Tíminn - 24.12.1921, Page 1

Ilér í bænum ríkir nú megn atvinnuskortur og útlit er fyrir að
svo muni verða þenna vetur allan og hefir bæjarstjórninni því þótt
rétt að vara menn úr öðrum héruðum við að fiytja hingað til Reykja-
víkur á þessum vetri til að leita sér atvinnu, þar sem engin líkindi
eru til að vinna verði hér fáanleg.
Um leið og þessi aðvörun er hér með birt öllum landsmönnum
skal þess getið, að reynt verður að láta bæjarmenn njóta þeirrar litlu
vinnu, sem liér kann að verða í vetur og leyfi eg mér jafnframt sam-
kvæmt ályktun bæjarstjórnarinnar að skora á alla bæjarbúa að sam-
einast um þetta, með því að stuðla ekki að því að aðkomumenn setj-
ist hér að í vetur til að leita sér atvinnu, og sérstaklega er þeirri
áskorun alvarlega beint til allra þeirra manna í Reykjavík, sem eitt-
hvert verk láta vinna eða yfir vinnu eiga að sjá, að láta innanbæjar-
menn sitja fyrir allri þeirri atvinnu, sem þeir þurfa að ráða fólk til
í vetur.
Borgarstjórinn í Reykjavík, 17. des. 1921.
K. Zimsen.
V. ár.
Utan úr heimi
Klögumálin ganga á víxl.
Enn bætast við bækurnar, sem
fjalla um tildrög og viðburði
stríðsins og eru þjóðverjar sem
fyr þeir sem duglegastir eru að
skrifa. Eru nýkomin á markað-
inn tvö rit, sem vakið hafa liina
mestu athygli, enda er annar höf-
undurinn sjálfur ríkiskanslarinn á
stríðsárunum, Bethmann Holl-
weg, en hinn aðalhershöfðinginn
Ludendorff.
. Áður hafa báðir ritað og halda
nú áfram og nú eru ritin nálega
orðin einvígi þeirra í milli um
það, hvor aðilinn beri aðalábyrgð-
ina á hinum mikla ósigri þýska-
lands, stjórnmálamennirnir, eða
hershöf ðingj arnir.
Ludendorff hafði áður haldið
því fram að Bethmann Hollveg
bæri öllum öðrum fremur ábyrgð-
ina. Hann hefði hindrað hers-
höfðingjana í því að framkvæma
það sem þurfti til að vinna. Hann
hafi viljað taka alt of mikið til-
lit til annara..
Nú ákærir Bethmann Hollveg
Ludendorff um það, að vanþekk-
ing hans á stjórnmálunum og yf-
irdrotnunarstefna hans hafi vald-
ið ósigrinum. Hann hafi beinlínis
stefnt að því að láta ríkiskanslar-
ann verða ábyrgðarlaust verkfæri
í höndum hersstjórnarinnar.Hers-
stjórnin hafi haft fullkomið vald
til þess að fara með menn og her-
gögn eftir sinni vild. Henni hafi
ekki verið það nóg. Luden-
dorff hafi líka viljað fá pólitiska
valdið, enda hafi sjálfur keisar-
inn orðið að beygja sig. Til þess
að ná þessu hafi þeir hótað því
báðir, Hindenburg og Ludendorff,
að segja af sér, og þá hafi keis-
arinn látið undan. Keisarinn hafi
kvartað sáran undan þessari
framkomu hersstjórnarinnar, en
ekki treyst sér til annars en að
lúta boði hershöfðirigjanna.
Hin nýja bók Ludendorffs, sem
er þriðja bindi í endurminningum
hans, fjallar um herstjórnina og
stjórnmálin. þar segir hann meðal
annars: Herstjórnin átti að vinna
stríðið. Stjórnmálamennirnir áttu
að stuðla að því. þeir áttu að
vera viljalaust verkfæri herstjórn
arinnar. — þannig voru andstæð-
urnar milli stjórnmálamannanna
og herstjórnarinnar. Meðan þýska
þjóðin barðist við nálega allan
heiminn, börðust leiðtogar þjóðar-
innar innbyrðis um völdin — þeg-
ar mest á reið stóð herstjórnin
og pólitiska stjórnin hvor gegn
annari eins og svarnir óvinir.
Ludendorff segir að Bethmann
Hollveg hafi verið vargur 1 véum
þýsku þjóðarinnar. Bethmann
Hollveg segir hið sama um Lud-
endorff. Keisarinn átti að skera
úr, en hann var á báðum áttum
og að lokum laut hann boði her-
foringjanna og sveik hinn póli-
tiska trúnaðarmann sinn.
þessu ^invígi er nú lokið, því
að Bethmann Hollveg er nú lát-
inn, eins og kunnugt er. Hefir son
ur hans séð um útgáfu síðustu
bókarinnar.
-----o----
Ólafur Metúsalemsson frá Bust-
arfelli í Vopnafirði er orðinn
kaupfélagsstjóri Kaupfél. Vopn-
firðinga í stað Marteins Bjarna-
sonar.
I fullri alvöru.
Eg verð líklega að ómaka mig af
stað út fyrir „virkisvegginn" einu
sinni á ári til að tala við síra Jakob
Kristinsson, ef verða mætti að hann
vildi þiggja leiðbeiningar mínar. —
Grein hans í Tímanum 10. þ. m. sýn-
ir að honum veitir ekki af þeim.
En verði leiðbeiningunum tekið
með vanþakklæti og útúrsnúningum,
lofa eg engu um að halda þeim
áfram, — nema þá með löngu milli-
bili. Eg hefi margt þaríara fyrir
stafni en að íást við langorðar blaða-
deilur.
Fyrsta ádrepan í grein síra J. K.
er til „liðsmanna Bjarma“. Sr. J. K.
hefir séð í Bjarma að margir minn-
ast þar kuldalega á guðspeki og
andatrú, og er gramur út af því að
vita ekki nöfn þeirra allra, og
brigslar þeim svo um hugleysi. Ef
hann þekti þá vel, mundi hann þó
hafa liikað við að birta þessa ásök-
un, og tala jafn óvirðulega um þá,
sem i blaðið skrifa, og hann gjörir.
Árangurinn verður sennilega sá einn,
að þessir menn fylkja sér þéttar um
Bjarma og málefni hans og útbreiða
hann enn meir en áður. — Hefir það
þó varla verið tilætlunin með ónot-
unum. — Annars er flestum ritstjór-
um kunnugt um, að ýmislegt annað
en hugleysi getur valdið, að menn
langi til að skrifa nokkur orð með
dulnaíni í blöðin. — þeim finst meiri
ástæða til að tekið sé eftir hvað sagt
er, lieldur en hver segir það. Oftast
þykir ritstjórum raunar vænna um
að fá greinar með fullum nöfnum,
en engan þekki eg, sem heimtar skil-
yrðislaust að fult nafn sé prentað
með hverri grein.
það er engin góðgirni að væna rit-
stjóra rakalaust um að hann skrifi
sjálfur greinar i blað sitt með dul-
nöfnum, eins og sr. J. K. segir „suma
ætla“ um Bjarma, eða alrangar undir-
skriftir séu undir slikum greinum.
Enda tekst heldur óhönduglega, eins
og við var að búast, þegar hann íer
að nefna sérstakt dæmi.
Sr. J. K. tilfærir nokkur orð úr
greininni „Alvarlegt íhugunarefni",
er var i 12. tbl. Bjarma þ. á„ undir-
skrifuð sveitaprestur, og segir, að sér
sé sagt að hún „muni ] rauninni vera
eftir borgarbúa í pilsum". Eg varð
forviða á, að sr. J. K. skuli vera að
fara með það í blöðin, þótt einhver
slcrökvi sliku að honum, og eins á
hinu, að hann sltyldi ekki hafa frétt
sannleikann í þessu efni, eða ekki
viljað trúa honum. Höf. umræddrar
greinar hefir ekki farið dult með að
hann hafa skrifað hana. En svo að
sr. J. Iv. geti ávítað sögumann sinn
rækilega fyrir ósannindin, er mér
ljúft að nefna sveitaprestinn, það er
síra Jón Jóhannessen á Staðastað.
Hann sagði mér nýlega í sima vel-
komið að skýra frá nafni sínu opin-
berlega. — Til þess samt að valda
ekki fleirum röngum getgátúm hjá
sr. J. IC„ skal þess getið, að það er
annar sveitaprestur, sem skrifaði í
Bjarma bls. 16 þ. á. um deilur okkar
í fvrra haust. Hann er lengra á brott
og eríitt að ná til hans í síma, en
sennilega er síðar hægt að fá leyfi til
að birta nafn lians, eins og fleiri
„Bjarmamanna", ef sérstakar ástæð-
ur væru til.
það væri reynandi, til að losna við
dylgjurnar, að skora á síra J. K. að
nefna einhvern annan bréfkafla eða
dulnefnda grein i Bjarma síðan eg
varð ritstjóri hans, sem honum „er
sagt“ um, eða liann sjálfur heldur að
sé „rangfeðruð". Lesendur Tímans
hefðu gaman af ef „getspekin" reyn-
Reykjavik, 24. desember 1921
ist eins snjöll og í þetta sinn, og
sumir hverjir sánnfærðust betur í
þeirri trú, að ágiskanir guðspekinnar
um trúmál væru álíka samkvæmar
sannleikanum.
En úr því sr. J. K. finnur svo
mjög að dulnöfnum, hvers vegna
nefnir hann þá ekki eftir hvern orð-
in séu í 5.—6. tbl: Bjarma 1921, sem
hneyxla hann svo mjög? Vildi hann
ekki láta lesendur Tímans vita að
þau væru í ræðu síra Skat-Hoffmey-
ers, — og auðvitað slitin út úr öllu
sambandi? Og hvernig getur hann
fengið af sér, fyrverandi presturinn,
að enda þann kafla eins og liann
gerir? Honum er líklega vorkunn,
þótt hann eigi erfitt með að lýsa trú-
arjátningu kristinna manna rang-
færslulaust, — en hitt á eg erfitt
með að afsaka með trúarlegu þröng-
sýni, að hann skuli bera „rétttrúnað-
ar“-stefnu Bjarma eða Skat-Iioffmey-
ers á brýn, að hennar skoðun sé, að
„hitt skifti minna mála, hvernig
menn breyta". — það er ótrúlegt, að
lionum dyljist þetta tvent: Ókunnug-
ir skilja þessi ummæli svo, sem
„rétttrúnaðarstefnan" krefjist aðeins
ákveðinnar varajátningar um trúmál,
en heimti smátt i siðferðisefnum, —
en kunnugir líta á slíkar dylgjur
sem fjarstæður af slæmri rót runn-
ar, að ekki sé lcveðið fastar að orði.
Satt best að segja er álitamál, hvort
rétt er að ræða um trúinál við mann,
sem leyfir sér slíkar rangfærslur.
það er liægt að tala eða skrifa um
ýmislegt, eins og t. d. liverjir skrifi
í Bjarrna, enda þótt búast megi við
hártogunum og misskilningi, en það
er erfiðara að tala við slíka menn
um það sem nátengt er helgustu til-
finningum manns sjálfs. Eða mundi
ekki nmrgur lesendanna liika við að
fara að segja frá kærleika sínum og
sambúð við besta ástvin sinn, ef þeir
byggjust ekld við öðru en hártogun-
um og háðglotti hjá þeim, sem þeir
væru að tala við?
þeir sem sjálfir eiga dýrmæta trú-
arreynslu, geta vonandi skilið, að eg
verð því fáorður hér um hvað eg á
við með lifandi kristindómi, og hvers-
vegna eg tel guðspekistefnuna í
beinni andstöðu við haxm.
Lifandi kristindómur er lífssamfé-
lag við Guð í Jesú Kristi, trúnaðar-
og traustssamband við Krist, inni-
legra en við besta vin sinn manna
á meðal, —< ekki ímyndað samband
við ímyndaðar guðlegar perspnur,
heldur verulegt samfélag við þann
Jesúm Krist, sem guðspjöllin segja
oss frá, og þann Guð, sem biblían
fræðir oss um. Sá, sem í það samfé-
lag er kominn, fær fullvissu um fyr-
irgefandi náð Guðs í Jesú Kristi,
verður alveg viss um, að Guð hefir
fyrirgefið honum syndir hans vegna
Jesú Krists, og er því sannfærður
úm að alt skraf um að hann þurfi
að afplána syndir sínar í „öðrum
jarðviptum" séu staðlausir draumór-
ar. — Einlægur kærleikur manna á
meðal veldur jafnan fúsleika til að
gjöra vilja ástvinar síns, og það á
sér auðvitað stað í fyllra mæli í
samfélaginu við Guð, einkum þar eð
Guð veitir börnum sínum sivaxandi
siðferðisþrótt og kærleika til alis
góðs, enda þótt alt „syndleysis“ skraf
um trúaða menn sé misskilningur. —
Trúartilfinningum og trúarstefnu
sannkristinna manna er vel lýst í
sálmunum alkunnu: „Eg gleðst af
því eg Guðsson á“, „Með Jesú byrja
jeg“ og „Ó, þá náð að eiga Jesúm".1)
Auðvitað reynir lifandi kristindóm-
ur, eins og önnur trúarbrögð, að gjöra
grein fyrir trú sinni og biblíuskiln-
ingi með stuttorðum játningum, og
kemur þá oft í ljós ólíkur skilningur
á sumum atriðum, sem margoft hefir
valdið of miklum ágreiningi og tor-
trygni á liðnum tímum. Ýmsum
kristilegum alþjóðafélögum hefir þó
orðið stórmn ágengt síðustu áratugi
til að bæta úr þvi böli. í rauninni
er hreinskilin viðkynning aðalatrið-
ið. þvi að jafnskjótt og 2 menn eru
sanníærðir hvor um annan að þeir
séu lærisveinar Krists, þá verður alt,
sem ólíkt er með þeim, aukaatriði í
samanburði við það sem sameinar.
Eg minnist þessa sérstaklega vegna
,,rétttrúnaðarins“, sem sr. J. K. er
að kenna Bjarma við. Orðið sjálft er
fallegt, ef með því er átt við að blað
mitt flytji rétta trú; — en orðið hefir
margoft, fyr og síðar, verið einkum
notað um þá, sem sakaðir voru um,
með réttu eða röngu, að þeir teldu
ekki aðra sannkristna en þá sem
voru þeim sammála í öllum trúar-
atriðum stórum (og smáum; og sé
Bjarmi kallað „rétttrúnaðar“-blað í
þeim skilningi, þá er það algjört
rangnefni. — Eg á of margar dýr-
mætar endurminningar um samveru-
stundir og sambænastundir með
ýmsu trúuðu fólki innlendu og út-
lendu úr reformertum kirkjudeild-
um, til þess að aðhyllast slíkan „rétt-
’) Af ásettu ráði nefni eg engin
ritningarorð, býst við að sálmarnir
séu lesendunum kunnugri.
52. blað
trúnað"; — eg efast ekkert um að
Kristur eigi ýmsa einlæga lærisveina
í kirkjuflokkum sem að ýmsu leyti
standa fjærri mörgum mínum skoð-
unum, og vona að ýmsir þeir, senr
i dag teljast guðspekisnemar, séu 1
raun og veru á leiðinni til frelsar-
ans, þótt þeim kunni að vera það
óljóst nú. því að Jesús sagði: „Ef
sá er nokkur, sem vill gjöra vilja
Guðs, hann mun komast að raun
um hvort kenningin er frá Guði, eða
eg tala af sjálfum mér“ (Jóh.. 7. 17.).
En hvað sem þessum einstakling-
um líður, er guðspekisstefnan í
beinni andstöðu við lifandi kristin-
dóm, af því, fremur öllu öðru, að
hún hafnar friðþægingu og guðdómi
Jesú Krists frá Nazaret, setur get-
gátur sínar um marga komna og
ókomna mannkynsfræðara i staðinn
fyrir sannar sögur guðspjallanna um
mannkynsfrelsarann eina og boðar
endurholdgun eða margar jarðvistir.
Saunkristnir menn eiga frelsara,
guSspekisnemar vænta fræðara, það
er munurinn mikli í fám orðum. —
Hitt veldur auðvitað engum ágrein-
ingi, þótt guðspekin taki á stefnuskrá
sína ýmsar sömu siðferðiskenningar
og kristindómurinn. Skrif sr. J. K.
um slíkt eru , ekki svaraverð, og
raunalegt fyrirbrigði að maður, sem
tekið hefir prestsvígslu i kristinni
kirkju, skuli fara með slíkt.
Áætlanir hans um „næstu jarðvist-
ir“ býst eg við að styðjist við svip-
aða getspeki og að sveitaprestur sé
„borgarbúi í pilsum“(I), og eyði því
engum orðum að þeim.
Sigurbjörn Á. Gislason.
----O----
Frá Grænlandi.
eftir
Rannveigu H. Líndal.
I.
Fimtudagurinn 1. sept. er síð-
asti dagurinn sem eg er í Reykja-
vík, áður en eg fer af stað til
Danmerkur áleiðis til Grænlands.
það er ákveðið, að eg fari með
„íslandi“, og á það að leggja af
stað seinni part dagsins. Eg er
snemma á fótum um morguninn.
Yeður er indælt, blæjalogn og sól-
skin. þokan sem legið hafði yfir
láglendinu er að smáfærast fjær
og fjær, og loks er hún horfin út
í geiminn. Alt er komið á hreyf-
ingu í bænum. Markaðshrossin
eru rekin niður að bryggjunum
og byrjað að skipa þeim fram.
þau koma heit og sælleg af hag-
anum, gufuna frá gljáandi kropp-
unum leggur út í tært og kælandi
morgunloftið. þau eru komin lang-
ar leiðir burt frá græna grasinu
og öllu indælu fjallafrelsi, uppi á
íslenskum heiðum og dölum. þau
eru búin að kveðja átthagana fyr-
ir fult og alt. —
Skipið er komið af stað. Kvöld-
ið er kyrt. Dökkleit draumblæja
legst yfir hauður og haf. Eg
horfi á fjöllin færast í fjarlægðar-
blámann og bæinn hverfa inn í
kvöldmóðuna.
Sunnudag 16. október. Við er-
um komin hér um bil mitt á milli
íslands og Grænlands á skipinu
„Hans Egede“, á leið frá Kaup-
mannahöfn til Grænlands. Bjart
uppi yfir, en rosaveður, svo skip-
ið ruggar voðalega. Sá á ekki von
á góðu sem gleymir að halda sér.
Sumir farþegar mjög sjóveikir,
þar á meðal einn Norðmaður, sem
er starfsmaður við blýantsnám-
una á Grænlandi. Skipstjóri stríð-