Tíminn - 03.03.1923, Blaðsíða 3

T I M I N N
1S
Ódýrustu 0| bestu
olíumar eru:
Hvítasunna, Mjölnir, Gasolía,
Bensín, BP nr. 1,
á tunnum og dunkum.
Biðjið ætíð um olíu á stáltunnum sem er hrein-
ust, aiimest og rýrnar ekki við geymsluna.
Landsverslunín.
tala um ríkisrekstur í þessu sam-
bandi. En rétt skoðað á það vel við.
í raun og veru má skoða B. Kr. eins
og hvert annað opinbert framleiðslu-
fyrirtæki, eins og nokkurskonar
fabrikku eða maskínu, sem þjóðfélag-
ið nú orðið drífur upp á opinberan
reikning og mokar í 4000 gullkrón
um á ári. þetta er hráefnið, sem
maskínan vinnur úr. Hann er eins-
konar gullkvörn, sem afkastar að
mala þessa upphæð af gulli yfir ár-
ið. það er sama sem að kvömin
mali fyrir þjóðina rúmar 13 gullkrón-
ur hvern virkan dag, árið um kring,
og sjá allir, að þetta er ekkert smá-
ræðis malverk. En það besta er að
framleiðslan er eftir því. þessi gull-
kvörn ríkisins er eins og góðu kýrn-
ar, sem mjólka alveg eftir þvi, sem
við þær er gert. þegar gullkrónurn-
ai eru orðnar vel malaðar, skilar
gullkvörnin afurðunum til þjóðarinn-
ar, þúsundum af vekjandi pésum og
blaðagreinum, sem landpóstarnir
ætla alveg að sligast undir nú upp
á síðkastið. Svo ört er malverkið far-
ið að ganga nú orðið, að það má
segja að framleiðslan velli út úr
]>essari miklu gullmaskínu, út um
alla enda og kanta, hvar sem útrás
er að finna, mest gegnum höfuð-
organið (Morgunblaðið í Reykjavík),
en líka talsvert gegnum óæðri end-
ann (nfl. íslending á Akureyri).
þá eru vörugæðin ekki siður en
framleiðslunragnið. Sumum finst það
reyndar galli á skrifum B. Kr., að
þeir koma ekki auga á gullkornin
i þeim. En þetta er ekki galli þegar
rétt er skoðað, lieldur þvert á móti
vottur um dæmafá ærlegheit og vand-
virkni við malverkið. Hver einasta
gullkróna er búin að ganga rækilega
milli kvarnarsteinanna og er orðin
svo samviskusamlega möluð, mélinu
smærra, að ekki sést með berum
augum eitt einasta gullkom í pró-
dúktinu. En gullið er þar samt. Eða
að minsta kosti á bak við hvert eim
asta pappírsblað er fullvirði í gulli.
það er höfuðatriðið og þvi hefir B.
Iír. líka altaf verið að troða í þjóð-
ina, að gull verði að vera á bak við
hvern einasta pappír, sem út er gef-
inn og nokkurs virði á að vera.
þessar athuganir mínar og skoð-
anir um ritframleiðslu B. Kr. eru að
visu ekki grundaðar á neinum lær-
dómi eða framsettar af andagift, og
þyrfti þó svo að vera. En þó að hér
sé tekið laust á efninu, gætu þessar
athuganir ef til vill orðið til skýr-
ingar sumum fyrirbrigðum, sem ann-
ars sýnast dularfull. Mér er sagt að
B. Kr. stynji oft ósköpin öll og heyr-
ist í honum eins og pú og blástur,
og það þótt hann sýnist ekki standa
hvað bar að eigrna ritstjóranum
af þeim og hvað var tekið úr út-
lendu blaði. Nú fyrirverður hann
sig að láta eigna sér þau. En þau
pru nógu góð, auðvitað, í Bjarma.
þetta háttulag hans minnir á
karl einn fyrir austan. Hann var
talinn hálfgerður fáráðlingur.
Hafði hann tekið upp á þeim ó-
vanda, að ganga að hverjum gesti,
er kom á heimilið, og grína á föt
þeiira. pegar hann var einu sinni
spurður að því, hvers vegna hann
gerði þetta, sagðist hann vera að
ieita að „óværð“. Kvaðst hann
safna henni í vaðmálspoka, og
eiga dálítinn slatta. En hann bað
menn fyrir alla muni að halda
ekki að hún væri af sér. þetta
væri alt af öðrum.
Hr. Á. G. hefir stundum farið í
lúsaleit í dönsk blöð. Feng sinn
lætur hann í Bjarma, en biður
menn fyrír alla muni að ætla ekki
að óhróðurs-„óværð“ sú, er hann
hefir safnað, sé af sér. Hún er
vitanlega öll tekin af öðnim.
p. Sv.
----o-----
Faxaflóabáturinn gamli, Skjöld-
ur, laskaðist eitthvað í óveðrinu
um daginn. Reynist að ekki svar-
ar kostnaði að gera við hann.
Var hann settur á uppboð og varð
hæsta boð 1000 kr.
----o-----
í neinu sérlegu bjástri. þetta er nátt-
úrlega kvarnarhljóðið í gullkvörn-
inni. það er svo sem ekki að íurða,
þc að heyrist eins og dynkir og stun-
ur, þegar önnur eins ósköp eru að
ganga fyrir sig innan i manninum.
það er eiffis og hver sjái sjálfan sig,
ef í honum ætti að kurla og mala
harðan málminn, minst eina gull-
krónu á hverjum einasta klukku-
tíma, reiknað með 13 tíma vinnu
virka daga allan ársins hring. Og
mala þetta alt svo smátt, að hvergi
sjáist gullkom í afurðunum. Til
þess að standa í öðru eins, þarf bæði
feikna þol og ákaflega kærleiksfull-
an og ærlegan þenkimáta. Ekki vildi
eg lóta leggja annað eins á mig,
enda kemur nú ekki til þess. Hóf er
best í hverjum hlut. það er gott að
þjóðin hefir komið sér upp einni
slikri malkvöm, en ef þær væru
margar, yrði þjóðfélagið sjálfsagt mal-
að í kaf með öllu saman og líklega
alla leið þangað, sem ekki er fínt
að nefna á prenti.
(Dagur.) Gamall malari.
----LO----
Halldór Arnórssan, sonur síra
Arnórs þorlákssonar á Hesti, fór
utan sumarið 1921 á vegum
Læknafélagsins, til þess að nema
að bæta úr fyrir bækluðum mönn-
um og höltum, með smíði lima,
limaumbúða o. s. frv. Halldór
kom aftur úr utanförinni í nóv-
ember síðastl. og setti þegar á
stofn vinnustofu sína og er hún
í Aðalstræti 9 b. Iiann hefir afl-
að sér allra nauðsynlegra áhalda
og efna til þessa þarfa starfs.
Hann hefir þegar getað hjálpað
sjúklingum svo tugum skiftir,
með hryggskekkju, of stutta, eða
veiklaða, eða skakka limi o. s. frv.
Hann hefir alveg búið til fót á tvo
og 3—4 hafa kastað hækjunni
sem þeir höfðu gengið með ár-
um saman. Er af því látið að
munurinn sé ósegjanlegur fyrir
fólkið, um sársaukaminkun og
hægindi. Loks hefir Halldór lært
og fengið áhöld til að gera við
verkfæri lækna. — þarna er um
mjög þarfa stofnun að ræða og
er Halldór prýðilega góður smið-
ur. Er það mikill munur fyrir
menn, hvaðanæfa að af landinu,
að geta leitað sér hjálpar í þessu
efni hér í bænum, en að þurfa að
leita til útlanda eins og áður var.
Ætti þessi fregn að berast víða.
Slys það vildi til um miðja
vikuna að bifreið ók á átta ára
gamlan dreng og lærbraut hann.
Hnefarétturinn.
Andstæðingar þjóðverja á
stríðsárunum töldu sig vera að
berjast gegn hnefaréttinum. þeir
sögðu að orðtak þjóðverja væri:
Vald er réttur. þeir töldu sig
ætla að setja réttlætið ofar vald-
inu.
Efndimar komu í ljós við frið-
arsamningana. Eini þjóðhöfðing-
inn, Wilson forseti, sem vildi a.
m. k. reyna að lifa eftir hugsjón-
inni, misti fyrst fylgi þjóðar sinn-
ar og þvínæst heilsuna. Hnefa-
rétturinn var einvaldur í Versöl-
um. Hinir síðustu viðburðir sem
gerst hafa í Norðurálfunni, sýna
það, að Frakkar, sem nú eru
mesta herveldi heimsins, beita
hnefaréttinum takmarkalaust, eins
og þeir töldu að þjóðverjar hefðu
áður gert. Og minni þjóðimar
feta í fótspor Frakka eftir mætti.
því aðeins fá þjóðhöfðingjarnir
að beita hnefaréttinum, að þeir
hafa til þess fylgi þjóðanna. Og
undirrót ofbeldisverkanna er æ hin
sama. það er þjóðemistilfinning-
in sem leyfir hvaða verk sem er,
geti þau talist framin í nafni ætt-
landsins. það eru altaf „hinir
sönnu föðurlndsvinir“ sem valda.
„Föðurlandsvinirnir" grísku
réðu því að Grikkir hófu ófriðinn
við Tyrki í Litlu-Asíu. þeir biðu
ósigur. þá náðu nýir „föðurlands-
Frá Snæfellsnesi.
Mjer datt í hug að senda þjer,
Tími góður, nokkrar línur í frétta
skyni, því það er svo sjaldan að
nokkuð heyrist héðan úr sunnan-
verðri Snæfellsness- og Hnappa-
dalssýslu; en býst við að mörg-
um mundi fara eins og mér, sem
þessar línur skrifa, að lesa það
ekki síður en annað, sem blöðin
flytja okkur sveitakörlunum, enda
þráurn við altaf komu póstanna,
því okkar fáu frístundum verjum
við til að lesa blöðin.
Er þá helst að minnast á tíð-
ina, og hefir hún verið mjög hag-
stæð alt hið síðastliðna ár. Vetr-
arfar frá nýári í fyrra yfirleitt
ágætt, dálítið kalt vorið og þur-
viðrasamt, en áður en vorkulda-
næðingarnir byrjuðu, var kominn
nægur gróður fyrir sauðfé, og
gekk því sauðburður ágætlega og
skepnuhöld í besta lagi. Heyskap-
artíð ómunalega góð, hét og hey-
skapur furðugóður; að vísu voru
engjar í lakasta lagi sprottnar,
en hin hagstæða tíð og þar af leið-
andi ágæt nýting á heyjum bætti
mikið upp grasbrestinn. Hausttíð-
in alveg öndvegisgóð, þar til viku
af vetri, þá gerði dálítinn snjó um
tíma, sem þýddi rétt straks aft-
ur, og hélst svo auð jörð og óslit-
in ágætistíð fram að nýári, og
mátti oft vinna að jarðabótum
fram að jólum. Fé og hestar alt
úti, og nú fyrst alment farið að
hýsa fé, meðfram vegna baðana.
Sauðfé reyndist hér í sýslu óvana-
lega vænt í haust, t. d. voru til
dilkar, sem viktuðu 21—22 kg.
kjöt og 3—4 kg. mör, og bætti
það töluvert hin erfiðu kjör
vinir“ völdunum í sínar hendur
og kröfðust hefnda. Konungurinn
' var rekinn úr landi. Og þvínæst
voru gömlu herforingjarnir og
ráðherrarnir dregnir fyrir lög og
dóm og skotnir.
Á Póllandi var hófsmaður kos-
inn forseti. Æstur þjóðernissinni
skýtur hann til bana. Sagan seg-
ir, að þá er hann tók við forseta-
tigninni, og honum bárust heilla-
óskir, þá svaraði hann: „þið ætt-
uð heldur að samhryggjast mér“.
Ilann vissi hvað var framundan.
Á Irlandi fást þeir ekki til þess
enn, hinir æstu þjóðernissinnar,
að viðurkenna það skipulag, sem
voldugur meiri hluti þjóðarinnar
hefir samþykt. þeir beita enn
vopnum gegn sínum eigin bræðr-
um.
Á Italíu hafa Fascistar brotist
til valda með ofbeldi, í nafni föð-
urlandsins, og troðið fótum lög og
rétt. Framkoma þeirra greiðir
leiðina fyrir gegnbyltingunni.
Dæmi þeirra hefir gefið hnefa-
réttarstefnunni byr undir báða
vængi um alla Norðurálfuna. það
má telja nálega víst, að Frakk-
ar hefðu ekki þorað að hefja sína
nýju herferð til þýskalands, hefðu
afturhaldsmenn ekki verið búnir
að steypa Lloyd George á Eng-
landi og Mussolini ekki verið bú-
inn að kollvarpa þingræði á Italíu.
Yfirgangur og heraaður Frakka
í Ruhrhéraðinu er framinn í nafni
manna, sem eru hvað verslun
áhrærír flestir í miklum skuldum
frá hinum undanförnu erfiðu ár-
um, sérstaklega árinu 1920, sem
margur mun búa lengi að; en
helsta viðreisnarvon okkar bænd-
anna er gott árferði, einkum ef
þér, Tími sæll, tækist að geta lát-
ið það verða samferða, að koma
því til leiðar, að fækka sem mest
óþörfum embættum og fl., sem
þú berst fyrir, okkur bændunum
til viðreisnar, eða réttara sagt
þjóðinni.
Tíðrætt hefir mönnum hér 1
sýslu verið um málaferli þau, sem
staðið hafa hér á undanfarandi
árum á milli Tang og Riis-versl-
unar í Sltógarnesi annarsvegar, og
bænda hinsvegar, er byrjuðu út
af því, að snemma á árinu 1919
lofaði verslunin viðskiftamönnum
sínunr sömu viðskiftum og hjá
verslun Jóiis Björnssonar & Co. í
Borgarnesi, er svo þótti verða
miður góð ending á og varð úr
mikil óánægja. Talað var tölu-
vert um af bændum að fara í mál
út af því, en sem líklega hefði þó
ekkert orðið úr hefði ekki versl-
unin sjálf riðið á vaðið og stefnt
nokkrum mönnum fyrir skuldir.
Tóku þeir svo drengilega á móti
með því að láta dómstólana skera
úr, hvort versluninni bæri ekki að
uppfylla loforð sín. Svo fór, að
hæstiréttur dæmdi verslunina í
júní síðastl. til að greiða bændum
hinn svonefnda !/5 hluta af slát-
urfjárafurðum haustið 1919, sem
eftir stóð hjá versluninni, en ann-
að aðalatriði málsins, mismunur
á vöruverði útlendra vara, er nú
í hæstarétti. þegar framangreind-
ur dómur var fallinn, var versl-
unin í Skógarnesi lögð niður og
hinna frönsku þjóðar, með fullu
fylgi hennar. það heitir svo sem
þetta sé framið til þess að Frakk-
ar geti náð sjálfir skaðabótun-
um sem þjóðverjar hafi svikist
um að greiða. En það liggur ann-
að og miklu meira á bak við. Fyr-
ir jólin vom mál þessi rædd í
franska þinginu. Loucheur, fyr-
verandi ráðherra hinna eyddu
héraða, sagði þá á þessa leið:
„Ætti eg að kjósa, vil eg held-
ur tryggingar en skaðabætur“. Og
Poincaré forsætisráðherra svar-
aði: „Eg vil það líka, en eg vona
að eg þurfi ekki að kjósa“.
En nú er hann búinn að kjósa.
það er fyrirsláttur einn að her-
ferð Frakka til þýskalands sé
gerð til þess að ná í peninga til
skaðabótanna. Yegna lagalega
bókstafsins í friðarsamningunum
verður að bera því við. Munur-
inn fyrir Frakka er þvert á móti
sá, að áður fengu þeir kolin frá
Ruhrhéraðinu ókeypis upp í skaða-
bæturnar. Nú verða þeir að borga
verkamönnunum þýsku fyrir að
vinna þau. Og héðan af fá þeir
varla neinar skaðabætur frá þjóð-
verjum.
En þeir fá „trygginguna" í
staðinn. þeir taka undir sig með
ofbeldi auðugasta námu- og iðn-
hérað þýskalands.þeir slíta hundr-
uð þúsunda þýskra borgara frá
sambandinu við meginlandið. þeir
veita þýska iðnaðinum banasár.
flutt til Stykkishólms, og urðu
menn því að snúa sér til versl-
unarstjórans fyrir téðri verslun
þar, sem hafði verið aðalsækjandi
málsins, um greiðslu á framan-
greindum fimta parti, og tók
hann því vel og taldi sjálfsagt að
greiða öllum viðskiftamönnum
hann strax sem hann fengi bæk-
ur verslunarinnar frá Skógarnesi
til sín.En þegar fram undir haust-
kauptíðina kom og menn vildu fá
þetta afgreitt, þá neitaði hann og
ógnaði mönnum með því, að hver
einstakur yrði að fara í mál til að
ná þessu, en það yrði mönnum
ókleift vegna kostnaðar.
Leið svo og beið þar til stuttu
fyrir jól, þá skýtur upp smala
frá versluninni, bónda nýfluttum
í héraðið, Ólafi þorvaldssyni að
nafni, sem menn höfðu gert sér
vonir um að yrði til styrktar og
sóma bændastéttinni. Hafði hann
meðferðis skjal frá verslun
Tangs og Riis, þar sem mönnum
er gefinn kostur á að fá greiddan
hálfan áðurnefndan fimta part,
með því móti að afsala sér hin-
um helmingnum. Tókst sendi-
manninum með fortölum að fá
flesta bændur í Staðarsveit til að
undirskrifa skjal þetta, að undan-
teknum eitthvað 7, því sjálfsagt
var að ráðast á garðinn þar sem
hann var lægstur. Var síðan lagt
inn Eyjahrepp, og höfðust þar
aðeins 2 nöfn á skjalið, en í
Miklaholtshreppi ekki eitt einasta.
Mikið umtal hefir orðið um
]ætta, og þykja tvö atriði sér-
staklega umtalsverð. það fyrst, að
Staðsveitingar skyldu gera sig að
þeim ræflum að láta fleka sig til
að afsala sér töluverðri fjárapp-
hæð, sem fæstir þeirra hafa lík-
lega mátt við, en þó telja þeir,
sem ekki undirskrifuðu, skömm-
ina ennþá meiri. Annað aðalum-
talsefnið er það, að Ólafur bóndi
skyldi takast á hendur slíkt starf
á móti stéttarbræðrum sínum, og
hefir hann við það tapað miklu
áliti.
Hofsstöðum 8. jan. 1923.
Hjörleifur Björnsson.
----o----
Sigurður Sigurðsson forseti
Búnaðarfélags Islands, er nýkom-
inn heim úr Noregsferð sinni.
Enn hefir orðið vart við elds-
umbrot í öskju. Sáust eldarnir al-
veg nýlega úr þingeyjarsýslu.
þeir hyggja að þeim standi þá
minni hætta af hefnd þjóðverja.
það er „tryggingin“ sem þeir
kjósa fremur en skaðabæturnar.
það er enginn vafi á því að
þessi herferð Frakka til þýska-
lands hefir þær afleiðingar, að
auka enn á heift og hefndarhug
þjóðverja og gefa hinni ofsa^
fengnu þjóðemistilfinningu þar í
landi byr undir báða vængi. Hún
er nýr vottur um það, að her-
menskuandinn og yfirdrotnunar-
girndin ræður nú lögum og lof-
um á Frakklandi. Iðnaðarkóng-
arnir frönsku hyggjast nú að
ganga á milli bols og höfuðs á
keppinautunum þýsku. Hvað gera
þjóðverjar? Grípa þeir til vopna
á móti? Eða er nokkur von um
það að þýska þjóðin og franska
þjóðin líka, skilji það einhvern-
tíma, að hagur þeirra er ekki
hinn sami og hagur hemaðar-
sinnanna í hvoru landinu um sig.
— Svo fór um efndir Banda-
manna á loforðunum sem þeir
gáfu, er þeir vildu fá samúð
heimsins meðan á stríðinu stóð.
En vitanlega dettur engum í hug
að réttlætinu hefði orðið fremur
ixirgið með sigri þjóðverja. þvert
á móti. Keisarastjómin þýska
hefði vafalaust enn harðlegar beitt
hnefaréttinum; hefði hún borið
sigurinn úr býtum í styrjöldinni
miklu.
----o----