Tíminn - 28.04.1923, Síða 1

®)íMi>£eri
og, afgreií>slur-a6ur Cimans er
Sigurgeir ^riörifsfon,
Sambanöstjúsinu, HeyfjaDÍf.
C í m a n s er i Sambanösíjúsinu.
©pin öaglega 9—12 f. b
Sími 496.
YIL ár.
Reybjavík 28. apríl 1923
12. blað
íslenska ríkið
og íslandsbanki.
1.
GLASGOW
MIXTURE
er indælt að reykja.
..
Smásöluverð kr. 3.50
.nsÉSÉP- ” "
11
s m
lbs. baukar.
Scí&iaf
Reiðtýgi, hnakkar (frá 40 kr.), söðlar, aktýgi (og alt tilh.),
hnakk- og söðulvirki (járnuð og ójárnuð), beislisstengur (járn, stál og
nýsilfur), taumalásar, hringjur allskonar, til söðla- og aktýgjasmiðis,
Allskonar ólar svo sem: ístaðsólar, töskuólar, svipuólar, burðarólar,
fótólar, beislistaumar, höfuðleður, hesthúsmúlar, gjarðir, reiðar, axla-
bönd (úr leðri), glímubelti 0. fl. Þverbakstöskur, handtöskur, hnakk-
töskur, skólatöskur, verkfæratöskur. Seðlaveski fleiri teg. mjög ódýr,
merkjageymar. Leður fl. teg. svo sem: gult söðlaleður, svart aktýgja-
leður, sólaleður (danskir kjarnar), vatnsleður (danskt), sauðskinn fleiri
teg., svínaskinn, fordekkleður, þunt leður (með svínleðursgerð), litskinn
(Saffian), leðurlíking (bíladúkur) mjög góð tegund, bókbandsskinn fl.
teg. Plyds: grænt, rautt, brúnt, mislitt, miklu úr að velja og riijög
ódýrt, bindigarn 2 teg. (sóffafjaðrir og möbluborði væntanlegt mjög
bráðlega), stopp (Blaar) og „Krölhaari!, Hessian fl. teg., dýnustrigi,
tjaldastrigi, óbleyjað ljereft, íborinn dúkur mjög sterkur, einnig dúka-
áburður (Bonevax), vélreimar (drifreimar), vélreimaleður (maskínuteygt).
Ennfremur: Keyri, mikið úrval og ódýr, silfurbúnar svipur fleiri teg.
rósettur á beisli. Naglamaskinur 0. fl.
Aðgerðir fljótt og vel af hendi leystar.
MT Sérlega vandaðir erfiðisvagnar ásamt aktýgjum seljast mjög
ódýrt.
NB. Vagnarnir eru til sýnis hjá hr. kaupmanni Ámunda Árnasyni.
Pantanir afgreiddar fljótt og nákvæmlega um land alt.
Sími 646. Söölasmíöabúöin Sleipnir. Símnefni: „Sleipnir“
pá er lokið — í bili — tilraun
Framsóknarflokksins að fá fram-
kvæmdan þjóðarviljann í íslands-
bankamálinu. Hann bar fram þá
kröfu, að trúnaðarmönnum þjóðar-
innar væri falið af Alþingi að
kynnast fjárhagsaðstöðu Islands-
banka gagnvart íslenska ríkinu —
þessa útlenda banka, sem enn er,
sem nú hefir í sínum höndum svo
mikið af almannafé. Tilraunixmi
lauk þannig, að þessi sjálfsagða
krafa, borin fram af öflugasta og
samstæðasta þingflokknum, með
mikinn meiri hluta þjóðarinnar að
baki sér, var að vettugi virt.
Steinar fyrir brauð voru þjóð-
inni gefnir í máli þessm í stað
þess sem Framsóknarflokkurinn
óskaði eftir: sjálfsagðrar og
tryggilegrar athugunar á fjár-
hagsafstöðu bankans yfirleitt
gagnvart ríkinu, samþykkir meiri
hluti beggja deilda tillögu um að
forsætisráðherra sjái um að
bankastjóm íslandsbanka láti
þingnefndum í té skýrslu um
tryggingarnar fyrir enska láninu.
Fáir þingnefndarmenn eiga að fá
að sjá þetta, ekki með eigin aug-
um, heldur gegnum gleraugu
bankastjórnar og forsætisráð-
herra, þess manns, sem ekki hefir
sýnt það svo að öllum virðist trygt
að hann meti meira hagsmuni ís-
lenska ríkisins en hluthafa íslands-
banka. Ekkert annað eiga þeir að
fá að sjá.
En sögunni er ekki allri lokið
með þessu.
Jafnframt því sem þessir þing-
menn drepa þessa sjálfsögðu kröfu,
gerast þeir svo djarfir að kasta
ókvæðisorðum að Framsóknar-
mönnum og Tímanum. jþeir dirfast
að halda því fram, að stefna Fram-
sóknarflokksins og Tímans hafi
verið sú, að koma íslandsbanka á
kné með rógburði, og jafnframt
að vinna landinu stórtjón. Og allra
augljósast hafi þessi fúlmenska
komið fram í flutningi þessarar
tillögu.
Hvað _var það þá, sem Fram-
sóknarflokkurinn krafðist að gert
yrði?
það, að trúnaðannenn þjóðar-
innar, gegn fullkominni þagnar-
skyldu að sjálfsögðu út á við, at-
huguðu hvort hagsmunir íslands
væru að fullu trygðir í íslands-
banka. En það er á allra vitorði,
að nú er svo komið, að langsam-
lega mestur hlutinn af fé því, sem
bankinn hefir yfir að ráða, er bein-
línis og óbeinlínis fé Islendinga og
íslenska ríkisins, en miklu minni
hluti eign hinna erlendu hluthafa.
það sem liggur á bak við þessa
kröfu Framsóknarflokksins er
það:
1. að þó að Framsóknarflokkur-
um sé að sjálfsögðu ant um það,
að íslandsbanki geti starfað
áfram, þar sem hann hefir á hendi
svo mikið fjármálastarf fyrir
þjóðina, þá er honum enn annara
um hagsmuni íslenska ríkisins.
því er sem sé þannig varið, að
hagsmunir þessara tveggja aðila
þurfa ekki að fara saman (háu
vextimir).
2. að þar sem Framsóknar-
flokksþingmennirnir eru trúnaðar-
menn íslensku þjóðarinnar, þar
sem það er vitað, .að Islandsbanki
hefii’ tapað stórfé á undanförnum
árum, þar sem það vart verður ef-
að, að bankanum hefir ekki að
fullu verið forsjállega stjórnað,
þá telja þeir það skyldu sína að
sannfæra sig um það, í sam.vinnu
v:ð trúnaðarmenn annara flokka,
að hagsmunum ríkisijs sé að fullu
borgið, og
3. að þar sem árekstur getur
orðið og getur hafa orðið milli
liagsmuna hinna erlendu hluthafa
og hagsmuna íslenska ríkisins, þá
vildu Framsóknarflokksþingmenn
sem trúnaðarmenn ríkisins, sann-
færa sig um, hversu hagsmuna rík-
isins hefði verið gætt og hversu
þá mætti gæta þeirra í framtíð-
inni.
Með forsætisráðherrann í broddi
fylkingar hefir nú þingmeirihlut-
inn neitað um þetta. Og bætir því
við um leið, að Framsóknarflokk-
urinn hafi með þessu framið róg-
burðarherferð 0. s. frv.
II.
Hver hefir þá verið stefna
F'ramsóknarflokksins og Tímans í
íslandsbankamálinu fram að þessu
þingi ?
Rauði þráðurinn hefir verið
þessi: Hagsmunir íslenska ríkis-
ins eiga að vega meira en hags-
munir hinna erlendu hluthafa.
Herópið hefir verið þetta: pað
er hættulegt að fela útlendum
banka aðalseðlaútgáfu ríkisins.
Það er hættulegt að láta þann
banka fara með mikið af veltufé
landsmanna og láta íslenska ríkið
lána þeim barika mlijónir króna,
sem stjórnað er a. m. k. meðfram
með hagsmuni útlendra hluthafa
fyrir augum.
það hefir mikið unnist á í þess-
ari baráttu og það er fyrst og
fremst Framsóknarflokknum að
þakka. íslandsbanki er að afhenda
landinu seðlaútgáfuréttinn smátt
og smátt. Og íslenska ríkið hefir
fengið rétt til að skipa tvo af
bánkastjórum við bankann.
En það er liðið hátt á annað ár
síðan þetta þýðingarmikla ákvæði
var samþykt, og það er ógert enn
að framkvæma það.
Stjómarskiftin síðustu fram-
kvæmdi Framsóknarflokkurinn
fyrst og fremst með það fyrir
augum að skipaðir yrðu trúnaðar-
menn landsins í Islandsbanka. I
þinglokin í fyrra krafðist flokkur-
inn þess, að það yrði gert. Mið-
stjórn flokksins hefir látlaust
krafist þess síðan.
Sú hefir verið afstaða Fram-
sóknarflokksins til þess máls. Vit-
anlega var þetta einhver mesta
tryggingin sem hægt var að fram-
kvæma bæði fyrir íslenska ríkið
og bankann sjálfan.
En það er ógert enn að skipa
þessa trúnaðarmenn landsins í
bankann. því veldur sjálfur for-
ingi þingmeirihlutans í Islands-
bankamálinu, Sigurður Eggerz for-
sætisráðherra. það er hann, sem
virt hefir þessa margendurteknu
kröfu Framsóknarflokksins að
vettugi.
Meiri óleik hefir ekki verið hægt
að vinna hvorumtveggja aðilanum
í senn: íslenska ríkinu og íslands-
banka, en að vanrækja þessa fram-
kvæmd. Og ef það væri rétt, sem
fjöldi manna heldur, að ástæðan
sé sú, að forsætisráðherrann hafi
vanrækt þetta af þeirri ástæðu,
að hann ætli sér annað embættið,
þá er ekki ofmælt,' að með þessu
framferði er bankanum stefnt í
hinn mesta voða, að láta hann
bíða hálfstjórnlausan eftir því, að
forsætisráðheiTanum þóknist að
að veita sjálfum sér embættið.
þeir kasta því fram þessir þing-
menn, að Framsóknarflokkurinn
hafi viljað vinna íslandsbanka
tjón. En þeirra eigin foringi hefir
nú farið þannig að. ólíkt hafa þeir
hafst að í bankans garð, um hið
þýðingannesta atriði, Framsókn-
arflokkurinn annarsvegar og for-
sætisráðherrann og flokkur hans
hinsvegar.
þetta aðkast manna þessara í
garð Framsóknarflokksins og Tím-
ans verður ekki skilið nema á einn
veg. Með hrópi sínu eru þeir að
íeyna að kæfa rödd illrar sam-
visku. þeir finna það undir niðri,
að það er Framsóknarflokkurinn
sem haldið hefir fast á sjálfsögð-
um rétti íslendinga bæði fyr og
nú. En þeir þora ekki að viður-
kenna þann sannleika.
Aldrei hafa falskari tónar
heyrst í íslenskri stjómmálasögu
en þetta neyðaróp Sigurðanna
Kvai-ans og Eggerz og flokks-
bræðra þeirra.
III.
það er hr. Sigurður Kvaran sem
hörðustum hrópyrðum kallar í
garð Framsóknarflokksins fyrir
það að hann sé að hefja aðsúg að
íslandsbanka.
Fyrir 14 árum síðan (1909) var
hafinn hinn snúðugi og forsjár-
lausi aðsúgur að landsins eigin
banka, Landsbankanum. Mun það
flestum enn í fersku minni. Sig.
Kvaran átti þá sæti á þingi. Og
það var hann sjálfur, Sigurður
Kvaran, sem þá bar fram trausts-
yfirlýsingu til ráðherrans, sem því
frumhlaupi olli á hendur Lands-
bankanum. I þeim hóp voru þeir
og meðal annara: Sigurður Stef-
ánsson, Bjöm Kristjánsson og
Bjami frá Vogi, sem nú rísa allir
sem einn maður gegn hinni sjálf-
sögðu og prúðmannlegu framkomu
Framsóknarflokksins gagnvart út-
lendum banka, sem fer með 10—
20 milj. kr. af fé landsmanna.
Hver lifandi maður getur tekið
þau alvarlega hrópyrðin frá hr.
Sig. Kvaran í þessu máli? það
gegnir mikilli furðu að flokkur-
inn skyldi einmitt velja hann til
þess að vera rödd hrópandans.
IV.
Málið er útkljáð — en ekki nema
í bili.
Með ofbeldi hefir þingmeirihlut-
inn hindrað Framsóknarflokkinn
að framkvæma það sem hagsmun-
ir alþjóðar krefjast.
En sem betur fer standa kosn-
ingar fyrir dyrum á næsta hausti.
þó að þessi þingmeirihluti hefði
gjaman viljað, þá hefir hann ekki
getað afsalað næsta alþingi því
valdi, sem það hefir til þess að
gæta tryggilega hagsmuna lands-
ins.
Um það munu kosningamar
næstu snúast ekki hvað síst.
Framsóknarflokkurinn gerði alt
sem honum var unt til þess áð fá
framgengt þjóðarviljanum í þessu
máli. Hinir bera alla ábyrgðina á
því sem nú hefir verið vanrækt í
þessu efni.
Reikningsskapinn verða þeir nú .
að standa alþjóð við kosning-
arnar.
þeir munu verða spurðir:
Hversvegna neituðuð þið öflug-
asta og samstæðasta þingflokkn-
um um það að fá, samkvæmt kröfu
þjóðarinnar, tryggilega vitneskju
um fjárhagsaðstöðu Islandsbanka
gagnvart íslenska ríkinu, þegar
hennar var leitað á hinn prúð-
mannlegasta hátt og með hags-
muni landsins eina fyrir augum?
Hversvegna er því frestað ár frá
ári að’ skipa trúnaðarmenn lands-
ins við stjóm bankans lögum sam-
kvæmt ?
Hversvegna breyttuð þið svo
með þá sögu bankans að baki, sem
alþjóð er kunn?
Hversvegna fóruð þið íslenskir
löggjafar svo þveröfugar leiðir og
gagnstætt því sem tíðkast um öll
lönd önnur, því að öllum er það
kunnugt hverjum tökum sam-
bandsþjóð okkar og aðrar þjóðir
taka á bankamálavandræðum sín-
um um þessar mundir?
Sennilega hefir framtíð íslensku
þjóðarinnar aldrei verið meir
komin undir kosningaúrslitum en
þeim, sem nú verða kunn á kom-
anda hausti.
----0----
Vegamót.
Bankamálaumi-æðurnar í þing-
inu marka skýrar línur í flokka-
skiftingunni. Annarsvegar eru
nluthafar íslandsbanka og þeir
menn, ;iem íita líkt á aðstöðu bank-
ans eins op binir svokölluðu eig-
endur. Dagskrá þeirra virðist vera
sú, að setja gamla og nýja yfir-
boðara bankans á sem allra liæst
laun, þó að fjárhagurinn sé krapp-
ur. I öðru lagi að ganga ekki að
stærstu skuldunautunum, heldur
gefa þeim upp stórupphæðir, en
láta þá ekki verða gjaldþi’ota.
Vinna síðan tjónið upp með háum
vöxtum, sem skilamennirnir borga.
• Koma þannig tjóninu af stóróhöpp
um og axarsköftum einstakfa
rnanna yfir á þjóðai’heildina. Hins-
vegar er þjóðin. Hennar hagsmun-
ir eru að íslandsbanki tapi sem
minstu. Að skuldunautar hans
standi við ábyrgðir sínar með öll-
um eigum sínurn. Að vextir séu
lágir, og engin þörf að skattskylda
alþjóð manna til að jafna metin
fyrir fáeina bi’askai’a, sem ekki
hafa kunnað forráð fóta sinna.
Fyrir rúmu áii síðan ultu þeir
úr landsstjórainni Jón Magnússon
og Magnús Guðmundsson. Féllu
þeir á gífui’legri eyðslu, og hins-
vegar á ódugnaði eða meðhaldi
við eigendur Islandsbanka. Mogga-
dótið fór þá í minni hluta. Fi’am-
sókn og Sjálfstæðismenn gerðu
Sig. Eggerz kleift með beinum
stuðningi og hlutleysi, að mynda
núverandi stjórn. Nýja stjómin
átti að vera betri hinni fráfarandi.
Hún hefir reynst það og tekist vel
að sumu leyti. Óhófseyðslan hefir
minkað stórvægilega. Einstökum
málum, svo sem steinolíuvei’slun-
inni og byggingu strandfei’ðaskips-
ins hefir verið ráðið til lykta í
samræmi við þjóðarhagsmunina.
En að því er snei*tir íslahdsbanka,
og það sem þar af leiðir, gengis-
hiunið, er framförin engin. Sig.
Frh. á 4. síðu.