Tíminn - 05.05.1923, Page 3

T 1 M I N N
45
og hjá Framsóknarflo'kknum. „Af-
leiðingin er sú“, segir blaðið, „að
við kosningarnar í haust verður
aðstaðan miklu erfiðari en hún eha
hefði getað verið“. Tíminn er Mbl.
alveg sammála. Og Tíminn getur
bætt því við, að fyrir Mbl. og Mbl.-
flokkinn verður hún þó enn afleit-
ari eftir það, að Mbl. hefir áfdt
sína eigin flokksbi’æður með svo
óvenjulegri hreinskilni. Nú hefir
Mbl. barist með þessum mönnum
árum saman, stutt þá til valda og
við kosningar og gefur þeim svo
þennan líka vitnisburð. Hvernig
geta kjósendur landsins borið
traust til sfíkra þingmanna og
slíks þingflokks ? það er óhugsandi
annað en að þessir menn falli eins
og flugur við kosingarnar. — Ekki
tekur betra við eftir kosningarn-
ar. pá „verður alt í sama glund-
roðanum og nú er“, segir blaðið.
þetta er vitanlega alveg rétt. Og
þetta er hinn endanlegi dauðadóm-
ur sem blaðið kveður yfir sínum
eigin flokki. Glundroði er höfuð-
einkennið, hefir verið og verður
.höfuðeinkennið á andstæðingum
Framsóknarflokksins. Slíkir menn
eiga ekkert erindi á þing. þeir eru
með öllu óhæfir til að mynda þá
stjórn, sem á að stýra þessu landi.
8. Sigur Framsóknarflokksins.
Hinsvegar blasir við Mbl. meirí-
hlutasigur Framsóknarflokksins
við kosningarnar. Mbl. segir að
vísu að það haldi að það muni ekki
verða. En slíkt orðalag á slíkum
stað bendir hiklaust í þá átt að
Mbl. telur hina mestu hættu á að
Framsóknarflokkurinn muni ná
meiri hluta við kosningamar.
Dauðadæmdur er sá flokkur sem er
viss um sigur andstæðinganna.
Dauðamörkin eru auðsén á hinni
„sundurlyndu“, „valdastreitu-
gjörnu“, „metingssömu“ og „úlf-
úðarfullu“ hjörð þingmanna og
stjórnmálamanna, sem hefir hópað
sig kringum Morgunblaðið, en
sem þó vill ekki kannast við það
til fulls.
Hugur ræður hálfum sigri. Ein-
huga ganga Framsóknarflokks-
menn til kosninganna í haust. þeir
eiga það að baki sér að hafa bar-
ist samhuga fyrir framgangi fjöl-
margra þjóðnýti’a mála. þeir hafa
sýnt það að þeir eru hæfir til að
vinna saman og munu geta komið
sér saman uin að skipa sterka og
samstæða stjórn yfir landið. Mik-
ill hluti þjóðai’innar stendur fast
með þeirn um að hrinda hinum
þjóðnýtu málurn í framkvæmd.
Hverskonar heilladísir munu
fylgja þeirn til kosninganna.
Hugur ræður hálfum sigri. Meiri
hlutasigur ætla Framsóknarmenn
að sækja í kosningunum í haust og
þeir munu sækja hann.
En sjálft höfuðmálgagn and-
síæðing’a Framsóknarflokksins hef
ir kveðið upp yfir þeim dóminn.
Sundraðir ganga þeir til kosninga.
Foi’tíðin bítur í hæla þeirn. Og
framundan bíður þeiri’a glundroð-
inn að dórni þeiri’a eig’in blaðs.
Örlaganornimar hafa leikið þá
grátt, og þó er enn kollhríðin eftir.
f
Kristrún Jónsdóttir
frá Kópsvatni.
Hinn 20. febrúar í vetur aiidað-
ist í Skálholti í Biskupstungum
Kristrún Jónsdóttii’, háöldi’uð
ágætiskona og nafnkunn þar
eystra. Hún var fædd að Kóps-
vatni í Hrunamannahi’eppi 14.
sept. 1881 og komin af góðu
bændakyni í báðai’ ættir. Jón Ein-
ai’sson, faðir hennar, bjó á Kóps-
vatni langan aldur, góður bóndi og
gegn, vinsæll og mikilsvii-tur.
Kona hans hét Kati’ín Jónsdóttir,
bónda í Reykjardal Eiríkssonar í
Bolholti og Ki’istínar, er Bolholts-
ættin fjölmenna er fi’á komin.
Katrín var kvenskörung*ur mikill
og drengur góður, oi’ðlögð fyrir
rausn og góðgirni. þau hjón áttu
fjölda barna og var Kristi’ún næst
yngst. Bræður tveir og níu systur
komust upp. þótti það fríður hóp-
ur og mannvænlegui’, enda reynd-
ist og’ svo. Um þær mundir bjó
Magnús Andrésson, er seinna varð
alþingismaður, á Syði’a-Langholti
í sömu sveit. Kona hans hét og
Kaupið
íslenskar vörur!
Hreini Blautsápa
HreinS. Stangasápa
Hreini Handsápur
Hreina Ke rti
Hreini Skósverta
Hreini Gólfáburður
Dp Styðjið íslenskan
HEINN iðnað!
Kati’ín, og voru þær Katrín á
Ivópsvatni systkinadætur, en bænd
ur þeirra hi’eppstjórar báðir sam-
an og mestu mátar. Systkinin í
Langholti voru líka 11, sjö bi’æð-
ur og fjórar systur, og hvor-
tveggja barnahópurinn á líku reki.
Var samgangur mikill og kært í
milli. Næstyngsti sonur þeii’i’a
Langholtshjóna hét Sigurður. þeg-
ar hann var 16 veti’a, fór hann til
vistar að Kópsvatni. Unnu þau
hjón honurn bi’átt engu miður en
sínum börnum. þá var Ki’istrún
12 ái’a. Uxu þau saman eftir það
og skildu eigi síðan, meðan bæði
lifðu. þau giftust 1854 og tóku þá
við búi á Kópsvatni. þar bjuggu
þau síðan, þangað til Skúli Árna-
son héraðslæknir, tengdasonur
þeirra, tók við af þeim 1899. Ári
síðar fluttust þau með honum að
Skálholti, og þar hafði nú Krist-
rún lifað ekkja nær 21 ár, er hún
andaðist.
Saga þeiira hjóna verður eigi
sögð í þessum fáu oi’ðum. Til þess
þyi’fti að rekja í meii’a en 40 ár
sögu Hrunamannahrepps; svo
nxjög kom Sigui’ður þar við öll fé-
lagsmál og héraðsstjóm, meðan
hann var bóndi. Á heimilislífið skal
aðeins drepið með fáum oi’ðum;
það kernur meir til konunnar. það
hafði í i’íkum mæli kosti þá, er
um þær rnundir prýddu bestu
heimili í sveit, guðrækni, siðsemi,
ráðdeild, atoi’ku og gesti’isni, en
það var séi’staklega oi’ðlagt fyrir
glaðvæi’ð og góðsemi. Sigurður
var allra manna glaðastur og
skemtilegastur, fyndinn og orð-
heppinn, fullur af gamni og glett-
um, svo að ekki var það dauðýfli
til, að hann kveikti ekki fjör í.
Jafntramt var hann stórvitur mað-
ur, sem ánægja var að ræða við
um hvaða efni sem vera skyldi.
Ilann var víðlesinn og átti bóka-
safn óvenju mikið og gott. Var
það mjög notað til lestrar á kvöld-
vökum. Einna mest gaman þótti
honum að mannfræði, sögum og
ljóðum, og var bráðskygn á það,
sem einkennilegt var og máli skifti
í þeim efnum. Húsfi’eyjan lét
minna á sér bera, en glaðlyndi
hennar og látlausa jafnaðai’geð
hjálpaði engu síður til að setja á
heimilið alt þennan glaðværðai’-
brag, sem þegar gekk í augun og
laðaði að því bæði hjú og gesti. Og
ekki var góðsemin og hjálpfýsin
síður. Sigurður var lengi mestur
framkvæmdamaður í allri sveit-
arstjófn; komu því fátækramál og
önnur almenn vandx’æði að sjálf-
sögðu til hans kasta, en auk þess
flúðu nienn óspai’t til hans í alls
konar nauðum og vanda, og er
varla of sagt, að hann leysti hvei’s
manns vandræði, er hann mátti.
Væi'i seint að telja sporin hans í
annara þarfir, þegar einhver
vandi’æðin kölluðu að, sjálfur taldi
hann þau ekki. Ekki virtist það
neinn fagnaðarfengur önnum kaf-
inni húsmóður, sem hann færði
stundum heim með sér í búið úr
slíkum ferðum, aumingjar og
handbjargarómagai’, sem engan
áttu að, en það brást ekki, hvei’n-
ig sem á stóð, að þar tóku við
þeirn móðurhendur. þau hjón
skildi víst aldrei á, hvoi’ki um það
né annað.
Kristrún var tæplega meðalkona
á vöxt, en vel á sig komin og fríð
sýnum, hýr á brá og brosleit, snör
í handtökum og létt í spori; tvinn-
að saman í svip og framgöngu f j ör-
bi’agð og blíðuþokki, og samdi
forkunnar vel. Hélt hún furðulega
einkennum þessum, andlegum og
líkamlegum, til æfiloka. Síglöð og
góðviljuð stóð hún enn á öðru ári
um nírætt, eins og talandi'vottur
þess styx-ks, sem trú og kærleikur
skapar.
þau hjón höfðu eignast 10 böm;
dóu 4 í barnæsku og Sigi’íður 1911,
kona Skúla læknis í Skálholti, en
5 eru enn á lífi: Haraldur bóndi á
Ilrafnkelsstöðum, Katrín hús-
freyja á Kjóastöðum, Steinunn
bústýi-a Skúla mágs síns í Skál-
holti, Magnús bóndi í Austui’hlíð
og Kristín húsfreyja í Reykjavík.
Auk þeirra systkina var fjöldi
annai’a bama til fóstui’s á Kóps-
vatni lengur eða skemur, mörg öll
uppvaxtarái’in; meðal þeirra var
Ágúst þórai’insson, verslunarstjóri
í Stykkishólmi, systui’sonur Sig-
urðar. Öllum þeim börnum var
Ki’isti’ún engu síður en sínum
börnum, og mátti ekki mein þeirra
vita. Er hún sá eitthvert barna
sinna ama slíkum skjólstæðing,
eins og oft hendir með böi’num,
var hún fljót að skei’ast í leikinn
og sagði: „Gei’ðu ekki þetta,
mundu að hann er munaðarlaus“.
þau gleyma líka séint „mömmu
sinni á Kópsvatni“. Annai’s þarf
þar ekki að taka fósturbömin til;
það er vanaviðkvæði, ef minst er
á Kristrúnu á Kópsvatni við ein-
hvem, sem þekti hána: „Aldi’ei
hefi eg þekt beti’i konu“. M.
---------------— ...
Maáur hvai*f af Seyðisfirði ný-
lega, Benedikt Sigtryggsson sím-
ritari. Hefir hans vei’ið leitað
árangui’slaust í viku tíma.
Annað hefti af Tímariti lögfræð-
inga og hagfræðinga er nýkomið
út. Flytur fjölda fi’óðlegra greina.
okkur æði mörgum hljóti að verða
eitthvað á þessa lund: Eg veit það
ekki. Stjórnin nefndi það ekki og
þingið lét sig það engu skifta.
Eg býst ekki við, að nokkur ein-
asti þingmaður sé ánægður með
að gefa þessi svör; en eg sé held,-
ux ekki, hvernig hægt verður að
gefa önnur svör, ef þessari tillögu
vei’ður ekki sint.
Eg skal svo ekki fjölyrða meira
um þetta mál að sinni; það er ekki
ólíklegt, að tilefni gefist síðar til
þess að fara nákvæmar út í ein-
stök ati’iði.
Eg vei’ð þó að kvitta fyrir tvær
bi’tt., sem fram hafa komið við
tillögu okkar. það er ekki ástæða
til að hafa mikla snúninga við
þessar brtt. þær ei-u þannig vaxn-
ar, að við flutningsmenn sjáum
okkur ekki fært að greiða þeim
atkvæði.
Báðar brtt. hafa það sameigin-
legt, að draga úr þeirri vitneskju
sem tillaga okkar ætlast , til að
þingið fái um bankann, með því
að binda athugunina einungis við
tryggingarnar fyrir enska láninu.
En eins og þingsályktunartillagan
ber með sér, er ætlast til nokkurs
meira; í tillögunni stendui*, að
nefndin eigi samkvæmt 35. gr.
stjórnarski’árinnar að kynna sér
svo sem unt er fjárhagsaðstöðu
bankans gagnvai’t ríkinu. Með
þessu er þó ekki sagt, að hefja
skuli gagngei’ða rannsókn í venju-
legri merkingu þess orðs. það væri
vitanlega óframkvæmanlegt. Til
þess er enginn tími. það sem við
flutningsmenn ætlumst til er það,
að nefndin fái nauðsynlegar upp-
lýsingar og skýi’slur um alt það,
er nauðsynlegt er að vita urn ásig-
komulag og horfur með fjáx’hag
bankans og viðskiftamöguleika í
fi’amtíðinni. Nefndin þai’f að gei’a
sér ljóst í sanxráði við banka-
stjórnina, hvei’ra í’áða þai’f að
leita, og hverjar vonir ei’u um
það, að bankinn geti fai’ið að
starfa að nauðsynlegum viðskifta-
málum þjóðai’innar, og greiða fyr-
ir framkvæmdum hennar og at-
vinnuvegum; og í öði’U lagi að
athuga, hvort bankinn muni ekki
með einhvei’jum hætti geta stutt
að lagfæringu gengisins.
Við flutningsmenn teljum \nst
að bankastjórn Islandsbanka sé
ljúft að eiga tal um þetta við trún-
aðarmenn þings og þjóðar og láti
þeim því fúslega í té allar nauð-
synlegar skýrslur og aðstoð við at-
hugunina. Einnig álítum við að
henni nxundi vei’a ljúft að reynt
væri að finna einhverjar leiðir til
að bæta úr því ástandi, senx nú ei*.
-o-
Frum.Mamp
Bjarna frá Vogi.
Eitt af frumvöi’pum þeim, sem
flutt hafa verið á þessu þingi, var
frumv. um löggilta endurskoðend-
ur. Flutningsmaður var Bjarni frá
Vogi. Virtist fi’umvai’p þetta
stefna að því, að gera endurskoð-
un ábyggilegri í landinu, en al-
ment gerist nú, og myndi frum-
varpið hafa vei’ið samþykt með
einhverjum breytingunx, ef flutn-
ingsmaður hefði ekki talað neitt
fyrir því. Málið var til 1. umi’æðu
á mánudaginn og flutti Bjarni þá
ræðu, sem menn héldu að myr.di
verða almenn rökræðing um fi’um-
vai’pið. En ræðan snérist öll um
Sambaixds íslenskra samvinnufé-
laga og vildi ræðumaður sýna og
sanna, að þar færi mai’gt í vit-
leysu, og að þöi’f myndi bera til
þess, að setja lög uixx endurskoð-
un, til þess að gæta að því, að það
færi betur með fé bænda en hing-
að til hefði raun orðið á. Ræða
hans hefir íxú verið birt í Morg-
unblaðinu.
Út af ræðu Bjama urðu all-
snarpar og heitar umi’æðui’. Fyi’st
tók þorsteinn Jónsson til máls, og
fer hér á eftir mikill hluti af svari
hans við fi’amsöguræðu Bjai’na:
„Eftir að hafa heýrt framsögu-
ræðu hv. þm. Dalanxanna, hefi eg
fulla ástæðu til að ætla, að þetta
frumvarp sé flutt í alt öðrunx til-
gangi eix búast má við af að lesa
það. Frumvarpið lítur í raun og
veru fremur sakleysislega út. En
samkvæmt framsöguræðu þessa
hv. þm. er það ljóst, að þetta mál
á að nota til fi’amhalds þeirra
árása, er fyrir nokkru voru gei’ð-
ar á S. í. S. En um leið og það er
árás á Sambandið, hlýtur það fyx’st
og fi’emst að vera árás á fyrver-
andi forstjóra þess, senx nýlega er
fallinn í valinn.
það mæltist illa fyrir, þegar
annar hv. þm., sem á sæti í efri
deild, hóf sína ali’æmdu árás á
Sambandið á síðastliðnu sumri, en
því ver mun þessi ái’ás mælast
fyrir, sem það þykir vei’a ódrengi-
legra að níða látixa menn en lifandi.
Og ekki síst, þegar sá maður, sem
hér um ræðir, var álitinn að vinna
þjóðinni meii’a gagxx en nokkur
annar núlifandi maður.
Hv. þm. (B. J.) las í-æðu sína,
er hann hafði skrifaða, hratt upp,
og þar á meðal margar tölur, til
að sýna nauðsyn þessarar árásai’.
En þar sem hann bar svo hratt á,
þá náði eg ekki nema nokkrum af
tölununx.
Hús og lóð Sambandsins sagði
hann að hefði kostað kr. 675000,
en samkvæmt fasteignamati væri
hvorttveggja ekki vii’t íxema kr.
831200. Mismuninn á kostnaðar-
verði og fasteignamati kr. 343800
telur hann svo vera beinan skaða
fyrir Sambandið. Exx nú ætti öll-
um að vei*a það ljóst, að fasteigna-
matið er ætíð mikið lægTa en það
verð, sem eignirnar ganga kaupum
og sölunx. Fasteignir ei’u nú venju-
lega seldar helmingi hærra verði
heldur en þær ei’u metnar. Hér
sjá menn, að er því á fei’ðiixni
áframhald af þeim blekkingatil-
raunum, sem eg nefndi áðan.
þá konx hv. þm. enn að því, að
sýna hina óhóflegu eyðslu á fé
Sambandsins á stj órnarárum H.
Kr., þar senx veittar liafi vei’ið
6000 kr.utaixfarax’styrkur til skóla-
stjóra. Hér fer þm. emx með rangt
nxál. Skólastjórinn hefir aldrei
fengið styrk hjá Sanxbandiixu til
utanfex’ða, en aftur á rnóti hefir
liann fai’ið tvisvar til útlanda í
nauðsynjaerindum fyrir Samband-
ið. Mér hefir annars konxið hér
nokkuð á óvart. Eg hefi álitið hv.
þm. Dalanxanna drengskaparnxann,
en nú verð eg að di’aga það mjög
í efa, þar sem hann hefir í’eynt
að kasta skugga á látinn mamx,
sem var einn af hinum allra nýt-
ustu mönnunx, er þessi þjóð hefir
átt, og íxaut fylsta heiðurs lands-
nxanna. ^>etta tel eg ódrengilegt.
Og þar sem hv. þm. taldi þessu
frumvai’pi aðallega beint til Sam-
bandsins, þá vænti eg að hv. deild
meti þessa ái’ás hans að vei’ðleik-
unx nxeð því að fella þetta frv.
hans nú þegar við þessa umx’æðu“.
Umx’æður urðu allhvassar eftir
þessa fyrstu svari’æðu p. M. J.
Fór Bjanii undan í flæmingi og
dró nú líka Pétur heitinn Jónsson
fonnann S. í. S. inn í unxi’æðux’n-
ar. Lárus í Klaustri vítti harðlega
framkomu Bjarna og jafnvel
flokksbi’æður Bjarixa og samherj-
ar, Jakob Möller og Jón Auðunn,
senx voru með frv. sjálfu, fundu
ástæðu til að segja sér afhendis
framsögu Bjai’na. Stóð Bjarni
þhrna einn uppi, „eins og ílustrá
á eyðimörku“. Og úrslit málsins
ui’ðu þau, að frumvai’pið v.ar stein-
drepið þegar við fyrstu umi’æðu,
einungis vegna hinnar fólskulegu
framsögui’æðu.
Væntanlega lærir Bjarni það, af
þessai’i ráðningu, að láta hina
mei’kustu íslendinga nýlátna hvíla
í fx’iði í gi’öf sinni, þótt þeir hafi
veiið andstæðingar hans meðan
þeir voru lífs.
-----o-----
Ræðufjöldinn á þingi. Eftir-
tektavert er að bera sanxan vinnu-
brögðin í efri og neðri deild á fjár-
legunum. Aðalunxi’æðan í neðri
d.eild stóð í 4 daga. Meginið af
þeirri ræðumergð vitanlega algei’-
lega óþai’ft. í efri deild er aðalum-
ræðumxi lokið fyrir kl. 8 fyrsta
daginn. Neði’i deildar mælgin tef-
ur þingið óskaplega og svo þarf
að pi’enta alt á eftir. Efri deild af-
greiddi fjáiiögin að öllu leyti á
V/2 viku. Neðri deild var með þau
í meir en 2 máixuði.
Búist er við að þingi verði slit-
ið í íxæstu viku, enda vei’ði þá lok-
ið meðfei’ð fjái’laganna.
Látinn er nýlega Pétur bóndi
Gunnarsson á Stóra-Vatnsskarði í
Skagafii’ði, nxei’kur bóndi.