Tíminn - 10.03.1923, Blaðsíða 1

©jaíbferi
og afgreiðslumaímr ílimans er
Sigurgeir ^ri&rifsfon,
5ambanðst;úsinu, Níyfiatn?.
^ýgteifesía
í í m a n 5 er i Sambanðsí^úsinu.
(Dpiu ðuglega 9—(2 f. I)
£ími 496-
VIL ár.
Reykjavík 10. mars 1923
5. Wað
Fj ármálastj órnin fyrverandi.
tito* <<£> <$> ■<>
<0> O
Líftryggingarfél. ANDVAKA h.f.
Kristianiu — Noregi
Allar venjulegar líftryggingar, barnatryggingar
og lifrentur.
s-
Issla-zxcSLsdeilciiix
Löggilt af Stjórnarráði Islands í desember 1919.
Ábyrgðarskjölin á íslensku! —Varnarþing í Reykjavík!
Iðgjöldin lögð inn í Landsbankann og islenska sparisjóði.
Dýnnætasta eignin er starfsþrek þitt og lífið sjálft. Trygðu það!
Gefðu barni þínu líftryggingu! Ef til vill verður það einasti arfurinn!
Líftrygging er fræðsluatriði, en ekki hrossakaup! Leitaðu þérfræðslu!
Líftrygging er sparisjóður! En sparisjóður er engin líftrygging!
Ilygginn maður tryggir líf sitt! Heimskur lætur það vera!
Konur þurfa líftrygging^eigi síður en karlar!
Með því tryggja þær sjálfstæði sitt.
Forstjóri: H e 1 g i Valtýsson,
Pósthólf 533 — Reykjavík — Ileima: Grundarstlg 15 — Sími 1250
A.V. Þeir sem panta tryggingar skriflpga sendi forstjóra umsókn og
láti getið aldurs sins.
9. Skólarnir. Eftirtektavert er
það, að fjárveitingarnar einkum
til Kennaraskólans, Bændaskólans
og Eiðaskóla fara lítið fram úr
áætlun, nema launin. Kvennaskól-
inn í Reykjavík fær aftur á móti
11500 kr. viðbótarstyrk fram yfir
heimild fjárlaganna hvort árið,
eða samtals 23 þús. kr. þetta er
þó alls ekki landsskóli. Engin
heimild virðist fyrir slíkum við-
bótarstyrk. Og ekki fær Blöndu-
ósskólinn einn einasta eyri fram
yfir fjárveiting Alþingis hvorugt
árið. Ilvar er heimildin til slíkr-
ar fjárveitingar?
10. Vísindin m. m. Jóhannesi
L. L. Jóhannessyni veitir þingið
4800 kr. styrk síðara árið. Stjóm-
in bætir við 1200 kr. Hvar er
heimildin? — Hinar margumtöl-
uðu veðurathuganir fara nálega
20 þús. kr. fram úr áætlun síð-
ara árið. Kostnaðurinn meir en
tvöfaldast. t
11. Óviss útgjöld. Vitanlega er
til þess ætlast af þinginu, að sem
allra fæstar upphæðir komi undir
þennan lið, Heimilaði þingið 20
þús. kr. hvort árið í þessu skyni.
það á að grípa til hans ef eitt-
hvað sérstakt og alveg nauðsyn-
legt ber að höndum. Ef til vill er
það enginn liður á fjárlögunum
sem ber ljósari vitnisburð um
ráðsmensku landsstjómarinnar í
fjármálum en þessi. Gætin lands-
stjórn í fjármálum leggur sér-
staka áherslu á að láta ekki safn-
ast stórar upphæðir undir liðinn
„óviss útgjöld“. En sú stjóm sem
gætir lítillar forsjár og beitir litlu
eftirliti um fjármál landsins, not-
ar þennan lið til þess að hylja
þar fjáreyðslur sínar og eftirlits-
leysi.
Hvernig standast þeir Jón
Magnússon og Magnús Guðmunds-
son þetta próf?
Fyrra ávið, 1920, fá þeir veitt-
ar 20 þús. kr. á fjárlögum, en
hjá þeim verða óvissu útgjöldin
kr. 364722,31. Liðurinn verður
meir en átjánfaldur í höndum
þeirra. þeir þurfa að Ieita auka-
fjárveitingar fyrir kr. 344722,31
á f járaukalögunum. (
Síðara árið veitir þingið aftur
20 þús. kr. á fjárlögum, en hjá
ráðherrunum verða óvissu út-
gjöldin kr. 310816,34. Liðurinn
verður meir en fimtánfaldur. þeir
þurfa að leita aukafjárveitingar
fyrir kr. 290816,34, á fjárauka-
lögunurn.
þungan dóm hafa þær tölur
kveðið að ráðherrunum, sem
nefndar eru hér að framan. En
þetta er allra þyngsti áfellisdóm-
urinn. Tölunum verður ekki mót-
mælt. þær eru ólygnar eins og
reynslan.
þeim myndi bregða í brún þeim
mönnum, sem fyrri árin stýrðu
fjármálum íslands, mættu þeir nú
sjá þessai' tölur. Með sparsemi
og hófsemi lögðu þeir gi’undvöll-
inn að fjárhagslegu og pólitisku
sjálfstæði landsins. það er sorg-
legui’ leikur örlaganna að fyrstu
arin eftir að sjálfstæðisbaráttunni
er lolcið, skuli gersamlega skift
um stefnu í fjármálunum. For-
sjónin hefir létt því af þeim að
þurfa að horfa á þetta.
þá skal vikið að einstökum at-
í'iðum þessa átjánfaldaða og
fimtánfaldaða útgj aldaliðs. það
verður langur lestur, en um leið
fróðlegur fyrir bændur og búalið,
því að þeir hafa haft „ánægjuna“
af því að borga.
Legátamir enn. Legátanna er
áðui' getið hér að framan. Að
kostnaðurinn við þá jókst stór-
kostlega og stjómin greiddi þeim
þúsundir króna í ferðakostnað,
sem engin heimild var til frá
þinginu. En seint verður bitið úr
nálinni. Árið 1920 heitir einn lið-
ur: „Flaggstengur handa ræðis-
mönnum erlendis“ kr. 942,78. Og
enn árið 1921: „Flögg handa
sendiherra í Kaupmannahöfn kr.
172,95. Enn kemur 1920: „Blöð
og tímarit 0. fl. handa sendiherra
í Kaupmannahöfn kr. 99,10. Og
ávið eftiv _ sami liðui' kv. 715,55.
Að vísu eru þetta ekki háar upp-
hæðir. Með sömu hækkun geta
blöðin að vísu orðið töluvert dýr
næsta ár. En þetta er góð mynd
af ráðsmenskunni. Silkibuxur átti
íslenska ríkið að borg-a í Ame-
víku handa einum legátanum.
Hvenær fáum við landsstjóm og
þingmeirihluta, sem bindur enda
á þetta legátafaraldur?
StjórnaiTáðshestarnir. Flestum
mun í fersku minni að Tíminn
gerði eitt sinn að umtalsefni
reiðhestahaldið í stjórnarráðinu.
Sprenglærður lögfræðingur var
sendur norður í land til þess að
kaupa suma þá gæðinga. Árið
1920 borgar ríkið 199,50 kr. fyr-
ir að járna þessa gæðinga, og
1921 ki’. 270,75 fyrir sama. Að-
gerð á reiðtýgjum borgar ríkið þá
með 63 kr., og loks er viðgerð á
^,kliftösku ríkissjóðs"! Smáar upp-
hæðir, en sýna ástandið.
Krossamir. þvert ofan í vilja
þingsins hóf J. M. þann sið að
dreifa krossunum á gæðinga sína
innlenda. Árið 1920 kostar teikn-
ing orðunnar kr. 783,50. Og ár-
ið eftir er kostnaður við orðuna
kr. 16551,50. Ætli þeir séu marg-
ir hérlendir sem telji þessum
þúsundum vel varið?
Til Morgunblaðsiitstjóvans. Rit-
stjóri Morgunblaðsins fyrverandi
(V. F.) hefir undanfarið gefið út
ínauðaómevkilegt auglýsingarit um
ísland á dönsku. Fullvíst er að
rit þetta hefir borið sig vel vegna
auglýsinganna. Gamla stjórnin
taldi samt bráðnauðsynlegt að
styrkja þetta fyrirtæki. Árið 1920
veitir hún kr. 1901,10 til þessar-
ar bókaútgáfu og árið 1921 veit-
ir hún enn kr. 1520. Hvaðan kem-
ui' henni heimild til slíkrar með-
ferðar á fé landsins? Frh.
—-o-------
Mánuði eftir lát Hallgríms
Kristinssonar flutti Morgunblað-
ið hlýlega rituð minningarorð um
hann eftii' gamlan sveitunga
hans. En eigendur blaðsins gátu
ekki látið við svo búið standa.
þeir láta blaðið lýsa því yfir sér-
staklega, að það sé ekki sam-
mála ummælum gTeinarhöfundar.
Jafnframt er tækifærið notað til
Jæss að finna að þeim minning-
arorðum um Hallgrím, sem stað-
ið hafa hér í blaðinu. Mikils þyk-
ir þeim við þurfa Morgunblaðs-
mönnum.
Hafnfirðingar hafa á fundi ný-
lega samþykt vantraustsyfirlýs-
ingu til Björns kaupmanns og al-
þingismanns Kristjánssonar.
Kjöttollurinn.
Líður nú að því, að Alþingi
veiti úrskurð um það mikla hags-
munamál íslensku bændastéttar-
innar: hversu íslenska ríkið snýst
við kjöttollinu norska.
Til þess að gera mönnum enn
betur ljóst, um hve mikið er að
ræða, skal þess getið, að með
nýjustu kjöttollshækkuninni er
íolluvinn ovðiim um það bil f jóvði
pavtuv af vevði kjötsins. Bænd-
urnir íslensku tapa 25 aurum af
hverri krónu sem þeir fá fyrir
kjötið, vegna kjöttollsins í Noregi.
Bænduvnir í einu einasta kaup-
félagi — Eyfirðinga — skaðast
um 100,000 — hundvað þúsund —
kvónuv á ári á kjöttollinum.
Sigurður Sigurðsson forsati
Búnaðarfélagsins er kominn heim
úr Noregsferð sinni. Hann flytur
margar og merkar upplýsingar
um málið. Að svo komnu máli,
meðan samningar eru ógerðir,
verða þær fregnir ekki birtar. En
úr öðrum áttum koma ný gögn
fram í málinu.
það mun nú teljast alviðurkent
af öllum, að kjöttollurinn er bein
afleiðing íslenskrar löggjafai'
vegna sjávarútvegaiins, eins og
Tíminn hefir haldið fram, eink-
um síldveiðalöggjafarinnar.
Enginn mun halda því fram að
Verslunartíðindin, tímarit kaup-
mannastéttarinnar, sé bændunum
íslensku sérsaklega hliðholt. 1 síð-
asta tölublaði þessa tímarits er
það sagt í ritstjórnargrein, alveg
afdráttarlaust, að kjöttollurinn sé
bein afleiðing síldveiðalöggjafar-
iimar íslensku.
Miklu fleira mætti nefna því til
stuðnings, að þetta er nú alviður-
kent mál.
Og' um hitt verður heldur ekki
deilt, að þessi löggjöf er landbún-
aðinum íslenska algeiiega óvið-
komandi, og bændastéttin má þar-
afleiðandi ekki líða stórkostlegt
fjárhagslegt tjón vegna slíkrar
löggjafar.
Hvað ber þinginu þá að gera?
Ilver er siðferðisskylda þess
gagnvart hagsmunum bændanna
íslensku ?
Fyrst og fremst verður að
tryg'gj a framtíðina. það verður
að semja við Norðmenn um þetta
mál. Enda er það því sjálfsagð-
ara sem það mun nú viðurkent af
flestum, að það atriði síldveiða-
löggjafarinnar, sem Norðmönn-
um er mestur þyrnir í auga og
veldur kjöttollinum, sé um leið
óheppilegt fyrir okkur.
það verður að stofna til þess-
ara samninga þegai’ í stað. þing-
ið sem nú situr verður annaðhvort
að binda enda á samningana, eða
gefa stjórninni fult umboð til að
semja við Norðmenn á þeim
grundvelli, að kjöttollurinn falli
niður. Fyrir næsta haust, er kjöt-
ið kemur þá á markaðinn, verða
þeir samningar að vera full-
gerðir.
Hitt atriðið er um tjónið af
tollinum á síðastliðnu hausti.
Sanngirniskrafan er alveg ótví-
ræð, hvort sem henni verður sint
eða ekki, að bændurnir eiga ekki
að bíða stórkostlegt tjón af fiski-
veiðalöggjöf. Löggjafinn og fjár-
veitingavaldið á að greiða slíkan
halla.
Á undanförnum árum hefir al-
þingi samþykt að endurgreiða út-
gerðarmönnum þúsundir króna af
síldartunnutolli. Engin mótmæli
hafa verið borin fram gegn því
af bænda hálfu.
Nú á bændastéttin ótvíræða
réttlætiskröfu, að kjöttollurinn á
síðastliðnu hausti verði henni
endurgoldinn.
-----e----
Þrír Jónar og ,Esjan‘.
1.
Um hið nýja skip landssjóðs liafa
gengið margar lijákátlega vitlausar
rógsögur yfir og kring um búðai'-
borðin. Einstaka sinnum hefir sögu-
burðurinn lyft höfðinu hærra, kom-
ist inn i ræður á fundum Moggadóts-
ins, eða inn í málgagn þess. Verða
hér tekin ummæli eftir þrem nöfn-
um, Jóni þorlákssyni, Jóni Björns-
syni, sem nefndur hefir verið óþarf-
ur milliliður í skáldskap, og Jóni
Bergsveinssyni, hinum marghrjáða
formanni Fiskifélagsins. Allir hafa
þessir menn viljandi og óviljandi
komið upp um vesalmensku þess
flokks, cr þeir teljast til.
Af þessum þrem mönnum er J. þ.
langsamlega mest verður sem vitni,
því að hann gerir ekkert verulegt til
að villa eða þvæla málið. Eftir frá-
sögn Mbl. um ræðu hans, réðist J.
•þ. á Klemens Jónsson, sem gerði
samninginn um Esjuna, og Fram-
sóknarflokkinn, sem hann taldi hafa
ráðið einhverju um gerð skipsins.
Jón þorláksson ásakaði þessa aðila
fyrir það, að of mikið farþegarúm
væri í skipinu. það væri of mikið
tekið tillit til fólksflutninganna, en
lestarrúmið þar með minkað. Jón
feerði ráð fyrir, að skaðinn yrði meiri
af rekstri skipsins, af því það gæti
tekið marga farþega, en því minna
af vörum. þetta var vitskuld herfileg-
ui misskilningur. Reynsla Sterlings
sannaði hið gagnstæða. Sterling hafði
mestar tekjur af mannflutningum,
en var þó fyrst og fremst vöruskip.
þetta hafði J. þ. ekki athugað. En
hann hefir tekið leiðréttingunni með
viðurkenningu þagnarinnar, eins og
sómdi dugandi andstæðingi.
En frá hálfu Tímans á J. þ. skilið
fullkomna viðurkenningu fyrir það,
að liann leggur ábyrgðina fyrir liið
mikla og góða farþegarúm í Esjunni
á herðar Kl. Jónssonar og miðstjórn-
Framsóknar, sem veitti ráðherranum
eindreginn stuðning í þessu máli. Og
J. þ. hefir líka gert sínum flokki,
Moggadótinu, góð skil, með því að
lýsa ótrú og óbeit sinni á þessu nýja
fyrirkomulagi. þannig eru línurnar
orðnar glöggar og ljósar i þessu máli,
livar aðalflokkamir standa.
Frh. J. J.
-----0-----
Athugasemdir frá Magnúsi Guð-
mundssyni fyrverandi fjármála-
ráðherra, við greinina hér í blað-
inu um fjármálastjórnina fyrver-
andi, bárust ritstjóra svo seint, að
þær gátu ekki birst í þessu blaði.
Verða þær birtar í næsta blaði.
Stúdentaleikur. Stúdentar eru
byrjaðir að leika hið fræga leik-
rit Hostrups „Andbýlingamir".
Hefir það verið leikið áður hér í
bænum fyrir löngu. Ágóðinn renn-
ur til Stúdentaheimilisins. Sýna
stúdentar mikinn áhuga og dugn-
að um að vinna fyrir því máli.
Fjörlega fer þeim úr hendi með-
íerð leiksins.
Arnór Sigurjónsson skólastjóri
frá Breiðumýri dvelst nú í bæn-
um.