Tíminn - 14.01.1922, Síða 1

Tíminn - 14.01.1922, Síða 1
©jaíbfeti Ctmans er 5 t g u r g e i r §t'\b * r i f s f o n, Sambanðsbústnu, ScYfjaDÍf. ^f^teibsía ÍLtmaus er bjá © u í> g e i r i 3 ó n s f y n ífoerftsctötu 34. Símt 286. VI. ár. Reykjavík, 14. janúar 1922 2. blað r Islandsbanka- fundurinn 10. desember 1921. Eftir Lárus H. Bjarnason hæstaréttardómara. Bæði þér, herra ritstjóri, nokkr- ir hluthafar í íslandsbanka og fleiri hafa mælst til þess, að al- menningi væri gefinn kostur á að kynnast tillögum þeim, sem bornar hafa verið fram til breyt- inga á reglugerð bankans, vegna bankalaganna frá 1921. Eg hefi borið það undir fj ármálaráðherr- ann, sem gegnir um stundarsakir störfum forsætisráðherra hér á landi, og bankamálin nú heyra undir, hvort nokkuð væri til fyrir- stöðu slíkri birting, og hann hef- ir tjáð mér, að hann hefði ekk- ert við hana að athuga. Og nú með því að bankinn hefir eigi bii-t neina skýrslu um þá tvo fundi, 17. sept. og 10. des. f. á., er fjölluðu um tillögur þessar, en almenning varðar það óneitanlega eigi alllitlu, hversu stjórna á að- alseðlabanka landsins, sérstaklega verði bankinn að miklu leyti al- menningseign, þá vil eg, sem hefi átt nokkurn þátt í samning til- lagna þessara, ekki skorast und- an að verða að því leyti við til- mælum yðar, að Skýra frá helstu tillögunum, er féllu. Hinum, sem fram gengu, fær almenningur væntanlega von bráðar kost á að kynnast, þar eð þær verða tekn- ar upp í reglugerð bankans, og hún birt almenningi í Stjórnartíð- indunum. þó tel eg eigi til fram- genginna tillagna þær tillögur, er bornar voru undir septemberfund- inn, með því að sá fundur varð ólögmætur og þær tillögur því sama sem ósamþyktar. Verð eg að víkja nokkrum orðum að greinagerð fyrir þessari skoðun minni, þar eð svo ólíklega hefir farið, að ágreiningur hefir orðið um þetta ofboð einfalda atriði. Á aðalfundi Islandsbanka í síð- astliðnum júlímánuði voi’um vér, herra Jón Magnússon forsætisráð- herra, eg og E. Claessen banka- stjóri, kosnir í nefnd til að semja tillögur til breytinga á reglugerð bankans. Og lýsti Andersen deild- arstjóri því yfir á fundinum, að óhætt væri að treysta því, að út- lendu hluthafamir samþyktu all- ar þær tillögur, er vér nefndar- menn yrðum sammála um. Nefndarstarfi vom lauk síðast í ágúst á þá leið, að vér urðum sammála um langflestar tillög- urnar. Eg bar þó fram nokkrar svokallaðar sértillögur, og vorum við herra Jón Magnússon þó sam- mála um sumar þeirra, enda þó að nafn mitt stæði eitt undir þeim. Síðar sá eg, að hr. E. Cl. hafði gjört 2 sértillögur, sem eg átti eigi von á. 17. sept. skyldi haldinn auka- fundur hluthafa um breytingar- tillögurnar. Eg gat ekki sótt fund- inn sökum lasleika og með því að eg vissi, að mjög mikið vantaði á að fundurinn yrði lögmætur, þar sem einir 2212 atkvæðamið- ar höfðu verið látnir út en 22,500 þurfti til lögmæts fundar, þá bjóst eg við því, að engar tillög- ur yrðu bornar upp til atkvæða á fundinum, heldur mundi verða boðað til annars fundar, samkv. fyrirmælum 35. gr. bankareglu- gerðarinnar frá 1903, sem mér virtust og virðast enn svo tví- mælalaus, að ekki sé um að villast og eru á þessa leið: „þá er tillögur koma fram til breyt- inga á reglugerðinni, verður að taka þær sérstaklega fram þegar boðað er til aðaifundar; til að samþykkja breytinguna svo að gilt sé, verða að vera á þeim fundi hluthafar eða um- boðsmenn hluthafa að lielmingi alls hlutafjárins að minsta kosti, og verða því næst að minsta kosti tveir þriðjungar alira greiddra atkvæða að vera henni fylgjandi. Nú eru eigi á þeim aðalfundi, er breytingartillög- umar eru fyrst bornar undir, hlut- hafar eða umboðsme.nn hluthafa að helmingi alls hlutafjárins, og skal þá boða til nýs aðalfundar mcð 6 vikna fyrirvara, enda hafi fulltrúa- réðið borið upp eða faliist á tillög- urnar, og ef þær á þeiin fundi verða samþyktar með þrcm fjórðungmn allra greiddra atkvæða, þá eru þær lögfega samþyktar, án tillits til þess, hve margir hluthafar eða umboðs- menn þeirra voru é fundi." En þetta fór alt á aðra leið. Af 41 sameiginlegum tillögum vor nefndarmanna höfðu 10 verið bornar undir atkvæði fundarins og báðar sértillögur hr. E. Cl. Og ekki nóg með það. Ileldur voru allar þessar 12 tillögur, sem bom- ar voru undir þenna langsamlega ólögmæta fund, taldar „endan- lega samþyktar“. Eg hefi heyrt þá greinagerð fyrir því, að nefndar 12 breyt- ingatillögur voru bornar undir septemberfundinn og taldar „end- anlega samþyktar“, enda þó að fundurinn væri ólögmætur, að aðrar reglur giltu, vegna 10. gr. laga nr. 6, 31. maí 1921, um sam- þykt hluthafa á reglugerðar- breytingum viðvíkjandi seðlaút- gáfu bankans, heldur en um aðr- ar breytingar á reglugerðinni. pessi nýstárlega kenning skal nú athuguð. Reglugerðargreinin er prentuð hér á undan, og 10 gr. nefndra bankalaga hljóðar á þessa leið: „Lög þcssi öðlast þegar gildi, en falla úr gildi 30. september 1921, nema því að eins að hluthafafundir íslands- banka verði þá búnir að gera þær ráð stafanir, sem lög þessi áskilja.“ Fyrst má geta þess, að tillög- urnar, sem bornar voru undir septemberfundinn, snertu eigi all- ar seðlaútgáfu bankans. það gerði a. m. k. eigi tTllaga hr. E. Cl. um að þurfa skyldi 5 af 7 atkv. full- trúaráðs til að víkja þeim banka- stjóra frá, er fulltrúaráðið á að kjósa. þetta skiftir nú að vísu minstu máli, en sýnir þó nokkurt handahóf í vali þeirra tillagna, er mest þótti liggja á að fá sam- þyktar. Alt veltur á hinu, hverjar séu „þær ráðstafanir, sem“ bankalög- in „áskilja að hluthafafundir ís- landsbanka verði búnir að gera“ fyrir 30. sept. 1921, og þar næst, ef átt væri við reglugerðarbreyt- ingar með þeim orðum, hvort samþykt hluthafa á þeim breyt- ingum gæti þá farið að meiru eða minna leyti eftir öðrum regl- um, heldur en 35. gr. bankareglu- gerðarinnar. Að því er fyrra atriðið snertir, þá liggur það ekki fjarri og er jafnvel ekki ólíklegt, að með orð- unum: „þær ráðstafanir, sem lög þessi áskilja“, sé (ef vill með- al annars) átt við samþykt hlut- hafa á slíkum breytingum á reglu- gerðinni, sem telja verði nauðsyn- legar vegna nýju bankalaganna, enda þótt eigi sé minst á reglu- gerð bankans í greininni eða lög- unum. En sé svo, þá hefir auðvitað verið átt við lögmæta samþykt hluthafa á breytingartillögunum. Og um lögmæti slíkra samþykta er ekkert ákvæði. til, nema 35. gr. upphaflegu reglugerðarinnar. Og sú grein geymir ekki nokk- urn heimildarvott til þess, að mis- jafnar reglur skuli eða megi gilda um samþykt breytinga á reglu- gerðinni. þvert á móti. Greinin segir tvímælalaust, að reglugerð- inni verði eigi breytt nema á einn veg, hvers efnis sem breyt- ingartillagan er. Og löggjafinn gat ekki með nokkru móti breytt reglugerðinni, þótt hann hefði feginn viljað. Hann hefði eigi getað tekið af hluthöfunum, í þessu falli af rúrnum 42000 atkvæðum, skýlaus- an rétt þeirra til að heimta farið eftir tvímælalausum orðum reglu- gerðarinnar. Honum gat, meira að segja, ekkert til þess gengið, að taka hluthafana jafn heimskulegum bolatökum. Hann hafði skamtað landsstjórninni nægan tíma til þess að leita lögmætra undirtekta hluthafa. Lögin eru frá 31. mai 1921. Aðalfundi á, samkv. reglu- gerðinni, að halda í júlímánuði. Og bæði aðalfundi og aukafundi á að boða með 6 vikna fyrirvara. það hefði því verið hægt að leggja nauðsynlegar eða æskileg- ar breytingartillögur á reglugerð- inni fyrir aðalfund síðari hluta júlímánaðar. Og hefði hann orð- ið ólögmætur til reglugerðarbreyt- inga sökum mannfæðar, eins og 5. júlí fundurinn varð, þá hefði verið innanhandar að boða til aukafundar fyrir lok september. það hefði, meira að segja, verið tími til að halda 2 aukafundi um reglugerðarbreytingar, frá 31. maí til septemberloka. En þá hefði vitanlega landsstjórnin, fulltrúa- ráð bankans eða bankastjórnin orðið að hafa frumkvæði að breyt- ingunum. Ályktun sú, sem studd hefir verið á 10. gr. bankalaganna, að aðrar reglur gildi um samþykt hluthafa á reglugerðarbreyting- um viðvíkjandi seðlaútgáfu bank- ans heldur en um samþykt ann- ara breytingartillagna á reglu- gerðinni, er því öldungis fráleit. Mér þykir ekki ólíklegt, að höf- undur þessarar ltórvillu, sem er líkust því að hún hafi orðið til í of heitu höfði ráðþrota mála- flutningsmanns, hafi litið svo á, að 10. gr. bankalaganna hafi óumflýjanlega áskilið samþykt hluthafa á nauðsynlegum reglu- gerðarbreytingum, en flytjendur tillögunnar svo eigi athugað í tíma, eða meðan hægt var að leita lögmætra undirtekta hluthafa, óhjákvæmilega afleiðing slíkrar skoðunar, sem sé þá, að banka- lögin, sem sumir virðast fyrir hvern mun vilja láta koma til framkvæmda, hlutu að falla úr gildi 30. sept. f. á., væri lögleg reglugerðarbreyting eigi samþykt fyrir þann tíma. Hafi svo, þegar úrtímis var orðið að fá löglega reglugerðarsamþykt, annaðhvort af athugaleysi eða í þeirri von að alt mundi slarka af nokkurn veg- inn hljóðalaust, verið gripið til þess óyndisúrræðis, að reyna að fóðra firruna. Og þá að vonum ekki tekist betur en þetta, enda áviðlíka erfitt að halda því fram, að breytingartillögur viðvíkjandi seðlaútgáfu bankans hlíti öðrum reglum heldur en 35. gr. reglu- gerðarinnar, eins og það mundi t. d. vera, að fullyrða að 30. sept. 1921 sé eigi enn um garð geng- inn. Hafi bankalögin frá 1921 áskil- ið löglega samþykt á nauðsynleg- um reglugerðarbreytingum fyrir 30. sept. síðastliðinn, þá er mál- inu ekki viðbjargandi. Lögin eru þá miskunnarlaust gengin úr gildi, með öllum afleiðingum þess. En eg er ekki viss um, að svo sé. því orðaði eg það bæði við fjármálaráðherra, sem auðvitað varð að fara eftir umboði sínu, fyrir desemberfundinn, og hélt því síðar fram á fundinum, að breytingartillögurnar frá septem- berfundinum yrðu aftur bornar undir desemberfundinn. íslandsbanki er, eins og kunn- ugt er, eign einstakra manna. Löggjafinn getur því ekki frem- ur kastað eign sinni á hann, án samþykkis eigendanna, heldur en á hverja aðra einstaklingseign. Er því eðlilegt, að bankalögin frá 1921 hafi áskilið samþykki banka- eigendanna til j afngagngerðrar breytingar á bankanum og þar er ráðgerð. En slíkt samþykki getur komið fram í annari mynd, held- ur en í samþykt hluthafa á nokkrum reglugerðarbreytingum, t. d. í yfirlýsingu eigenda um að þeir vilji taka við breytingum laganna. Eitthvað þessu líkt hefir líka sennilega vakað fyrir forsætisráð- herra á 5. júlí fundinum, þar sem hann lagði til „að aðalfundur féll- ist á lög síðasta alþingis um seðla- útgáfuréttinn“, og fékk þá tillögu samþykta með 8670 atkv. gegn 2370. Enda var samskonar tillaga samþykt á 17. sept. fundinum og þá með 1942 atkv. gegn 143, sennilega af því að ábyggilegra hefir þótt, að láta jafnmerkilega tillögu hlíta sömu samþyktarregl- um og reglugerðarbreytingar. Við þannig lagaða yfirlýsingu eða svipaða er eigi ómögulegt, að bankalögin hafi átt með orðun- um: „þær ráðstafanir, er lög þessi áskilja“, enda hefir alþingi ekki lagt meira upp úr jafnvel lög- skipuðum í’eglugerðum, en það, að það hefir liðið lagaframkvæmd- ai-valdinu aðfinningarlaust að van- rækja slíkar reglugerðarsetningar árum saman. þarf eigi lengra að leita en til íslandsbanka sjálfs til þess að ganga úr skugga um, að reglugerðarsetning hefir ekkialtaf vei’ið talin þar bráðnauðsynleg. Með lögum 22. nóv. nóv. 1907 var bankanum heimilað að hækka hlutaféð úr 3 miljónum króna upp í 5 miljónir, en þar að lútandi reglugerðarbreyting var ekki gerð fyr en 30. janúar 1909. Hafi þessi tilgáta mín við sæmi- leg rök að styðjast, þá verður hræðsla — annað var það víst ekki — hlutaðeigenda á desember- fundinum, við að leita atkvæða fundarins um sept.fundartillög- urnar, að vísu enn óskiljanlegri, en afleiðingar neitunarinnar, sem eg get eigi stilt mig um að birta orðrétta, hinsvegar meinlausri. 'Úrskurður fundarstjóra er á þessa leið: „Hæstaréttardómari Lárus H. Bjarnason hreifði því, að breyting- artillögur þær, sem samþyktar voru á síðasta fundi, væru ekki löglega samþyktar endanlega. Fundarstjóri kvaðst á þessum fundi eigi bera undir atkvæði aðrar breyt- ingartillögur e.n þær, sem prentaðar eru með stóru letri á skjali, sem hann lagði fram og var auðkent nr. 1, með því að breytingartillögur þær á skjalinu, sem prentaðar væru með smáu letri, hefðu ve.rið álitnar end- anlega samþyktar- og bankastjóri Eggert Claessen hélt þvi fram að svo væri.“ Menn taki eftir ástæðunum! Sé nefnd tilgáta tiltækileg, væru bankalögin fyrst og fremst enn í gildi. Og afleiðing atkvæða- synjunarinnar á des.fundinum um sept.fundartillögurnar væri þá í rauninni eigi önnur, en vöntun þeirra tillagna í reglugerð bank- ans, fyrst um sinn. Og við þá vöntun væri vel viðunandi um sinn. Sameiginlegu 10 tillögurnar voru yfirleitt eigi annað en upp- prentun úr nýju bankalögunum. Og það nægir að hafa þau ákvæði til bráðabirgða í lögunum, því að það er óskiljanlegt mismæli, — svo vil eg nefna það af vörum löglesins manns — að halda að lagaákvæði, sem ekki er tekið upp í reglugerð, sé þar með fallið úr gildi. Og um tillögur hr. E. Cl. má segja, að önnur sé að minsta kosti óþörf, viðbótartillaga hans við 8. gr. reglugerðarinnar um að bank- inn, sem ætlast er til í lögunum, að lækki árlega seðlaútgáfuna, skuli og framvegis hafa seðluút- gáfurétt „eftir því sem við- skiítaþörfin krefur“. Og hin til- laga hans, sú, að 5 atkvæði full- trúaráðs þurfi til að víkja frá þeim bankastjóra, sem fulltrúa- ráðið kýs, jafnvel þó frávikning- in sé samkvæm áðurgerðum samningi, hún er að mínu viti jafnvel skaðleg. Hún yrði til þess, að ónytjungar og jafnvel vand- ræðamenn mundu geta hangið lengur í stjórn bankans, heldur en hagsmunum hans og almenn- ings væri hent. þessar margnefndu sept.fund- artillögur mætti leggja undir at- kvæði næsta fundar, og þá um leið þær tillögur frá desb.fundin- um, er féllu þá, en kynnu að hafa átt annað hlutskifti skilið. En að þeim tillögum vik eg næst. Framh. ----o----- Samt við sig. Morgunblaðið bregður ekki vana sínum um bardagaaðferðina. það er nú enn á ný að blanda föð- ur mínum inn í deiluna við Tím- ann. ÍJt af tillögunni í Tímanum að sameina biskupsembættið kennaraembætti við háskólann telur blaðið það „leiðinlegt“ að eg „skyldi ekki uppgötva það meðan faðir minn gengdi embætt- inu“. Eg ætla ekki að svara þessu með öðru en því, að það mun vera skjallega sannanlegt, að þeg- av faðir minn tók við biskupsem- brettinu, þá bar hanu fram beina ósk um það að mega hafa áfram nokkra kenslu í guðfræöisdeild- irni. þeirri beiðni var synjað. En með því hefði spor.'-) verið stigið um sameining embættanna. Tr. p. -----o----

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.