Tíminn - 25.08.1923, Blaðsíða 1

(SfaíMcti
og afgrei6slur"a6uv íEimans er
Stgurgeir ^ri6rifsfon/
Sambanösíjúsinu, HcYfjauíf.
íímans er i Sambanösþústnu.
®pin baíjlega 9—\2 f. þ.
Stmi ^96.
YII. ár.
Reykjavík 25. ágúst 1923
29. blað
Stýflur
í Djúpós og Valalæk.
Einn hinn fegursti, stærsti og
grasgefnasti engjablettur á land-
inu hefir Safamýri verið talin. Sæ-
mundur Eyólfsson telur hana 4233
dagsláttur á stærð, og sagt er að í
sumum árum hafi heyast í henni
um 40 þús. hestar eða um 1000 kúa
fóður.
Á síðari árum hefir Safamýri
legið undir eyðileggingu af vatna-
gangi, sem orsakast af því, að kvísl
úr þverá hefir lagst í Djúpós, en
um hann renna hin svonefndu
þykkvabæjarvötn, sem síðan dreifa
sér yfir engjar þykkvbæinga og
Safamýri. í fyrra var svo komið,
að öll mýrin var flóandi í vatni um
há heyskapartímann, mátti þá víða
róa á báti innan um blikandi star-
argróðurinn, sem þá var mjög
þroskamikill, en engin tök voru á
að ná honum vegna vatns.
Orsakirnar til þess að pykkva-
bæjarvatn hefir vaxið svo mikið á
síðari árum eru þær, að uppruna-
lega féll þverá gegnum Hólsá beint
til sjávar. Fyrir hérumbil hálfri
öld síðan stýflaðist Hólsárósinn.
Vatnið úr pverá myndaði þá eins-
konar lón (hinar svonefndu gljár)
roeðfram sandkambinum við sjó-
inn. þarna myndast stór, lygn
stöðuvötn. Sumt af vatninu rann
þá vestur í pjórsá, annað austur
með söndum langar leiðir og féll
þar til sjávar. Afleiðingin af því
að Hofsós teptist, var sú, að á
eyrunum fyrir ofan ósinn skildu
vötnin smátt og smátt eftir sand
og leir, sem þau flytja feiknin öll
af, fyrir ofan sandkambinn, mynd-
uðust þá leirur, sem lágu 4—5
metra yfir sjávarmál. Við þetta
færðist leira smátt og smátt upp
eftir Hólsá og upp í þverá. Sand-
ur og leðja settist í árfarvegina og
þeir hækkuðu sí og æ. Loks varð
botninn í árfarvegunum svo hár,
að vatnið fór að flóa út af þar sem
bakkarnir voru lægri og vatnið óx
í smákvíslunum, sem áður ninnu
úr vötnum þessum. í fyrra var svo
komið, að farvegur Hólsár var nær
þur orðinn, en allur sá vatnaagi,
sem myndast af pverá og Rang-
ánum eftir að þær eru komnar í
hana, leitaði sér farvegs gegn um
Djúpós og niður um Landeyjar
gegn um Fróðholtsós og Valalæk.
Á öllum þessum stöðum ollu vötn-
in mikilli eyðileggingu, fóru yfir
engjar og breyttu þeim í sandauðn-
ir eða vatnsagi var svo mikill, að
eigi var fært að nota þær engjar
tii slægna. 1 fyrra var svo komið,
að mönnum þótti eigi lengur sætt.
Menn sáu yfir eyðilegginguna og
grasbreiðurnar, sem ekki var hægt
að hagnýta sér. J>á var það, að
nokkrir menn í Landeyjunum tóku
•sig til og hlóðu fyrir Fróðholtsós.
Fyrir það starf fengu þeir þá þeg-
ai nokkur þúsund hesta slægjur.
Að stýfla þessa ósa var miklum
erfiðleikum bundið, ekkert nema
laus sandur að byggja á. Margir
h.afa því talið það óráð eitt að ætla
sér að stýfla þá. Hvað um það.
Stýflan í Fróðholtsós hepnaðist.
það gaf bændunum, sem hlut áttu 1
að máli, kjark til þess að láta einn-
ig stýfla hina ósana, og í vor hefir
verkið verið framkvæmt undir
ltiðsögu vegamálastjóra. Var byrj-
að stýfla Valalæk,síðan Djúpós,
cg verkinu lokið í sláttarbyrjun.
Stýflan í Djúpós er hið mesta
mannvirki, hún er um 340 m. löng,
en 15 m. breið. Vatnsdýpi var á
parti um 6 m. Stýflan er aðallega
gerð úr mýrarhnausum. Um 4000
dagsverk er talið að gengið hafi til
að gera stýflu þessa. Bændurnir úr
nágrenninu unnu aðallega að verk-
inu. Kaupið var 65 aurar á klukku-
stund. Samkvæmt lögum frá 1917
um fyrirhleðslu þverár og Markar-
fljóts á ríkissjóður að greiða 3/4
af kostnaðinum við þessi verk. Hve
mikill kostnaðurinn verður allur,
er mér eigi kunnugt.
þegar búið var að gera stýflurn-
ar í Valalæk og Djúpós, var sand-
kamburinn fram undan Hólsá graf-
inn sundur, svo að vatn gæti feng-
ið útrás þar, til þess gengu um 30
eða 40 dagsverk, og vatnið fór að
renna eftir rásinni, sem það gróf
fljótt. Nú er komið skarð í sand-
kambinn, sem er 8 m. djúpt niður
að vatni og um 200—300 m. breitt.
Alt vatn úr þverá rennur nú þar til
sjávar og hefir grafið farveg gegn-
um sandinn, svo nú er þar sandur á
báðum bökkum, þar sem alt var
flóandi í vatni áður. — Verk þau,
sem hér hafa verið unnin, eru til
ómetanlegs hagnaðar fyrir bænd-
ur þá, sem lönd eiga að vötnum
þessum. Vart er hægt að hugsa sér
meiri mun á engjum þeirra en nú
og í fyrra. pá var alt fljótandi í
vatni, svo að lítt mögulegt, eða
ómögulegt, var að ná grasinu, þó
gnægð væri af því. Nú er mikið
af þessum sömu engjum þurt og
grasið svo mikið, að það flekkjar
sig á stórum spildum.
Hér hefir verið unnið mikið og
þarft verk,en því megabændurekki
gleyma, að þetta er aðeins fyrsta
sporið til þess að land það, sem
þeir hafa yfir að ráða, geti bor-
ið þeim þann arð, sem hægt er, ef
rétt er á haldið. Ef eigi verður frek
ar að gert, þá er arðurinn mestur
í sumar, en óvíst um eftirtekjurn-
ar á komandi árum. pað sem sér-
staklega þarf að gera, er að
tryggja stýflur þær, sem gerðar
hafa verið, betur en er. Við Djúpós
sytrar nokkuð undir stýfluna. pað
getur orðið til þess að þar grafist
undir, ef ekki er að gert í tíma.
Sú stýfla virðist hafa verið sett of
nærri árbökkum þverár, og þess
vegna hvílir straumþungi á henni.
Með því að stýflan hefði verið
nokkru norðar í ósnum, myndi
sandeyri hafa myndast að henni og
trygt hana.
í öðru lagi þarf að sjá fyrir að
nægilegt vatn fáist á engjamar til
þess að þær haldi áfram að spretta.
Engjar þessar era vanar við mik-
inn vatnsaga og vatnið hefir þar
búið til hinar frjósömustu engjar
sem til eru á landinu. Ef engjarn-
ar fá að njóta hinna sömu skil-
yrða og áður, má búast við góðri
grassprettu framvegis, en missi
þær vatnið, mun grassprettan
þverra. Til þess að fá nægilegt
vatn á engjarnar, þarf að búa til
flóðgáttir gegnum bakkana, þar
sem hægt er að hafa vald á vatns-
magni því, sem rennur út á engj-
arnar og taka það af þá þörf ger-
ist. Sumt af engjum þeim, sem
vötnin fara yfir, þorna eigi nægi-
lega þótt stýflurnar séu komnar;
þar þarf framræslu.
Sandar miklir hafa myndast í
hinum gömlu árfarvegum. pá þarf
að græða upp. Til þess að koma
öllu þessu í framkvæmd á sem
haganlegastan hátt, þurfa hlutað-
eigendur að mynda áveitufélag,
sem sér um framkvæmdimar, sem

-<*-
$eor?
NAVY CUT
CIGARETTES
Kaldar og Ijuffengar.
Smásöluverð 65 aura
pakkinn, 10 stykki.
♦
♦
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
LONDON.
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Landsins stærsta úrval af allskonar húsgögnum, vönduðum, sterk-
um og smekklegum, svo sem:
Borðstofuhúsgögn, borðstofustólar margar tegundir, borðstofuborð
úr eik, stoppuð betristofu sett, maghoniborð margar tegundir, herra-
sett, saumaborð, súlur, lænestólar, ruggustólar, pianobekkir, orgelstólar,
skrifborðsstólai’, og ennfremur okkar viðurkendu divana, bæði með
plussi og sængurdúk, divanteppi fleiri teg. og gólfteppi 0g margt fleira.
Eigin vinnustofa. Sanngjarnt verð. Vörur sendar hvert á land sem
er gegn eftirkröfu. öllum fyrirspurnum svarað greiðlega.
Húsgagnaverslun Reykjavíkur.
Símnefni: Húsgagnaverslun. Laugaveg 3.
nauðsynlegastar eru, svo land
þetta gefi sem mestan arð.
Reykjavík 25. ágúst 1923.
S. Sigurðsson
búnaðarmálastjóri.
---0---
Ræða Indíánans.
(Árið 1805 var trúboði nokkur,
mr. Cram að nafni, sendur til
„lands hinna sex þjóða“ í þeim er-
indum að koma fótum undir trú-
fcoð meðal Seneca-Indíána. Höfð-
ingjar Indíána komu á fund með
honum og’ hlýddu á ræðu hans. Síð-
an héldu þeir ráðstefnu með sér og
að henni lokinni reis einn þeirra
upp, Sagoyewapha að nafni, rúm-
lega fimtugur að aldri, og flutti þá
ræðu, er hér fer á eftir. Ræða mr.
C'rams er gleymd, en ræða Sogoye-
waplia hefii’ geymst og komist á
bekk með sígildum bókmentum,
enda er hún átakanlegur þáttur úr
hmdnámssögu Norður-Ameríku,
sem er ein svartasta opnan í menn-
ingarsögu hvítra manna, að dómi
ágætustu Ameríkumanna.)
Bróðir og vinur!
pað var vilji hins mikla anda að
fundum vorum skyldi bera saman
í dag. Hann ræður öllum hlutum og
hefir gefið oss gott veður til að
ráða ráðum vorum. Hann hefir
dregið skykkju sína frá sólunni og
lætur hana lýsa yfir oss. Vér höf-
um lokið upp augum voram og sjá-
um skýrt. Eyru vor era opin og vér
höfum hlýtt með gaumgæfni á það,
sem þú hefir talað. Vér þökkum
hinum mikla anda, og honum ein-
um, þessar velgerðir.
Bróðir! pú hefir kveikt bál þeirr
ar ráðstefnu, er hér logar. Að þín-
um tilmælum höfum vér komið
saman á þessari stundu. Vér höf-
um hlýtt með athygli á orð þín.
pú mæltist til að vér segðum allan
hug vom. pað er oss mikið gleði-
efni, og nú munum vér mæla undir-
hyggjulaust það sem oss býr í
huga. Vér höfum allir heyrt mál
þitt og tölum nú til þín einum
munni. Vér erum á eitt mál sáttir.
Bróðir! pú kvaðst þurfa svar
áður en þú hyrfir héðan aftur. pað
er og sanngjamt, að þú fáir svar,
þar sem þú átt langt heim og vér
viljum ekki dvelja för þína, pó
ttiunum vér fyrst renna huganum
aftur til fyrri alda og greina þér
frá því, sem feður vorir hafa sagt
oss og því, er oss er kunnugt um
hvíta menn.
Bróðir! Hlustaðu á mál vort. pað
var sú tíð, að forfeður vorir áttu
alla þessa miklu eyju. Landrými
þeirra náði frá sólaruppkomu til
sólseturs. Hinn mikli andi skapaði
það handa Indíánum. Hann skap-
aði og naut og hirti þeim til mat-
ar. Hann gerði bjórinn og bifurinn.
IJr skinnum þeima gerðum vér oss
klæði. Hann dreifði þeim um land-
ið og kendi oss að veiða þau. Hann
lét jörðina spretta af sér korn til
brauðgerðar. Hann elskaði hin
rauðu börn sín og því gerði hann
alt þetta fyrir þau. pegar deilur
risu út af veiðilöndum, var þeim
venjulega ráðið til lykta án þess
að kæmi til blóðsúthellinga. En
vondir tímar riðu yfir. Forfeður
yðar komu yfir hafið mikla og
lentu á þessari eyju. peir voru fá-
hðaðir. Hér hittu þeir fyrir vini en
ekki óvini. peir tjáðu oss að þeir
hefðu flúið heimkynni sín af ótta
við vonda menn og leitað hingað til
að halda trú sína. peir báðu um lít-
inn landskika. Vér vorkendum
þeim, veittum þeim bón þeirra og
þeir settust að hjá oss. Vér gáfum
þeim korn og kjöt; þeir gáfu oss
eitur (whisky) í staðinn.
Bróðir! Nú höfðu hvítir menn
fundið land vort. Fréttin barst til
heimkynna þeirra og þá komu
fleiri til vor. Samt stóð oss enginn
beygur af þeim. Vér töldum þá
vinveitta oss. peir kölluðu oss
bræður. Vér trúðum þeim og létum
af hendi við þá meiri lönd. Að lok-
um voru þeir orðnir fjölmargir.
peir kölluðu til meiri landa; þeir
gerðu að lokum tilkall til alls lands-
ins. pá lukust upp augu vor og
vér urðum óttaslegnir. ófriður
hófst. Indíánar voru leigðir til að
berjast gegn Indíánum. Mörgum
þjóðum vorum var alveg útrýmt.
peir fluttu og sterka drykki til vor.
Drykkurinn var magnaður og hefir
orðið þúsundum að bana.
Bróðir! Eitt sinn vora lönd vor
mikil, en yðar lítil. Nú eruð þér
orðnir mikil þjóð, en oss er vart
heimill blettur til að hvíla á. pér
hafið tekið land vort, en eruð þó
ekki ánægðir; nú viljið þér
þröngva oss til að taka yðar trú.
Bróðir! Hlustaðu á oss. pú segist
vexa sendur til að kenna oss að
dýrka hinn mikla anda með þeim
hætti er honum fellur, og að oss
muni illa farnast eftir dauðann, ef
vér tökum ekki trú hvítra manna.
pú kveðst hafa á réttu að standa en
telur oss glataða. Hvernig getum
vér vitað að þú farir með rétt mál ?
Oss skilst að trú yðar standi skrif-
uð í bók. Ef bókin er ætluð oss ekki
síður en yður, hví hefir þá hinn
mikli andi ekki veitt oss, og ekki
oss einum, heldur einnig fox’eldrum
vorum, þekking á þessari bók og
kunnáttu til að skilja hana rétti-
lega? Vér vitum það eitt er þú seg-
ir oss um bókina. Hvernig eigum
vér að vita hvenær vér eigum að
trúa hvítum mönnum, þar sem þeip
þi’áfaldlega hafa svikið oss ?
Bróðir! Pú segir að hinum mikla
anda megi aðeins þjóna með ein-
um hætti. Hví ber yður hvítum
mönnum svo mikið á milli um trú-
mál ef aðeins ein trúarbrögð era
sönn ? Hví eru ekki allir á eitt mál
sáttir, sem bókina geta lesið ?
Bróðir! Vér skiljum ekki þessa
hluti. Oss er tjáð að trú yðar hafi
verið gefin forfeðrum yðar og
gengið síðan mann frá manni. Vér
höfum einnig trú, sem gefin var
forfeðrum voram og gengið hefir
að erfðum til vor, bama þeirra.
Dýrkun vor er með þeim hætti.
Oss er kent að þakka allar gjafir,
sem vér þiggjum, elska hver ann-
an og halda saman. Vér deilum ald-
rei um trúmál.
Bróðir! Hinn mikli andi hefir
skapað alla menn, en hann hefir
gert mikinn mun á hvítum og rauð-
um bömum sínum. Hann hefir gef-
ið þeim ólíkt útlit og ólíka siði.
Yður hefir hann kent ýmsar listir,
sem oss eru ókunnar. Oss er kunn-
ugt að þetta er svo. Getum vér þá
ekki, þar sem hann hefir gert svo
mikinn mun barna sinna í öðrarn
hlutum, dregið af því þá ályktun
að hann hafi og gefið þeim ólík
trúarbi'ögð samkvæm skilningi
hverra um sig. Hinn mikli andi er
réttlátur. Hann veit hvað börnum
hans er fyrir bestu. Vér erum
ánægðir með vort hlutskifti.
Bróðir! Vér leitumst ekki við að
svifta yður trú yðar. Vér óskum
þess eins að fá að halda vorri.
Bróðir! pú kveðst ekki kominn
til að ræna oss landi né lausu fé,
heldur til að upplýsa anda vorn. pú
skalt ekki ganga þess dulinn að eg
hefi komið á samkomur yðai’. par
sá eg yður safna fé. Mér er ókunn-
ugt um til hvers féð var ætlað, en
get þess þó til að það hafi gengið
til prestsins og vera má að þér
mynduð leita eftir fé vora, ef vér
snúumst til yðar hugsunai’háttar.
Bróðir! Oss er tjáð að þú hafir
prédikað yfir hvítum mönnum hér
um slóðir. Peir eru nágrannar vor-
ir. Vér höfum nokkur afskifti af
þeim. Nú munum vér slá þessum
málum á frest og sjá til hvaða
áhrif ræður þínar hafa á þá. Ef
Frh. k 4. aíöu.