Tíminn - 04.08.1923, Qupperneq 1

©jafbfeti
og «fgc«i6slur’a&ur (Eimans er
Sigurgeir ^rt&rifsfon,
Samban&sþú&inu, Hefíjapíf-
VII. ár.
Rejkjavík 4. ágúst 1923
^feteibsía
íímans er i Sambanösfjúsinu.
(Ðpin öaglega 9—\2 f. b-
Simi 496-
26. blað
Kjöttollsmálíð
Norðmeim draga málið óheyrilega á langiim
ffiears*
NAVY CUT
CIGARETTES
Kaldar og Ijúffengar.
Smásöluverð 65 aura
pakkinn, 10 stykki.
♦
4.^
LONDON.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Saga kjöttollsmálsins.
Ár er liðið síðan Norðmenn alt í
einu hækkuðu innflutningstoll á ís-
lensku saltkjöti. Hann var ekki
eins hár þá fyrst og hann er nú.
Nú er hann svo hár, að gera má
ráð fyrir, að hann nemi fjórða
paiti kjötverðsins, kr. 33,33 norsk-
ar á tunnu.
Tollurinn kemur alveg sérstak-
lega hai't niður á íslenska kjötinu,
því að hann er ekki verðtollur
heldur á þunga. Verður því hlut-
fallslega miklu hærri á hinu ódýra
saltkjöti en á nýju kjöti sem aðr-
ar þjóðir flytja til Noregs.
Af fslands hálfu hafa verið gerð-
ar ítrekaðar tilraunir til að fá toll-
inn lækkaðan með samningum. Góð
orð hafa jafnan verið látin í té af
Norðmanna hálfu, en efndirnar
hafa engar orðið.
Mörg hundruð þúsund króna
tjón biðu íslenskir bændur af toll-
inum síðastliðið ár. Alla tíð síðan
hefir verið reynt að kippa málinu
í lag fyrir komandi haust.
Atvinnumálaráðherra fór til
Noregs í fyrrahaust. Honum var
gefið í skyn að um nýárið mætti
hefja umræður um málið.
Formaður Búnaðarfélagsins fór
til Noregs eftir nýárið og fékk
sömuleiðis góð orð um væntaniega
samninga.
Fyrir þinginu í vetur lágu þau
tíðindi að í júnímánuði mundi
verða samið um málið.
Nú berast síðustu fréttimar: að
fyr en í október muni Norðmenn
ekki taka málið fyrir og þvi muni
ekki verða lokið fyr en einhvern-
tíma á næsta ári. það er með öðr-
um orðum fullljóst orðið að Norð-
menn ætla sér að láta íslenska
bændur borga í haust f jórða hluta
kjötverðsins í toll í norska ríkis-
sjóðinn.
Hörkuleg framkoma.
það eru til þau orð í íslensku
máli sem vel eiga við um slíka
framkomu sem þessa í viðskiftum
einstakra manna í milli: að lofa
öllu fögru, en láta svo efndimar
verða minni.
það mun heita kurteysi að láta
slík orð ekki falla í viðskiftum
þjóða í milli.
Ekki hefir staðið á því af Is-
lendinga hálfu, að bjóða Norð-
mönnum eitthvað í staðinn fyrir
ívilnun á kjöttollinum.
Ekki stendur hitt heldur í vegi
að Norðmenn þurfi að gera stór-
breytingar á tollaskipun sinni til
þess að laga þetta. Hefði vilji ver-
ið til, voru til ofureinföld ráð.
Verðtollur í stað tolls á þunga
hefði mjög bætt. Sérstök tolla-
ákvæði á saltkjöt voru sömuleiðis
einfalt ráð. þá var komist hjá að
svo liti út sem öðrum þjóðum væri
gert lægra undir höfði.
En þar sem viljann vantar era
allar leiðir ófærar.
það hefði verið miklu hreinni
framkoma af Norðmönnum að
segja þegar í stað þvert nei, held-
ur en að draga málið fyrir okkur
með fögrum loforðum.
það var oft á orði haft í Noregi
til forna að Mörlandinn væri tóm-
látur og seinþreyttur til vandræða.
Mun það enn eiga við um íslend-
inga og íslenska bændur eigi síst,
að þeir eru hversdagsgæfir.
En það mega Norðmenn vita, að
það skap býr í íslenskum bændum,
að þeir'taka því ekki þegjandi, að
mál þeirra er þannig dregið á lang-
inn mánuðum saman. þeir þola það
ekki mótmælalaust að íslenska
stjórnin, fyrir þeirra hönd, standi
með framréttar hendur og góð boð,
mánuðum saman, en Norðmaður-
inn fáist ekki einu sinni til að tala
við hana.
íslandsvinii’nir norsku og aðrir
Norðmenn.
Við vitum það fslendingar að við
eigum mörgum ágætum vinum að
mæta í Noregi.
Alveg nýlega hafa okkur borist
hlýjar kveðjur frá mörgum ung-
mennafélögum norskum.
Frá ágætismönnunum prófessor
Paasche og Lars Eskeland skóla-
stjóra hafa okkur borist velviljað-
ar tillögur einmitt í sambandi við
þetta mál.
Við efumst ekki um að þeir séu
miklu fleiri sem hugsa á líkan veg
sem þessir menn.
Og sannarlega er það vilji allra
íslendinga að eiga sem allra bestri
frændsemi að fagna í Noregi og
láta hana og í té.
En það virðist augljóst að það
eru ekki þessir menn sem ráða
framkomu Norðmanna í okkar
garð.
það virðist svo sem tveir séu
flokkar í Noregi. íslandsvinirnir
annarsvegar, aðrir Norðmenn
hinsvegar og hinir síðarnefndu
ráði algerlega og þeir vilji ekki
einu sinni virða okkur viðtals.
Við erum að vísu fáir og lítils
megnugir íslendingarnir. En við
erum ekki að biðja um neitt náð-
arbrauð.
Við erum ekki að tala um að
Norðmenn vegna frændsemi felli
niður kjöttollinn.
Við bjóðum þeim upp á ívilnan-
ir á móti í atvinnurekstri þeirra
hér.
Og við ltref jumst þess að við
okkur sé talað og Iitið á boð okk-
ar, en við séum ekki dregnir á
svarinu mánuðum saman.
Grænlandsmálin.
það standa yfir deilur nú milli
Norðmanna og Dana um hið fom-
norræna land Grænland.
Ýmislegt fleira hefir dregist
inn í þá deilu.
Færeyingar eru nú að heyja sína
sjálfstæðisbaráttu. Afstaða Norð-
manna til þess máls hefir blandast
inn í deiluna.
það heyrist nú mjög oft í norsk-
um blöðum að Norðmenn hljóti að
láta sér mjög ant um hag og gengi
þessara fornu norsku landa. „Móð-
urlandið“ norska muni ekki dauf-
heyrast við þeim röddum sem til
sín sé beint frá þessum kæru lönd-
um.
Við efumst ekki um það, íslend-
ingar, að slíkur sé í raun og veru
hugsunarháttur mjög margra
Norðmanna. Okkur þykir vænt um
að vera í þessari norsku fjöl-
skyldu.
En þegar við verðum fyrir þess-
ari framkomu Norðmanna í kjöt-
tollsmálinu, þá vitum við ekki
hvaðan á okkur stendur veðrið.
Við viljum miklu heldur trúa því
að þessi fögru orð um hlýjar til-
finningar móðurlandsins norska
séu sönn.
En eigi áfram að stefna sem nú
stefnir í kjöttollsmálinu, verðum
við að segja: það er fylsta ósam-
ræmi milli orða Norðmanna í
Grænlandsmálinu og sjálfstæðis-
máli Færeyinga og athafna þeirra
gagnvart íslendingum. Orðin eru
góð að vísu, en það er miklu meira
að marka athafnirnar.
En við eigum mjög bágt með að
trúa því að svo verði í raun og
veru. Við viljum heldur trúa því að
Norðmenn átti sig á málinu, fáist
til að tala við okkur, og nema burtu
kjöttollinn fyrir kauptíðina í
haust.
Við trúum því alls ekki að
óreyndu að Norðmenn láti okkur
beinlínis eða óbeinlínis gjalda deil-
unnar sem nú stendur yfir við
Dani, þó að við séum í konungs-
sambandi við þá.
Hvað blasir við?
það liggur fylsta alvara á bak
við þetta mál.
Fari svo, að Norðmenn fáist ekki
til að tala við okkur og vilji ekki
sinna þeim boðum sem við bjóðum
á móti, þá hljótum við að taka til
okkar ráða og beita hörðu á móti,
eftir því sem við höfum mátt til.
Fjölmennasta framleiðendastétt
in, bændurnir á íslandi, hljóta að
krefjast þess, að þegar aðalfram-
leiðsluvara þeirra verður fyrir
slíkum tollaálögum í því landi þar
sem aðalmarkaðurinn er, þá reyni
ríkið á einhvern hátt að rétta hlut
þeirra á framleiðendum þess lands.
það verður þá að grípa til ein-
hverra ráða gegn atvinnurekstri
Norðmanna hér við land.
það verður þá að athuga að hve
miklu leyti Norðmenn nota ísland
að markaði fyrir sínar afurðir, til
þess að láta þær bera toll í svipuð-
um mæli sem kjötið íslenska er lát-
ið bera hann í Noregi.
Og vitanlega munu íslendingar
þá síður kaupa vörur þess lands,
sem býr bændunum íslenslcu harð-
an kost. Fyr hafa íslendingar
bundist samtökum sem erfitt hefir
verið að rjúfa.
Ætli Norðmenn að breyta við
okkur eftir hinum foma máls-
hætti: „frændur eru frændum
verstir“, þá hlýtur afstaða okkar
og að mótast af því.
Forðum hrópuðu Norðmenn til
þorieifs kimba og „sögðu hann
mjög íslenskan fyrir tómlæti sitt“.
En hitt reyndu þeir síðar er Gisl
lllugason feldi hirðmann Magnúsar
konungs berfætts undir handar-
jaðri hans og Teitur Gissurarson
biskups hjó fjöturinn af Gisl og
tók hann úr haldi konungs, að
„eigi voru þér nú tómlátir Islend-
ingar“.
----0----
Alvarlegar horfur.
Fjármálahorfur íslendinga eru
nú mjög alvarlegar, svo að sjaldan
hefir í tíð núlifandi manna verið
jafn blikuþrungið. Hluthafar ís-
landsbanka hafa látið stofnun sína
spila svo ógætilega, að vanmáttur
bankans hefir lamað alt viðskifta-
lífið síðan 1920. Nokkrir kaup-
sýslumen víðsvegar um land hafa
sökt landinu í botnlausar viðskifta-
skuldir erlendis. Ólagið á sölu sjáv-
arafurðanna hefir keyrt fram úr
hófi. Salan er að mestu leyti kom-
in í hendur erlendra hringa. Tog-
arafloti Rvíkur og fjöldi vélbáta
víða um land liggja óhreyfðir við
festar um hásumarið, en hundruð
manna, sem fyr hafa unnið við
þessi veiðitæki ganga atvinnulaus í
landi. Bankarnir hafa tapað stórfé,
mörgum miljónum, á nokkrum ein-
stökum mönnum.einkum þeim,sem
fengist hafa við útgerð eða verslað
með síld og fisk. Krónan íslenska
fer hríðfallandi og að sama skapi
vex dýrtíðin í landinu. Ástand
landsjóðs er í samræmi við hag
einstaklinganna. Á árunum 1920—
1921 var alt uppetið sem til náð-
ist, landssjóður þurausinn, stórlán
tekin innanlands og utan, og öllu
eytt. Partur af tekjum landsins
festur sem trygging hjá erlendu
auðfélagi. Verklegar framkvæmd-
ir nálega stöðvaðar, og lítur svo út,
sem fullerfitt verði fyrir þing og
stjórn að verja landið gjaldþroti
á næstu missirum.
En bikarinn er hvergi nærri
tæmdur enn til botns. Ef salan á
sjávarafurðum gengur jafn hrap-
arlega og verið hefir, verður al-
ment atvinnuleysi í kauptúnum.
Krónan heldur áfram að falla, all-
ar neysluvörur halda áfram að
hækka í verði.þá er komið hallæri
og hungursneyð í kauptúnunum.
Gerðahreppur í Gullbringusýslu
er nú kominn á landið, og hallæri
sýnist yfirvofandi víðar við sjóinn.
Bændumir skulda mikið við vana,
eftir síðustu 3 árin, en þó aðeins
hverfandi dropa borið saman við
skuldir bæjanna. En samt gleypa
hinir háu vextir, sem stafa af tapi
fslandsbanka, og útibús Jóns Auð-
uns, drjúgan part af hinum litlu
tekjum bændanna. Við hallæri í
Rvík og nokkrum öðrum kauptún-
um kemur fjöldi fólks þaðan á fæð-
ingarhreppa sína í sveitunum. þá
verða háir skattar, sem stafa af
sukki J. M. og M. G., háir vextir'
sem stafa af bralli „fallentaklík-
unnar“, sílækkandi gengi á ís-
lensku krónunni og loks óbærileg
sveitarþyngsli, að einni sameinaðri
byrði til að sliga bændastéttina,
eftir að hallærið hefir farið með
sigðina yfir kauptúnin.
Og alt þetta gerist í góðæri hvað
veðurfar áhrærir, sem varla á sinn
líka. Undanfarin missiri hefir ver-
ið mokfiski hér við land. Síldin
veður uppi í torfum fyrir Norður-
landi. Síðastliðinn vetur er einn
hinn mildasti, sem komið hefir. Og
grassprettan nú í sumar má heita
dæmalaus.
Erfiðleikar fslendinga nú sem
stendur eru ekki að kenna landinu
eða veðráttunni. Allir vita að þeir
eru mönnum að kenna. Ilér skal
ekki farið nánar út f það. Nóg hér
að geta þess, að ef sömu menn, sem
hafa leitt þjóðina út í þessar hörm-
ungar, eiga að fara með stjómar-
völd og fésýslu fyrir almenning,
þá sýnist lítil lífsvon fyrir íslend-
inga, nema eins og fótaskinn er-
lendra þjóða.
En bjargráðin eru líka kunn.
þau eru ofur einföld:
1. Að fella nú við kosningar í
haust þá þingmenn, sem eru
valdir að fjárþröng landsins.
2. Að koma skipulagi á starfs-
mannahald landsins, og fækka
starfsmönnum, einkum í Rvík.
3. Að gera hluthafa íslands-
banka ómynduga um stjórn
bankans, og láta hlutina (41/2
miljón) mæta tapi sem orðið
var 1920, það sem þáverandi
varasjóður ekki nær til, svo
að ekki þurfi að vinna upp það
tap með óhæf ilega háum vöxt-
um, sem lenda á allri þjóðinni.
4. Að koma skipulagi á sölu
sjávarafurða, svo að innlend
samkepni skaði ekki landið um
margar miljónir á ári, og
hrapi í verði. J. J.
-----0----
Sameinuðu verslanirnar. í til-
kynningu frá danska sendiherran-
um er þess getið, að Sameinuðu ís-
lensku verslanirnar hafi haldið að-
alfund sinn nýlega, og hafi reikn-
ingurinn fyrir árið sem leið sýnt
441274 kr. reksturshalla í íslensk-
um krónum. Kunnugir segja að
hallinn hafi verið enn meiri und-
anfarin tvö ár. Óneitanlega minn-
ii þessi útkoma á aðra fjármála-
mensku, á þjóðarbúinu íslenska
sjálfu fyrir fáum árum, sem er al-
kunn.
Ástandið á þýskalandi. Sterling-
pundið kostar nú 5 miljónir þýskra
marka, dollarinn 1 miljón 110 þús.
mörk og dönsk króna 196 þúsund
mörk. Fyrir stríðið jafngilti mark-
ið 90 aurum. Ríkisbankinn þýski
hefir hækkað útlánsvextina úr 18
upp í 30%. Fyrir okkur íslendinga
er þetta alvarleg áminning um
það, hvemig fer, þegar gengið
hríðfellur.
Kaupdeilan. Atvinnumálaráð-
herra á nú nálega daglega fundi
með fulltrúum útgerðarmanna og
sjómanna, til þess að reyna að
binda enda á kaupdeiluna.
Benedikt Árnason Elfai- söng-
maður er nýkominn frá útlöndum
og hélt söngskemtun um miðja
vikuna í Nýja-Bíó.
Taugaveiki er farin að ganga í
bænum.