Tíminn - 22.10.1921, Blaðsíða 4

126
T í M I N N
Samb. ísl. samYÍnnufél.
útvegar beint frá verksmiðjunni hið viðurkenda
ágæta
Mc. Dougalls baðlyf.
Skóverslun Hafnarstræli 15
Selur landsins bestu gúmmí-
stígvél, fyrir fulloröna og börn
— ásamt allskonar leðurskó-
fatnaði, fyrir lægst verð.
G-reið og ábyggileg viðskifti.
„Landráðin“.
L
Jón Magnússon lætur Mbl. enn
flytja málið á þann hátt, sem mest
getur skaðað landið, og þó einkum
fylgilið stjórnarinnar. Málgagn hans
byrjar með tvennum ósannindum við-
komandi grein minni í síðasta blaði
Timans.
1. Að grein inín beri með sér, að mér
sé illa við að rannsakað sé hvemig
Svíar hafi náð í „landráðasöguna".
2. Að eg segi, að Einar og Guðbrand-
ur séu sýknir allra saka.
Lesendur Tímans geta athugað
grein mína. Eg sannaði, að rannsókn
málsins þyrfti fram að fara, og tók
engan þútt þess undan. En eg sannaði
lika, að hver sem sagt hefir Svíum
söguna, þá yrði það jafnan aukaatriði
hjá sjálfu þvi atriði, hvort um óleyfi-
lega samninga hefði verið að ræða við
erlent riki. Um sakleysi eða sekt Ein-
ars og Guðbrands hefi eg ekkert sagt.
Rannsókn þarf fram að fara til að
skera úr því. Hitt er annað mál, að
um alla sakboma menn er rétt að
vonast eftir hinn besta meðan unt er.
í þriðja lagi dylgjur blaðs Jóns
Magnússonar um að eg muni hafa sett
söguna í erlend blöð, af því eg hafi
eitt sinn haft afrit af handritunum og
verið erlendis í sumar. En því miður
fyrir Mbl. og eigendur þess, þá eru
allar þessar dylgjur tóm ósannindi.
Eg á engan þátt í birtingu sögunnar.
þekki enga, sem að þvi standa, og hefi
eins og tekið var fram í síðasta blaði,
ekki minst á þetta mál við nokkum
mann nú í heilt ár, nema söguhetjuna
sjálfa, Guðbrand Jónsson. Og Svíar
hafa varla legið í leyni til að hlusta
á viðræður okkar á Reykjavíkur-
götum.
Heimskum mönnum kemur margt ó-
greindarlegt i hug. Og útgefendur
Mbl. eru kunnir fyrir ýmislegt annað
en að vera beinlínis djúphygnir. Af
öllum þeim hundruðum manna, sem
þeltkja „landráðasöguna", voru fáir,
að undanteknum þeim, sem beinlínis
eða flokkslega kom málið við, sem
minni likur vöru til að myndu birta
það erlendis, heldur en sá, sem þetta
ritar. Eg hafði haft handritið af sög-
unni undir höndum í heilt ár. Eg
hafði séð þýska bréfið, sem ekki hefir
komið fyrir augu nema fárra þing-
manna. Á þessum tíma höfðu margir
þeir, sem beint eða óbeint gátu haft
óþægindi af málinu, gert mér og mín-
um samherjum nokkurnveginn alt það
til ills, sem þeir gátu. Allan þennan
tíma skrifaði eg viltulega meira eða
minna i viðlesnasta blað, sem nokk-
urntíma hefir verið gefið út hér á
landi, og notaði þó aldrei þennan
höggstað og þetta tækifæri á andstæð-
ingana. Hvort útgefendur kaupmanna-
blaðanna hefðu legið árum saman á
viðlíka ásökunum í garð minn eða sr.
Tryggva þórhallssonar, munu þeir,
sem kunnugir eru rithætti áður-
nefndra blaða, best geta dæmt um.
„Landráðamálið" gat ekki átt nema
eina boðleið; til landsstjórnarinnar,
alþingis og dómstólanna. Og ef þess-
ir aðilar vildu svæfa endanlega rann-
sókn af óviðurkvæmilegum ástæðum,
þá var eðlilegt að málinu kynni að
verða hreyft opinberlega hér á landi.
En útgefendur Mbl. ættu að fara
varlega í þessu efni. þeir eru opinber-
lega og sannanlega sekir um að hafa
borið íslensk • deilumál út úr landi
undir dóm erlendra manna. Tveir af
aðalritstjórum Mbl. (áður en þ. G. tók
við) hafa borið ósannindi um bann-
málið og vansæmandi fréttir héðan i
erlend blöð. En enginn íslenskur sam-
vinnumaður hefir sótt mál sin í þann
dóm. Eg vil þessvegna mælast til, að
aðstandendur Mbl. þvoi gömlu blett-
ina af herklæðum sínum, áður en þeir
lma til fleiri skáldsögur um að sam-
vinnumenn brjóti af sér á þeim vett-
vangi, þar sem þeir sjálfir eru einir
sekir um rangan málaflutning.
II.
Ef stolið væri úr peningaskáp Mbl.
einhverja nótt, og lögreglan þættist
hafa sökudólginn milli handa, þá hafa
eigendur fjárins og þjófurinn alger-
lega andstæðra hagsmuna að gæta.
Eigendur blaðsins myndu vilja skjóta
og úrslitagóða rannsókn. Helst fá féð
aftur og hræða aðra frá að rjála við
peningahylkið framvegis. Hinn seki
myndi aftur á móti vilja að alt væri
dregið á langinn og drepið á dreif, og
að síðustu gleymt. Ef grunur fellur á
um óleyfilega samninga milli fulltrúa
einhverrar þjóðar og erlendra vald-
liafa, þá hlýtur sú þjóð að krefjast
rannsóknar. Frelsið er hennar dýr-
um efnum. Um hitt fer að sjálfsögðu
eins og í fyrra dæminu. Ef einhver eða
einhverjir eru svo ógæfusamir að
vera sekir um landráð — og sagan
þekkir allmörg slík dæmi frá ýmsum
þjóðum — þá vilja þeir menn vita-
skuld neyta allra bragða með undan-
færslu, og að forðast einbeitta rann-
sókn. Nú má átta sig á máli því, sem
hér liggur fyrir, með hliðsjón af þess-
um dæmum.
1. Jón Dúason skýrir íslenskum yfir-
völdum, skrifstofustjóra i Khöfn,
dómsmálaráðherra og siðar alþingi
frá grun sínum, og leggur fram skil-
riki, sem gera rannsókn æskilega. T.
d. er í þýska bréfinu (hver sem ritað
hefir) innan um fréttir, sem líkjast
spæjara-samtíningi, skilaboð frá
nafngreindu íslensku yfirvaldi til er-
lendrar stjómar. Ef til vill er þýska
bréfið falsbréf. Eða það er „egta“, en
skrökvað orðsendingunni upp á hið
nafngreinda yfirvald? Hvorugt sann-
ast nema við opinbera rannsókn. Hafi
Jóni skjátlast, eða sé saga hans bygð
á misskilningi, þá á hann mest á
hættu. En að órannsökuðu máli er
erfitt að taka skýrslu hans með gögn-
um þeim, er henni fylgja, sem mark-
leysu, einkum eins og nú er komið,
eftir að J. D. hefir sýnt greind og
skarpskygni langt fram yfir allan
þorra manna í mjög vandasömum mál-
um, eins og drepið var á í síðasta
blaði.
2. Jón Magnússon liggur á skýrsl-
unni. Skýrir ekki þinginu frá henni.
Hefir hann skýrt samverkamönnum
sínum frá henni, og ef ekki, þá af
hvaða ástæðu? Lét hann ráða dulmál-
ið, og ef ekki, hvernig gat hann verið
viss um, að þar væri enginn hættu-
legur fróðleikur? Fyrir þingið leggur
hann skýrsluna fyrst, er hann veit að
ekki verður hjá komist. Hversvegna
neitar hann Jóni Dúasyni um þýska
bréfið? Gat nokkur skynsamleg
ástæða verið til að neita, nema
hræðsla um, að Jón myndi birta bréf-
ið? Og ef bréfið var markleysa, þá var
sama hvar það fór.
3. þingnefndin sýnist alls ekki hafa
gert neitt við málið. Mbl. reynir að
sanna, að Jóh. Jóh. liafi ekki borið
ábyrgð á E. A., af því hann hafi ekki
setið á þingi þau ár. Blaðið viðurkenn-
ir þar með, að Sv. B. og Jón Magnús-
son séu í bakábyrgðum fyrir stjóman
athöfnum E. A. Hinsvegar er röng
lcenning blaðsins viðvíkjandi Jóhann-
esi. Hann var, þótt utanþings væri um
stund, sökum „ferðamenskunnar“,
sem Lögrétta vítti að maklegleikum,
ein af uppistöðum flokksins. Senni-
lega ætlar stjórnin að setja Jóh. Jóh.
í að rannsaka málið, og á að undir-
búa þá vegtyllu með því að hvítþvo
hann af syndum langsum- og heima-
stjórnarinnar.
4. Sv. B. og Jóh. Jóh. skiluðu aldrei
þinginu neinu áliti um rannsóknina.
þeir héldu pukrinu áfram. Hvar skjöl-
in hafa legið síðan, er óvíst. Mælt er
að Jóh. Jóh. þykist ekki hafa þau.
Frétt hefir komið um, að Finsen rit-
stjóri hafi símað langa pósta úr
skýrslu J. D. til danskra blaða. Er þá
liklegast, að Finsen hafi fengið skjöl-
in hjá stjórninni. Jón Magnússon vill
ekki neita dönsku mömmu um þó
vitneskju, sem er of góð fyrir alþingi
og alþjóð manna á íslandi.
III.
Vikjum nú aftur að málsaðilum,
hvernig framkoma þeirra er.
Jón Dúason hefir margsýnt, að hann
er ekki hræddur og þorir aö bera vitni
í málinu. Sama má segja um Guð-
brand. Fyrirlestur hans i vor og krafa
til Jóns Magnússon um rannsókn nú,
sýna, að hann vill gjarnan láta úr-
fyrrum, hefir ekki sýnt nein ótta-
merki.
Alt öðru máli er að gegna með bak-
ábyrgðina, einkum Jón Magnússon
og fylgilið hans. Er sú saga áður sögö.
En nú bætist það ofan á, að blað Jóns
vill augsýnilega eyða málinu, þvæla
um aukaatriði, og sjáanlega hindra
rannsókn. Afleiðingin er auðsæ. Allir
sem athuga framkomu málsaðila, fara
að ímynda sér þann möguleika, að
Jón Dúason hafi eitthvað töluvert fyr-
ir sér, en að þeir sem í raun og veru
eigi þar mest á hættu, hafi enn ekki
komið fram á sjónarsviðið. Viðleitni
stjórnar og stjórnarblaðs getur ekki
verið sú, að bjarga frá rannsókn þeim
sem hennar óska — heldur einhverj-
um öðrum.
Ef málinu er svo haldið áfram til
lengdar, verður spuming þjóðarinnar
þessi: Hversvegna lætur Jón Magnús-
son ekki birta skjölin öll hér á landi,
og menn, sem eru lausir við öll sam-
herjabönd við Einar Arnórsson og
hann, rannsaka málið? Og hver til-
raun Morgunblaðsins til að fá almenn-
ing til að gleyma aðalmálinu, vekur
aðra spurningu:
Hvaða menn eru það, sem eiga svo
mikið á hættu við rannsókn, að ekki
má líta á réttlætiskröfu þeirra, sem
heimta að hætt sé öllu laumuspili með
„landráðamálið". J. J.
----0----
Fréttir.
íslandsdeild Guðspekisfélagsins
hélt fyrsta ársfund sinn 1. og 2.
okt. síðastl. Á fundinn komu full-
trúar frá öllum stúkum á landinu,
nema einni. Fundarstjóri var kos-
inn Páll Einarsson hæstaréttar-
dómari, en fundarstjóri Einar Við-
ar. Jakob Kristinsson var endur-
kosinn forseti deildarinnar með 95
atkvæðum; aðrir stjórnarmeðlimir
voru og endurkosnir. Endurskoð-
endur voru kosnir Vilh. Knudsen
og Aðalsteinn Kristinsson. A fund-
inum ríkti einhugarstefna sú og
samlyndi, sem einkennir samkom-
ur guðspekinga. Voru þar rædd
ýms mál, er deildina varða, kosnir
þjónustunefndir, þar á meðal ein,
sem á að annast bréfaviðskifti við
erlenda guðspekinga. pá var og
samþykt, að fá þroskaðan guðspek-
ing til þess að heimsækja deild-
ina. Jakob Kristinsson flutti fyrir-
lestur um ferð sína til London og
París í sumar, og frú Aðalbjörg
Sigurðardóttir um allsherjarfund
„Stjömunnar í austri“ í París.
Ákveðið var að halda næsta árs-
fund á Akureyri. E. V.
Látinn. Hinn 28. júlí síðastl. and-
aðist að heimili sínu, Kjarnholtum
í Biskupstungum, Gísli bóndi Guð-
mundsson. Hann var sonur hjón-
anna Guðmundar Diðrikssonar og
Viktoríu Guðmundsdóttur, sem
lengi bjuggu í Kjamholtum. Áttu
þau mörg böra, en kjör bænda
erfið á þeim árum og mun Gísli
hafa reynt það hvað skortur var.
Hann tók ungur við búsforráðum
með móður sinni og síðan fyrir
sjálfan sig. Skorti hann hvorki at-
orku né ráðdeild og varð bú hans
fljótt eitt hið stærsta í sveitinni.
Munu margir því bregða við hve
greiðvikinn og örlátur hann var
við þá sem til hans leituðu og
hjálpar þurftu. Hann var mann-
blendinn maður og glaðlyndur,
naut sín jafnan vel í kunningja-
hóp og var vinsæll. Vorið 1896
kvæntist hann Guðrúnu Sveins-
dóttur frá Langholti í Hreppum,
þrekmikilli dugnaðarkonu. þeim
hjónum varð 9 barna auðið og lifa
5 þeirra, öll mannvænleg.
Sveitungi.
Úr EyjafirSi. Tíðin í vor og sum-
ar hin versta. Hefir þó vonum
framar ræst úr með heyskap og
grassprettu. Hér í framfirðinum
mun heyfengur vera í meðallagi,
en nýting ekki eins góð, síst á
töðum.
Smygl. Nýsmíðaður botnvörp-
ungur er kominn til landsins og
heitir „Baldur“. Verður ekki um
hann sagt eins og nafna hans að
„fátt muni ljótt á Baldri“. þegar
lögreglan rannsakaði skipið, fanst
í því mikið áfengi, sem mun hafa
átt að smygla í land. Var áfengið
gert upptækt.
Ný lántaka. Bæjarstjórn Reykja-
víkur mun vera í þann veginn að
taka 600 þús. kr. lán í Danmörku
til rafveitunnar. Heyrst hefir að
landsstjómin muni ábyrgjast lán-
ið fyrir ríkissjóðs hönd.
Landhelgisbrot. Fálkinn stóð
enskan botnvörpung að landhelgis-
broti á Skjálfanda. Fór með hann
til Akureyrar og sektaði.
Akureyringar ætla að leika
Fjalla-Eyvind í vetur. Mun það í
ráði að frú Guðrún Indriðadóttir
fari norður til þess að leika Höllu.
Fjárprettirnir. Guðmundur þor-
láksson á Korpúlfsstöðum og
Bjöm Gunnlaugsson hafa báðir
gert skýlausa játningu.
Eldur kom upp í Mentaskólanum
á mánudagsmorguninn var. Tókst
þegar að slökkva og urðu engar
skemdir.
Gjöf. Dr. Helgi Pjeturss hefir
nýlega gefið þ j óðmen j asaf ninu
gullúr sem Jón Eiríksson konfer-
ensráð átti og síðar Helgi Thorder-
sen biskup.
Hrekkir. Aðfaranótt sunnudags
síðastliðins léku piltar nokkrir
þann leik að taka tröppur frá hús-
um, velta salernum og annað því-
líkt. Sem betur fer komust þessi
strákapör upp.
þjófnaður. Maður að nafni
Kristján Gíslason, héðan úr bæn-
um, hefir verið tekinn fastur vest-
ur á Snæfellsnesi, grunaður um
hestaþjófnað.
Nýr fulltrúi í Stjórnarráðinu,
Sigurður sonur Vigur-klerks, kom
í gærmorgun að vestan. Lengi má
bæta pinkli á gömlu Skjónu.
„Fínu drættirnir“. Morgunblað-
ið hlakkar yfir því í gær, að Tím-
inn hafi ekki „fínu drættina“. Nei,
„fínu drættirnir“ séu hagvanir í
Morgunblaðinu og Lögréttu. En
Tíminn öfundar Morgunblaðið alls
ekki af „fínu dráttunum“. pessir
vReykjavík.
Pósthólf 122 Sími 228
selur kornvörur, kaffi, sykur o. m. fl.
— — alt með lægsta verði. — —•
Fljót afgreiösiai
Áreiöanleg1 viðskifti.
Nýprentað:
Sig. Heiðdal: Hrannaslóð, sögur.
Svör við Reikningsbók Olafs Daní-
elssonar.
Fást hjá bóksölum.
Bðlav. Rriflbj. MMm.
Jörð til sölu.
12 hndr. að fomu mati í jörð-
inni Botni í Súgandafirði í Vestur-
ísafjarðarsýslu fæst til kaups og
ábúðar frá næstu fardögum(1922).
Listhafendur snúi sér til undirrit-
aðs.
Botni í Súgandafirði 8. okt. 1921
Guðm. Ág. HaJldórsson.
„fínu drættir“, sem nú slá skjald-
borg um Morgunblaðið og Lög-
réttu, eiga sem sé sína fyrirrenn-
ara í sögu íslands. það voru sams-
konar „fínir drættir“, sem eitt
sinn ofsóttu Skúla fógeta. Háyfir-
völdin íslensku lintu aldrei látum
að rógbera Skúla og má ljóslega
lesa um það í bók Jóns Aðils um
Skúla. pað voru samskonar „fínir
drættir“, sem ofsóttu Fjölnis-
menn. það vora samskonar „fínir
drættir“, sem sviku Jón Sigurðs-
son og íslenska málstaðinn á þjóð-
fundinum. „Fínu drættirnir“
Morgunblaðsins eru andlegir eftir-
komendur þessara frægu „fínu
drátta“. Morgunblaðið og Lög-
rétta eru blöð „fínu dráttanna“ á
íslandi. En „fínu drættimir“ hafa
það verið sem verst hafa lagt til
málstaðar íslands. þessir „fínu
drættir“ hafa fengið þyngStan á-
fellisdóm í sögu Islands. Tíminn
ætlar að spá því, að dómur sög-
unnar verði ekki mildastur um at-
hafnir þeirra nú og um blöðin
þeirra.
„Mælist vel fyrir“. Morgunblað-
ið segist hafa frétt það, að hvar-
vetna „mælist vel fyrir“ samein-
ing Morgunblaðsins og Lögréttu.
Tíminn hefir fengið um þetta alt
aðrar fréttir. Að sumir gamlir Lög-
réttumenn hafi orðið mjög von-
bitnir er þeir fréttu að Lögrétta
og ritstjóri hennar væri komin í
þetta mjög nána samband við
Morgunblaðið. Að allur almenn-
ingur skilji það sérlega vel hvaða
afleiðingar það hefir um skoðanir
Lögréttu, að hún er orðin upp-
prentun úr kaupmanna- og stór-
laxablaðinu. Að allur almenningur
viti hvaða afleiðingar það hefir
fyrir blöð og menn að komast í
svo náið samband við hina ríku
blaðútgefendur. Að Lögréttu hafi
vegna alls þessa borist ótrúlega
mikið af uppsögnum. Menn kæri
sig ekki um að fá inn á heimilin
þessar uppprentuðu skoðanir úr
Morgunblaðinu. — Tíminn er ekki
í neinum vafa um hvor fréttin er
sannari um hvernig þetta „mæltist
fyrir“.
Smygl. Vín fanst í „Svölunni“
þegar hún kom úr síðustu siglingu.
Farþegi með skipinu átti vínið og
var sektaður um 300 kr.
Látin er hér í bænum frú Ragna
Jónsson, kona þorsteins kaup-
manns Jónssonar frá Seyðisfirði.
----o-----
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.
asta eign. Og engin þjóð, sem hefir
nokkra sjálfsvirðingu, lætur leika á
tveim tungum um það, hvort fulltrú-
ar hennar hafi hreinan skjöld í slík-
skurð ganga um málið. Einar Arnórs-
son sýnist taka rannsókn með jafnað-
argeði. Og blað það, sem studdi hann