Tíminn - 10.03.1923, Blaðsíða 2

16
T I M I N N
Kverið.
IV.
Alt mannkyn ber í brjósti þrá
sem bendir til hæða. „þú hefir
skapað oss til samfélags við þig
og hjarta vort er órótt, uns
það hvílist hjá þér“, segir
hinn heilagi Ágústínus. Guð
hefir líka hvergi látið sig án vitn-
isburðar. Sú þjóð er enn ófundin,
sem engin trúarbrögð á sjer. Fjöl-
breytni trúarbragðanna er jafn-
mikil tilbreytni gróðursins í frum-
skógunum. það er því miklum
vandkvæðum bundið að flokka
inenn í trúarfélög, svo fullnægt sé
öllu réttlæti. Má til dæmis nefna
þá skifting, að skilja fyrst milli
trúarbragða siðlausra þjóða og
siðaðra, en skifta svo trúar-
brögðum siðaðra þjóða í kín-
versk trúarbrögð og hindúa-
trú, gyðingdóm og persa-
trú, múhameðstrú, búddatrú og
kristindóm. En Kverið hefir þessa
skifting: heiðindómur, gyðingdóm-
ur, kristindómur og múhameðstrú
(§ 3).
Fyrst er lýst heiðindómi, „trú-
arbrögðum heiðingj anna, sem eigi
þekkja hinn sanna guð, heldur
dýrka margskonar falsguði“ (§
4). Mikil tíðindi og ill, að mikill
meiri hluti alls mannkyns þekki
ekki guð, því þeim, „sem eigi
þekkja hinn sanna guð“, er nán-
ar lýst svo: þeir „geta hvorki skil-
ið tilgang þessa lífs né fundið
veginn til eilífs lífs, þeir geta
enga hvíld fundið sálum sínum,
engu treyst, þegar háska ber að
höndum, enga huggun hlotið í
andstreyminu og enga von haft
við aðkomu dauðans“ (§ 2). það
er að vísu sagt, að heiðingjamir
hafi í upphafi þekt guð af „yfir-
náttúrlegri opinberan“, en syndin
hafi blindað svo hugskot þeirra,
að nú geti þeir ekki einu sinni
þekt hann í verkum hans eða af
rödd samviskunnar (§ 4).En fyrst
og fremst er sú kenning fjarri
skoðunum hinna fróðustu manna
á vorum tímum, að mennimir hafi
í upphafi haft þroskaða hugmynd
um einn guð, enda benda hinar
fyrstu frásögur biblíunnar til hins
gagnstæða, og svo er hitt harla
fjarri sannleikanum, að þeir, sem
hér era nefndir heiðingjar, þekki
guð hvorki af náttúrunni né sam-
visku sinni. það er ærið fjöl-
mennur flokkur sem hér er kall-
aður heiðingjar og sundurleitur. I
þeim flokki eru ástralnegrar, sem
siðlausastir era á jörðu hér, og
búddatrúarmenn, sem fróðir menn
um trúarbrögð telja að ýmsu lík-
asta kristnum mönnum að skoð-
unum og háttum. Ástralnegrar
eru svo siðlausir, að þeir eta óvini
isína og jafnvel börn, en hinir göf-
ugustu Indverjar hafa sumir
hverjir náð þeim þroska, sem
sjaldgæfur er í kristnum löndum.
Eru og margir þættir í æfi Krists
og Búdda, áþekkir, og mun þó
sannara að líkja Búdda við hinn
heilaga mann, Frans frá Assisi.
það má og nefna alkunnan mann,
skáldið Rabindranath Tagore, sem
fæstum mun víst koma til hug-
ar að óska sér að væri heldur
„evangelisk-lútherskur“ og upp
fræddur í „hreinum lærdómi guðs
orða“, en það sem hann er. Svo
ágætur er hann. Auðmýkt hans
er líkust guðrækni miðaldamúnk-
anna, sem hreinsuðu svo huga
sinn, að hann varð sem gagnsætt
gler sem hleypir öllu ljósi í gegn-
um sig, en hverfur sjálft sjónum
vorum. Slíka menn kallar Kverið
„heiðingja“, og væri ekkert við
því að segja, ef lýsti sér í því
orði nokkurt umburðarlyndi með
þeim, sem öðravísi hugsa, og sam-
úð með leit þeirra að sannleik og
ljósi. En Kverið notar orðið í
gamal-gyðinglegri merkingu. það
ei engin heiðríkja yfir heiðni
Kversins. Búddatrúarmenn geta
„enga hvíld fundið sálum sínum,
engu treyst, enga huggun hlotið
og enga von haft við aðkomu
dauðans“ (§ 2). Slíkt er jarðlíf
þeirra! Hæfilegur inngangur til
annars lífs, sem verður „æfinlegt
kvalalíf í sambúð við illa anda,
endalaus angist og örvænting án
allrar vonar um frelsun“ (§ 169),
því ekki verður annað séð af
Kverinu, en að sá staður sé heið-
ingjum ætlaður. Einkennileg lýs-
ing á Búddatrúarmönnum, sem
leita fyrst og fremst sálu sinni
Kaupið
íslenskar vörur!
Hreini Blautsápa
Hrein£ Stangasápa
Hreinf. Handsápur
Hrein® K e rt i
Hreinl Skósverta
Hreins Gólfáburður
Styðjið íslenskan
iðnað!
hvíldar og lausnar undan yfirráð-
um ástríðanna. En við þurfum
ekki að leita til annara álfa „heið-
ingja“ til að ósanna þessa lýs-
ingu. Forfeður vorir, er fyrstir
bygðu landið, voru heiðnir, og
er þeim þó svo lýst í íslendinga-
sögum, að þeir hafi verið öragg-
ir í andstreyminu og tekið vel
dauða sínum, er hann bar að
höndum. það er til lítils að lýsa
heiðingjum svo sem hér er gert
fyrir bömum, sem lesa íslend-
ingasögur. þær hafa um langan
aldur varðveitt okkur frá miðalda-
kreddum, og mun svo enn verða.
Kreddurnar standast ekki heldur
ljós biblíunnar, þegar því er brugð
ið á þær. „Himnamir segja frá
guðs dýrð og festingin kunnger-
ir verkin hans handa“. Hvernig
gæti þá guð dulist heiðingjunum,
hann, sem er ljósið, sem í mönn-
um býr? (Lk. 11,35). Allir hafa
þeir hugmynd um guð, þó að hug-
myndirnar séu misjafnlega rétt-
ar, og sumar ærið óþroskaðar.
Allir sjá menn sömu sólina, þó að
sumir haldi, að hún séu eingöngu
til að ráða degi, en aðrir viti, að
frá henni þiggur jörðin alt líf sitt
og ljós.
„Múhameðstrúin“, segir Kver-
ið, „sem falsspámaðurinn Múham-
ed kendi, er að vísu trú á einn
guð, en mótmælir að öðra leyti
flestum höfuðatriðum kristin-
dómsins, og er blönduð margskon-
ar heimskulegri og skaðlegri hjá-
trú og villu“ (§ 7). Upp á Mú-
hamed heimfærir Kverið og þessi
orð: „Margir falsspámenn munu
upp koma og afvegaleiða marga“.
Annað fá börnin ekki að vita af
Kverinu um Múhamed spámann
og kenningar hans, sem fullnægt
•hafa trúarþörf meir en fimta
hluta alls mannkyns nú í meir
en tólf hundruð ár. Kverið kallar
hann falsspámann. Er það af því,
að honum láðist að banna fleir-
kvæni? Fleirkvænið er ekki hans
uppfunding. ísraelsmenn lifðu
í fleirkvæni eftir daga Móses, og
er hann þó ekki nefndur falsspá-
maður. I kvennamálum svipar Mú-
hamed til Davíðs konungs, og er
hann þó í gamla testamentinu
nefndur „maðurinn gftir guðs
hjarta“. Er það vegna grimdar-
þeirrar, sem stundum greip hann ?
Aldrei var hann grimmari en
Elía, sem lét drepa alla Baals-
prestana, og er hann þó nefnd-
ur Elía spámaður af kristn-
um mönnum. Ávirðingar Mú-
hameðs era auðfundnar. En
„vér erum allir syndarar“, seg-
ir Kverið (§ 57), og syndir Mú-
hameðs era síst stærri en glæpir
margra forustumanna „hinnar út-
völdu þjóðar guðs“, Israelsmanna,
þeirra, sem kristin kirkja jafnan
hefir talið í fremstu röð meðal
þjóna guðs. Hitt vegur meir, að
Múhameð var einlægur og fullur
af eldmóð, kjarkur hans var óbil-
andi og traust hans á einum guði
hvikaði ekki. þeir sem best þektu
hann, elskuðu hann og tóku fyrst-
ir við þeim boðskap er hann
flutti. Á hvern hátt afvegaleiddi
hann þá? Mér er ekki um það
kunnugt. Hitt mun sannara, að
hann hafi í mörgu leitt þjóðina
á rétta götu. Hún stóð feti fram-
ar þegar hann féll frá, en þegar
hann hóf starf sitt. Áður en hann
hóf starf sitt voru Arabar greind-
ir í fámenna ættflokka. þegar
hann dó, var öll Arabía eitt ríki.
Hundrað árum síðar voru Arabar
komnir í röð voldugustu menning-
arþjóða. Til Múhameðs átti þroski
þjóðarinnar rót sína að rekja. Á
elleftu og tólftu öldinni, þegar
hinn kristni heimur var í mestri
niðurlægingu, blómguðust listir og
vísindi meðal Araba. Trú þeiraa
bar þá áfram. Múhameð hefir
orðið Semítum meiri en Móse
ísraelsmönnum, sem er ein hin
minsta þjóð hins mikla kynflokks
Semítanna. Múhameð hóf þjóð
sína upp úr- vanþroska fleirgyðis-
ins og kendi henni að guð væri
einn, en skylda hennar að beygja
sig undir vilja hans. því kalla
þeir trú sína Islam. það er vegna
þessa, sem Kverið telur lærisveina
hans ekki meðal heiðingja, en
sjálfur er hann þó nefndur fals-
spámaður og sagt, að hann hafi
afvegaleitt aðra. Hið fáa sem
Kverið segir um Múhameð og boð-
skap hans er því sjálfu sér sund-
urþykt. það er hörmulegt að vita,
að einn hinna mestu spámanna
guðs skuli enn vera í íslenskum
barnalærdómi nefndur falsspá-
maður. Boðskapur hans hefir ver-
io Ijós á vegum fimta hluta mann-
kyns í tólf hundrað ár. Miljónir
Múhameðstrúarmanna eru guðs
börn eins og við. Guð er meiri en
það, að Evrópumenn séu óskaböni
hans, en Múhameðstrúarmenn Af-
ríku og Búddatrúarmenn Asíu oln
bogabörn hans. Hvað ættum við að
halda um mennina, sem biblían
segir að séu guðs ættar, ef slík-
ar hreyfingar, fjölmennar og æfa-
gamlar, ættu rót sína í falsi og
svikum. Hversu langt á að líða
þangað til við lærum það, að hálf-
máni Múhameðstrúarmanna fær
ljós sitt frá sólu eigi síður en
hálflendur hinnar lúthersku
kirkju ? Frh. Á. Á.
Sýnishorn.
Jón biskup Helgason birti þýð-
ing á grein sinni um sr. Matth.
Jochumsson í Mbl. 22. febr. 1923.
Grein þessa hafði hann ritað á
dönsku, og þýtt hana sjálfur á
íslensku. Sökum þess, að Mbl. hef-
ir verið að ónotast út af aðfinsl-
um Tímans við greinina, skal hér
bent á, að varla muni of langt
gengið hjá Tímanum um aðfinsl-
ur. Kvað Tíminn þýðing biskups
vera hæpna á einstaka atriðum.
Ætla eg nú að koma hér með fá-
ein dæmi eða sýnishom úr grein
þessari, er sýna vont mál og óná-
kvæma þýðingu og jafnvel ranga.
Sr. Matthías Jochumsson er
kallaður í byrjun greinar „ljóð-
kærasti söngvari Islands". Við
getum talið hann: vinsælasta
þjóðskáld á íslandi. það er alt
annað söngvari en skáld. þetta
veit hver Islendingur, er kann
nokkurnveginn móðurmál sitt.
„Ágætasta kendarljóðskáld" er
stirðbusaleg orðasamsetning, þótt
það sé ef til vill að finna í orða-
bókum. Ljóðskáld er alveg nóg og
rétt yfir orðið „Lyriker“.
Kátlegt er að sjá biskup rita
orðið „kleift“ altaf með „y“, eins
og það væri komið af orðinu
„klaufi“.
„Allerede den Gang“ er þýtt:
„þegar um það leyti“, í stað: „þá
þegar“.
pá er þessi klausa ranglega
þýdd: „Men en dyb Religiösitet
havde han faaet i Vuggegave“.
þýðing biskups er þessi : „En hon-
um hafði snemma verið innrætt
innileg guðrækni“. — Menn inn-
ræta bömum góða siðu, en ekki
það, sem þeim er meðfætt, það
sem þau hafa fengið í vöggugjöf.
„Men heller ikke som Joumalist
kan han siges at have gjört Fyl-
dest“. þetta þýðir biskupinn þann-
ig: „En ekki verður heldur sagt,
að honum léti blaðamenskan". „At
gjöre Fyldest“ er að vera starf-
inu vaxinn. þarna er því bersýni-
lega dregið úr niðrandi orðum
dönskunnar í þýðingunni.
Hér kemur og setning úr mjög
lítilsvirðandi ummælum um guð-
fræðismentun sr. Matthíasar Joch-
umssonar. „Guðfræðilegar iðkanir
hans, — ef um slíkar getur ver-
ið að ræða — (voru) of grunn-
færnar í eðli sínu, til þess ^ð
flytja honum nægilega djúpan
skilning, hvað sé kristindómur“.
Iðkanir geta aldrei verið grunn-
færnar, heldur grannfærar, og
menn þeir, er leggja stund á þær.
Sumir menn eru áreiðanlega
grunnfærir og sýna grunnfæini.
þessi yfirlýsing biskups er ann-
ars stórfurðuleg. Eftir henni að
dæma, eiga þeir einir að geta
skilið eðli kristindómsins, sem
eru lærðir guðfræðingar, líklega
þó helst aðeins guðfræðidoktor-
ar, hvemig sem nafnbótin er
fengin.
Um guðrækni sr. Matthíasar er
það sagt, að hún hafi verið
„mere kristelig farvet end kriste-
lig i sin Art“. Og þýðingin verð-
ur svo: „var frekar kristileg að
blæ en kristileg í rót sinni“. —
Hér er í fyrsta lagi skáletruninni
slept í íslensku þýðingu Mbl. og
sömuleiðis dönsku orðunum, sem
standa í svigum. Með því er ber-
sýnilega dregið úr móðgunarorð-
unum, sem borin eru á borð fyrir
danska lesendur í frumgreininni.
„Kristelig i sin Art“ ætti að vera:
„kristileg í eðli sínu“. Hnýtt er
enn þá fastar að þessari staðhæf-
ingu með því að fullyrða að „all-
ur skáldskapur sr. M. J. beri órækt
vitni um þetta“. Með öðram orð-
um: Að kristindómur sr. Matth.
Jochumssonar hafi ekki verið ann-
að en einskonar gljákvoða á yfir-
borðinu.
Vígslubiskup síra Geir fer þess-
um orðum meðal annars um sr.
Matthías látinn: „Og eg þakka
síra Matthíasi fyrir hönd íslensku
þjóðkirkjunnar, fyrir það fyrst
og fremst, að hann fyrstur allra
íslenskra, kennimanna, lagði hönd
að verki til þess að afmá einn
hinn svartasta blettinn, sem bú-
ið var að setja á hina fögru guðs-
mynd, sem Jesús frá Nazaret gaf
oss, lærisveinum sínum. Og eg
þakka honum, hve mikinn þátt
og góðan hann hefir átt í því, að
víkka sjóndeildarhring kirkjunn-
ar, auka víðsýni hennar og víð-
feðmi, gera hana frjálslynda og
umburðarlynda og færa henni
heim sanninn um það, að ekkert
líf fær þrifist í böndum, ekki
heldur trúarlífið
þetta segir síra Geir löndum
sr. Matthíasar, en Jón biskup
Helgason sagði Dönum, að sr.
Matthías hafi ekki verið starfi
sínu vaxinn sem prestur.
þessi dönsku orð: „Ved sin
religiöst prægede og beaandede
Digtning", þýðir biskupinn sem
„trúarlega mótuðum og andríkum
ljóðum sínum“. Ilvað er „trúar-
lega mótuð ljóð“? „Religiöst præ-
ged Digtning“ er auðvitað ekki
annað en skáldskapur með trú-
arblæ.
„Hvad Hjertet er fuldt af, löb-
er Pennen over med“. þýðing
biskups: „Af fylling hjartans
mælir penni hans“. Danska setn-
ingin skilst, þótt illa sé hún orð-
uð, en íslenska setningin verður
eins og hver önnur vitleysa. Penn-
inn hefir ekkert hjarta og talar
aldrei. þar er gott sýnishorn af
því, hvernig grunnfærir menn
nota smellin orðatiltæki. Fonii
talshátturinn er: „Af gnægð
hjartans mælir munnurinn". Og á
dönsku er þessi málsháttur:
„Hvad Hjertet er fuldt af, löber
Munden over med“.
„Grundstemning“ er þýtt „aðal-
undirstaða“. Má þá segja, að kast-
að sé tólfunum.
„Salmetone“ verður á biskups-
máli að „sálmabrag“ (sbr. brag-
arháttur rímna), og „Tros-Sange“
verður að ,,trúarsöngvum“ í stað
„trúarljóða".
pá kemur þessi klausa: „Hans
Bidrag til Bogen blev i alt 28
Salmer, der af kun 15 originale".
þýðingin: „það urðu alls 26 sálm-
ar, sem hann lagði til bókarinn-
ar, 15 þeirra frumkveðnir“. Hér
er orðinu „aðeins“ (kun) hleypt
úr þýðingunni, en það breytir
merkingunni töluvert. Steingr.
læknir hefir gefið þær upplýsing-
ar um sálmana, að sr. M. J. fékk
ekki að koma fleiri í bókina, fyr-
ir ráðríki Helga Hálfdánarsonar.
þeir hafa setið við sama heygarðs-
hornið, feðgarnir, að vera lítið
um sálma og kennimensku sr.
Matthíasar.
pá segir hann, að M. J. hafi ort
„en enkelt Bodsalme af stor
Dybde og Inderlighed“. þýðing
biskups: „Einn yfirbótarsálmur,
stór andríkur og innilegur“. Skáld-
ið er andríkt, en ekki sálmurinn.
Andríki þess getur komið fram í
sálminum, en fyrir því er sálm-
urinn ekki orðinn andríkur. Og
svo er bætt við: „hvor imidlertid
hans Sympati for Apokastasis-
læren kommer (om end svagt) til
Orde“. þýðing biskups: „Gætir
þess í hinum síðarnefnda, að
höfundurinn hefir mætur á alvið-
reisnarkenningunni, þótt hún hafi
þar hægt um sig“. „Alviðreisnar-
kenningin“ er ósmekklegt orð, í
stað þess að nefna þessa kenn-
ingu: kenninguna um viðreisn
allra hluta. Eg hefi og aldrei heyrt
talað um, að kenning hafi hægt
um sig. það orðatiltæki er haft
um lifandi verur.
þá er ekki sem viðkunnanleg-
ast að þýða: „flittig til at bruge
Pennen“, sem „iðinn við penn-
ann“. Hér er sem alkunnugt orða-
tiltæki hafi verið að vefjast fyrir
þýðandanum, orðatiltækið: „iðinn
við kolann“.
Sumstaðar eru setningar svo
illa orðaðar í greininni, að þær
eru naumast skiljanlegar, til dæm-
is þar sem lýst er löngun sr. M.
J. til prestskapar og glíma hans
við kreddur kirkjunnar. Slíkur út-
flutningur sem þessi grein bisk-
ups verður aldrei landi né lýð til
sóma. Ilt er að hafa slíkt heima,
en verra er að láta ókunnuga sjá
það. Margur mun og spyrja: Hvað
gat biskupnum komið til að fara
að rita niðrandi grein um einn
hinn mesta andans mann, er
kirkjan hefir átt á seinni tímum?
Vera má að rangt sé til getið að
segja, að hann hafi reynt að elta
spiritistann Matthías Jochumsson,
eins langt og hann gat, eftir að
hann var kominn út yfir gi'öf og