Tíminn - 12.06.1920, Síða 4

92
TÍMINN
„ VÍKIN G“-skilvindan.
„ VÍKIN G“-strokkurinn.
»Víking«-skilvindan, sem ég hefi selt undanfarin ár, er viðurkend
góð tegund af þeim sem reynt hafa.
»VÍKING« er létt og hljóðalitil.
»VÍKING« er auðvelt að hreinsa.
»VÍKING« A skilur 65 1. á klst. V6rö 130 ÍF,
»víking« b — 120-- — verð 175 kr.
»víking« c — 220----Verö 275 kr,
»VÍKING«-skilvindan er langsamlegast
ódýrasta skilvindan, sem nú er á mark-
aðinum. Hún er keypl áður en aðal-
verðhækkunin kom til sögunnar, og
næstu kaupendur verða lálnir njóla
þess.
VÍKING«-strokkarnir fást í þreinur
stærðum:
»V 1 K I N G« A strokkar 5 lítra. — Verð 70 Itr.
»v í k i n g« b — io — — verö 90 kr,
»v í k i n g« c — 15 — — verð 110 kr,
Ýmiskonar varastykki og gúmmihringir eru til á staðnum.'
Send gegn eftirkröfu íit um land.
Ögm. Odd^son,
Laugaveg 63.
Minghelli og það brá fyrir leiftri í
augum hans. Þær vörpuðu birtu
yfir ýmislegt sem hann grunaði
áður. Þér eruð á réttri leið. Eg
hlýði og hefst við álengdar. Eg
skal jafnvel ekki biðja yður um
að koma, enda þótt múrarnir í
mínu gamla húsi bergmáli óaflát-
anlenga: Róma! Æfinlega yðar
einlægur
Bonellí.
III.
Róma tók eftir því næsta morg-
un, að hún gerði sér meira far
um það en vanalega að líta vel
út. Og fegurð hennar naut sín til
fulls í fötunum sem hún var vön
að bera í vinnustofunni og hið
dökka og hrokna hár átti svo vel
við Ijósa silkislæðuna. En í hjarta
hennar stóð bardaginn milli and-
stæðra tilfinninga. Hún vissi það
. ekki hvort hún átti fremur að
hlusta á hinar blíðu raddir sem
komu úr djúpi sálarinnar, eða
hinar hvíslandi gremjuraddir sem
og ómuðu við eyra.
Hún gekk inn í stofu frænku
sinnar eins og hún var vön. Gamla
konan var komin á fætur og kisa
malaði á kodda við hlið henni.
»Rú ert þá þarna. Annars sýnist
þú hafa svo mikið að gera á vinnu-
stofunni, að eg er hissa á því að
þú skulir unna mér augnabliks«.
»Betsy frænka! Er það satt að
lögreglan hafi tælt föður minn
heim til Ítalíu?«
»Hvernig ætti eg að vita það?
En þó það væri satt — átti hann
það skilið! Hann hafði svo Iengi
prédikað uppreist í útlöndum, að
það var sannarlega kominn tími
til að hann fengi makleg málagjöld.
Auk þess . . .«
»Auk þess . . . !«
»Auk þess varð að hefja málið,
því að það var ekki hægt að koma
eignunum yfir á annara hendur
fyr en búið var að dæma föður
þinn!«
»Faðir minn var þessvegna tæld-
ur í gildruna, í ágóðaskyni fyrir
nánasta skyldmenni hans?«
»Róma! Að þú skulir dirfast að
segja slíkt og það um besta vin
þinn!«
»Hefi eg sagt nokkuð um bar-
óninn?«
»Þú værir vanþakklátasta veran
undir sólinni ef þú gerðir það. Eg
neita því að tala meira um föður
þinn. Hefði hann ekki flúið, værir
þú furstafrú og ættir allar eignir
ættarinnar«.
»Hefði hann ekki flúið, vseri eg
ekki hér og einhver önnur hefði
orðið furstafrú«.
»Það má hamingjan vita hvað
M. Ólsen fór sínar söfnunarferðir
— og hann mun hafa safnað mestu
þessara manna — að eg geri ráð
fyrir, að sum þeirra orða og merk-
inga, sem hann taldi til daglegs
máls þeirra tíma, séu það ekki
lengur, og að merkingarýmsra orða,
er safni hans tilheyra, hafi riðlast
að töluverðum mun á þessum ár-
um. í öðru lagi þykist eg mega
fullyrða, að söfnun þessara manna
hafi ekki verið hagað eftir föstum
og yfirlögðum reglum, þannig, að
þeir hafi leitast við að orðtaka til
þurðar hinar ýmsu atvinnugreinir
og viðfangsefni, í hinum ýmsu
landshlutum, héruðum eða
bygðarlögum. Þeir munu, að
svo miklu leyti sem mér er
kunnugt, hafa gripið niður hingað
og þangað, þar sem einkennileg
eða sjaldgæf orð hafa orðið á vegi
þeirra og sumir þeirra einkum lagt
rækt við einstaka landshluta, eins
og t. d. Vestfirði sunnan Jökul-
fjarða. Hvergi á landinu mun hafa
veriö lögð eins mikil rækt við
orðasöfnun og einmitt þar um
slóðir. Þó hefi eg sterkan grun um,
að þar sé ekki nándar nærri urinn
akur. Eg hefi að minsta kosti rek-
ist á allmörg orð og mcrkingar
(sunnan ísafjarðardjúps) undirbók-
stöfunum a og á í safni minu, sem
ekki finnast undir somu bókstöf-
um í orðabókarbyrjun Jóns Ólafs-
þú ert að tala um allan daginn
þarna niðri. Pað á líka svo vel
við, að svona maður sé að setja
óra í höfuðið á þér. Hann er lík-
lega rétti maðurinn um að kenna
þér hverju þú átt að trúa og hvern-
ing að hugsa. það fer líka svo vel
á því að þú ert að verja þann
mann, þann mann sem — mér
liggur við að segja — seldi þig!
Það lítur helst út fyrir að þú hafir
gleymt bakaranum í London —
eða hvað hann nú var — sem lét
þig þvo í eldhúsinu, þegar faðir
þinn hljóp á burt!«
»Talaðu svolílið hægara, Betsy
frænka!«
»þá ættir þú ekki að reita mig
til reiði með því að vera að verja
slíkar athafnir! Ó, þessi höfuðverk-
ur! . . . Natalía ilmsaltið mitt. . .
Natalía ertu heyrnarlaus . . . !«
»Eg var elcki að verja föður
minn!«
»það lítur svo út a. m. k. Ef
baróninn hefði ekki haldið spurn-
um uppi og fundið þig, eftir að þú
varst strokin aftur, upp úr því að
þeir komu þér aftur til þessa fanga-
varðar, ef hann hefði ekki komið
þér í skóla í París og nú síðast
gefið þér helminginn af eignartekj-
um föður þíns, þá veit eg ekki
hvað um okkur hefði orðið! Og
hann vill ekki einu sinni heyra
þakklæti nefnt á nafn. Ef hann
hefði ekki bjálpað þér þá værir
þú enu að flækjast á götum Lund-
úna, þar sem faðir þinn yfirgaf þig!«
»Hvernig fór baróninn að því
að fá hann til að sleppa mér,
þennan fangavörð minn sem þú
kallar? Hann var enginn heimsk-
ingi, og hafi hann vitað hver eg
var og hver faðir rainn hafi verið
. . . . «
»Spurðu mig ekki um það! . . .
Natalía. . . .! Baróninn er ekki
heimskingi heldur og honum tókst
það, eins og þú veist! Hann lokaði
svo öllum sundum á Englandi svo
þú þarft ekki að óttast framar all-
an þann skít sem þar lá á nafni
föður þíns . . . þarna ertu Nata-
lía . . .! Hvar . . .?«

Tíðiu. Austanátt alla vikuna,
hlýindi, hægviður, og aldrei dropi
úr lofti. Viðrar ágællega fyrir garða-
vinnu, en túnin vantar regn.
Tvær bækur nýjar eru komnar
á markaðinn, á forlag Þorsteins
Gíslasonar: Kvæði ný eftir Huldu
sem heita »Segðu mér að sunnan«,
sonar, Þó mun hann hafa haft
not af orðasöfnum fleslra þessara
manna við samningu bókar sinnar.
— En með slíkri söfnunaraðferð
næst aldrei nákvæmt heildaryfirlit
yfir orðaforða og eðli alþýðumáls-
ins, né vísindalegur samanburður
á afstöðu þess í hinum einstöku
landshlulum eða héruðum. Þetta
sá líka dr. Björn Bjarnason. Þess
vegna hafði hann fengist dálítið við
svipaða orðasöfnun síðasta vetur-
inn, sem hann dvaldist á ísafírði,
eins og þá, er eg hefi hugsað mér
að reka í framtíðinni. Og mér er
kunnugt um, að þá aðferð eina
taldi hann viðunandi.
III.
Eg skal taka það þegar fram,
að eg álít, að brýna nauðsyn beri
til, að orðasöfnunarstarfi því, er eg
hefi byrjað á, verði haldið áfram.
Með þjóðinni er óhemjusægur orða,
merkingartilbrigða og orðasam-
banda, sem ekki finnast í neinni
prentaðri orðabók. Og mér þykir
sennilegast, að mikill hluti þessara
málrænu fyrirbrigða verði hvorki
fundin í neinu prentuðu riti né
séu annars staðar skjalfest. Því
lengur sem eg hefi fengist við orða-
söfnun þvi betur hefi eg sannfærst
um bina geysilegu auðlegð tungu
vorrar og fátækt orðabóka þeirra,
sem vér eigum yfir íslenskt mál.
í líku broti og Skólaljóðin, rúmar
100 blaðsíður, drjúgprentaðar og
fylgir mynd höfundarins. Hin heitir
»Ógróin jörð« og eru sögur eftir
Jón Björnsson, blaðamann við
Morgunblaðið. — Verður síðar
getið.
Tímarit Þjóðræknisfélags ís-
lendinga í Vesturheimi, gefið út í
Winnipeg árið sem leið, kemur nú
fyrst ritstjóra þessa blaðs í hend-
ur. Er það hið mesta mein hve
ógreitt mönnum er hér að ná í
bækur sem út eru gefnar vestra,
og hið sama munu menn mæla
vestra um ýmsar bækur sem gefn-
ar eru út hér. Tvímælalaust myndi
þetta tímarit komast i mjög margra
hendur hér á landi, ef menn vissu
einungis deili á því og gætu náð
í það, því að ritið er sérlega eigu-
legt í alla staði. Allur ytri frá-
gangur er prýðilegri og skrautlegri
en á nokkru öðru islensku tíma-
riti. Teikningin á kápunni er hrein-
asta listaverk, sem Þorsteinn Þ.
Þorsteinsson skáld hefir gert og er
litprentað mjög smekklega. Inni-
hald ritsins er mjög fjölbreytilegt.
Megingreinarnar eru: Vínlands-
ferðirnar, vísindaleg og mjög ræki-
leg grein eftir Halldór Hermanns-
son; Þjóðararfur og þjóðrækni,
eflir síra Guttorm Guttormsson:
Það skifti í raun og veru ekki
svo miklu máli, þótt vér létum
fyrst um sinn undir höfuð leggjast
að draga þennan orðaforða saman
í eitt allsherjarsafn, ef vér hefðum
tryggingu fyrir, að hann varðveitt-
ist framvegis á vörum þjóðarinnar.
En því er ekki að fagna. — Vér
vitum það allir, að á síðustu ára-
tugum hafa rutt sér til rúms hrað-
fara breytingar á hugsunarhætti og
menningu þjóðanna. Og þær virð-
ast vaxa hröðum skrefum með ári
hverju, Og framförum í hinum
hagræna heimi fleygir áfram ár
frá ári. Vér, sem nú lifum, höfum
að eins séð byrjun þessarar undra-
byltingar.
Vér Islendingar höfum auðvitað
ekki farið og munum ekki fara
framvegis varhluta af þessari bylt-
ingu, jafnvel þótt vér séum tiltölu-
lega afskektir og fjarlægir sýnileg-
um orsökmn hennar. Síðastliðin
ár hafa gerst óvenjulega hraðfara
breytingar á hugsunarhætti og hag-
rænni menningu þjóðar vorrar.
Margt af hinu gamla, sem vér höfð-
um búið við öldum saman og
mátti heita samgróið lifi þjóðar-
innar, er nú að rýma sem óðast
sessinn fyrir nýjum aðkomugestum.
Nýr hugsunarháttur, hugmyndir og
lífsskoðanir ryðja sér óðum til
rúms og ný vinnubrögð og starfs-
tæki útrýma þeim, sem fyrir vóru.
Þjóðræknissamtök íslendinga í
Vesturheimi eftir síra Rögnvald
Pétursson, upphaf á rækilegri sögu
þess máls; íslendingar vakna, eftir
fndriða Einarsson og ísland full-
valda ríki, eftir Jón Jónsson frá
Sleðbrjót. Þá leggja skáldin til
drjúgan skerf, bæði í bundnu máli
og óbundnu. Stephan G. Stephans-
son á þar fjögur kvæði, Kristinn
Stefánsson tvær sögur, Þorst. Þ.
Þorsteinsson tvö kvæði, síra J.
A. Sigurðsson eitt kvæði, Guðrún
skáldkona Þórðardóttir vísur og
kvæði, Einar P. Jónsson kvæði og
þýddar sögur, J. Magnús Bjarna-
son sögur og fleira mætti telja.
Sjá menn af þessu hversu inni-
haldið er fjölbreytt og girnilegt í-
lits, enda eru þarna samankomnir
flestir rithöfundar Vestur-íslend-
inga. Og alt andar ritið einlægri
ást til íslands og eindreginni festu
um viðhald þjóðernisins. Ritið
kemur von bráðar á markaðinn
hér og þarf að lcomast í sem flestra
hendur.
Yínbrugg. Maður var sektaður
á Akureyri nýlega fyrir vínbrugg.
Lætur »Dagur« vel yfir framgöngu
hins setta lögreglustjóra.
Reykjavíkurhöfn. Sækist nú aft-
ur vinnan við hina nýju uppfyll-
Afleiðingin af þessari byltingu er
þegar farin að verða sú, að urmull
orða, sem stóð í sambandi við
gamla hugsuuarháttinn, hugmynd-
irnar, lífsskoðanirnar, vinnubrögð-
in og starfstækin, er tekinn að
hverfa smám saman úr málinu og
gleymast. Þessi breyting er þegar
orðin algeng og hún fer áreiðan-
lega hröðum skrefum næstu ár og
áratugi. En bylting þessi nær þó
lengra á sviði tungunnar. Vegna
þess, að sálarlíf fólksins er að snú
inn á nýjar hugsanabrautir, hverf-
ur hin greinandi athygli þess og
minni frá fjölmörgum viðfangsefn-
um og fyrirbrigðum, þótt þau
geymist samt sem áður. Þessi
breyting hygg eg, að sé önnur hin
hættulegasta íslenskri tungu.
(Frh.).
Til Suður-Jótlands. Hátiðahöld
eiga að fara fram á Suður-Jót-
landi um þann 17. þ. m. vegna
sameiningarinnar. Bauð danska
stjórnin tveim gestum af íslands
hálfu að taka þátt í hátíðahöldun-
um. Forseti sameinaðs þings, Jó-
hannes bæjarfógeti Jóhannesson
fór af landsins hálfu og Þorsteinn
Gíslason ritstjóri af hálfu blaða-
mannafélagsins.
,)Dagup“
er aftur farinn að koma út á
Akureyri. Ritstjóri Jónas Þorbergs-
son. Kostar kr. 4,50 frá apríl-
lokum til áramóta.
Konur I Munið að taka í
vor góða ull í þá tóvinnu, er þér
sendið á heimilisiðnaðarsýninguna,
sem haldin verður fyrir alt land í
Reykjavík að vori komanda.
Sýningarnefndin.
ing hafnarinnar framundan »batte-
ríinu« gamla. Járnbrautin er aftur
byrjuð að flylja möl og grjót, en
varð að hætta vegna kolaleysisins.
Knattspyrnu-kappleikur eldri
flokka hefir verið háður undan-
farna daga. Keptu þrjú félög: Fram,
Víkingur og Knatlspyrnufélag
Reykjavíkur. Fram bar sigur úr
býtum.
„Skeggi“ í Vestmannaeyjum er
sagðnr hættur að koma út, í bili
a. m. k.
Sngnfræðingafnndur verður von
bráðar haldinn í Kristjaníu. Fóru
þeir á fundinn, með Botníu, Jón
Þorkelsson skjalavörður og Jón J.
Aðils prófessor. Jón Þorkelsson
dvelst því næst um hríð í Kaup-
mannahöfn við skjalarannsóknir.
Minnismerki Snorra. Helgi Val-
týsson segir frá starfi Norðmanna
um það mál í Lögréttu síðustu.
Hefir verið gefin út áskorun um
fjársöfnun, rétt þessa dagana. Og
eru það margir frægustu og at-
kvæðamestu menn landsins sem
fyrir gangast.
Leikfólag Reykjavíkur lék í
gærkvöld í fyrsta sinn »Aftur-
göngur« eftir Hinrik Ibsen. Hefir
verið leikið áður fyrir mörgum
árum.
Bifreiðarslys eru tíð þessa dag-
ana hér í bænum, þótt ekki verði
mjög alvarleg.
Hátíð í tilefni af sameining
Suður-Jótlands og Danmerkur,
verður haldin í Iðnó 17. þ. m.
Prestskosning í Stykkishólmi
fór þannig, að Sigurður Ó. Lárus-
son cand. theol. hlaut kosningu
með 180 atkvæðum. Magnús Guð-
mundsson fékk 153 atkvæði; hinir
umsækjendurnir fengu mjög fá
atkvæði.
Slys vildi til hér á höfninni um
síðustu helgi. Voru þrír menn að
skemta sér á amerískum Indíána-
bát, »kano«, hvolfdi bátnum og
druknaði einn maðurinn, hann
var þýskur, en tveir björguðust.
Varðskipið danska, »Beskytter~
en«, kom frá Auslurlandi um sið-
ustu helgi og tók á þeirri leið fjóra
botnvörpunga og sektaði, fyrir ólög-
legar veiðar í landhelgi. Voru þrír
enskir, en einn þýskur. Ætlaði sá
þýski að freista þess að komast
undan og skeytti ekki aðvörunar-
skotum, en tókst ekki.
Prófessor við lagadeild háskól-
ans, í sæti Lárusar H. Bjarnason-
ar hefir Magnús Jónsson frá Úlf-
ljótsvatni verið skipaður. Hefir hann
fengið leyfi til dvalar ytra í eitt ár,
til frekari undirbúnings undir
starfið.
Lánsútboð. Raforkunefnd Akur-
eyrar auglýsir útboð á einnar milj.
króna bæjarsjóðsláni handa Akur-
eyri. Lánið er til 25 ár*, vextir
6®/o. Skuldabréf árlega dregin út
að upphæð 40 þús. kr.
Ritstjóri:
Tryggvi ÞórhallKSon
Laufási. Sími 91.
PreHtsmiðjan (Sutenberg.