Tíminn - 09.04.1921, Qupperneq 4

46
T í M I N N
uru, að J. M. væri til mc-ð að skifta
um lið á stjómarskútunni eftir
]jví sem hentast þætti honum.
þykir líklegast, að P. J. yrði þá
ýtt burtu eftir þing og Jón þor-
lákssor. settur í hans stað.
þingið var þtnnig þriskift í van-
traustsmálinu. Milliflokkurinn,sem
var með báðum og hvorugum,
hlaut að ráða úrslitum. Til að
breiða yfir aðstöðu hans átti að
koma hin „loðna“ dagskrá Jóns
þorl., þar sem lýst var yfir, að
ekki væri enn tímabært að kveða
upp endanlegan dóm yfir stjórn-
inni. það þótti vitanlegt, að dag-
skráin myndi ganga fram, svo að
ekki yrði úr skorið um fylgi
stjómarinnar.
þá afræður 1. þm. Rangæinga,
Gunnar Sigurðsson, að snúa mál-
inu í það horf, að J. þorl. og hans
„hálfu“ menn verði að sýna lit, þ.
e. inna af hendi fyrstu skyldu
þingmanns, að þora að standa við
sannfæringu sína. Rétt áður en
gengið er til kveldverðar, fyrri
daginn, sem vantraustið var rætt,
lýsir G. S. því yfir, að hann ætli
að bera fram dagskrá um traust
stjórninni til handa, úr því að
stjórnin sjálf láti það undir höfuð
leggjast. Að vísu verði hann á
móti trausti, en þar sem sýnilega
eigi að flækja málið og láta það ó-
útkljáð, þá sé ekki annars kostur.
Við þessu ræðu Gunnars sló ógn
og skelfingu á þann hluta þing-
deildarmanna, sem annaðhvort
voru með stjórninni eða hvorugu
megin. þóttust þeir allmjög vélað-
ir. Eftir að komið var frá kvöld-
verði, héldu menn þessir lokaðan
fund og ræddu um hvað gera
skyldi. Er svo að sjá, sem J. þorl.
hafi tekið þar forustuna. Stakk
hann meðal annars upp á því að
allir skyldu greiða atkvæði móti
dagskrá Gunnars. Hefði hún þá
verið feld með öllum atkvæðum,
og stjómin samkvæmt því ekki
haft eitt einasta atkvæði í aðal-
deild þingsins. Einhver kom þá
vitinu fyrir „heila heilanna". sem
Mbl. nefnir svo, og var horfið að
því ráði, að fylgismenn stjómar-
innar og þeir „hálfu“ skyldu neita
að greiða atkvæði. Við umræðurn-
ar var látið hátt um frá hálfu
þessara manna, að dagskrá Gunn-
ars væri ólögmæt, óþingleg o. s.
frv. Vildu þeir helst að hún væri
ekki tekin til greina. þetta var þó
ekki auðvelt. Tillagan var fullkom-
lega lögmæt samkvæmt þingsköp-
unum. Hún var fyrsta dagskrá,
sem fram kom, og hlaut því að
verða borin fyrst upp til atkvæða.
Við nánari athugun sjatnaði þó
gremjan gegn traustinu. Stjómin
hafði byrjað skúmaleikinn með
því að ætla að dæma sjálf í sinni
sök, og með því að þora ekki að
leita traustsins sjálf. Gunnar bauð
ennfremur að taka aftur dagskrá
sína, ef J. þ. og aðrir, sem vildu
fleyga atkvæðagreiðslu með „loð-
inni“ dagskrá, féllu líka frá þeim,
svo að greitt yrði hreinlega atkv.
um, hverjir væru með stjóminni
og hverjir á móti. þetta vildu
stjórnarmenn ekki gera, en iðruð-
uðust þess þó sáran eftir á. En J.
þorl. og hans menn vildu flest
heldur en taka á sig ábyrgðina
fyrir J. M., og létu skeika að sköp-
uðu.
Um „óþinglegheitin“ fór ekki
betur. Sjálfur Benedikt Sveinsson
sýslumaður hafði laust fyrir alda-
mótin tekið upp frumvarp fyrir
Valtý Guðmundssyni, sínum höf-
uð-andstæðingi, og borið það fram
til að láta drepa það, enda sjálf-
ur greitt atkvæði móti því. þá
hafði þetta þótt glæsilegt verk.
Enda fór nú svo, að G. S. afvopn-
aði andstæðinga sína í þessu máli,
bæði með hinu lofsamlega for-
dæmi, og með tilboði sínu, sem
ekki var þegið. Áð lokum fór svo,
að af 25 mönnum í deildinni, sem
bærir voru að greiða atkvæði um
aðstöðu til stjórnarinnar, því að
vitanlega komu atkv. ráðherranna
þar ekki til greina, voru 12 mót-
fallnir traustinu, en enginn með.
Hinir þrettán sátu hjá og neyttu
Adalfundur
h. f. Breiðafjarðarbáturinn
verður haldinn í Samkomuhúsinu í Stykkishólmi laugardaginn 28. maí
nasstkomandi og hefst á hád.
Dagskrá samkvæmt félagslögunum.
Hvammi 19. mars 1921.
Ásg'eir Ásg-eirsson,
formaður.
Ódýrt kraftfóður.
Gufubrætt þorskalýsi 98 krónur fatið (198 pottar), sjálfrunnið
þorskalýsi 94 krónur fatið. — Lýsið er vigtað og matið af lögskipuð-
um mönnum og er þessa árs framleiðsla.
Ekkert kraftfóður, hvorki útlent né innlent, er jafngott.
H.f. Hrogn og Lýsi,
Reykjavík. Sími 422.
eigi atkvæðisréttar. Atkvæða-
greiðslan bar því vott um það, að
helmingur deildarmanna yar al-
gerlega mótfallinn stjórninni, og
alls enginn með henni. Raunar leit
þó ver út fyrir stjórninni heldur
en var í raun og veru. Hún hefir
sennilega fylgi 4—5 manna í deild-
inni. Frh.
J. J.
----o——
Þingld
og tvöfaldi skatturinn.
í því nær 40 ár hafa samvinnu-
félögin á íslandi búið við margfalt
verri kjör frá hálfu löggjafarinn-
ar, heldur en dæmi eru til um
samskonar stofnanir í næstu lönd-
um.Loks er nú svo komið, að sam-
vinnumenn hér á landi þola þetta
eyri lengur. Aðalfundur Sambands
ísl. samvinnufélaga hefir tvö
undanfarin ár skorað á þing og
stjórn að kippa þessu í lag. þrír
þingmenn í efri deild bera fram
frumvarp sem bætir fullkomlega
úr þessum vanda.
Frumvarp þetta lögákveður
form réttnefndra samvinnufélaga.
Tryggir þannig skipulagið, og
verndar almenning fyrir „hum-
bugs“-eftirstælingum, eins og t. d.
þegar Einar Benediktsson og Ól-
afur heitinn Árnason stofnuðu
Ingólf á Stokkseyri. Ennfremur
fastákveður þáð gjaldskylduna
bæði til ríkis og sveitar. Sam-
vinnufélög eiga samkvæmt frum-
varpinu að borga bæði til ríkis og
sveitar alla fasteignaskatta, og af
verslun utanfélagsmanna eftir
sömu reglum og kaupmenn. Enn-
fremur eiga þau að greiða auka-
skatt til sveitarinnar, þar sem
þau hafa lögheimili, miðað við
verð húseigna, er þau hafa. Er
það borgun fyrir aðstöðu í sveit-
arfélaginu, að því leyti sem hinir
fyrnefndu skattar ekki hrökkva
til.
Samvinnufélögin fara þannig
síður en svo fram á skattfrelsi.
þau bjóðast til að greiða 5 tegund-
undir skatta. Tillögur þessar eru
bygðar á reynslu félaganna bæði
hér á landi og í næstu löndum.
þær eru að öllu samantöldu rétt-
látari heldur en löggjöf nokkurrar
af grannþjóðunum, því að engin
önnur þjóð hefir steypt saman
heppilegustu eiginleikum margra
samvinnufélaga, eins og gert er í
frumvarpi því,sem nú liggur fyrir
alþingi, og væntanlega verður
samþykt. Sumstaðar erlendis, t. d.
á Englandi og Danmörku, hafa
félögin búið við mildari skattalög-
gjöf, þ. e. verið að heita mátti
skattfrjáls. En í báðum þessum
löndum hafa samt verið agnúar á
löggjöfinni, sem sneitt er hjá í
umræddu frumvarpi.
Svo mjög er stilt í hóf með kröf-
urnar frá hálfu ísl. samvinnu-
manna, að óhugsandi er að nokkur
þingmaður verði þessu frumvarpi
mótfallinn, nema sá sem er hreinn
og beinn fjandmaður þessarar
hreyfingar. Verður fróðlegt að
sjá, hverjir fylla þann flokk.
Nöfn þeirra munu ekki líkleg til
að fyrnast næstu árin.
Verst eru samvinnufélögin sett
í kaupstöðum þeim, sem hafa full-
komin bæjarréttindi, einkum þó
Reykjavík og Akureyri. Eyfirskir
bændur Vérða allra harðast úti.
þeir verða að greiða skatta bæði á
Akureyri og í Reykjavík, í viðbót
við útsvör sín heima í héraði. öll
önnur kaupfélög, í Dölum, á Vest-
fjörðum, á Ströndum, hvarvetna
á Norðurlandi, Austfjörðum,
Skaftafellssýslum, og Rangár-
þingi, eru líka lögð undir gerræði
skattanefndar í Reykjavík. þar
sem Sambandið rekur sannvirðis-
verslun fyrir deildir sínar, bæði
með innlenda og erlenda vöru, og
græðir alls ekkert handa sjálfu
sér, hefir það ekki önnur ráð en
að skifta útsvari sínu í Reykja-
vík niður á félagsdeildirnar eftir
veltu. Ilvert kaupfélag myndi síð-
an jafna útsvari þessu niður á fé-
lagsmenn. Kjósendur þórarins á
Iljaltabakka og M. Guðmundsson-
ar, í Húnaþingi og Skagafirði, og
7—8 þúsund bændur og daglauna-
menn annarsstaðar á landinu,
myndu þá fá útsvarsseðil árlega
frá höfuðborginni. Ólíklegt er, að
sú niðurjöfnun yrði vinsæl. Og ó-
víst er, að þeir sömu Húnvetning-
ar, sem fyrirgáfu þórarni hin
nafntoguðu fóðurbætiskaup.kynnu
honum þakkir fyrir, ef hann yrði
nú þröskuldur í vegi samvinnu-
frumvarpsins.
Að líkindum tæki sambands-
stjórnin þann kost, að flytja skrif-
stofur sínar til Danberkur um
nokkur ár, heldur en að þola að fé-
lagsmenn væru féflettir með tvö-
og þreföldum skatti ár eftir ár.
það væri lítill heiður fyrir löggjöf
hins íslenska ríkis, ef bjargráða-
verslun 10,000 íslenskra borgara
yrði að flýja land, og leita hjá
Dönum þeirrar réttaivemdar, sem
ófáanleg væri hér á landi.
---o----
Fréttir.
Fjalla-Eyvindur var leikinn í 50.
si'nn í fyrrakvöld, við mikla við-
höfn. Sigurður Nordal flutti er-
iridi um Jóhann Sigurjónsson og
r æddi sérstaklega um það, hvern-
ig hann samdi Fjalla-Eyvind.
Kemur það erindi að sjálfsögðu
út á prenti.
Sigurður Skagfeldt söngmaður
söng í Nýja Bíó á sunnudaginn
var. Má vafalaust telja hann með-
al hinna efnilegustu söngmanna
okkar. Röddin er mjúk, hreim-
fögur og viðkunnanleg, og fram-
koma söngmannsins látlaus og að-
laðandi.
Kirkjuhljómleika, þrjá í þessari
viku, hefir Páll ísólfsson haldið í
dómkirkjunni, við meiri myndar-
skap en áður hefir þekst á landi
liér. Lék hann sjálfur fjögur lög
á orgelið, og kvenna- og karlakór
fjölmennur söng undir stjóm hans
öftnur fjögur lög, valin meðal
mestu snildarverka kirkjutónsmíð-
anna. Ekki kann Tíminn að leggja
dóm á meðferðina, en hann er öld-
ungis sammála almannaróm um
það, að þetta hafi verið einhver
besta skemtun, sem almenningi
hafi gefist kostur á að hlýða k á
landi hér. Ilefir Páll ísólfsson
sýnt það með þessu, að hann er
til fleiri starfa hæfur í þessu efni,
en að leika á hljóðfærið.
Látinn er nýlega á Englandi Jó-
el Jónsson skipstjóri, einn hinna
duglegustu botnvörpungaskip-
stjóra.
•
þjófnaðarmálin miklu hafa nú
verið dæmd í hæstarétti. Refsing
Vidars Viks var hækkuð upp í
6X5 daga fangelsi og er honum
vísað úr landi, er hann hefir af-
plánað refsinguna. Refsing Guð-
Fóðurfoætír.
Þorsklifur 27 kr. fatið.
Meðalalýsisgrútur (glænýr)
11 kr. fatið.
H.f. Hrog'n og Lýsi,
Sími 422 eða 262 (bræðslan).
jóns Guðmundssonar var hækkuð
í 2X5 daga, og G. Sigurbjarnar-
sonar í 8 mánaða fangelsisvist úr
9 mánuðum.
Stjórnarbylting Karls Ungverja-
landskeisara er að engu orðin.
þingið mótmælti í einu hljóði og
taldi Karl hafa fyrirgert öllum
rétti, er hann flýði úr landi 1918.
írsku málin virðast nú horfa
betur en áður. Hefir katólskur
maður írskur verið skipaður lands-
stjóri og vonir taldar góðar að
samkomulag náist við Sinn Feina.
Einkasalan á tóbaki og áfengi
hefir náð samþykki neðri deildar
með eins atkvæðis mun. Fallið er
frá þeirri óhæfu að gei'a áfengi til
lyfja að tekjugrein fyrir ríkissjóð
og bannmenn í neðri deild sam-
þyktu því að eins, að vissa var
l'engin um það, að efri deild tæki
lyfjaáfengið burt úr frumvarpinu
og setti með lyf junum. Óvissa mik-
il ríkir um það, hvort frumvörpin
nái fram að ganga.
Launaviðbót til ráðherranna,
4000 kr. til hvers á ári, var feld í
neðri deild. Lét þorleifur Guð-
mundsson meðal annars þau orð
falla, að þar eð ómögulegt væri að
nudda þeim ráðhernmum úr sæt-
unum, sem nú sætu þar, og þar eð
ekki myndi skorta nýja til að
skipa sætin, ef þau losnuðu, þá
virtist með öllu óþarfi að fara að
hækka launin.
Slys það vildi til á annan páska-
dag, á Giljum í Mýrdal, að ung-
lingspiltur, Jón Árnason, sem var
að fara fyrir kindur, hrapaði fram
af hengju og beið bana af.
Embætti. Umsækjendur um Suð-
ur-Múlasýslu eru þessir: Magnús
Gíslason, Páll Jónsson, Jón þ. Sig-
tryggsson, Sigurður Sigurðsson
frá Vigur og Páll Bjarnason frá
Steinnesi. — Um Kálfholtspresta-
kall sækir síra Tryggvi Kvaran á
Mælifelli. Um Auðkúlu sækir síra
Björn Stefánsson á Bergsstöðum.
— Dalasýsla er auglýst laus til
umsóknar.
Félag atvinnurekenda hér í bæn-
um hefir ákveðið verkakaup fyrir
eftirvinnu og heligdagavinnu
töluvert lægra en verkamannafé-
lögin hafa ákveðið. Má búast yið
mikilli deilu út af þessu, og óvíst
hvor verður undan að láta.
Gunnar E. Benediktsson, sem nú
þjónar Grundarþingum í Eyja-
firði, sækir einn um það presta-
kall.
Sparisjliii öflllfes
(Stofnaður 1906).
Agrip af ársreikningum 1920.
A. Innborganir og útborganir.
I n n:
1. I sjóði frá fyrra ári .. .. 1002,08
2. Borgað af lánum............. 21314,34
3. Innleystir víxlar........... 18228,00
4. Sparisjóðsinnlög ........... 77820,16
5. Vextir:
a. af lánum .. .. 22039,52
b. aðrir vextir .. 656,93
—------------- 22696,45
6. Frá bönkum.................. 67671,10
7. Lán tekin................... 29000,00
8. Ýmislegt....................... 45,00
Samtals 237777,13
Ú t:
1. Lánað....................... 42875,20
2. Víxlar keyptir.............. 15530,00
3. Útborgað innst.fé 85813,17
Dagvextir .. .. 1328,41
------------- 87141,58
4. Kostnaður:
a. laun... 1827,78
b. annar kostn... 366,50
-------------- 2194,28
5. Greitt af skuldum sjóðsins:
a. afborganir ... 23000,00
b. vextir.. 758,06
------------- 23758,06
6. Til banka................... 63670,03
7. Ýmislegt....................... 24,31
8. í sjóði 31. des.............. 2583,67
Samtals 237777,13
B. Ágóða-reikningur.
T e k j u r:
1. Vextir af lánum............ 20262,40
2. Vextir af víxlum............ 607,27
3. Ýmsar aðrar tekjur .. .. 161,69
Samtals 21031,36
Gjöl d:
1. Reksturskostnaður .. .. 2194,28
2. Vextir af skuldum sjóðsins 758,06
3. Vextir af innstæðufé lagðir
við höfuðst. (5%) 13409,80
Dagvextir útb.... 1328,14
--------■— 14737,94
4. Endurgreiddir vextir .. .. 24,31
5. Árs-arður............... 3316,77
Samtals 21031,36
C. Jafnaðarreikningur 31. des. 1920.
E i g n i r:
1. Skuldabréf fyrir lánum:
a. gegn faste.v... 161228,61
b. gegn sj.sk.áb. 149725,64
c. gegn áb. sv.fél. 2702,79
d. gegn handveði 1661,78
------------- 315318,82
2. Óinnleystir víxlar......... 6702,00
3. Verðbréf.................... 100,00
4. Innstæða í bönkum .. .. 8038,03
5. Aðrar eignir................ 222,00
6. í sjóði.................... 2583,67
Samtals 332964,52
Sku Idir:
1 Innstæðufé 550 viðskiftam. 303556,93
2. Skuld við banka........... 6000,00
3. Varasjóður................ 23407,59
Samtals 332964,52
%
Hruna 25. febr. 1921.
Ilaraldur Sigurðss. Kjartan Helgason.
Skólamálin. Ekkert bólar á því
enn, að mentamálanefndin skili
þeim málum inn í neðri deild.
Fasteignabankinn. Hinar bestu
horfur eru nú taldar á, að það mál
nái fram að ganga í þinginu.
Skattamálin frá stjórninni eru
nú mörg komin til umræðu í neði'i
deild.
-----o----
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási._____________Sjmi 91.
Prentsmiðjan Acta.