Tíminn - 14.01.1922, Blaðsíða 3

Tíminn - 14.01.1922, Blaðsíða 3
T í M I N N 7 Með því að hér í bænum er nú mikill atvinnuskortur og alt út- lit fyrir að svo muni verða fram eftir vetrinum, hefir bæjarstjórninni þótt rétt vera að vara menn úr öðrum héruðum við að iiytja hingað til bæjarins á þessum vetri til að leita sér atvinnu. Jafnframt því að birta aðvörun þessa, eru bæjarmenn, er eitthvert verk láta vinna eða yfir vinnu eiga að sjá, hvattir til að láta innan- bæjarmenn sitja fyrir atvinnu þeirri og yfir höfuð fyrir vei’kum, sem þeir þurfa að ráða fólk til í vetur. Bæjarstjórinn í Hafnarfirði, hinn 29. desbr. 1921. Magnús Jónsson. Jörðin Gufunes í Mosfellssveit, ásamt hjáleigunum Knútskoti og Eiði, fæst til ábuðar frá næstu far- dögum. Lystliafendur snúi sér til einhvers af undirrituðum fyrir lok febrúarmánaðar næstkomandi. Reykjavík 10. janúar 1922. Vilhjálmiir Briem. Páll Ólafsson Jón Árnason. frá Hjarðarholti. Tilkyiming. A fundi, sem Klæðskerameistarafélag Reykjavíkur hélt 4. þ. -m. var ákveðið að færa sa-umalaun á fötum niður um 10 krónur á klæðnað og lækkun á annari vinnu í hlutfalli við það. irni & Bjarni. Andersen Ar Sön. Andersen & Lauth. Andrés Andrésson. G. Bjarnason & Fjeldsted. Guðm. Sigurðsson. Halldór & Júlíus. Keinh. Audersen. Vigfús Guðbrandsson. Töruhúsið. Forstjórastaðan við Kaupfélag Borgfirðinga er laus til umsóknar. Staðan veitist frá 1. júní næstkomandi. Umsóknir sendist undinituðum fyrir 1. nmrs 1922, sem veita allar frekari upplýsingar. Svignaskarði 4. des. 1921. Guðmundur Óiafsson Guðmundur Jónsson Lundum. Skeljabrekku. og að þeir bændur versluðu mest við kaupfélagið, sem viðskifti sækja til Skipaskaga. því miður hefir kaupfélagið ekki ennþá séð sér fært að ganga í Samband ís- lenskra samvinnufélaga, en félag- ið er ungt og stendur til bóta. Aðalatvinnuvegur Skagabúa er fiskveiðar. Er sjórinn sóktur mest á mótorbátum og sóktur allfast, þótt hann svelli á nesinu. En fisk- verslunin er í höndum kaup- manna. Er altaf hætt við ókjör- um þar sem þeir eru einvaldir og samkepnin lítil. Veit sá, er þetta ritar, að fiskverð er mikið lægra a Akranesi en í Ee.ykjavík, og virðist það benda á, að annað- hvort sé það ofan við sannvirði í Reykjavík eða neðan við sann- virði á Skaganum, nema hvort- tveggja sé. En vafalaust er fisk- samlag eitt af framtíðarmálum Skagabúa, og virðist Skipaslcagi, sem hefir allgóða bátahöfn, 'liggja vel við vaxandi sjósókn á þeim grundvelli. þótt margt sé þegar myndar- legt á Akranesi, mælt á íslensk- an nútíðar mælikvarða, þá virð- ast framtíðarmöguleikarnir og vonirnar margfalt meiri, hvort sem litið er út til hafs eða inn til lands, en einkum þó til landsins. Sagt er að nesið liggi undir skemdum af brimi. Væri líklega ómaksins vei*t að skoða hvort ekki mætti stemma stigu fyrir því, því að þar er hver ferhyrningsþuml- ungur of dýrmætur til að tapast. Ungmennafélagið á Akranesi hefir fyrir nokkrum árum fengið yfirráð yfir bókasafni bæjarins, og hefir tekist að leggja því furðu mikið lið hin síðustu árin. Virðist það hafa opin augu fyrir þeim sannleika, að undir gengi bókasafnsins er að miklu leyti komið andlegt líf og velferð Akranesbúa í framtíðinni. Góð ungmennafélög eru allra félaga líklegust til að innleiða nýungar, og þar sem þau hafa bókasafn til umráða, eins og á Akranesi, ættu þau að gangast fyrir myndun námsflokka, er tækju hver sitt efni til meðferðar, og hver flokks- maður styddi annan við námið með ráðum og dáð. Flokksmenn fengju bækur frá bókasafninu til lestrar, og mætti velja bækur til safnsins með tilliti til þess. Svo hefði hver flokkur fundi við og við, þar sem rætt væri um efni bókanna jafnóðum og þær hefðu verið lesnar. Slíkur námsfélags- skapur er algengur erlendis og út- breiðist nú óðum. Mætti svo fara, að síðar kæmi í ljós, að sá hinn fríði flokkur, sem Akranes byggir, sé ennþá lít- ið annað en framtíðaivonir og möguleikar þess, sem hann á að verða. En ef til vill mætti segja eitt- hvað svipað um ísland og ís- lensku þjóðina í heild sinni. þetta er nú aðeins það, sem gesturinn sér í skammdegi og hríðardimmu um jólin. Hitt er vafalaust margfalt fleiri, sem hann glöggvar eklti. Siguigeir Friðriksson. ----o----- Bundinn er nú endi á írsku mál- in í bili a. m. k. De Valera forseti lagðist fast á móti samningnum við Englendinga. Einkum vildi hann fella burt ákvæðið um að írar skyldu vinna Englandskon- ungi hollustueið. Miklu fleiri þingmenn írska þingsins gengu í lið með honum en búist var við. Samt sem áður tókst honum ekki að koma í veg fyrir að samning- urinn yrði samþyktur, en at- kvæðamunur vár sáralítill. Síðan átti að kjósa þingforseta. Fékk De Valera 58 atkvæði en Griffith 60 og er því nú forseti. — Hinu langa þrefi um skaða- bótagreiðslur þýskalands er nú lokið í bili þannig að ákveðið er að það eigi að greiða 750 miljón- ir gullmarka á þessu ári. ----_o---- Orðabálkur. Undir þessari fyrirsögn hefir ritstjóri Tímans leyft mér að birta framvegis í hverju tölublaði orð og orðasambönd úr safni mínu, ásamt skýringum, sem mér eru á þeim kunnar. Heimilisfang þeirra læt eg og fylgja, þegar því verður við komið, en nöfn heim- ildarmanna minna tel eg óþarft að birta. Eg bið nú sem flesta lesendur blaðsins að veita orðabálk þess- um gaumgæfilega athygli, skrifa orðin hjá sér jafnóðum og þeir lesa þau og leita upp og skrá í bók allar myndir þær og merk- ingar, sem þeir geta gert sér í hugarlund, að orðin hafi í mæltu máli. Aftan við skýringarnar bið eg þá að tilgreina heimilisfang þein*a og heimildarmenn. Innan fárra daga kemur á prent eftir mig „Leiðarvísir um orðasöfnun“. þar er gerð allræki- leg grein fyrir ýmsum meginatrið- um, sem gæta þarf við söfnun orða. Best þætti mér, að þeir, sem veita þessari málaleitun minni liðsinni kyntu sér bækling þennan — því að ýmislegt má af honum læra — og höguðu skýringum sínum líkt og þar er fyrir mælt, að svo miklu leyti sem þeir treystast til. Bæklingur- inn verður vafalaust sendur bók- sölum út um land og kostar ekki stórfé. í trausti þessa fjölyrði eg ekki frekar um fyrirkomulag skýring- anna á þessum stað. það vil eg aðeins taka fram við þá, sem við beiðni minni verða, að þeir skulu ekki láta skýringar mínar á orð- um þessum villa sér sjónir. Sum- ar þeirra geta verið rangar, aðr- ar ónákvæmar. því bið eg yður að miða yðar skýringar alls ekki við mínar útskýringar á orðunum. Ennfremur má altaf við því bú- ast, að þér þekkið orðin og orða- samböndin í öðrum myndum eða merkingum en mér eru kunnar. En þótt þér þektuð þau aðeins í sömu myndum og merkingum og skráðar eru í orðabálkinn, bið eg yður engu að síður að láta mér í té yðar skýi’ingar á þeim. Með því eina móti verður fyrir það grafist hversu víða orðmyndir þessar og merkingar tíðkast. þessi málaleitun mín nær ekki aðeins til þeirra, sem takast á hendur fyrir mig reglulega orða- söfnun.heldur og til sem flestra,er Tímann lesa. Skýringar yðar sendið þér mér síðan, þegar yður best hentar. Kærast væri mér þó, að þér senduð mér þær um hver áramót. Reglulegir orðasafnarar þurfa þó ekki að senda mér þær fyr en með orðasafni sínu. Ef beiðni þessari verður vel tekið, sem eg vona, eru miklar líkur til þess, að unt verði að fá allrækilegar skýringar á fjölda orða og orðasambanda, og jafn- framt hinu, hversu víða þau tíðk- ast og hvað nú má telja lifandi mál og hvað dautt. Og sú vitn- eskja verður að því skapi áreið- anlegri og víðtækari því fleiri sem leggja rannsókn þessari lið- sinni. Fyrirsöfnin er ekki ýkja- mikil, ef lesandinn skrifar orðin hjá sér jafnóðum og hann les blaðið. þannig mun eg birta smám saman megnið af orðasafni því, er eg hefi nú undir höndum, og söfnum þeim, sem mér berast í framtíðinni. Orðabálkurinn hefst þá með orðum þeim, er hér fara á eftir. sálarbeígur (-s, og -jar? -ir), kk„ hnakktaska, gerð úr hertum kálfsbelg, þannig, að í annan enda belgsins var festur trébotn, en hinn dreginn sundur og saman með bandi. Öræfi (nú dautt).1) a) „nú dautt" merkir, að orðið sé eklvi lengur tiðkað í Öræfum. þar með er ekki loku fyrir það skotið, að það tíðkist einhversstaðar annars staðar á landinu. Svo er og um allar trausti (-a, -ar), kk„ trékyrna með eyrum. Öræfi (aðeins heyrst notað af löngu dánum manni, sem smíðaði slík ílát). skýjadeild (-ar, -ir), kvk„ rof á millum skýja. Öræfi (var alg.; heimildarmaður minn ekki heyrt það nú). Suðursv. (alg.). skríma^) (-u, -ur), kvk„ ryttu- leg rolla. Suðursv., Öræfi. skjöpp (-ar, -ir), kvk„ pjatla: það lafir skjöpp við skóinn þinn. Öræfi (sjaldg.), Suðursv. skinnskjöpp, skjöpp úr skinni. Öræfi, Suðursv. strigaskjöpp, skjöpp úr striga. öræfi, Suðursv. þórbergur þórðarson. ----o---- Frá útlöndum. — Stofnað er félag með því markmiði að reisa við fjárhag Norðurálfunnar. Verður höfuð- stóll félagsins 20 miljónir ster- lingpunda. Englandi, þýskalandi, Belgíu, Italíu, Frakklandi, Japan og Norðurlöndum hefir verið boð- in þátttaka. Bandaríkjamenn gangast fyrir. — Bandamenn buðu Rússum að taka þátt í viðreisnarþinginu, ef þeir vildu viðurkenna hinar gömlu ríkisskuldir Rússa og hætta undirróðri utan Rússlands. Hafa nú Rússar samþykt boðið og vilja að þingið sé háð í London. Áður aðrar athugasemdir milli sviganna, að þær gilda aðeins um notkun orðs- ins á þeim stað, sem tilgreindur er framan við svigana. 2) eða skrýma? var gert ráð fyrir að það yrði háð í Genúa. — Washingtonráðstefnan hefir samþykt að banna að nota gas í hernaði. — Enskt stórblað segir frá því að Lloyd George hafi boðist til að gefa Frökkum eftir 600 miljóna sterlingpunda skuld, ef Frakkar vilji aftur á móti gefa þjóðverj- um upp jafnháa upphæð. — Haft er það eftir Lloyd Ge- orge að hann vilji láta England ganga í hernaðarsamband við Frakka, bæði til sóknar, en eink- um til varnar gegn þjóðverjum, ef Briand forsætisráðherra Frakk- lands vilji samþykkja tillögur Englendinga um viðreisn Norður- álfunnar. Á Frakklandi er risin allþung alda gegn Briand. Talið að hann sé um of fylgispakur Lloyd George. — Ráðþinginu rússneska er ný- lega slitið. Iiefir verið besta sam- komulag milli þess og stjórnar- innar. Á að tryggja bændum sem best eignarréttinn á afurðunum. Á stjórnin að fá nauðsynlegt fjár- magn inn í landið, með því að veita sérleyfi til iðnaðar og taka lán til að kaupa landbúnaðarvél- ar. Ríkið á að hafa eftirlit með vöruverslun og umferð peninga. það heldur einkarétti sínum til þess að versla við útlönd, en veit- ir þó einstökum mönnum undan- þágur þegar það þykir við eiga. — Árið 1919 hafði svínum í Danmörku fækkað svo að þau voi-u ekki nema 700 þús. í fyrra urðu þau 1 milj. en eru nú orðin li/2 milj. — Á árinu sem leið hefir þjóð- bankinn danski minkað seðlaum- ferðina um 86 milj. kr. — Stórbruni varð í borginni Hartlepool á Englandi. Tjónið er metið 11/2 milj. kr. — þjóðverjar skulda nú erlend- is 787 milj. dollara, en innanlands 21961 milj., en Frakkar skulda 6856 milj. utanlands og 17670 milj. innanlands. Skattarnir eru í Frakklandi 45,62 dollarar á hvern íbúa, en í þýskalandi eru þeir 18,88 dollarar. — Nýjar kosningar standa fyr- ir dvi'um á Englandi. — Rússastjórn hefir sent sendi- boða til Peking til þess að bjóða Kínverj um hernaðarbandalaggegn Japönum. — Deilur vaxa milli ítala og Suður-Slafa. ítalskir sjóliðsmenn sem höfðu landgönguleyfi í borg Suður-Slafa, lentu í illdeilum við borgarbúa. Síðan skutu ítalir á bæinn og særðu marga menn. — Stærsti banki ítala hefir orðið að hætta útborgunum. Eins og vænta mátti hefir miklum óhug slegið á almenning. — Stjórn Austurríkis hefir veð- sett Englendingum mestu lista- verkin sem til eru þar í landi fyrir 3 milj. sterlingpunda, en verð þeirra er talið ferfalt hærra. — Uppreistin magnast á Ind- landi. Hefir hið „alindverska mú- hameðsmannafélag" lýst yfir að stofnað sé lýðveldið: Sameinuð bandaríki Indlands. — Allsherjar járnbrautar- mannaverkfall vofði yfir á þýska- landi, en því var afstýrt á síð- ustu stundu. — Kirjálar hófu uppreist , nóvember gegn Rússum. Gekk uppreistarmönnum vel í fyrstu, enda voru þeir allvel búnir að skotfærum, en síðar biðu þeir lægri hlut. Gruna Rússar Finna um að hafa staðið að baki upp- reistarmönnum og hafa snúið miklum fjandskap á hendur Finnum. ----0---- Á víð og dreíf. Tvær Morgunblaðsmeiulokur. Aðstandendur Mbl. hafa í bæjar- stjórn Reykjavíkur verið frakkastir að standa á móti því að sölumjólk bæjarins væri gerilsneidd. En þeir þora samt eklii að bcra ábyrgð gerða sinna opinberlega, og lætur hátt í málgagni þeirra; kveinstafir yfir þvi, að Tíminn skuli ætla að segja frá, hverjir af fulltrúum bæjarins halda sérstakri verndarhendi yfir veikind- um i bænum. Iléraðslæknir Rvikur, Jón Iljaltalín, leggur afarmikla á- herslu á, að öll mjólk, sem notuð er í bænum, verði gerilsneidd. Óttast m. a. að taugaveiki geti gosið upp og gcrt mikið tjón þá og þegar, ef hin- um gamla óþrifnaði er haldið áfram. En glcðilegur vottur er það, að verj- endur taugaveikinnar skammast sín fyrir að standa við orð sin og gerð- ir frammi fyrir þjóðinni. í öðru lagi hefir embættalið bæjar- ins stórreiðst út af tillögum Tímans um sparnað i starfsmannahaldi landsins. Hefir þó ekki verið minst, að þegar launamálið var til umræðu, var Tíminn eina blaðið, sem hélt þvi fram hiklaust, að launa yrði nauð- synlegum starfsmönnum landsins svo að viðunanlegt væri. En nú í harðær- inu hefir verið bent á tvent sem gera mætti. Fyrst að reyna að færa sam- an og fækka óþörfum embættum. Og í öðru lagi og sérstaklega að lög landsins væru ekki þverbrotin með því að láta suma .embættismenn fá mikið hærri laun heldur en þingið hefir ætlast til. Dæmi um þetta liafa verið margnefnd og sönnuð. Embættlingarnir hyggjast nú að af- saka lögbrot sín með dylgjum um það, að kaupfélögin borgi vel sínum starfsmönnum. Ilafa milliliðirnir bú- ið til margar lygasögur um þau efni og látið berast yfir búðarborðin. Hafa starfsmenn félaganna þá stundum fengið laun sin fimmfölduð í þess- um skáldskaparheimi. En vitanlega kemur eigendum Mbl. ekki fremur

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.