Tíminn - 07.07.1923, Blaðsíða 1

©jctfbfett
og afgríifcslur'aður limans or
Sigurgeir ^rifcriísfon,
Sambanöstjúsinu, SeYfjauif.
,2^.f<grei3teía
Címans er í Sambanbsfjúsinu.
0pin 6a<jlega 9—\2 f. þ.
Sími 49§.
YII. ár.
Reykjavík 7. júlí 1923
22. blað
Kjöttollsmálið enn.
Bændafélögin norsku gefa út
blað sem heitir: „Norges Bonde-
blad“. f því tölublaði þessa blaðs
sem út kom þann 15. síðastliðins
mánaðar, stendur grein með þess.-
ari yfirskrift: „Á að lækka tollinn
á íslensku sauðakjöti?“ f þeirri
grein standa meðal annars eftir-
íarandi orð:
„Fyrir nokkru síðan bárust,
Noregi tilmæli frá fslandi um
ívilnanir á kjöttollinum fyrir ís-
lenskt kindakjöt. Hefir stjórnar-
deild fjármála og tollmálanna
beðiS tollanefndina um álit sitt.
Hefir nefndin nú látið í ljós álit
sitt til stjórnarráðsins, og er
sagt að það sé einróma. það er
álit nefndarinnar að fiskiveiða-
hagsmunir vorir við ísland séu
svo miklir, að vissar ívilnanir af
fslands hálfu á því sviði gætu
vegið á hióti ívilnun í norska toll-
inum á íslensku kindakjöti. það
getur að vísu verið erfiðleikum
bundið að aðgreina sérstakan
toll á íslenskt kindakjöt, frá
hinum almenna kjöttoUi, en það
er ljóst, að nauðsyn býður að
gera það“.
í niðui’lagi greinarinnar bætir
blaðið því við — enda er þetta
noi’skt bændablað — að vegna
norska landbúnaðarins sé þetta
mjög athugavert atriði. —
Svo langt er þá máli þessu kom-
ið nú. Verður fi’óðlegt að sjá hvað
Moi’gunblaðið og kosningasneplar
þess allir segja við þessum tíðind-
um. þarna er það sannað, svai’t á
hvítu, með ummælum norskra
blaða, að alt sem Tíminn hefir
sagt um kjöttollsmálið var satt.
Ilann er kominn á af ástæðum sem
landbúnaðinum ei’u óviðkomandi.
Fiskiveiðalöggjöfin er ástæðan. Og
þessvegna er leiðin til að létta kjöt-
tollinum af sú, að semja við Noi’ð-
menn um þetta ati’iði. — En það
er ekki 1 fyrsta sinni sem eina leið-
in fyi-ir Morgunblaðið er sú að éta
ofan í sig.
Leiðin blasir þannig við fyrir ís-
lensku stjói’nina. Yfirlýsingin ligg-
ur fyrir af hendi Norðmanna að
þeir séu fúsir til að semja um að
lækka kjöttollinn.
Fyi’ir haustið veiða þessir samn-
ingar að vera komnir í kring. þess
mun íslenska bændastéttin kref j-
ast einum rómi.
Tíminn mun telja sér skylt að
fylgjast alveg séi’staklega með
þessu máli.
-----o----
Jón Leifs. f stóru sönglistai’-
tímariti sem gefið er út í Köln á
Suður-þýskalandi, er löng ritgerð
um Jón Leifs, og fylgir með mynd
af honurn. Prýðilega lofsamleg um-
mæli eru þar um söngment hans
og er jafnfi’amt vitnað í samskon-
ar ummæli margra þýski’a tíma-
rita og blaða. Hefir Jón undanfai’-
ið stýrt stórri hljóðfærasveit sem
leikið hefir í mörgum þýskum
borgurn við ágætan orðstír. Jafn-
framt er í gx-eininni talað um tón-
smíðar Jóns mjög lofsamlega. Er
ánægjulegt að fá slíkar fréttir af
þessum landa okkai’.
25. ára stúdentar afhentu Menta-
skólanum að gjöf málvei’k af þrem
fyrstu í’ektorum skólans: Svein-
birni Egilssyni, Bjarna Jónssyni
og Jens Sigurðssyni.
-----0-----
Geng'islirun
og- verðhækkun.
Morgunblaðið er samt við sig. f
fyrradag birtist þar svohljóðandi
smágrein:
„Ávextir einkasölunnar. Lands-
verslunin hefir nú, 1. þ. nl. í kyr-
þey hækkað steinolíuverðið um 4
kr. á 100 kílóum“. þessa fregn leið-
rétti blaðið þó með hangandi hendi
daginn eftir. það hafði tvöfaldað.
llækkunin er sem sé 2 kr. en ekki
4 á 100 ldlóum.
En það er fi’óðlegt að gera eilít-
ið nánari gi’ein fyrir máli þessu
Mbl. gefur í skyn að hækkunin
stafi af því að það er ríkið sem
rekur steinolíuvei’slunina.Ilér hlýt-
ur að vera að í’æða um vísvitandi
blekkingartilraun hjá blaðinu.
Hækkunin stafar af því að gengi
íslensku kiónunnar hefir hríðfall-
ið undanfarið. Seinni part ársins
sem leið kostaði stei’lingpundið 25
kr. íslenskar. Upp úr áramótununx
kostaði það 26 kr. Snemnxa í febi’.
kostaði það kr. 28,50. Og nú kost-
ar sterlingpundið kr. 29,50 ís-
lenskar.
Vitanlegt er öllum að steiixolían
er keypt á Englandi. Ilvernig get-
ur nú nokkrum lifandi manni dott-
ið það í hug, að olían haldi áfram
að kosta jafnmargar íslenskar
ki’ónur, þegar gengi íslensku krón-
unnar lækkar svona gífui’lega?
Ósannindi og villandi tilgátur
Mbl. hefna sín og segja eftir.
Fjögra kr. hækkunin á 100 kg.
senx það gat um fyi’st, er einmitt
sama og gengismunurinn frá árs-
byrjun. Bendir þetta á að blaðinu
hafi verið kunnugt að vei’ðbi’eyt-
ingin stafaði af genginu. En
Landsverslunin tók þá stefnu að
bera sjálf hálft gengistapið og
leggur ekki nema helminginn á
sjómennina. þetta er sannleikui’inn
í málinu. Og vill nú Mbl. stinga
hendinni í eigin barm og spyi’ja
hvort eigeixdur hefðu farið þann-
ig að. —
þessi verðbreyting á olíunni er
bara eitt dæmið um afleiðingarnar
af þessu verðfalli íslenskra pen-
inga. Samskonar aukin dýrtíð er
konxin eða er að korna á öllum
sviðum. Og jafnhliða hækka
bankavextirnir eins og kunnugt er.
-Fyrir landið í heild sinni bólar alls
ekki á því að úr sé að rakna fjár-
hagsvandræðunum — og fjarri
því.
Eru þetta hinar alvarlegustu
áminningar fyrir kjósendur lands-
ins um að fylkja sér fast um eina
stjórnmálaflokkinn í landinu,
Fx’amsóknarflokkinn, sem vilja
hefir fullan til þess að reisa land-
ið við úr fjái’hagsöngþveitinu —
eina flokkinn sem fullar líkur hef-
ir til að ná nægilegu atkvæðamagni
á þingi til að framfylgja stefnu-
skrá sinni.
Án öflugs meirihluta Fi’amsókn-
arflokksins á þingi, upp úr næstu
kosningum, eru litlar og engar lík-
ur til að framkvæmd verði öflug
viðreisnarbarátta.
----0----
Aðalfundur Eimskipafélagsins
var haldinn 30. f. m. Arði varið til
afski’iftar eignum. Stjórnarmenn
endux’kosnir sem úr gengu.
Stúdentsprófi luku 29 stúdentar
í þetta sinn, og voru 5 utanskóla.
í máladeild luku prófi 21 en 8 í
stærðfræðisdeild.
Ferðahugleiðingar.
Hér fer engin ferðasaga á eftir,
þó áð titillimx gæti bent í þá átt.
En fyrir ýmsra hluta sakir lang-
ar mig til að skrafa við fleiri urn
ýmislegt sem mér datt í hug og
fyrir augu bar á íxýlega afstaðinni
ferð minni um Dala- og Sti’anda-
sýslur.
Eg hafði aldrei fyr farið urn
norðurhluta Dalasýslu og Strandir.
En áður hafði eg fei'ðast um flest-
ar sveitir landsins, að undantekn-
um aðallega Skaftafellssýslum og
Vestfjöi’ðum. Eg hafði því aðstöðu
til að bera saman kjör manna og
búnaðai’hætti í þessum héi’öðum
og í fjölmörgum öðrum héröðum
á landinu. Getur slíkur samanburð-
ur oi’ðið fróðlegui’.
Strandasýsla og noi’ðurhluti
Dala ei’u yfirleitt heldur fáfamar
sveitir af utaixhéraðsmönnum. þau
liggja úr helstu þjóðbi’autum.
þessvegna munu þau vei’a mörg-
um lítt kunnug.
En mér vii’tist svo margt eftii’-
tektaveiT að sjá og heyra þarna
norður fi’á, svo margt sem beinlín-
is gæti orðið til fyrirmyndar fjöl-
farnari héröðunum, að mig langar
til að sla-afa unx það.
Ferðasaga verður það engin,
eins og sagt vai’, heldur „suixdui’-
lausir þankar“ og gi’ipið á efni á
víð og dreif.
Árgæskan.
Rétt er að slá einn vai’nagla þeg-
ar í byrjun.
Eg var á ferðinni um mesta
blómatíma ársins, í miðjum júní-
mánuði. Eg fékk yfii’leitt ágætt
veður. Mér var afbragðs vel tekið.
Veturinn nýafstaðni hafði verið
með afbrigðum góður.
Slík aðkoma hlýtur að setja svip
á það, sem ber fyrir augu ferða-
mannsins. Geta þeir sem vilja virt
mér það til betri vegai’, ef þeim
finst eg líta bjöi’tum augum á
hlutina.
Til dæmis unx árferðið vil eg
fyi’st geta þess að eg hefi margoft
farið yfir Holtavörðuheiði. En eg
hefi aldrei séð hana jafnvel gróna
og í þetta sinn. Til samanburðar
má getá þess, að eg fór yfir Mos-
fellsheiði fyrir fáum dögum á leið
til þingvalla. Eg hefi aldi’ei heldur
séð hana jafnvel gróna.
Meðal hlunnindanna mörgu í
Strandasýslu eru æðarvarp og sel-
veiði. Fi’ostaveturinn mikla hi’undi
fuglinn unnvöi’punx og selurinn
sömuleiðis. Vai’p og selveiði gekk
mjög til þurðai’. Nú er alt að kom-
ast í blóma aftur og munar ekki
minst um síðasta árið. .
En best sögðu lömbin til um ár-
gæskuna. Eg hefi hvei’gi á landinu
séð jafnmargt tvílembt og í
Strandasýslu. það var algengt að
sjá 3, 5, 7 ær saman og allar tví-
lenxbdar. Eg heyrði sagt að einn
maður ætti 29 æi’, en lömbin væru
60. Tvær þrílembdar, én hinar all-
ar tvílembdar.
Munur góðæris og harðinda er
alstaðar mikill á Islandi. En hvergi
meiri en í sumum útkjálka- og
hlunnindasveitum. þessvegna geta
þær orðið ærið misjafnar fregnixm-
ar sem fei’ðamennirnir flytja frá
þessum héröðum, eftir því hvern-
ig þeir hitta á.
Ólafsdalur.
Eg ætla ekki að bæta miklu við
það sem ritað hefir verið um Ólafs-
vík. Eg var þar síðustu nóttina í
Dalasýslu. Mér fanst það vei’a að
stíga fæti á heilagan stað að koma
að Ólafsdal. Konx þangað á yndis-
lega fögru voi’kvöldi. Álftahópur-
inn á Gilsfii’ði fagnaði gestinum.
Og svo túnið — fallegasta túnið
sem eg hefi séð.
það er mjög á vörum manna nú
og í’eyndar líka sumstaðar í vei’ki,
að halda uppi veg og vii’ðingu
fi’ægra sögustaða — einkum fonx-
fi’ægra sögustaða. Á þeim stöðum
vænta menn þess, að minninganxar
urn dáð og afrek foi’feðranna
hvetji núlifandi kynslóð til mann-
dómsvei’ka. Og þetta er alveg í’étt
á litið.
Söguminningarnar eiga mikinn
mátt. En sýnu áhrifameii’a er þó
að geta bent á vei’kin sjálf sam-
fara söguminningunum.
Sögunxinningai’nar ei’u miklar
um Torfa í Ólafsdal. Forgangs-
maður var hann í orðsins besta
skilningi um þýðingarmestu atriði
landbúnaðai’ins: í’æktun lands og
búpenings og bætta vei’slun.
Verkin hans ei’u einnig öllunx
sýnileg enn. Kaupfélögin Dala-
manna tvö, Króksfirðinga eitt og
Strandamanna þrjú eru öll skil-
getin börn hans. Víða um Saurbæ-
inn má enn sjá jarði’æktai’fi’am-
kvæmdir hans. Og heima í Ólafs-
dal tala allir hlutir, úti og inni,
um hinn afkastamikla franx-
kvæmdamann.
öll hin miklu hús, skólahúsið og
hin fjölmörgu útihús, bæði þau
sem búið og skólinn þax-fnaðist,
ei’u enn í ágætu standi. þanxa er
búið að gera alt mögulegt til þess
að búa í haginn fyrir skólahald 0g
stói’bú. þessi ágætu hús hi’ópa á
það, að þarna verði áfram menta-
setur og- stórbú.
Eða þá túnið — þúsund hesta
tún þegar það aftur fær nógan
áburð, afburða vel sléttað og geysi-
mikið túnstæði enn, girðingamar,
í’afveituaðstaðan og ótal margt
sem nefna mætti,
Er nokkurt vit í því fyrir ís-
lenska í’íkið að láta þessa aðstöðu
ónotaða ?
þegar stofnaður vei’ður loksins
húsmæðraskólinn við Bi’eiðafjöi’ð,
verður að taka það mjög alvar-
lega til athugunar, hvoi’t Ólafs-
dalur er ekki sjálfsagði staðui’inn
þrátt fyrir alt sem á undan er
gengið.
þeir sem unna landbúnaðinum
íslenska, og bera ást í brjósti til
bestu foi’göngumanna hans, geta
ekki liorft upp á það að þéssum
miklu verkunx Torfa í Ólafsdal
verði enginn gaumur gefinn.
það verður a. m. k. að gera þá
ki’öfu til þein-a manna, sem eiga
að ákveða skólasetrið við Breiða-
fjörð, að þeir komi fyrst í Ólafs-
dal.
það er ekki gott til afspuniar
það ræktai’leysi og það festuleysi
sem lýsti sér í því, ef núverandi
kynslóð léti verk Torfa í Ólafsdal
falla í gleymsku. —
Og loks eitt áður en eg skil við
Ólafsdal. það fer að líða að því að
25 ár séu liðin síðan Torfi í Ólafs-
dal hóf sína merkilegu kaupfélags-
starfsenxi við Breiðafjörð.
Húnvetningar hafa ritað mei’ki-
legt minningari’it um það afmæli
samvinnufélagsskapai’ins hjá sér.
Samverkamenn Toi’fa eru enn
margir á lífi: Guðjón Guðlaugs-
son, Guðmundui’ Pétui’sson í
Ófeigsfirði, Björn Halldórsson á
Snxáhömrum, Gi’ímur Stefánsson í
Húsavík, Ólafur Eggei-tsson í
Króksfjarðaniesi, Benedikt Magn-
ússon í Tjaldanesi, Bjai’ni Jcnsson
í Ásgai’ði 0. fl. o. fl.
Aðstaðan er eins góð og hún
getur verið um að rita rækilega
sögu þessarar merkilegu hi’eyfing-
ar. Skifta með sér vei’kum til þess.
Reisa Torfa í Ólafsdal minnisvarða
fyrir þann þáttinn af starfi hans.
Til lands og sjávar.
Fyi’stu nóttina í Strandasýslu
var eg á Smáhömrum í Tungu-
sveit við Steingrímsfjörð, hjá
Birni bónda Halldói-ssyni, einum
elsta og traustasta forgöngumann-
inum í kaupfélagsmálum, sem nú
býr í Strandasýslu.
þar sá eg fyrst, sem eg sá svo
víða annai’sstaðar í Strandasýslu,
og aðallega í mið og norðui’hluta
sýslunnar, höfuðeinkennið á bú-
skapnum á mjög möi’gum jörðun-
urn sem liggja að sjó — samein-
aðan búskap til lands og sjávai’.
Gerir þetta búskapinn mai’gfalt
mai’gbrotnai’i og fjölhæfai’i.
Allviða annarsstaðar á landinu
hagar líkt til. Menn stunda jöfn-
um höndum land og sjó. Og þó að
í fljótu bragði vii’ðist sem þetta
séu mikil þægindi, þá hefir í’eynsl-
an venjulega oi’ðið sú, að þessi bú-
skapur hefir ekki orðið fai’sæi).
Sjórinn hefir dregið menn of mjög
að sér. þeir hafa vanrækt landbú-
skapinn og oi’ðið svo fyrir áföþ-
unum.
Sá sem víða hefir farið um land-
ið þekkir þessar sveitir úr. þær
eru sumar einna bognustu sveitir
landsins. Man eg eftir að héraðs-
nxaðui’ lýsti fyrir mér einni slíkri
sveit: Bæjai’aðii’nar voru tvær:
önnur með fjallinu, hin meðfi’am
sjónum. Eingöng-u stundaður land-
búnaður á hinum fyrnefndu en út-
ræði meðfi’am á hinum. Og það
skar úr hvað efnahagurinn var
yfirleitt miklu beti’i á bæjunum
Frii. á 4. síðu.