Tíminn - 03.06.1922, Blaðsíða 4

84
T I M I N N

Líftryggingarfjel. Andvaka h.f.
Kristianiu, Noregi.
Venjulegar líftryggingar, baraatryggingar
og lífrentur.
Löggilt af Stjórnarráði íslands í desember 1919.
Ábyrgðarskjölin á íslensku. Varnarþing í Reykjavík.
Iðgjöldin lögd inn í Landsbankann.
,ANDVAKA‘ hefir frjálslegri tryggingarskilyrði og ákvæði eri flest
önnur líftryggingarfélög.
,ANDVAKA‘ setur öllum sömu iðgjöld! (Sjómenn t. d. greiða engin
aukagjöld).
,ANDVAKA‘ veitir líftryggingar, er eigi geta glatast né gengið úr
gildi.
,ANDVAKA‘ veitir bindindismönnum sérstök hlunnindi. Ættu því
bindindismenn og bannvinir að skifta við það félag, er
styður málstað þeirra.
, AND V ÖKU‘ má með fullum rétti telja líftryggingarfélag ungmenna-
félaga, kennara og bænda í Noregi. Enda eru ýmsir
stofnendur félagsins og stjórnendur og mikill fjöldi
bestu starfsmanna þess úr þeim flokkum.
.ANDVAKA* veitir „öryrkja-tryggingar“ gegn mjög vægu auka-
gjaldi, og er því vel við hæfi alþýðumanna!
Sjómenn og verkamenn, listamenn og íþróttamorin, iðnaðarmenn
og kaupsýslumenn, rosknir menn og börn, bændur og búalið, karl.ar
og konur hafa þegar líftrygt sig í „Andvöku“.
Skólanemendur, sem láns þurfa sjer til mentunar, geta tæp-
lega aflað sjer betri tryggingar on góðrar lífsábyrgðar í „Andvöku“.
Helg,i Valtýssoxi,
(forstjóri Islandsdeildar).
Heima: Grund við Sauðagerði.
PósthóLf 533, Reykjavík.
A.y. Þeir scm panta ti-yggingar skriflega sendi forstjóra umsókn op
láti gptið aldurs síns.
Jón þessi i Mbl. ósvífnar ádeilugrein-
ar á Landsverslun fyrir steinolíusöl-
una. pó að þær greinar væru tómur
útúrsnúningur, vífilengjur og fávís-
legt hjal, þá var samt tilgangurinn
auðsær. Litlu siðar sendi sami Jón
þinginu ákæruskjal um þetta efni, og
heimtar sérstaka rannsókn í málinu.
Forstjórinn virti plagg þetta eigi
svars og er ekki annað sjáanlegt en
að þing og stjórn hafi látið sér það
vel líka. Enda var nú svo komið, að
Jón þótti sannarleg konungsgersemi
sökum frumleika í heimskulegu
skrafi.
I greinum þeim, sem hér fara á
eftir, verður reynt að skýra málið í
lieild sinni, eins og það horfir við,
og að litlu leyti vikið að þessum
kynduga Jóni. En eiginlegar umræð-
ur við slikan mann koma ekki til
greina. Hann er aðeins lítilfjörlegt
sjúkdómseinkenni á þjóðarheildinni,
óánægjulegt, en ekki hættulegt.
Frh. J. J.
----0----
Framh. af 1. síðu.
þeir væntanlega yrðu að gjalda
fyrir blað sitt, og fengið Jón
Magnússon og aðra af þeim lög-
fræðingum, sem annaðhvort eiga
í blaðinu eða standa því nærri,
til að leggja ráð um, hvort eigi
væri tiltækilegt að halda málinu
til streitu og ríghalda þannig sem
lengst í þetta illmæli um hið
stærsta sjálfbjargarfyrirtæki, sem
íslenska þjóðin hefir nokkurn
tíma myndað. En árangur þeirr-
ar rannsóknar hefir orðið sá, að
málið væri vonlaust.
Eigendur Mbl. kunna væntan-
lega að meta, að svo mjög hefir
verið stilt í hóf í þessu máli frá
stjórn Sambandsins, eins og mála-
vöxtum var þó háttað. þeir ættu
4ð láta þessa sérkennilegu reynslu
verða sér að varnaði. þeir ættu
framvegis að keppa við samvinnu-
félögin á verslunarsviðinu eins og
sæmilegir menn þreyta kappleiki.
Láta þann vinna hvern leik sem
fræknastur er o£ best að sér ger,
en freista ekki að vinna neinn
leikinn með óleyfilegum brögðum.
J. J.
----o----
Hversvegna
styð eg samvinnulistann ?
Sökum þess, að samvinnustefn-
an er ekki aðeins verslunarstefna,
heldur einkum í framtíðinni miklu
frekar framleiðslustefna, byggist
eðlilegur vöxtur hennar og far-
sælar afleiðingar fyrst og fremst
á aukinni alþýðumentun. Af þessu
leiðir að hún óhjákvæmilega vei’ð-
ur að vera stjórnmálastefna. þing-
ið getur ráðið niðurlögum menta-
málanna, það getur ráðið mjög
áhrifaríkum ráðstöfunum atvinnu-
málanna, og að sumu leyti ráðið
fyrirkomulagi vei’slunarmálanna.
Að minsta kosti hefir þingið altaf
mikil áhrif á aðstöðu hverrar
stefnu í verslunai’málum þjóðar-
innar.
Einstaklingurinn þarf að geta
notið atgerfis síns og þroskast,
jafnt hvox’t hann er fátækur eða
ríkur.
Af þeim stefnum, sem hafa
verndun á rétti fátæklinganna að
markmiði, ásamt þroskun og
menningu mannkynsins, er sam-
vinnustefnan sú eina, sem nokk-
ur von er til að núverandi kynslóð
geti sameinað sig um til verulegra
hagsmuna mannkynsins.
það er af þessum ástæðum öll-
um að samvinnumenn verða að
ná meiri hluta á þingi voru 1 sem
nánastri framtíð.
Á landkjörslista samvinnumanna
eru þjóðarinnar kunnustu atorku
og áhugamenn, bæði í samvinnu-
málum og öðrum velferðarmálum.
það er því stórt spor í áttina, —
sem hver sannur framfaramaður
íslenskur ætti að stíga, — að
beitast öfluglega fyrir fylgi þess
lista við landkjörið í sumar.
Jón Á. Guðmundsson.
Tíminn
og jafnaðarstefnan.
Tíminn hefir hingað til leitt
hjá sér ummæli Morgunblaðsins
um það að eitthvei’t leynasam-
band væri milli Tímans og jafn-
aðarmanna við landkjörið. þótti
ekki taka því að svara slíkri fjar-
stæðu. En þar sem blaðið marg-
endurtekur þessi ummæli og
jafnvel leggur út af því að Tím-
inn skuli ekki gera harða hríð
móti lista jaínaðarmanna, verður
hér farið fáum orðum um mál
þetta.
B-listinn á nálega alt fylgi sitt
í hóp bænda og samvinnumanna
og kvenna í sveitum. Hinsvegar
mun óhætt að treysta því að listi
jafnarmanna fái sárfá atkvæði úr
þeim hóp, enda hefir ekki boi’ið
á því að sá listi leiti eftir atkvæð-
um bænda. — Hvaða ástæða er
þá til fyrir blöð samvinnumanna
að bei’jast sérstaklega gegn lista
j af naðai’manna ?
Alt öðru máli er að gegna um
D-listann. þótt sá listi ætti, vegna
aðstandenda sinna, að eiga jafn-
fá atkvæði meðal bænda og listi
jafnaðarmanna, reyna kaup-
mannablöðin af fremsta megni að
telja bændur á að kjósa listann.
þessvegna hlýtur Tíminn einkum
að beita sér gegn þeim lista. —
Samvinnustefnan og jafnaðar-
stefnan keppa báðar eftir því að
bæta misfellui’nar á þjóðfélags-
skipulaginu. En þær fara sína
leiðina hvor til þess.
Hinir öfgamestu jafnaðar-
manna vilja byltingu og ekkert
annað en byltingu. Allir vilja
þeir ríkisrekstur á verslun og iðn-
aði og allri eða flestallri starf-
rækslu.
Samvinnumennirnir eru úr-
ræðabestu og afkastamestu and-
stæðingar byltingamannanna. þeir
vilja með frjálsum samtökum,
samstarfi og samhjálp hinná
máttarminni gera þá efnalega
sjálfstæða, og úti’ýma þannig því
ástandi og þeii’ri óánægju úr
þjóðfélaginu sem skapar jarðveg-
inn fyrir kenningar byltinga-
mannanna. Samvinnumennirnir
ei’u fríverslunarmenn á öllum
sviðum, nema ef hringar hafa náð
einokunartökum og almenningi er
sérstaklega íþyngt, eða einhver
sérstök . grein verslunar er vel
fallin til að verða tekjugrein fyr-
ir í’íkið. Samvinnumennirnir vilja
skapa í ríkinu mikinn fjölda efna-
lega sjálfstæðra manna, þeir
vilja gefa hverjum einstakling
fylstu hvöt til að bjarga sér sjálf-
ur, með því skipulagi í verslun
og atvinnureksti-i sem gefur
hverjum einstökum fullan arð í
hlutfalli við þá vinnu og hagsýni
sem hann leggur fram.
Svo mikið ber á milli þess
flokks sem að Tímanum stendur
og jafnaðarmannanna.
Moi’gunblaðsmennirnir og skoð-
anabræður þeirra um heim allan
eru líka andstæðingar jafnaðai’-
stefnunnar. En þó er það stór-
atvinnureksturinn og vei’slunar-
skipulag þessara manna sem
skapar jarðveginn fyrir jafnaðar-
stefnuna. þeix-ri staðreynd mun
Moi’gunblaðið ekki reyna að mót-
mæla. Með hörku og harðri lög-
gjöf, víða með hei’valdi, berjast
skoðanabræður Morgunblaðsins
við j afnaðarmennina ytra — funi
kveikist af funa, hatrið vex milli
stéttanna og enginn veit hver
annan grefur um það er líkur.
Fengju þeir að eigast einir við
Morgunblaðsmenn og jafnaðar-
menn, ei’-óvíst hvei’su langt þess
væri að bíða að sama ástand yrði
hér og í öðrum löndum.
það er hið mikla verkefni sam-
vinnumannanna. íslensku að forða
því að að því reki. Að því miða
störf þeirra manna, sem standa
að Tímanum: bæði * stöi’fin í
stjórnmálunum og verslunarmál-
unum.
Bændastéttin íslenska, sem nú
hefir um hríð notið blessunar
samvinnunnar, er vöknuð til
meðvitundai' um skyldur sínar í
þessu efni.
Eigist þeir við í Reykjavík og
kauptúnunum Morgunblaðsmenn-
ii-nir og jafnaðarmennirnir. Út
urn sveitii' landsins á hvorugur
hið minsta erindi. Hvox-ttveggja
Reykjavíkurvaldinu mun Tíminn
berjast á móti, hvort sem ofaná
verður í hvert skifti: vald fjár-
aflanxannanna eða vald social-
istiskra byltingamanna.
----o---
Prestafrumvarpið.
Prestlaust er nú í allmörgum
brauðum hér á landi, þeim er
þykja að einhvei'ju leyti eigi vel
í sveit komið, og hefir svo vex*-
ið um alllangt skeið í sumum
þeirra. Guðfræðinga vora virðist
yfirleitt ekki langa í útkjálka-
brauðin. En síðan tekið var að
steypa prestaköllunum saman, er
að vonum víða mjög erfitt um ná-
grannaprestsþjónustu. Úr þessu
hefir biskup vor viljað bæta með
því að leggja til, að stjórnarráð-
ið geti í viðlögum veitt kennara
eða trúboðsskólamanni, „sem
mentast hafa til að vinna störf,
sem engan veginn geta talist
óskyld preststarfinu“, rétt til
prestsembættis í þjóðkirkjunni, ef
söfnuðui’, sem enginn lærður
prestur hefir sótt um þjónustu
hjá, óskar að hann sé settui’, eða
kýs sér hann að presti. Til þess
séu að sjálfsögðu valdir þeir ein-
ir, er kunnir ei’u að kristilegum
áhuga, og líklegt er að orðið geti
nýtir kennimenn, enda hafi bisk-
up prófað þá áður, svo sem hann
telui' nægilegt, og mæli með
vígslu þeirra og veitingu fyrir
prestsembættinu. St j órnarf rum-
varpið um presta þjóðkirkjunnar
og prófasta, er steypt var upp úr
tillögum biskups, þótti þó ekki
vera nægilega undirbúið, og mun
því samkvæmt dagskrárályktun
efi’i deildar alþingis verða lagt
fyrir héraðsfundi í vor og síðan
fyi’ir prestastefnuna. þurfa prest-
ar og söfnuðir vel að gæta þess,
að á einhvern hátt er þjóðinni
skylt að fá presta þeim söfnuð-
um, er guðfræðinganxir sneiða
hjá, ef þeir söfnuðir óska þess.
engu síðui' en hinum. Að vísu
verður að fara varlega í sakirn-
ar um val hálflærðra presta, enda
er svo í’áð fyrir gert, bæði í til-
lögum biskups og stjórnarfrum-
varpinu. Slíkur frambjóðandi þarf
bæði að ná kosningu safnaðanna,
og þarf til þess rneiri hluta hvei’S
safnaðar í prestakallinu, og að
standast það próf, er biskup set-
ur honum, sem verður skilyrði
fyrir meðmælunx hans; en án
þeirra getur maðurinn ekki feng-
ið vígslu né veitingu. Mun óhætt
að treysta því að biskup velji þá
menn eina, er honum eru kunnir
að áhuga á málefni Krists og
kirkjunnai', og sem afla sér eða
hafa aflað þeirrar undii'búnings-
menningar, er hann telur nægja.
þessir tveir þröskuldar, er prests-
efnið verður að stíga yfir, verða
að teljast svo góð trygging fyrir
hæfileikum hans til stöðunnar,
sem eftir atvikum er kostur á.
Hálflærðir prestar eru og langt
frá að vera dæmalausir í sögu
vorri. Síðastir þeirra voru sálma-
skáldið síra Pétur Guðmundsson,
er tók vígslu til prestsembættis í
Grímsey, og síra Jón Sti’aum-
fjörð, pi'estur í Meðallandi, er
gekk í prestaskólann án þess að
hafa tekið stúdentspróf. Og sé leit
að aftur í tímann, þó lauk síra
Hallgrímur Pétursson ekki skóla^
nánxi, og varð þó ekki eftirbátur
samtíðarpi’esta. Ef dæmi eru dreg-
in af öðrum stéttum, þar sem
nám við aðra skóla er þó fjar-
skyldara stéttarnáminu, má nefna
yngstu þektu dæmin, þá Lárus
Pálsson og Ólaf ísleifsson við
þjórsái’brú, sem kunnir eru fyrir
lækningar sínai’, ekki síst hinn
fyrnefndi, og náttúrufræðinginn
sjálfmentaða Guðmund G. Bárð-
arson. — Fjárþröng og ýmislegt
fleira getur hamlað námi væn-
legu prestsefni. Vei’ður íslenskri
kristni vafalaus vinningur að
ákvæði þessu, ef það verður að ■
lögum. Prestafundur Árness- og
Rangái’þinga, sem haldinn var í
fyrra sumar, lýsti sig samþykkan
þessari ráðabreytni í aðaldrátt-
um. Hinsvegar vildu fundarprest-
ar breyta nokkrunx atriðum frum-
varpsins dálítið, og mun nú gef-
ast tækifæri til þess. Ef til vill
hafa prestafundir í öðrum lands-
hlutum eða héraðsfundir einnig
eitthvað við einstök atriði frum-
varpsins að athuga, og koma þá
væntanlega fram með sínar til-
lögur; en breytilegar skoðanir á
aukaatriðum mega ekki ná að
hefta framgang aðalmálsins. All-
ir, sem um mál þetta fjalla, eiga
að gæta þess, að afskektu söfnuð-
ii’nir hafa jafnan rétt til prests
eins og hinir. Auk þess er mömx-
um, senx heima eiga á afskektum
stöðuixx, eðlilega eigi hve síst þörf
andlegra leiðtoga. þeir eiga líka
oftast óhægt um vik að fá og
geta notað þjónustu nágranna-
presta. Fyrir því er illverjandi að
nxeina afskektum, prestlausum
söfnuðum að velja sér að kirkju-
legum leiðtoga mann, sem þeir
bera traust til og biskup mælir
með, þótt sá maður hafi aflað sér
mentunar á annan hátt en í
ínentaskóla og guðfræðideild, og
skipa þeim heldur að vera prest-
lausum. Leikmaðui’.
Páll ísólfsson oi'gnleikari er
nýlega kominn til bæjai’ins með
konu sinni. Efnir hann til hljóm-
leika í næstu viku.
Látinn er nýlega hér í bænunx
Haraldur Gunnai’sson prentai’i,
formaður Prentarafélagsins.
Bruni. Aðfaranótt þriðjudags
síðastliðixxs kom upp eldur í bif-
reiðarskúr við hús í þingholts-
stræti 15. Eldurinn magnaðist
skjótt, því að eitthvað af bensíni
var í skúrnum. Skúrinn brann á
svipstundu og fjórar bifreiðar er
þar voru. Steinhúsið sem hann
var áfastur við skenxdist mikið af
eldi og vatni. Vei’ða eigendur fyr-
ir nxiklu tjóni, því að bifreiðarn-
ar voru t. d. allar óvátrygðar.
Norskt blað segir svo frá að
von sé hingað til lands í sumar á
sagnfræðingnum Fredx’ik Paasche,
sem er prófessor í Kristjaníu.
Ætli hann að safna efni í sögu-
rit um ísland. Hann er meðal
hinna kunnustu sagnfi’æðinga
Norðui’laxida.
Kona fanst örend skanxt frá
Kolviðarhóli nýlega. Var hún
sunnan úr Selvogi, geðveik.
Gullleit. Félag hér í bænum er
nýbyrjað að bora til gullleitar í
Vatnsmýrinixi á sama stað og
gullið átti að hafa fundist fyrir
nokknxm árum. Helgi Hermann
námafræðingur hefir umsjón
Verksins.
Ilrossasalan. Landsstjórnin
liefir ákveðið að taka ekki einka-
sölu á hx’ossum á þessu sumi’i.
Orðabálkur.
vaðkeipa (-aði, -að), ás., =
vaðkefta. Arnf.
kollskjóða (-u, vantar flt.?),
kvk., það að kollsteypast, kút-
veltast: detta, f ara kollsk jóða.
Dýrf. ,
líoltna (-aði, -að), áls., kafna:
ætlarðu að koltna? (við þann, sem
svelgist á). Súgf. önf.
koltna, áls., veslast upp, rýrna.
Vestf. ?
kollusteinn (-s, vantar flt.), kk.,
hlandsteinn. Vestf.
korna: koma ofan í, rigna ofan
í hálfþurt eða þurt hey: hann
kom ofan í hjá mér í morgun.
Vestf.
skuggi (-a, vantar flt.), kk.,
óhrein flösuskóf í hársrótum á
barni. þykkvibær?
fóðra -aði, -að), ás., kroppa vel
af: valan (löppin) er illa fóðruð,
það er illa kroppað af völunni
(löppinni). Rangái’vallas.
Ritstjóri:
Tiyggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.