 08.05.1920, Page 1

TIMINN
um sextíu blöð á ári
kostar tíu krónur ár-
gangurinn.
AFGREIÐSLA
i Reykjavlk Laugaveg
17, sími 286, út um
land i Laufási, simi 91.
ÍY. ár.
RoyJtjavífe, 8. maí 1920.
18. blað.
Peir, sem ætla sér að byrja nám við hann, skóla-árið
1920—1921, sendi honum skriflegar eiginhandar-umsóknir
fyrir 15. júlí.
Inntökuskilyrði eru þessi:
1. Að umsækjandi sé fullra 17 ára að aldri. Pó getur
skólastjóri veitt undanþágu frá því, ef honum þykir
ástæða til, og umsækjandi er ekki yngri en 16 ára.
2. Að hann sé ekki haldinn af neinum nærnum sjúkdómi
eða öðrum likamskvilla, sem geti orðið hinum nem-
endunum skaðvænn.
3. Að siðferði hans sé óspilt.
4. Að hann hafi hlotið mentun þá, sem heimtist til fulln-
aðarprófs, í lögum 22. nóv. 1907, um fræðslu barna.
Vottorð um þessi atriði, frá presti um aldur og siðferði
og lækni um heilbrigði, fylgi umsókninni, enn fremur
yíirlýsing frá manni, er skólastjóri tekur gildan, um það,
að hann gangi í ábyrgð fyrir öllum skuldbindingum um-
sækjanda við skólann. Rétt er að geta þess, hafi um-
sækjandi notið framhalds-mentunar.
Nemendur fá ókeypis: kenslu, húsnæði, Ijós og hita.
Að öðru leyti verða þeir að kosta sig sjálfir.
Matarfélag verður.
Kenslugreinar eru: íslenska, saga, stærðfræði, náttúru-
fræði, Iandafræði, félagsfræði, bókhald, teiknun, handa-
vinna, leikfimi og söngur. Enn fremur eiga nemendur
kost á að fá tilsögn í ensku og dönsku.
Umsækjendur frá því í fyrra, er ekki var unt að veita við-
töku sökum húsnæðisskorts, verða nú látnir ganga fyrir
að öðru jöfnu, ef þeir sækja aftur í tæka tíð.
Eiðum 10. mars 1920. •
Ásmundur Guðmundsson.
Suður-J ótlan d.
Mönnum hefir orðið mest á það
starsýnt, hversu margar vonir hafa
brugðist í stríðinu, hversu veru-
leikinn í friðarsamningunum varð
ólíkur hugsjónunum, sem margir
ólu í brjósti um stríðslokin. —
Fyrir mörgum hefir svo farið, að
þeir hafa ekki séð annað en ein-
tóman sorta, vegna vonbrigðanna.
Það dæmið sem okkur er næst
og sem sýnir hið gagnstæða er
hlutskifti Suður-Jótlands. Það er
bein afleiðing af striðinu og af
sigri Bandamanna, að það loforð
var loks uppfylt, að atkvæða-
greiðsla færi fram á Suður-Jót-
lándi og skæri úr hvoru landinu
íbúarnir vildu lúta, Danmörku eða
Þýskalandi. Og samkvæmt úrslcurði
atkvæðagreiðslunnar liafa Danir
nú fengið að sameina riki sínu
1. atkvæðaumdæmi Suður-Jótlands,
sem lýsti svo eindregnum vilja f
þá átt.
Réltlætið hefir því sigrað hér
og þar sem nú má telja víst, að
Danir gangi ekki lengra um að
bæta við sig löndum þar, en at-
kvæðagreiðslan lagði úrskurð um,
þá má og telja mjög líldegt, að
þessum úrskurði verði ekki aftur
raskað.
Það eru franskir og enskir byssu-
stingir, sem hafa uppfylt þessa
réttlætiskröfu Dana, að því leyti,
að það voru Bandamenn sem
knúðu Þjóðverja til að viðurkenna
réttinn. En í rauninni eru það
þó Danir sjálfir, sem hafa unnið
þennan sigur, og þá fyrst og
fremst þolgœði þeirra, staðfesta og
menning.
Það er atkvæðagreiðslan, sem
sker úr. Það eru Suður-Jótarnir
sjálfir, sem úrskurðinn gefa. Rað
er þjóð, sem í meir en hálfa öld
hefir sætt smásmuglegri og harð-
vítugri kúgun, vegna trygðar við
þjóðerni sitt. Pað er þjóð, sem 1
tvo mannsaldra hefir hafnað öll-
um tylliboðum kúgaranna um
hverskonar hlunnindi, vildi hún
bregðast þjóðerni sínu. Það er
þolgæði þjóðarinnar, staðfesta og
menning, sem gefið hefir henni
þrek til að standast allar þær
raunir og freistingar.
Danska þjóðin hefir nýlega komið
fram við okkur íslendinga með
fulfum drengskap, og viðurkent í
verki heilagan rélt okkar til full-
komins sjálfstæðis. Hún á það
sannarlega af okkur skiiið, að við
samfögnum henni af alhug, þá er
hún nýtur nú sama réttar gagn-
vart voldugri nábúa og fær að
fagna heimkomnum bræðrum úr
útlegð.
bá samfagnaðarósk mun ís-
lendingar einhuga senda suður
um sjá. Og það er allra ánægju-
legast að senda slika kveðju í full-
um skilningi á því, að þennan
sigur hefir danska þjóðin fyrst og
fremst unnið vegna þess þróttar
sem í henni býr, vegna þess þol-
gæðis og þeirrar menningar, sem
hún er búin. Þeir borgarar, sem
henni bætast nú, eru þeir, sem:
»Stormen gjorde slærka, eins og
kveðið er að orði 1 einhverju þrótt-
mesta og innilegasta kvæðinu, sem
ort hefir verið um haráttu Suður-
Jóta. Það er þjóðinni mestur sómij
að sigurinn er fyrst og fremst svo
til.kominn, fyrir samstarf þeirra,
sem hjuggu beggja megin hinna
ranglátu landamæra.
Grestkoma.
Hingað mun vera margra gesta
von á komanda sumri og þar á
meðal konungs og drotningar þessa
lands, með töluverðu föruneyti.
Er það fornt mál, að »alt kann
sá er hófið kann« og væri þá vel,
ef þeirri reglu væri fylgt um allan
viðbúnað og framkvæmdir. Mun
það alþjóðarvilji að viðlökurnar
verði í alla staði til sóma, þeim
konungi til handa sem þá bar
konungsnafn, er þetta land fékk fult
sjálfstæði viðurkent, en þær eru
því að eins til sóma að hófs verði
gætt og verði hvorki of né van.
Viðtökurnar árið 1907 voru því
miður ekki að öllu leyti til sóma.
Fjárausturinn var langt úr hófi
fram, vínausturinn var með öllu
gengdarlaus. Fundu það eigi síður
gestir en innlendir menn og höfðu
orð á. Slíkt yfirlæti er til ósóina
og til margvíslegs tjóns.
Það myndi skarta enn ver nú
en þá, ofan á dýrtíð undanfar-
andi ára og harðæri yfirstandandi
og fjárinálakreppu, að sýna svo
heimskulega eyðslu. Við eigum að
koma til dyranna eins og við er-
um klæddir. Það er ekkert við það
unnið að neinu leyli að vera að
varpa fölskum forgyllingarljóma um
sjálfa okkur og land okkar. Við
höfum enga ástæðu til að slá ryki
í augu annara eða sjálfra okkar.
Landsbúar standa nú í harðri lifs-
baráttu; yfir það verður engin
fjöður dregin.
Er sérstaklega rétt að minnast
eins, sem nú er öðruvisi en var
árið 1907 og sem hlýtur að setja
alt anuan svip á viðtökurnar. ís-
land hefir síðan gert Bakkus land-
rækan, er og vill vera vínlaust
land. Höfum við hin frægustu
dæmi um það, hversu fram er
komið opinberlega af hálfu slíkra
landa. Framkoma Wilsons forseta
vakti eftirtekt um alla Norðurálf-
una, þar sem hann sýndi það í
verki, sem fulltrúi lands síns, að
það vill vera bannland. Um Hákon
Noregskonung er það og almælt,
að enginn borgari þar i landi hafi
með fúsara geði og eins skiiyrðis-
laust, lotið öllum þeim margvís-
legu takmörkunum sem þar voru
settar á stríðstímunum.
Þessum dæmum þykir okkur
gott og sjálfsagt að fylgja, íslend-
ingum, og gefst aldrei betra tæki-
færi en nú, að framfyigja vel í
verkinu.
Póstsamgöngur.
Póstarnir eru eflaust sú stétt
mannféíagsins, sem nýtur hvað
mestra almennra vinsælda, og er
það af eðlilegum ástæðum. Peir
flytja oss bréf og fréttir frá fjar-
lægum vinum, og færa oss blöð,
tímarit og nýjar bækur. En óviða
munu þeir vera svo miklir aufúsu
gestir, sem hér í milli sandanna,
því um lengri tima að vetrinum
eru þeir einu mennirnir, sem færa
oss fréttir frá umheiminum. Úr
simanum er ekki hlaupið að þvl
að fá fréttir. Því fer svo fjarri,
að oss þyki póstferðirnar of þéttar,
að oss finst full ástæða til að fjölga
þeim úr þvi sem nú er, og hér í
hafnleysis- og símalausu sveitunum
er sú krafa svo sjálfsögð og sann-
gjörn, aö þing og atjórn getur ekki
lengi látið hjá líða, að veita oss
auknar póstgöngur, meðan ekki
er bætt úr símaleysinu hingað.
Þögn vor um póstsamgöngurnar
hingað til hefir stafað af því, að
oss hefir verið gefin von um, að
fá síma lagðan hingað austur.
Sú von var gefin fyrir nokkrum
árum, leiðin þá mæld, og talin
vel fær. En úr þvi svo er, þá er
sjálfsagður hlutur að hún á að
leggjast og það sem fyrst. Hafn-
leysið liér og öll einangrun eru
svo ljós rök fyrir þvi, að þar þarf
engu við að bæta.
Af þessu má sjá, að hér er ekki
golt ástand hvað þetta snertir, en
»enn þá getur vont versuað«, það
höfum vér fundið tilfinnanlega nú
á næstunni. — Seinustu ferðirnar
fluttu póstarnir hingað litið annað
en vonbrigði. Eskifjarðarpósturinn
fékk ekki að mæta póstinum héð-
an, og ekki heldur Reykjavíkur-
pósturinn, báðir settir fastir, og
bréfin héðan strönduðu á miðri
leið. Eg vona, að vér hér séum
gæddir islensku rólyndi á við aðra
landsbúa, en þessu er erfitt að
taka þegjandi. Hvað veldur? spyrj-
um vér; oss er sagt, að þelta sé
sóttvarnarráðstöfun. Jú, við viljum
gjarnan vera lausir við farsóltir
þær sem hægt er að komast hjá,
en vér þekkjum lika sóttvarnar-
ráðstafanir frá í fyrra. Sóttin komst
þá ekki í þessa sýslu. Pað var mjög
einfalt ráð, sem þá var notað. Sá
sem sólti póstintí héðan fór aldrei
lengra en að Jökulsá, þangað flutti
hann maður úr sýklu héruðunum,
þessir tveir menn höfðu engin
önnur mök saman, enda varð ekki
tjón að. Hagar veikin sér þá öðru
vísi en í fyrra, ef ekki er hægt að
nota þau ráð, sem þá dugðu?
Það mun ekki vera, og því síöur,
að nú sé rneira í húfi. Hér er
því ekki hægt öðru um að kenna
en hirðuleysi þeirra, sem stjórna
þessu, eða skammsýnni sýnku á
rikisfé, sem hægt er að sanna, að
ekki verður lil hagnaðar fyrir ríkið.
í fyrsta lagi missum viö af þeirri
skemlun og ánægju, sem pósturinn
færir oss hér í fásinninu. Sumir
menn kalla það munaðarvöru, sem
ríkið geli ekki keypt handa okkur.
En þá er hitl ótalið, að hér verða
verslunarmál og önnur viðskifti
að mestu að ganga póstleiðina,
eins og skiljanlegt er af símaleys-
inu, og öll töf á þeim málefnum
hefir í för meö sér meira og minna
fjárhagslegt lap, — og þó að það
tjón lendi aðallega á þessum sýsl-
um, þá er það óbeinlinis skaði
fyrir ríkisheildina, og því vafasamt
hvert slikt verður vinningur fyrir
ríkið, þó nokkrar krónur kynnu
að sparast við það í svipinn.
Það er ekkert Kötlugos eða
Skeiðarárhlaup sem hindrar, og
ef sú póststjórn eða ríkisstjórn,
sem þessu ráöa, halda að náttúru-
öílin hafi gert oss sérstaklega þolin-
móða, þá nær það eingöngu til
þess, sem ekki verður umflúið.
Einmitt vegna þess tjóns, sem
Kötlugosin vinna oss, þurfum vér
að vera á verði fremur öðrum, og
forðast þann skaða, sem getur leitt
af hirðuleysi og öðrum sjálfskapar-
vitum. Auk þess er það nauðsyn,
að afnema þá örðugleika, sem hægt
er, til þess að þessar sveitir séu
byggilegar, og standi ekki langt á
baki annara; að því hefir verið
unnið hér eftir föngum á síðast-
liðnum árum með góðum árangri.
Kirkjubæjarklaustri 8. april 1920.
Lárus Helgason.
Um baðlyf.
Baölyf er sú vara, sem flytja
verður inn í landið og sem bænd-
ur einir nota. Ef gert er ráð fyrir
að baðlyf kosti 20 aura í kind-
ina — með því að blanda minna
en gert er ráð fyrir í notkunar-
reglum baðlyfjanna, sem oftast
þarf — verður það með einni böð-
un á ári ca: 600,000 X 20 =
12000000 eða sem næst 120 þúsund
króna. Nú má gera ráð fyrir að
sauðfénaður sé fleiri en hér er tal-
in og að sumir bændur baði tvis-
var á ári, og að þeim fjölgi sem
það gera, og einnig að sauðfé
fjölgi og loks að baölyfin hækki
enn í verði. Getur því verðupphæð
baðlyfjanna liækkað, að miklum
,mun frá því sem hér er áætlað.
Að sjálfsögðu ætlu bændaversl-
anir •— samvinnufélögin — að
hafa alla forsjá með verslun
þessarar vöru, en hingað til hafa
kaupmenn haft umboðsverslun
með hana og haft margir hverjir
dágóðan arð af, þvi að baðlyfja-
verksmiðjur eða firmu gefa tals-
vert miklar prósentur af verði vör-
unnar.
Nú ætlar Sainband Islenskra
Samvinnufélaga að taka rögg á sig
og fara að versla með baðlyf, sem
nefnist Lawes baðljd og er búið
til í Bretlandi, er verslað með það
bæði í London og Glasgow. Þelta
baðlyf hefir náð mikilli útbreiðslu
á síðari árum, vegna þess hvað
það reynist vel, og vegna þess að
firma er svo öflugt. Annars má
telja öll hin helslu baðlyf sem
verslað er með i Bretlandi svipuð
að gæðum og verði. En vegna
samvinnunnar ættu bændur að
nota þetta Lawes baðlyf, sem sam-
bandið hefir nú á boðstólum. Það
eru allar tegundir bæði lögur og
kökur eða fast bað og duft af
sömu gerð og cooper duftið, sem
best eyöir öllum óþrifum og er þá
best að hlanda ögn af þvi saman
við hin lyfin.
Jón Porbergsson.
Samvinnuskólanum var sagt
upp 1. þ. m. að afloknum prófum.
Yegna aðgæsluleysis ritstjóra
var mjög ofmælt í fyrslu greininni
i síðasta blaði: Fjármálakreppan,
þar sem vikið er að kjötsölu Slátur-
félags Suðurlands. Það er ekki
nema einn fjórði hluti kjötsins,
sem nú cr eftir óseldur. Tjónið
er því sem betur fer ekki nærri
eins mikið og getið var í greininni.
»Söngbók Föroya fólbs«. Önn-
ur útgáfa er nýlega komin út af
söngbók Færeyinga. Er það vönd-
uð bók og all-stór, yfir 300 hlað-
síður i stóru sálmabókarbroti, með
255 kvæðurn.
I*rjú bjarndýr hafa að sögn
gengið á land á Vestljörðum og
hafði eill vorið skotið.
\