Tíminn - 21.04.1923, Síða 2

36
TlMINN
Heimsbaráttan
gegn áfengisbölinu.
David Öatlund heimsækir ísland, sem fulltrúi voldug-
asta bindindis- og bannlagasambands heimsins.
Gefur áreidanlegar skýrslur um bannið í U. S. A.
og öðrum löndum.
Bannmenn alls heimsins skipa sér í lið með Islandi
í hinu mikla stríði um Spánarvínin.
Góðs árangurs að vænta fyrir Island af þeim
samtökum.
Kaupið
íslenskar vörur!
Hreinl Blautsápa
Hreini Stangasápa
Hreinf. Handsápur
Hreina Ke rti
HreinE Skósverta
Hreinf. Gólfáburður
Styðjið íslenskan
iðnað!
David Östlund kom hingað til
lands 14. apríl með skipinu Island.
Hann kom frú Bandaríkjunum eft-
ir 4 mánaða dvöl þar, síðan al-
heimsbannfundurinn var háður í
Toronto í Kanada, 24—29. nóv.
1922.
östlund er Islendingum að góðu
lcunnur frá sinni 17 ára dvöl hér
á landi (1897—1915).
Hann gaf sig á þeim árum, auk
kristilegrar starfsemi, mikið við
bindindis- og bannmálum, sat í
mörg ár í aðalstjóm Goodtempl-
arareglunnar hér á landi og var
tvisvar sinnum (1905 og 1908)
sendur af Reglunni á allsherjar-
fundi Goodtemplara, í Belfast,
Skotlandi og Washington í U. S. A.
Alla tíð síðan 1915 hefir Öst-
lund staðið í fremsta liði í barátt-
unni erlendis gegn áfengisbölinu.
1916 hafði hann í Michigan aðal-
stjórn bindindismálsins á hendi
meðal Skandinava, og honum tókst
það starf svo vel, að þegar bann-
málið sigraði þar í lok 1916, fékk
hann samtímis köllun frá tveimur
öðrum fylkjum, Wisconsin og
Minnesota, að takast á hendur
samskonar leiðtogastarf. Hann
kaus Minnesota og starfaði þar ár-
in 1917—1919. Á þeim tíma sigr-
aði bannstefnan ekki einasta í
Minnesota, heldur í öllum Banda-
ríkjunum, og aðalstjórn bann-
manna í Bandaríkjunum gekst fyr-
ir því, að mynda alheimssamband
til útrýmingar áfengisbölinu. I
Bandaríkjunum telur bannhreyf-
ingin alla Mótmælendur sem liðs-
menn. Tala þeirra er um 30 milj.
manna. þegar svo hér við bætist
að bindindisfólkið út um allan
heim hefir tekið höndum saman
með amerísku bindindismönnun-
um, þá gefur að skilja, að félags-
skapur þessi, sem á ensku máli
nefnist World League against
Alcoholism, er einhver hin vold-
ugasta hreyfing í heimi. Síðan
haustið 1919, er starf þess hófst
út um heiminn og hinir hæfustu
menn voru sendir út um ýms lönd
til þess að styðja og efla bindind-
ismálið, hefir David Östlund verið
í þjónustu félagsins, og verkssvið
hans sem umboðsm'anns Alheims-
sambandsins hefir verið og er
Norðurlöndin: Skandinavia og
Finnlandi. Síðan 1919 hefir öst-
Viðtal við D
1. Bannið í Ameríku.
— Haldið þér, að áfengisbannið
muni haldast í Ameríku?
— Alveg vafalaust, svarar hann.
Bannið er ekkert nýmæli í Ame-
ríku. Maine fékk bann þegar 2.
júní 1851, það eru nálægt 72 ár
síðan; Kansas 1881, North Dakota
1889. Sá minni hluti í þessum
fylkjum, sem var á móti banninu,
gat aldrei sannfært fylkisbúa um
að bannið væri ekki betra en leyfð
áfengissala, og því hefir bannið
staðist og mun standa. Engan
dreymir um að geta afnumið
bannið í þessum fylkjum. Reglan
um öll fylkin, sem hver um sig lög-
leiddu bann, er, að bannið stóðst
allar árásir. — það getur verið
rétt að geta þess, að öll bannlaga-
sagan vestra er ein einasta full-
gild trygging þess, að bannið muni
haldast. það er t. d. svo, að þau
fylki, sem hafa haft ítrekaðar at-
kvæðagreiðslur um bannið, hafa
lund starfað í öllum þessum lönd-
um og áunnið sér mikinn heiður
og álit sem leiðtogi í þessu starfi.
Ilann er launaður af Ameríku-
mönnum og gefur því tíma sinn
og krafta án endurgjalds í þeim
löndum, þar sem hann stai’far.
Mestan hluta af síðustu árun-
um hefir Östlund unnið að bann-
málinu í Svíaríki. það mun óhætt
að fullyrða, að á þessum árum hef-
ir tala bannvina þar stórum auk-
ist; starf Östlunds hefir þar aðal-
lega snúist að því, að vekja hið
kristna fólk í þjóð- og fríkirkjun-
um til þess að sinna bannmálinu á
líkan hátt og gerðist í Ameríku.
Svo vel er starfinu þar fyrir
komið, að sænsku bannvinirnii’,
sem voru afar nærri því í fyrra að
ná meiri hluta með áfengisbanni,
gera sér vísa von um að málið þar
sigri á næstu 2—3 árum.
Til íslands kom David Östlund
þann 14. apríl með gufuskipinu ís-
land. Hann dvelur hér um 3—4
vikur, kemur á fundi bindindisvina
hér og mun í næstu viku flytja
nokkur opinber erindi um hina
miklu baráttu gegn áfengisbölinu
um heiminn. þar eð í þessu efni
má vafalaust telja hann með
fi’óðustu mönnum, sem nú eru
uppi, má ætla, að fyrirlestrar hans,
sem til er stofnað af Stórstúku Is-
lands, verði vel sóttir. Ritstjóri
Tímans, sem átt hefir rækilegt við-
tal við östlund, er þess fullviss, að
allir, sem fyi’irlesti-a hans sækja,
muni þar með geta vei’ulega auk-
ið þekkingu sína á einhverju þýð-
ingaimesta stóimáli heimsins á
vorum dögum.
vid Östlund.
venjulega gefið banninu langt um
stérkara fylgi eftir að hafa reynt
það um nokkurn tíma. Eg held, að
rétt sé að álykta, að hefði bannið
reynst illa, mundu fylkin hafa los-
að sig við það, en staðreyndin er
öll önnui’. Banninu óx stöðugt
fylgi. Eg skal tilfæra eitt dæmi eða
tvö af mýmörgum:
I fylkinu Washington var at-
kvæðagreiðsla um bannið haldin
árið 1914. Meiri hlutinn með því
var 18,632 atkv. Bannið komst á.
Andbanningar reyndu á allan hátt
að telja mönnum trú um, að mis-
ráðið hefði verið að lögleiða bann,
héldu á lofti lögbrotum og ýmis-
legu, sem miður þótti fara. „Gætu
fylkisbúar aðeins haft tækifæri til
að greiða atkvæði aftur, þá mundi
fara á annan veg“, var sagf. Og
þeir fengu slíkt tækifæri. At-
kvæðagreiðsla fór fram í Washing-
ton 1916. En meiri hlutinn óx nú
frá 18,632 til 146,556 atkv.
Rökkur
er komið heim. II. árg. hefir hafið göngu sína. Nýtt hefti kemur út
bráðlega. Aðaláhersla lögð á, að flytja skemtilegar, göfgandi smásögur
á vönduðu máli. Þetta ár verða margar sögur eftir kunna höfunda
með ýmsum þjóðum, svo sem brasiliska, spánska og írska höfunda,
þýddar af útgefanda. Ennfremur ritfregnii;, greinir um menn og mál
o. fl. Eitt hefti á mánuði að jafnaði. Argangurinn a. m. k. 200 síður.
Mun stærri fjölgi áskrifendum. Verð 6 krónur árg. I. árg. kostar og
6 krónur. Þeii’, sem kaupa I. ái’g. og gerast áskrifendur að II. árg.
fyrir 1. júlí þ. á., fá „Utlagaljóöu í kaupbæti, en þau kosta kr. 4.00,
og fást frá afgreiðslu Rökkurs. Bækur sendar með fyrstu póstmn eftir
að pöntun berst útgefanda í hendur.
Utgefandi:
JLxel Thorsteinson.
Pósthólf 106, Reykjavík.
I Michigan-fylki starfaði eg alt
árið 1916 með bannvinum gegn
afarsterkum andbanningum. Ó-
hætt er að segja, að gert var það
sem hægt var á báða bóga. En
bannmenn sigruðu, náðu meii’i
hluta 68,624 atkv. Bannið komst
á í fylkinu. Andbanningar réðust
þá á bannlögin, sögðu, að mikið
smygl og annað lögleysi ætti sér
stað. „Bannið væi’i of strangt.
Fengi fólkið bara að greiða at-
kvæði aftur, mundi niðurstaðan
verða önnur“. — Ný atkvæða-
greiðsla var haldin í Michigan
fyrri hluta ársins 1919. Eg þarf
aðeins að benda á, að meiri hlut-
inn óx frá 68,624, sem hann var
1916, í 206,936 atkv.
— En er bannið ekki sett í mörg-
um fylkjum með lögum allshei’jar-
þingsins, svo að ætla má, að sum
fylki hafi fengið bannið móti vilja
sínum ?
— Áður en bannið varð gild-
andi lög fyrir öll Bandaríkin, höfðu
ekki færi’i en 32 af fylkjunum sjálf
sett sér bannlög. Og eftir að sam-
bands-löggjafarþingið í des. 1917
hafði samþykt bannlagafrumvai’p-
ið sem viðbót við grundvallarlög-
in, var leitað atkvæða allra lög-
gjafarþinga hinna 48 fylkja og
bannið samþykt með yfii’gnæfandi
meiri hluta í 46 af 48 fylkjum. Að-
eins Rhode Island og Connecticut
neituðu banninu, en verða auðvitað
samt að hlýðnast því. það ei’u 117
milj. í öllum Bandaríkj unum, en í
hinum 2 fylkjum, sem ekki hafa
samþykt bannið, búa tæplega 2
miljónir manna. það er varla hægt
eftir þessu að tala um að fylkin
hafi fengið bannið mikið móti
vilja sínum.
— En hveniig reynist bannið?
Eru lögbrot ekki afartíð? Er ekki
smygl, ólöglegur tilbúningur og
sala mjög svo almenn?
David östlund brosir og segir:
— Já, víst er bi-otið móti
bannlögunum, en það er mjög mik-
ill munur á fylkjunum í þessu til-
liti. Reglan er sú, að það er best
þar sem lögin hafa vei’ið lengst í
gildi og þar sem yfirvöldin eru
skylduræknust. Auðvitað er það,
að í þeim 16 fylkjum, sem seinast
fengu lögin og verst voru undir
þau búin, var fyrst í stað og er
enn talsvert af lagabrotum. —
það sem hefir hina mestu þýð-
ingu er þó, að drykkjuskapur um
alt land hefir stórkostlega mink-
að og að ástandið er altaf að batna.
Vorið 1922 gaf Roy Haynes, aðal-
umsjónarmaður bannlaganna í
Bandaríkjunum, út opinbera
skýi’slu um árangurinn af starfi
sínu. Mi’. Haynes hefir umboðs-
menn í öllum fylkjunum, og er
gagnkunnugur ástandinu.
Mr. Haynes kemst að þeirri
niðurstöðu, að „neytendum áfeng-
is í öllu landinu hefir fækkað frá
20,000,000 í 2,500,000 manna, síð-
an bannið öðlaðist gildi um land
alt“.
„I 59 stærstu borgum Banda-
ríkjanna, með samtals 20 milj. 1
íbúa, hefir tala þeirra, sem lög-
reglan hefir handsamað fyrir
drykkjuskap, lækkað á 3 árum úr
316,842 niður í 100,768“.
— Já, en það er þó talsvert enn
drukkið af áfengi í Bandaríkjun-
um?
— Ekki ber því að neita, en það
sem meira er um vert er þó, að
nautn áfengis hefir ómótmælan-
lega minkað stórkostlega. Og svo
ber þess að gæta, að Bandaríkin
banna eigi þeim pi’ívatmönnum,
sem fyrir 1. júlí 1919 höfðu keypt
áf'engi til eigin notkunar, að neyta
þess; bannar þeim að afhenda
það öðium eða að flytja það. I
þeim fylkjum, sem seinast fengu
bannið, var slík persónueign áfeng-
is töluverð, og hún er að nokkru
leyti oi’sök í drykkjuskap, sem
ennþá loðir við á vissum stöðum,
enda þótt hann sé ótrúlega lítill í
samanburði við það, sem var.
Skynsamir bannmenn eins vel
og bannféndur ættu að hafa hug-
fast, að drykkj uskaparbölið getur
ekki hoi*fið á svipstundu hjá nokk-
urri þjóð. Harding forseti ætlar
jafnvel, að 20 ár verði að líða áð-
ur en það tekst að losa Bandarík-
in við drykkjuskap. En hitt skiftir
meiru, að framförin í þessu efni
er áreiðanleg. Ilarding ætti að
vera fullgildur heimildarmaður í
þessu máli. Eg tilfæri þessi orð
hans af því marga, sem hann hef-
ir sagt um í’eynslu bannlaganna:
„í hverri bygð landsins hafa
menn og konur nú átt kost á að
læra, hvað bannið þýðir. Menn
vita, að reikningar greiðast nú
betur en fyrri, að vinnulaunin,
sem menn áður fyr eyddu á veit-
ingastöðunum, fara nú til heimil-
anna, að margar fjölskyldur eru
nú betur klæddar og fæddar, og að
meira fé er sett í sparisjóðina,
Áfengissalan eyddi áður miklu af
því verðmætasta í lífi Ameríku. —
í hinni komandi kynslóð held eg
að áfengisdrykkirnir muni ekki
einasta vera horfnir úr þjóðlífinu,
heldur jafnvel úr huga vorum“.
— Hvað segir þér um „resepta-
brennivín” í Bandaríkjunum?
— Fyrst það, að mikill meiri
hiuti af læknastétt landsins hefir
um nokkuð langan tíma verið mjög
á móti því, að nota áfengi sem
læknislyf. þannig hefir American
Medical Association með miklum
meiri hluta, . á hverjum ársfundi
síðan 1919, lýst því yfii*, að áfengi
sem læknislyf sé ónauðsynlegt,
þar eð önnur lyf séu til, sem geti
algerlega komið í stað vínanna og
áfengisins. — því næst vil eg
segja það, að samkvæmt skýrsl-
um Bandaríkjastjórnar var tala
viðui’kendra lækna í öllu landinu
1921—1922 152,627; af þeim höfðu
aðeins 33,379, eða 22%, tekið út
eyðublöð hjá stjórninni, sem heim-
ila að gefa áfengi sem lyf. Og án
slíkra eyðublaða er lyfsölum
stranglega bannað að selja áfengi.
Læknar mega ekki oftar en 10.
hvern dag láta sama sjúklinginn
fá áfengisresept, og ekki meira en
,,pint“'(um 1/2 lítra) í hveiT sinn;
læknar verða að gefa stjórninni
eftin-it af öllum áfengisi’eseptum
sínum; á þeim tilgreinist, við
hvaða sjúkdómi reseptið, hafi ver-
ið gefið, og háar sektir og jafnvel
stöðumissir liggur við, ef læknar
bi’jóta móti lögunum í þessu efni.
Ýfir höfuð má segja, að læknar
yfirleitt hlýðnist lögunum. Hin
besta sönnun þess er það, að bann-
féndur Ameríku láta það mál kyrt
liggja; gætu þeir notað afstöðu
læknanna til að ófi-ægja bannlög-
in, mundu þeir gei’a það, það er
öllum ljóst.
— pá væri fróðlegt að heyi’a álit
yðar um áfengissmyglun til Banda-
ríkj anna.
— það er smyglað töluvert: frá
Kanada, aðallega frá Quebec, og
Bi'itish Columbia, en aðalsmyglun-
in er frá Bahamaeyjunum, Vest-
ur-Indlandseyjum og Bermuda.
Samt sem áður er ómótmælanlegt,
að smyglunin, þó mikil sé, er að-
ei.ns lítilræði í samanburði við
notkun áfengis fyrir bannið. Sama
dag, sem eg fór frá Bandaríkjun-
um, 31. mars, kom í öllum stór-
blöðum í Ameríku skýrsla um
smyglun þessa. Skýrslan var sím-
uð frá Lundúnum, og augljóst var,
að hún var ætluð til ófrægðar
banninu. Hún er á þessa leið:
„Lundúnum 30. mai’s.
Hina afarmiklu smyglun frá
öðrum löndum til Bandaríkjanna
síðan 1919 má sjá á skýi-slum
þeim, sem út ei’u gefnar af Boai’d
of Trade. Síðan 1919 hefir flust
frá löndúm Breta til Kúbu, Mexico,
Kanada, Bahama-eyjanna og Ber-
muda 5,519,215 gallons af brend-
um drykkjum (spirits)“.
þar sem skýrsla þessi tekur yf-
ir svo að segja allan innflutning
til þeirra staða, sem smyglað er
frá til Bandaríkjanna, enda þótt
auðvitað talsvert af innflutningn-
um sé drukkið á stöðunum og ekki
smyglað, þá er fróðlegt að líta á
þessar „afarmiklu“ tölur.
Skift á árin 1919, 1920, 1921 og
1922 verður þetta, sem andbann-
ingar segja að sé svo voðalega
mikið, þó ekki meira en
1,379,804 gallons á ári.
En taki maður þessu til saman-
burðar skýrslu Bandaríkj anna
yfir notkun bi’endra vína á tíman-
um fyrir bannlögin, t. d. 1917, þá
er hún
164,665,246 gallons á ári,
eða meira en 122 sinnum meira en
þetta.
Andbanningarnir auglýsa, að
hin ólöglega áfengisvei’slun sé
mjög mikil; þeir gera sitt besta til
þess að auka hana, en samt sem
áður verður hún aðeins smáræði
samanborið við það, sem áður var
lögleyft.
— Hvernig hefir bannið reynst
Ameríkumönnum í fjárhagslegu
tilliti?
— Bannið reynist þeim hin
mesta auðsuppspretta. Fyrsti árs-
reikningur landsins eftir að bann-
ið hafði öðlast gildi um alt land,
sýndi, að landið hafði fyrsta bann-
lagaárið haft í almennar tekjur
3,850,150,078 dollara og 56 cent.