Tíminn - 05.03.1921, Blaðsíða 4

28
T I M I N N
Sveinatunga.
Jörðin Sveinatunga í Norðurárdal, sem er eitt af höfuðbólum
þessa lands, fæst til kaups eða ábúðar frá næstkomandi fardögum.
Jörðin gefur af sér í meðalári ca. 150 hesta af töðu og ca. 1200
hesta af útheyi.
Byggingar ágætar, þar á meðal íbúðarhús 10X14, tvær hæðir og
kjallari og geymsluhús 8X14 álnir sama hæð, hvorttveggja úr steini.
Peningshús í góðu lagi og hlöður járnvarðar fyrir ca. 1000 hesta. öll
landareignin er afgirt fimmfaldri gaddavírsgirðingu, lengd ra. 15 km.
og auk þess er alt túnið girt og tveir nátthagar. Útbeit er afburðagóð.
Góðir skilmálar hvort heldur er um kaup eða leigu að ræða.
Lysthafendur snúi sér til Brynjólfs Ámasonar cand. phil., sími
134, eða Guðm. Jóhannssonar fasteignamiðlara, sími 931, Reykjavík.
miuttnisMui
Skóuerslun hafnarstræti 15
Selur landsins bestu gúmmí-
stígvél, fyrir fullorðna og börn
— ásamt allskonar leðurskó-
fatnaði, fyrir lægst verð.
Greið og ábyggileg viðskifti.
Frh. frá 1. síðu.
ið vart við þrennskonar óánægju
yfir Mentaskólanum: yfir tvískift-
ing skólans í 3 og 3 deildir, óá-
nægju eldri stúdenta yfir Menta-
skóla, sem hafi litla latínu og enga
grísku, og síðast en ekkí síst óá-
nægja skólasveina sjálfra með
skólann.
Tvent hið fyrra hefir nefndin
sýnt lit á að rannsaka, en óánægju
skólasveina sjálfra hefir hún ekki
minst fremur en slíkt hefði aldrei
verið nefnt, og hefði þó verið
meiri ástæða til að reyna að grafa
fyrir rætur þeirrar óánægju en
óánægju hinna, sem fæstir koma á
nokkum hátt nálægt skólanum,
yfir afnámi fornmálanna. Yngri
stúdentar hafa hver af öðrum rit-
að árásargreinar á skólann, ný-
sloppnir frá prófborðinu. Sumar
þeirra hafa verið bamalegar. En
hvað um það; þó það mætti hrekja
þær orð fyrir orð, þá væm þær
ekki þar með hraktar, því eitthvað
hlýtur að vera athugavert við
skóla, sem fóstrar þann ásetning
^ijá fjölda nemenda, að skrifa
skammir um skólann, áður en þeir
eru lausir af honum. Hafa og ýms-
ir mætir menn tekið undir með
skólasveinum. Má þar nefna J>ór-
hall heitinn biskup, sem var þó
þektur að alt öðru en því, að vera
gjam á að hefja deilur að ástæðu-
lausu. Ekki verður séð af nefndar-
álitinu, að nefndinni sé neitt kunn-
ugt um þetta. Hún hreyfir ekki
við því, að neitt sé athugavert við
neitt — nema nemendur skólans.
þeim er „hugsunaráreynslan óljúf
og sneiða því hjá henni í lengstu
lög“, einkunnimar gera vott um
„andlegt eljanleysi og þrekleysi
þeirra“ o. fl. Hví ritar nefndin
ekki um skólann um í heild sinni
af sömu einurð? það hefði mátt
rita af honum sanna lýsingu af
hreinskilni og einurð án þess að
særa nokkurn þann, er hugsar um
skólann af áhuga fyrir velferð
hans. Hinum, ef einhverjir em, er
ástæðulaust að hlífa. En til þessa
hefði þurft meiri kunnugleik en
nefndin hafði til að tíera. það sést
á þessu, sem fyrirfram mátti vita,
að ókunnugir menn geta ekki
hlaupið í það í hjáverkum yfir
sumartíma að kynna sér og gera
rökstuddar tillögur um endurbæt-
ur á elsta og veglegasta skóla
landsins. Siðbót verður aldrei á
komið í hjáverkum á nokkmm
mánuðum. Nefndin virðist heldur
ekki hafa kært sig um að bæta úr
ins hefir i för með sér við Vest-
marmaeyjar frá nýári til miðs maí-
mánaðav þessa árs og frá 26. mars
s. 1. til 14. maí s. á , að frádregnu
því, sem sanngjarnt þykir að
Vestmannaeyingar greiði“.
Annað eða meira í þessu efni
geta Ves'cmannaeyingar ekki gert.
peir hafa með aðstoð þingsins og
góðra manna víðsvegar að, komÍL'
þessu í framkvæmd, en um leið
lagt á sig þungar álögur, svo þung-
ar, að þeir rísa ekki undir þeim
hjálparlaust, sem ekki er heldur
við að búast. Hér er því ekki um
annað að gera en að leita aðstoðar
þingsins, svo sem nú hefir gert
verið. það er einasta ráðið.
-------o------
Sundbók fyrir hvem mann, 1.
hefti, hefir íþróttasamband Is-
lands gefið út, prýðilega snoturt
kver, með mörgum myndum. Er
þetta þýðing á bestu sundbók
Englendinga. Ungmennafélög og
önnur íþróttafélög ættu að telja
það skyldu sína að láta a. m. k.
alla félagsmenn sína eignast þessa
bók og lesa, og það er bráðnauð-
synlegt að sundnámsskeið og
kensla verði að mun almennari en
er. Og eftir 10 ár, ekki síðar, ætti
sund að vera orðin skyldunáms-
grein í öllum skólum á íslandi.
-------o------
ókunnugleik sínum. Hún hefir
ekki komið í eina einustu kenslu-
stund, hún veit ekkert um kenslu-
aðferðir eða skólalíf. Hún gerir
enga gangskör að því að vita hug
yngri stúdenta til skólans og hinn-
ar nýju reglugerðar. Hún rúinnist
ekki á að hálfáttræður maður var
skipaður rektor hins nýja skipu-
lags. pó sá maður væri alls góðs
maklegur af þjóðinni, getur eng-
um dulist, hve óheppilegt er að
setja háaldraðan mann vörð
nýrrar reglugerðar, sem vígir
hana með aðfinslum. Kennarar
skólans hafa flestir verið menn
hinnar gömlu reglugerðar að öllu
uppeldi. Reglugerðin hefir því
aldrei fengið að njóta sín. Hún
hefði gjarnan mátt reyna sig bet-
ur áður en gerðar voru stórbreyt-
ingar á henni í afturhaldsátt. það
væri þess vert að rita um ástand
skólans langt mál, þó það verði
ekki gert að þessu sinni. Nefndin
hefir ekki gert það. Hún hefir,
eins og strútfuglinn, stungið höfð-
inu ofan í sandauðn einkunnanna,
og haldið að enginn sannleikur
væri til sem hún sæi ekki þar. En
ávirðingar Mentaskólans flýja
ekki fyrir þeim, sem fela sig fyrir
þeim.
VI.
Flestir munu vera óánægðir með
skiftingu Mentaskólans í gagn-
fræða- og lærdóms-deild með 3
bekkjum hvora. Nefndin leggur
til eftir nokkra umhugsun, að sú
skifting falli niður og að skólinn
verði gerður að óskiftum 6 ára
skóla. Að vísu nefnir nefndin ann-
an möguleika: að lengja lærdóms-
deildina, svo að námstíminn yrði
þar 4 ár, og segir að sér þyki lík-
legt, að með því móti mætti veita
stúdentum sæmilega mentun. Er
svo þeim möguleika slept, og hann
ekki nánar rannsakaður. Er það
því óskiljanlegra, þar sem Svíar
hafa eftir nákvæma rannsókn
tekið þann kost, að hafa 4 ára lær-
dómsdeild. Gagnfræðaskóli þeirra
er í 5 bekkjum, en í hann ganga
börn 10 ára gömul. Ef við hefðum
tveggja ára gagnfræðaskóla,
mundi 13 ára aldursskilyrði svara
til inntökuskilyrðis Svía. það er
tilhæfulaust, að þetta skipulag
þyrfti að lengja skólann um eitt
ár. Ef inntökuskilyrði eru þyngd
lítið eitt frá því sem nú er, geta
allir, sem nokkuð erindi eiga í
skóla, lokið gagnfræðanáminu á
tveim vetrum. það vita allir, sem
verið hafa. í gagnfræðadeild
Mentaskólans. J>að er ilt, að nefnd-
in skuli ekki hafa rannsakað þenn-
an möguleika nánar, því ekki er
hægt að taka ákvörðun um skift-
ingu skólans fyr en allir möguleik-
ar eru fullrannsakaðir. Sumir virð-
ast líta svo á, sem skifting skól-
ans sé svo mikilvægt atriði, að það
skyggi á alt annað, og að skifting-
in í jafnstórar gagnfræða- og lær-
dómsdeildir sé svo skaðvænleg, að
ekki megi fresta því um eitt þing
að gera skólann að óskiftum 6 ára
skóla. þeir virðast hugsa sér skól-
ann eins og sökkvandi skip, nem-
endumir krönglast upp um rá og
reiða og farast ef hjálpin kemur
ekki á augabragðþ Við skulum
vera rólegir og því síður flaustra
þessu af, ef það er höfuðatriði. I
10 ár hafa menn útskrifast undir
tiýju reglugerðinni. Skipið er ekki
sokkið enn, og enginn hefir farist
vegha tvískiftingarinnar.
Eg þykist þess fullviss, að
nefndin hefði valið þann mögu-
leikann að lengja lærdómsdeild-
ina, ef hún hefði í upphafi starfs
síns gert frumdrætti að skólakerfi
landsins. pá hefði hún séð, að þó
að prófasambandi væri slitið skóla
á milli, er ekki öllu sambandi slit-
ið fyrir það. J>á hefði hún séð
hvemig reisa má lærdómsdeildina
í öllum unglingaskólum landsins
þannig, að menn þurfi ekki nema
lítinn viðbótarundirbúning til að
komast upp í 3. bekk Mentaskól-
ans, sem þá yrði 1. bekkur lær-
dómsdeildarinnar. pá hefði hún
fræðst um, að unglingaskólar eru
þegar risnir upp á Eiðum, Flens-
borg, Hvítárbakka, Núpi og í
Hjarðarholti. Gagnfræðaskóla Ak-
ureyrar mætti telja með. Ef til
vill bætist unglingaskóli í þingeyj-
arsýslu við í haust, og vonandi
verður þá ekki langt að bíða Suð-
urlandsskólans. J>á hefði nefndin
séð að unglingafræðslan er nú sem
stendur eitthvert vandamesta og
mikilsverðasta mentamál lands-
ins, og að hún hefði, í staðinn fyr-
ir að slíta sambandi milli gagn-
fræðaskólans á Akureyri og
Mentaskólans, getað komið öllu
landinu í líkt samband við Menta-
skólann og Akureyringar hafa
notið nú um hríð. Nú hefir nefnd-
in í þess stað tekið sér fyrir hend-
ur að reisa háa múra og grafa
djúpa skurði í kring um Menta-
skólann, svo torvelt yrði að sækja
hann úr öllum áttum, nema þeirri
einni,.sem að Reykjavík snýr.
Ásgeir Ásgeirsson.
-------o-------
r
A víð og dreíS.
Mentamálafrumvarpið.
Jón Magnússon leggur fyrir
þingið einkennilegt mentamála-
frumvarp um breytingar á fyrir-
komulagi mentaskólans og kenn-
araskólans. Áhugi hefir verið
heldur lítill á uppeldismálunum,
þar til frumvarp þetta kveikti í.
Gegn frumvarpinu rísa menn
hvaðanæva af landinu, og er
margt fundið til. Tillögurnar um
mentaskólann fara í þá átt, að
slíta sambandið við gagnfræða-
skólann nyrðra, auka latínuna og
gera hana að aðalnámsgrein, láta
nemendur borga skólagjald o. s.
frv. Piltamir í mentaskólanum
kváðu þessu næsta andvígir.
Sömuleiðis allur þorri stúdenta
frá síðari árum. Norðlendingar
eru einráðnir í að standa móti
sambandsslitunum, og er talið að
mannflesti flokkur þingsins geri
það að kappsmáli, að láta ekki
þetta mál ná fram að ganga. Mik-
ið af óánægjunni stafar af því, að
menn vita, að hin aukna latína er
tími og fé kastað á glæ. Skóla-
gjaldið er „ódemokratiskt“, því að
þótt taka eigi af ríkum piltum og
veita hinum fátæku, þá era slík
skifti alt of persónuleg til að vera
holl. Ekki ósennilegt, að ríku pilt-
unum þættu hinir fátæku sníkju-
dýr, er þeir mætti fyrirlíta. Holl-
ara að láta þetta fé koma skatta-
leiðina. Aftur er eitthvað töluvert
af mönnum, sem þykir frumvarp-
ið ekki nógu afturhaldssamt.
Vilja fóma enn meira á altari
tildursins. Á stúdentafundi, sem
ræddi málið nýlega, átti frumvarp-
ið fáa formælendur, og leystist
fundurinn loks upp og lenti alt í
tómri óreiðu. Menn vona samt að
frumvarpið komi nokkra góðu til
leiðar. J>að kemur hræringu á
vatnið. J>að aflar sér andstæðinga
á allar hliðar. Vafasamt hvort J.
M. gat gert nokkuð betra fyrir
mentamálin, þó að það sé ekki
beinasta leiðin að markinu sem
hann hefir valið.
Hvar er byrjunin?
Menn furðar á, hvemig J. M.
fór að vekja svona almennan
mentamálaáhuga. En hann lagði
grundvölinn svo, að við þessu
mátti búast. Hann setur tvo menn
til að undirbúa málið. Og í vega-
nesti era þeim gefnar tvær kjarna-
vitleysur. önnur var sú, að þeir
skyldu rannsaka hvort ekki væri
heppilegt, að færa mentaskólann í
hið gamla horf, og þá um leið slíta
sambandið við gagnfræðaskólann.
Hin var það, að vera búnir með
tillögur um tvo af skólum lands-
ins, svó að hægt væri að leggja
þær fyrir þingið í vetur. Með
þessu vora hendur nefndarinnar
bundnar. 1 stað þess að rannsaka
málið yfirleitt, gera tillögur um
það í heild sinni, leggja síðan það
álit fyrir þjóðina, láta umræður
fara fram um það í svo sem eitt
ár. Leggja það þá fyrir þingið til
endanlegrar niðurstöðu. 1 stað
þess blandar stjómin sér í með-
ferð málsins, ræðst á gagnfræða-
skólann nyrðra, að órannsökuðu
máli, gefur nefndinni ótvíræða
bendingu um, að slíta mentamála-
kerfið í sundur, og leggur málið
loks, í brotabrotum, fyrir þingið
áður en nokkrar umi'æður höfðu
farið fram um málið. Úr því að
stjómin tók sér þetta vald, að vilja
láta færa alt sem mest í gamla
horfið, þá var óheppilegt að velja
í þessa nefnd einmitt þann mann,
sem hafði fyrir þing og stjóm
skapað núverandi skipulag. Fátt
sýnir betur, hversu stofnað er til
málsins, en að stjórnin skipár
sama mann, sem hafði sett í kerfi
það sem nú átti að eyðileggja, til
að rífa niður, það sem hann hafði
fyr bygt upp, þjóðinni til gagns
og sjálfum sér til varanlegrar
frægðar.
Nefndarmennina má aðallega á-
saka fyrir að láta senda sig í
þessa forsendingarferð. Hvers-
vegna létu þeir mentamáladeild
stjómamáðsins, sem áreiðanlega
veit sjálf, að henni er margt betur
gefið en mentamálaáhugi og
mentamálaþekking, skipa fyrir
um annað eins verk og þetta ? Mun
aftur vikið að þessu máli. Nægir í
fyrstu að benda á upprana mis-
takanna.
Björn Líndal og samvinnan.
Hinn mikli píslarvottur, Björn
Líndal á Svalbarði, hefir skrifað
ráðleggingar til samvinnumanna í
Dag á Akureyri. Merkilegt að mað-
urinn skyldi hafa djörfung til
þess. J>eir menn, sem eitthvað
þekkja til hans, vita að hann er
eindreginn og ákveðinn fjandmað-
ur stefnunnar. Hversvegna villa á
sér heimildir? Annars sýnir grein-
in vel innviði B. L. Hann vill ekki
samábyrgðina. Hann þolir ekki að
sjá efnalítinn og efnamikinn
mann standa hlið við hlið sem
jafningja, og hjálpast að við erfið
viðfangsefni. Réttlætis- og mann-
úðarhugsjón samvinnunnar er
honum framandi. J>essvegna bend-
ir hann á að gera samvinnufélög-
in að hlutafélögum. Hann veit, að
þar ráða peningamir, og það mun
vera honum skapi næst.
Björn Líndal ætti að snúa sér að
því, sem hann ber eitthvað skyn
á, t. d. síldarbrask, kaupmensku,
hlutafélög o. fl. af því tæi. Eða
ef hann talar um samvinnu, að
koma fram eins og opinber and-
stæðingur. Ilin leiðin er honum ó-
fær. Með því að þykjast vera vin-
ur samvinnunnar, gerir hann sig í
annað sinn að almennu aðhláturs-
efni.
o
Þingvísa.
J>að er býsn hvað þingmenn láta
þessa stjómarómynd húka;
hún er eins og arfasáta,
úr henni mun síðar rjúka.
-----o------
Slys. Aðfaranótt sunnudags síð-
astl. féll maður. út af Batteríis-
garðinum og druknaði. Hét hann
Guðmundur Salómonsson og var á
botnvörpungnum Kára, ísfirskur
að ætt.
Reykjavik.
Pósthólf 122 Simi 228
selur kornvörur, kaffi, sykur o. m. fl.
— — alt meö lægsta verði. — —
Fljót afgreiðsla!
Áreidanleg’ viðskifti.
Fréttir.
„Heimur versnandi fer“.
Guðmundur Friðjónsson hefir
þykst af þeim ummælum, sem
féllu um fyrirlestur hans, í síðasta
tölublaði Tímans. Og hann snýst
nokkuð undarlega við. Hann segir,
að ritstjóri Tímans hafi lagt
„spannarkvarða ofstækinnar“ á
„ódauðlega snillinga tungu vorrar
og sögu: Sturlu og Snon-a“. Ætl-
ar Tíminn ekki að þykkjast af
þessari fráleitu ályktun og telja
fremur til skáldaleyfis Sandsbónd-
anum. Ritstjóra Tímans dettur
ekki í hug að áfellast þá Snorra og
Sturlu fyrir það, þótt þeir hafi
verið ölkærir og valið miðinum
fögur orð. En það er alt annað mál
er G. Fr. notar þau orð meðal ann-
ars til þess, að hafa að fíflskapar-
málum eitthvert mesta siðferðis-
málið, sem þjóðin hefir á dagskrá:
útrýming áfengisbölsins. J>að
gerði hann, og það var vítt. Rit-
stjóri Tímans trúir ekki á hina
margafturgengnu kenningu „hinn-
ar öldruðu sveitar“, að „heimur
versnandi fer“. Hann telur það
einmitt einn vottinn um að heim-
ur batnandi fer, að íslenska þjóð-
in leggur nú mikið á sig um að
losna við áfengisbölið. — þar sem
G. Fr. þykir viðeigandi að minna
ritstj. Tímans á þann mann, sem
hann nefnir „hófstillingarmann
og vitsmunahöfðingj a“, þá getur
sá, sem betur þekti til en G. Fr.,
fullvissað hann um, að sá maður
hefði síst þolað það, að mesta sið-
ferðismál þjóðarinnar væri haft
að fíflskaparmálum, og það í er-
indi, sem átti fyrst og fremst að
snúast um ábyrgðartilfinningu. —
Sá vildi gjarna tala svo, að „und-
an sviði“, þegar það átti við. Og
hvað sem líður hinum mörgu verð-
leikum G. Fr., þá á hann að svíða
undan því, að hafa hlaupið slíkt
frumhlaup. Og ritstj. Tímans þol-
ir G. Fr. það alls ekki, að hann
bendli þennan mann við slíkt á-
byrgðarleysi um göfugustu sið-
ferðismál. Geri hann við aðra, ef
honum gott þykir.
Tíðin. Loks komin norðanátt og
töluvert mikið frost, eftir öll stór-
viðrin og umhleypingana. Getur
ekki heitið að norðanátt hafi kom-
ið síðan í september. það hefir t.
d. alls ekki gefið að sækja kjötið
að Vík í Mýrdal, það liggur þar ná-
lega alt enn — óslitnar sunnanátt-
ir síðan í sláturstíð.
Rit. Listvinafélag íslands hefir
nýlega seht út hið fyrsta rit sitt,
og heitir það: íslenskir listamenn.
Hefir Matthías J>órðarson séð um
útgáfu bókarinnar og langmest í
hana ritað. Æfisögur þriggja ísl.
listamanna era í bókinni: Síra
Hjalta J>orsteinssonar, prófasts í
Vatnsfirði (dó 1754), síra Sæ-
mundar Hólm, prests á Helgafelli
(dó 1821), báðar ritaðar af Matt-
híasi, — og síra Helga Sigurðsson-
ai1 á Melum (dó 1888), eftir Jón
prófast Sveinsson á Akranesi. Æfi-
sögurnar eru fróðlegar og skemti-
lega ritaðar. Mynd fylgir af síra
Ilelga á Melum og auk þess átta
teiknaðar myndir og málaðar eftir
þá listamennina af: pórði biskupi
porlákssyni og frú hans, Magnúsi
Bergssyni, sýslumanni ísfirðinga,
Árna þórarinssyni biskupi, Sveini
Pálssyni lækni, Mag-núsi Ketilssyni
sýslumanni, Jónasi Hallgrímssyni,
Sigurði Hansen ritara og Jóni
skáldi Thóroddsen. Frágangurinn
á riti þessu er alveg óvenjulega
vandaður og smekklegur. Er ritið
hið eigulegasta fyrir allra hluta
sakir.
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.