Tíminn - 25.02.1922, Blaðsíða 4

30
T 1 M I N N
Framh. af 1. síðu.
Á mann koma að meðaltali..........................— 585.14
B. 1. Mjólk úr 2 kúm áætl. 4000 pt. 0.40................kr. 1600.00
2. Sauðfjárafurðir samkv. verslunarreikn. um .. .. — 2670.00
3. Sauðfjárafurðir lagðar til heimilis áætl..........— 400.00
4. Vextir af sjóðeignum um ,.........................— 80.00
* Samtals kr. 4750.00
þar frá dregst:
a. Opinber gjöld um.....................kr. 230.00
b. Vinnulaun greidd út úr búinu ca. . . — 600.00
---------------- 830.00
Eftir verða kr. 3920.00
Reikningshagur versnaði á árinu um ca................— 2200.00
Ileimiliseyðsla virðist því hafa verið um............— 6120.00
J>. e. á mann á ári um kr. 874.28, en á dag um kr. 2,40
V. dæmi. 5 menn í heimili. •
x\. 1. Mjólk úr 1 kú áætl. 2000 pt. 0.40...................kr. 800.00
2. Ull af 50 kindum 50 kg. 3.60 .. .. kr. 180.00
40 kindur til slátrunar 25.00 .. .. — 1000.00
—----------------1180.00
Samtals kr. 1980.00
Á mann koma að meðaltali............................ — 396.00
B. 1. Mjólk úr 1 kú áætl. 2000 pt. 0.40................kr. 800.00
2. Sauðfjárafurðir samkv. verslunarreikn................— 1015.00
3. Sauðfjárafurðir lagðar til heimilis áætl.............— 150.00
Samtals kr. 1965
J>ar frá dregst:
a. Opinber gjöld um.......................kr. 40.00
b. Skuldavextir.............................— 50.00
c. Jarðargjöld um...........................— 200.00
d. Útgjöld, sem ekki teljast til árskostn-
aðar, um.................................— 800.00
---------------- 1090.00
Eftir verða kr. 875.00
Skuldir uxu á árinu um ca...........................— 2800.00
Heimiliseyðsla virðist því hafa verið um .. . . — 3675.00
J>. e. á mann á ári kr. 735.00, en á dag um kr. 2.00
VI. dæmi. ÍOJ^ maður í heimili.
A. 1. Mjólk úr 3 kúm áætl. 6000 pt. 0.40.................kr. 2400.00
2. Ull af 95 kindum 95 kg. 3.60 . . . . kr. 342.00
70 kindur til slátrunar 25.00 .........— 1750.00
----------------- 2092.00
3. Aðrar tekjur áætl. um..............................— 2000.00
Samtals kr. 6492.00
Á mann koma að meðaltali um.....................kr. 618.28
B. 1. Mjólk úr 3 kúm 7363 pt. 0.40....................kr. 2945.20
2. Sauðfjárafurðir samkv. verslunarreikn. um . . . . — 1852.00
3. Sauðfjárafurðir lagðar til heimilis um..........— 350.00
4. Vextir af sjóðeignum um . . . ......................— 94.00
5. Aðrar tekjur um.................................— 2000.00
Samtals kr. 7241.20
J>ar frá dregst:
a. Opinber gjöld um............. . . kr. 210.00
b. Byggingarkostnaður o. fl., sem ekki
telst til árskostn., um...............— 1900.00
----------------2110.00
Eftir verða kr. 5131.20
Reikningshagur versnaði á árinu um ca.............kr. 2800.00
Heimiliseyðsla virðist því hafa verið um . . . . — 7931.20
J>. e. á mann á ári kr. 755.35, en á dag um kr. 2.07
í dæmum þeim, sem hér eru til-
færð, verða tekjurnar í A-lið of-
an við meðallag aðaláætlunarinn-*
ar (í I. kafla) í öllum dæmunum
nema einu, enda eru bændur þeir,
sem þau dæmi (5) eru tekin af,
allir sjálfseignarbændur og í
lausafjártekjunum því fólgið
nokkuð af eignartekjunum. 1 B-
iið dæmanna verður munurinn þó
meiri og stafar það aðalega af
tvennu. 1 fyrsta lagi af því, að
þótt ullarverð 1920 væri töluvert
neðan við meðallag árin 1915—18
— sem aðaláætlunin og A-liður
búnaðardæmanna miðast við —
voru sláturfjárafurðir á hinn bóg-
inn mikið ofan við meðaltalið, og
það skiftir meiru í S.-þingeyjar-
sýslu, þar sem kjöt er aðalversl-
unarvaran. í öðru lagi hafa bænd-
ur í S.-J>ingeyjarsýslu færra sauð-
fé yfirleitt en gerist í öðrum sauð-
fjárræktarhéruðum, en gera bet-
ur við það og hafa af því meiri
tekjur, hlutfallslega við tölu.
þetta kemur meðal annars fram
í því, að margt af ánum er tví-
lembt og fjárfjölgunin því meiri
en ærtölunni nemur. Og af því
leiðir aftur, að sláturféð verður
yfirleitt fleira en áætlað er í A-
lið dæmanna. í 5. dæminu einu
verða tekjurnar neðan við meðal-
lagið, sem einkum mun stafa af
fóðurþröng vorið 1920. — í 6.
dæminu, B-lið, er kúamjólkin tek-
in eftir mjólkurskýrslu og bendir
það til, að nythæð kúnna muni
vera sett of lágt í hinum dæmun-
unum og heimiliseyðslan talin
fremur van en of.
III.
þær ályktanir, sem leiddar
verða af áætlunum og dæmum
þeim, sem hér fara á undan, eru:
1. A ð tekjur landsmanna muni
ólíklega vera minni en áætlað er
i I. kafla — að minsta kosti af
landbúnaði. En líklega heldur ekki
mikið meiri.
2. A ð þrátt fyrir það, að tekj-
ur af. landbúnaði voru árið 1920
ofan við meðallag árin 1915—18
— að minsta kosti í S.-J>ingeyjar-
sýslu — hrukku þær*|þó ekki
nándar nærri fyrir útgjoídum það
ár. J>ar sem bændur þó yfirleitt
efnuðust áriri 1915—18 — og að
vísu einkum árið 1919 —- en töp-
uðu árið 1920, og það yfirleitt
meira en dæmi þau, sem hér eru
talin, sýna — þá er ljóst, að tap-
inu veldur einkum verðhæð hinna
útlendu vara, sem komst á hæsta
stig 1920, og almenn ógætni í
kaupum, sem meðfrarri stafar af
því, að menn stóðu vel eftir árið
1919, og treystu sér því um of
í verslunarsökum. — Flest búnað-
ardæmin hér að framan (5 af 6)
eru tekin af heimilum, þar sem
ekki eru önnur hjú en börn hús-
bændanna, og tekjur hvers heim-
ilis eru taldar í einu lagi, þ. e.
tekjur foreldra og barna teknar
saman. Standa því vinnulaun
barnanna ýmist inni í búum for-
eldranna, eða koma fram í vax-
andi sjóðeignum, sem í dæmun-
um eru látnar standa á móti vax-
andi skuldum, eða innstæðu rím-
un foreldranna. Hagur bændanna
sjálfra hefir því í rauninni versn-
að meira en dæmin sýna.
3. A ð þetta bendir ljóst á eina
af aðalorsökunum til fjárhags-
vandræða þjóðarinnar 2 síðustu
árin, þá, að gjaldeyririnn hrekk-
ur ekki fyrir gjöldunum yfirleitt.
Tapið á síldinni, fiskhringsbrask-
inu, togarakaupunum o. fl. árin
1919—20 gleypti að miklu leyti
gróða undangenginna ára, sem
annars hefði getað varið landið
fyrir kreppunni að þessu, og ef
til vill til fulls. En þess gróða
hefði ekki þurft með til varnar-
innar, ef jöfnuður hefði haldist
að öðru leyti með gjaldeyri og
gjöldum. Að sá jöfnuður fór út
um þúfur, stafar á hinn bóginn
eflaust að talsverðu leyti af þeirri
fjárþurð, vaxtahækkun og öðrum
viðskiftaörðugleikum, sem af tap-
inu leiddu, og fram koma í al-
mennri verðhækkun útlendra vara.
4. A ð þrátt fyrir það, að tekj-
ur bænda — í S.-J>ing. — voru
með meira móti 1920 og útgjöld-
in með langmesta móti, virðist þó
hin eiginlega érseyðsla, fæði,
klæði, húsnæði o. s. frv., ekki hafa
verið nema um 800 kr. á mann
að meðaltali á árinu, lítið eitt á
þriðju krónu á mann á dag — og
þó talsvert yfir meðaltekjur ein-
staldinga þjóðarinnar.
5. A ð sú kredda, að gjöld til
ríkissjóðs hvíli aðallega á sjávar-
útveginum, nær ekki neinni átt.
Tekjur ríkissjóðs eru að mestu
leyti ýmiskonar óbeinar tekjur
(tollar) af viðskiftalífinu, sem
leggjast að lokum á vörurnar,
sem almenningur kaupir og við-
skiftalífið yfirleitt — og eiga sinn
þátt í dýrtíðinni. Embættismenn-
ir'nir velta af sér þessum sköttum
með því að þoka upp laununum,
og kaupsýslumenn á líkan hátt.
— og ennþá fremur — með því
að leggja þá og ríflega það, á vör-
urnar, sem þeir versla með, og
önnur viðskifti. J>eir koma því í
rauninni aðallega niður á fram-
leiðendum — og einkum vinnu-
lýðnum, þ. e. þeim, sem engu geta
af sér velt. Hvorir meira græða,
landbúnaðarmenn eða 1 sjávarút-
vegsmenn, fer aðallega eftir því,
hvorir meifa geta verslað. J>etta
gengur vafalaust nokkuð upp og
niður og verður ekki fundið til
hlítar nema með mikilli rannsókn
og útreikningum. I afskektum
sveitum, sem lítið versla, koma
þeir lítið við. En af dæmum þeim,
sem sýnd eru hér að framan, er
ljóst, að bændur versla sumstað-
ar mikið og greiða þar af leið-
andi mikið í ríkissjóð.
6. A ð tekjur landsmanna eru
mjög misjafnar. J>að sem ofan við
meðallagið er, hlýtur altaf að
koma til frádráttar hjá hinum,
neðan við það eru. Nú virðist með-
altalsupphæð teknanna ekki vera
hærri en svo, að sparlega þurfi
með hana að fara, eigi hún að
hrökkva fyrir brýnustu nauðsynj-
um. Mikill hluti þjóðarinnar hlýt-
ur því að lifa við erfið kjör.
7. A ð útgjöld þjóðarinnar til
ríkissjóðs eru meiri — miklu
meiri — en hún getur staðið við
í bráð og lengd.
,Ferðamenska(
og
samvénnnlögín.
VI.
Ýmsir hafa spurt mig, hversvegna
sonur Jóh. Jóh. hefði byrjað þessa
giftulitlu herferð, þar sem fyrst sann-
aðist, að sá starfsmaður samvinnufé-
laganna, sem liann vildi innlima í
söfnuð „ferðamannanna", hefir und-
anfarin ár haft fyrir mörg störf um,
2/s af normal-árskaupi því, sem land-
ið hefir borgað fyrir eitt starf, og þar
sem Lárus í öðru lagi varð að eta
oían í sig skilyrðislaust, dylgjur sín-
ar um, að hr. H. Kr. forstjóri Sam-
bandsins, mundi gefa fjármuni félags
þess, er hann stendur fyrir, á báðar
hendur til starfsmanna sibna. Spurn-
ing þessi er eðlileg, og skal henni
svarað hér.
Kaupfélögin og Sambandið borjast
á móti því, að félagsmenn þeirra
verði að féþúfu fyrír milliliðina. Sú
barátta er þó ekki gerð til að skaða
milliliðina, heldur til að verja al-
menning. í stað þess að einstakir
menn geti með verslun rakað sam-
an miklu meira fé, en þeir hafa með
að gera og þurfa með, láta félögin
hæfilega marga menn vinna verslun-
7
arstörfin, og fyrir hæfilegt kaup.
Sparnaðurinn hverfur aftur til fé-
lagsmanna, sem eiga fyrirtækið.
Fyrir þessa réttmætu og þjóðbæt-
andi starfsemi verða kaupfélögin fyr-
ir sifeldum árásum og hatri frá hálfu
milliliðanna. þeir geta ekki fyrirgef-
ið félögunum, að þau verja nokkurn
hluta þjóðarinnar fyrir hernaði
þeirra.
Nú nýverið hafa margir samvinnu-
menn neyðst til að verja félagsskap
sinn með pólitiskum samtökum. Sam-
vinnuflokkur er að myndast í land-
inu. Og nokkrir menn í þessum sam-
vinnuflokki hafa gerst svo djarfir að
áfella opinberlega ólöglega há laun úr
landssjóði, sem sumir starfsmenn
hafa skamtað sér og gæðingum sín-
um. þessir samvinnumenn liafa á
sviði stjórnmálanna viljað beita sömu
reglu og í versluninni. Bæði í versl-
un og í þjónustu landsins væri verka-
maðurinn verðui’ launa — en ekki
margfaldra launa.
Viðbúið var að starfsmenn landsins
sýndu mótstöðu, þeir sem ráku þar
einskonar kaupmensku við landssjóð,
alveg eins og kaupmenn sjálfir á
verslunarsviðinu.
En til að tengja saman þessar tvær
fylkingar, sem hafa hagsmuna að
gæta í skiftum við samvinnuflokk-
i'nn, þurfti mann eða menn, sem átti
heima í báðum herbúðunum, mann
sem bæði var „ferðamaður" í skift-
um við landssjóð, og lifði á ágóða
kaupmanna af verslunarstarfsemi
þeirra.
þessi maður var til, nefnilega „ut-
anríkisráðherrann". Hann hefir offr-
að sinni gáfu í Mogga, -og lofar meiru.
Væntanlega bætast fleiri í hópinn
síðar, sem líkt stendur á fyrir.
Dylgjur Lárusar og ósannindi um
einstaka starfsinenn Sambandsins
eru vitanlega aukaatriði. Eins og mál-
inu er háttað, myndi slíkur maður
beita • sömu aðferð gagnvart sam-
vinnumönnum, hverjir sem þar ættu
í hlut. Óvild „ferðamannanna" í póli-
tik og verslun er stefnt móti hugsjón
samvinnuflokksins. Til að ná því tak-
marki, að veikja þann flokk og minka
þar ineð áhrif lians, er stórskotun-
um beint að tveimur varnarvirkjum:
Samvinnuskólanum og samvinnulög-
unum.
Frá sjónarmiði „ferðamannanna"
er þetta ekki allskostar illa til fund-
ið. Samvinnufélögin eru það skipu-
lag, sem slíkir menn liafa mestan
beig af. Félögin eru fjölmenn, og á-
hrifa þeirra er farið að gæta allmik-
ið, bæði í verslun og fleiri lands-
málum. Hverjum manni er samt ber-
sýnilegt, að félög þessi hafa hvergi
nærri náð fullum þroska enn. Til að
geta það, þurfa þau að uppfylla þrjú
skilyrði:
1. Ilafa fast og örugt skipulag.
2. Ráða yfir miklu fjármagni.
3. Hafa innan sinna vébanda sem
allra flesta áhugasama og félagslega
þroskaða menn.
Tvö fyrstu skilyrðin tryggja sam-
vinnulögin. Einmitt nú í vetur eru
öll samvinnufélög landsins að taka
upp hið nýja form. Og allra þýðing-
armestu ákvæðin í þessu nýja formi
eru sjóðmyndanirnar. Eftir 20 ár
munu íslensku félögin ráða yfir
miljónum króna í sjóðum sínum, og
verða vel á veg komin með að gera
allan þorra landsmanna fjárhagslega
sjálfstæða, og landið frjálst í versl-
unarlegum skilningi.
Að sama skapi dreifir Samvinnu-
skólinn þekkingu og eykur áhuga
ungu kynslóðarinnar fyrir viðreisn
þjóðarinnar. þessi þrjú orð: skipu-
lag, fjánnagn, þekking, eru skýring
á taumlausri reiði og ofsóknaræði
þeirra manna og stétta, sem byggja
upphefðarvon sína á niðurlægingu og
félagslegum vanmætti almennings.
Samvinnufélögin eru hækkandi
stjarna í landinu. Á verslunarsviðinu
standa þau í harðri orustu við óþarfa
milliliði. þau eru nú að leggja inn á
landsmálasviðið og beita þar sömu
aðferð: Mannslaun fyrir mannsverk.
þar byrjar nýtt stríð við „ferðamenn-
ina“ eða hina pólitisku milliliði. Að
því er virðist.. er það nú tilgangur
þessara sameinuðu stallbræðra að
gera gagnáhlaup, sem á að miða að
því að fá samvinnumenn til að svifta
]ðri Mirstir
í Varnsdal fæst til kaups og ábúð-
ar í n. k. fardögum.
Sernja ber við eiganda jarðar-
innar. Guðmund Magnússon Guð-
rúnastöðum eða cand. jur. M.
Magnússon Hveriisgötu 80. Reykja-
vík.
sjálfa sig aflinu, með því að van-
rækja skynsamlegar tryggingar, hæði
um fjármagn og þekkingu. Frh.
J. J.
----o---
Sveitamenn og bæjar.
Morgunblaðsrithöfundur einn
hefir komist í vont skap út af
því hvaða menn hafa verið ráðn-
ir starfsmenn við alþingi. Hann
kennir Tímanum um, og- munu
menn þó eiga erfitt um að átta
sig á því, því að enginn forset-
anna, sem starfsmennina ráða, er
úr þeim flokki, sem næst stend-
ur Tímanum.
Höf. þessi reiðist af því að það
séu að nokkru leyti menn ofan úr
sveit sem fái atvinnu við þingið,
en ekki eintómir Reykvíkingar.
Segir höf. að atvinnuleysi hafi
verið auglýst í Reykjavík og því
gangi það hneiksli næst að láta
sveitamenn fá atvinnu á alþingi.
Hann kallar þetta „Tímastefn-
una í framkvæmd“, og í kaupbæti
fylgja nokkur skamaryrði.
pótt þessi starfsmannaráðning
sé Tímanum alveg óviðkomandi,
er tilefnið gott til að lýsa því yfir
að Tíminn er höf. þessum alveg
ósammála.
Sá hugsunarháttur liggur á bak
við að alþingi sé háð fyrir Reyk-
víkinga og aðra landsmenn ekki.
Reykvíkingar og engir aðrir eigi
að gína þar yfir öllum störfum.
Nánar útfært kæmi að því að eng-
ir aðrir en Reykvíkingar mættu
verða þingmenn.
Tíminn er algerlega andstæður
þessum hugsunarhætti, og ef að
því ræki, að Tíminn fengi að
koma stefnu sinni „í framkvæmd“,
eins og höf. segir, þá skal það
ásannast bæði um þetta starfs-
mannaval og annað, að Tíminn
mun ekki síður Jeita slíkra starfs-
manna út um sveitir landsins en
í Reykjavík.
Tíminn trúir ekki á neina sér-
liæfileika Reykvíkinga til að leysa
af hendi almenn störf, og neit-
ar algerlega sérréttindum Reyk-
víkinga til opinberra starfa.
Ilonum er óhætt, höf. þessum,
að halda áfram að skamma Tím-
ann í þessu efni, því að það mun
síst batna, þegar „Tímastefnan
kemst í framkvæmd“.
----o---
Orðabálkur.
lui'ða (-u, vantar flt. ?), kvk.,
lítilsháttar lasleiki. Skagf. Eyf.
vella (-u, vantar flt. ?), kvk., =
lurða. Veit ekki hvar.
lumbra (-u, vantar flt. ?), kvk.,
= lurða. Veit ekki hvar.
slæpa (-u, vantar flt. ?), kvk.,
smávegis hvíld og jafnvel sofna
dúr meðan hvílst er: fá sér slæpu.
Skagf. Eyf.
Prentvilla í næstsíðasta orða-
bálki: páski., Á að vera páskur.
----------------o----
Kosningin í Suður-þingey j ar-
sýslu fór á þá leið að Ingólfur
fékk 801 atkvæði en Steingrím-
ur sýslumaður 469 atkvæ.i Kosn-
ingin var með afbrigðum vel sótt,
enda var veður ágætt á kosninga-
daginn.
Ritstjóri:
Tryggvi J>órhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta,

j