Tíminn - 22.09.1923, Blaðsíða 1

©)aíbf cri
og afgrei&slur'aöur Ctmans er
Sigurgeir ^rifertfsfon,
Sambanösljúsinu, KeYfjauíf.
0
i&fjgtcibjsía
Cimans tr i Sambanöstjúsinu.
(Ðpin öaglega 9—\2 f. b
Sími ^96.
YIL ár.
Reykjavík 22. sept. 1923
33. blað
f
♦
♦
♦
♦
♦
♦
ELEPHANT
CIGARETTES
Sjiáffengar og kaldar
að reyhja
Smásðluverð 50 aur, pk,
Tást alstaðar,
THOMAS BEAR 4 SONS, LTD.,
LONDON.
► <5> -<!►- •>&»■ «!5st- -o- -«g^- <©.. -
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
♦
Sekt
Morgunblaðsmanna.
Aldrei hefir hér á landi nokkur
flokkur haft jafnþunga sekt á
herðum, eða gengið til kosninga
með j afnsterka sektarmeðvitund
eins og Mbl.flokkurinn gerir nú.
Hvað liggur eftir þessa menn:
1. þeir hafa skapað fjölmenna
verslunarstétt í bæjunum, sem
þarf að versla, og græða á því, til
þess að geta lifað. þessi stétt hef-
ir beint og gegnum bankana stofn-
að til óheyrilegra skulda erlendis,
að mjög miklu leyti fyrir óþarfar
vörur. Mikil vanskil hafa orðið út
á við. Krónan hefir fallið. Dýrtíð-
in aukist um leið og þessir menn
skapa um 40 miljóna verslunar-
skuldir út á við.
2. þrír af þessum mönnum, Jón
Magnússon, Sig. Eggerz og Magn-
ús Guðmundsson, hafa tekið um 10
miljónir að láni í Danmörku 1917
—1920, og 10 miljónir í Englandi
1921. Mikið af þessu hefir orðið að
eyðslueyri. Nálega engu hefir ver-
ið varið til arðberandi fram-
kvæmda fyrir landið.
3. J. M. og M. G. hafa sett toll-
tekjur landsins sem tryggingu er-
lendis, eins og aumustu skrælingja-
lönd gera. Og skilmálamir við
enska lánið, vextirnir, afföllin og
milliliðagj aldið, er það versta, sem
sögur fara af hér á landi.
4. Mbl.flokkurinn hefir skapað
fjölmenna starfsmannastétt, sem
þiggur kaup frá landinu. Ný em-
bætti og skrifstofur hafa þotið upp
fyrir tilverknað J. M., B. J., M. G.
og Sig. Eggerz og þeirra fylgiliðs.
Nú er svo komið, að þótt skattar
til landssjóðs séu 80 kr. á mann,
þá nægja þeir varla nema í laun og
afborganir af skuldum.
5. Fyrir utan hina miklu launa-
byrði, sem Mbl.flokkurinn hefii
skapað og heldur við, koma sér-
stakir partar, eins og þegar J. M.
og M. G. eyða ca. 600 þús. kr. í
veislufagnað, þegar sem verst lét
í ári. Um sama leyti eyðir J. M.
3000 kr. á tæpum hálfum mánuði
í London.
6. Mbl.menn vita, að þetta er
glæfraleg fjármálastjórn. þeir
þora ekki að koma beint fram fyr-
ir þjóðina. þeir velja flokki sínum
ekki nafn, en velja í stjórn hans
J. M. og M. G., og bíða eftir að S.
E. eða Bjarni frá Vogi komi í hóp-
inn. þeir afneita Mbl. og kaup-
mönnum í orði. þeir afneita hver
öðrum, t. d. B. Kr., þar sem það á
við. En undir niðri heldur alt þetta
lið saman, til að verja ástand það,
er það hefir skapað.
7. Ef Mbl.liðið verður í meiri
hluta næstu 4 ár, heldur áfram
söfnun skulda utan lands og inn-
an. Hvergi verður slakað á óþörfu
eyðslunni. Sveitunum verður sökt
ofan í sama fenið og RevViavík er
komin í.
8. Til að fullkomna eyðileggingu
landsins, prédika frambjóðendur
Mbl. krossferð móti kaupfélögun-
um, af því að samvinnumenn hafa
stilt í hóf með eyðslu og reynt að
koma viti fyrir hinn hluta þjóðar-
innar, um hvert stefndi.
9. Hvert atkvæði, sem Mbl.mönn-
um er gefið, og það ekki síður hin-
um dulklæddu, eins og Sig. ráðu-
naut og Stefáni í Fagraskógi, er
aukinn styrkur fyrir það vald, sem
hefir sökt landinu í skuldadýpið.
----o----
Sr. Eggert þakkar.
Af annari grein hér í blaðinu má
sjá, hversu sr. Eggert Pálsson og
nokkrir af nánustu fylgismönnum
hans hegðuðu sér síðastliðinn
sunnudag á heimili Guðm. læknis
Guðfinnssonar.
Eins og kunnugt er, hefir Guðm.
læknir starfað fyrir Rangárvalla-
sýslu með alveg sérstökum dugn-
aði í mörg ár. Hann er talinn í röð
hinna fremstu héraðslækna á land-
inu. Sjúkrahúsi var komið upp á
Hvoli fyrir hans forgöngu. það hef-
,ir verið afarmikið sótt og gert hér-
aðinu og næstu sýslum ómetanlegt
gagn. En það er ekki eingöngu
læknirinn, sem lagt hefir sig í
framkróka í þessu efni. Heimilið á
Hvoli hefir gengið undir sjúkrahús
inu, lagt til bæði hjúkrun og alla
aðhlynningu. Læknisfrúin hefir
vegna héraðsins og starfs manns
síns, bætt á sig öllu því erfiði og
fyrirhöfn. Geta kunnugir best
skilið, hvílík fórn það er.
Guðm. Guðfinnsson dvelur nú
erlendis. Frú hans lánar fundar-
stað á Stórólfshvoli. þar byrja
skipulegar umræður um hin erfið-
ustu mál, sem íslendingar hafa átt
að glíma við. þá lætur sr. Eggert
Pálsson, prófastur í héraðinu, elli-
hniginn maður, hafa sig til þess að
stofna til óspekta á heimili frú
Margrétar Lárusdóttur. Bróðir frú
Margrétar lýsir yfir í heyranda
hljóði, að frúin hafi lánað fundai’-
boðanda staðinn og engum öðrum.
og að þeir, sem að ólátunum standi,
séu þar í engu leyfi.
En sr. Eggert lætur menn sína,
suma ölvaða, halda áfram eins og
götudrengi á skrílfundi í bæ.
þannig þakkar sr. Eggert heim-
ilinu á Stórólfshvoli það, sem þar
hefir verið gei-t af læknishjónunum
fyrir héraðið. Hann notar sér fjar-
veru húsbóndans til að leika í nýj-
um stíl Sauðafellsför Vatnsfirð-
inga.
Sem betur fer hafa samsýslung-
ar Eggerts betri skilning á fram-
komu hans og smalanna, heldur en
hann mun hafa sjálfur. Óskamm-
feilni hans er orðin að almennu
umtalsefni um alla sýsluna. Mönn-
um finst, að hann hafi þaklcað á
þann veg fyrir sig á Hvoli, að
Rangæingar, muni lengi muna það,
og ekki telja sig hafa ástæðu til að
miklast af.
-----o----
Kvæðbók Færéyinga. Getið hefir
þess verið áður hér í blaðinu, að
lögþing Færeyinga hefir veitt fé
til að gefa út fornkvæðin færeysku.
Var þá komið út fyrsta bindið. Jó-
annes Patursson kóngsbóndi í
Kirkjubæ sér um útgáfuna. Fetar
þar í fótspor JónsSigurðssonar,þar
eð hann er hvorttveggja í senn:
foringi í sjálfstæðisbaráttu Færey-
inga og vísindamaður á foma sögu
ættlandsins. Nú eru komin út þrjú
bindi með ágætum frágangi.
Fylgja merkilegar athugasemdir
um kvæðin og ritgerðir um þau
timabil, sem skópu þessar merki-
legu bókmentir. Er þessi útgáfa
mjög þörf og munu allir vinir
fornnorrænnar menningar og bók-
menta gleðjast yfir henni. Fær-
eysku kvæðin eru merkasti bók-
mentaauðurinn sem þaðan hefir
komið.
-----o----
A víð og dreif.
Mbl. og Dalamenn.
Dalamenn sáu í fyrra við landkjör-
ið, að þjóðin í heild sinni metui
Bjarna frá Vogi lítils. Magnús prestui
í Vallanesi var efstur á Sjálfstæðis-
lista. Maðurinn er vel viti borinn og
þykir eins laginn við fjármál eins og
Bjarni er slysinn. Samt hafði listinn
rálega ekkert fylgi. Er enginn vafi á
því, að Vallanesklerkur galt bróður
síns. þjóðin vildi sýna, að hún óskaði
síður en svo að auka áhrif Bjarna.
Sama er sagan í Norður-þingeyjar-
sýslu. þar finna kjósendur tvent að
B. Sv.: Að hann sé of mikið með
Bjarna, og að hann hafi ekki formlega
gcngið i Framsókn. Óálitið á Bjama er
Svo magnað úti um land, að kunnings-
skapur við aðra þjóðmálamenn er
liættulegur fyigi þeirra. Og eftir því
sem kreppan vex og landssjóður verð-
ur fátækari, magnast þessi óbeit. Menn
kenna Bjarna um, að hann hafi inn-
leitt bitlingaveiðarnar og taumlausa
eyðslu inn í þingið. Nú er mælir synd-
anna orðinn svo fullur, að út úr flóir.
Vega- og brúagerðir eru stöðvaðar, af
því landssjóður er að þrotum kominn.
En bitlingaþegar Bjarna, eins og Jó-
hannes á Iívennabrekku, Kristján
Jónasson í Borgarnesi o. m. fl., taka
sína peninga. Sá þeim neitað, fara þeir
í mál við landið, eins og Bjarni sjálf-
ur út af launum sínum fyrir að vera í
nefndinni með Dönum. Dalamenn sjá
nú, að sjálfstæðistlokkurinn er ekki
lengur til. Sig. Eggerz og Bjarni eru
orðnir bandamenn sinna fyrri and-
stæðinga um að halda við ólaginu á
íslandsbanka, háu laununum, háu
vöxtunum og hóflausri eyðslu til
starfsmannahalds. Vilja Dalamenn
ganga Mbl. á hönd?
Framsókn í Eyjafirði.
Stefán í Fagraskógi gekk á móti
Framsóknarflokknum í flestum aðal-
máhim nú á þinginu. Olli því gamall
persónulegur kunningskapur Stefáns
við J. M. A leiðarþinginu í vor lét
Stefán altaf skína í kala til þess
fiokks, sem hann hafði talið sig til, en
brugðist, þegar mest lá við. Stefán er
nú í framboði fyrir Mbl.menn í laun-
bandalagi við Sigurð dýralækni, sem
fyrrum hefir stýrt kaupmannnablað-
inu íslendingi. En á laun er Stefán
með Sigurði til að villa enn á sér heim-
ildir, í von um að fá atkvæði frá
Framsóknarmönnum. Af hálfu Fram-
sóknar eru í framboði i Eyjafirði Ein-
ar á Eyrarlandi og Bernharð Stefáns-
son á þverá. Einar er einn hinn starf-
hæfasti maður, sem nú á sæti á Al-
þingi, maður djúphygginn, gætinn,
yfirlætislaus og tillögugóður til allra
mála. Ilefir honum aukist traust með
hverju ári, bæði á þingi og í héraði.
Má telja víst, að hann verði 1. þing-
maður Eyfirðinga eftir kosningarnar.
Bernharð á þverá er töluvert yngri
maður, vel gefinn og máli farinn.
Hann' er kunnur af þátttöku sinni í
héraðs- og samvinnumálum Eyfirð-
inga. Á leiðarþingi í vor vildi hann fá
að vita, hversvegna Stefán i Fagra-
skógi hefði viljað rannsaka íslands-
banka áður en hann fór á þing, en
ekki þegar á þing kom. Stefáni vafð-
ist tunga um tönn og svaraði fáu. En
ef hann hefði opnað hug sinn fyrir
kjósendum, myndi hann hafa sagt, að
hluthafar bankans hefðu viljað kom-
ast hjá rannsókn. J. M. hafi verið á
þeirra bandi, og hann liafi látið sann-
færingu Jóns verða sér að sann-
færingu.
Mótstaða Skagfirðinga gegn Mbl.
M. Guðm. vaj: vinsælt yfirvald i
Skagafirði um eitt skeið, og var þess-
vegna kosinn þingmaður. Flaut 1919 á
ílokksleysi, eins og hann vill nú gera.
Jón á Reynistað var þá kosinn af því
hann var Framsóknarmaður, og ein-
göngu vegna þess. Eftir kosninguna
varð það bert, að M. G. var eindreginn
Mbl.maður, og þangað hvarf Jón Sig-
urðsson lika smátt og smátt. þótti fyr-
verandi áamherjum lians heima í hér-
aði og á þingi þetta mjög leitt, því að
þeir höfðu alls ekki gert ráð fyrir
neinu hringli eða brigðmælgi frá hans
hálfu. Nú er svo komið, að Kristján
Gislason og aðrir slíkir menn í Skaga-
firði telja Jón engu síður sinn mann
en Magnús. Aðstaða þeirra manna,
sem fylgdu Jóni Sigurðssyni 1919 er
nú breytt. Hann hefir yfirgefið flokk
sinn og rnálstað og aflað sér nýrra
áhugamála og nýrra vina. Ilann hefir
tilefnislaust gengið úr liði þeirra, sem
í orði og verki hafa beitt kröftum sín-
um til að verja tilveru sveitanna.
Framsóknarmenn í Skagafirði geta
þessvegna ekki fremur fylgt honum nú
lieldur en Magnúsi. Fyrir Skagafjörð,
eins og önnur héruð, skiftir miklu,
hvort þjóðfélagið heldur áfram að vera
lamað, landið veðsett erlendum auð-
kýfingum, og ekkert hægt að gera að
verklegum framförum fyrir fátækt og
skuldum landssjóðs, eða að reynt verð-
ur að stilla i hóf með viðráðanlega
eyðslu, rétta við fjárhaginn, atvinnu-
vegina og aðstöðu bændanna. Skag-
firðingum er það sjálfsagt vel ljóst, að
Mælifellshúsið og annað fjárbruðl J.
M. af sama tægi, er ekki vel til þess
fallið, að rétta við hag lands og
þjóðar.
SkoraS á Bjöm á Rangá.
Björn á Rangá er dugandi bóndi og
vel látinn af sínum sveitungum. Urðu
nokkrir þeirra til að skora á hann að
bjóða sig fram til þingsetu, en settu
það um leið sem skilyrði, að Björn
yrði að vera í Framsóknarflokknum.
Kjósendum þar var vitanlega ekki
kunnugt um, að Bjöm hafði gert al-
varlega tilraun i vetur til að starfa
með Framsókn. En þegar kom að
stefnumálunum, lenti hann Mbl.meg-
in, og i hinum ótrúlegustu málum.
Hann kaus ekki forseta með Fram-
sókn. Hann fylgdi Bjarna frá Vogi um
að vilja auka veldi Reykjavikur með
því að byggja þar heimavist yfir hinn
sístækkandi mentaskóla, en var mót-
fallinn því, sem ódýrara er, að minka
mentaskólann i Rvík, en gera fátæk-
um efnispiltum kleift að komast gegn
um skólanám á Akureyri með viðráð-
anlegum kostnaði. í íslandsbankamál-
inu var engiún munur á atkvæði
Bjarna frá Vogi, B. Kr. og Björns á
Rangá. Skiftir á slíkum augnablikum
engu, þegar verður að segja „já“ eða
„nei“, og enginn millivegur til, hvort
maðurinn er að öðru leyti meir eða
minna heilbrigður. Nei Björns á
Rangá í slíku máli veldur jafnmiklu
eins og neitun skýrslugefandans,
Bjarna frá Vogi. þegar Björn á Rangá
fékk áskoranirnar, neitaði hann skil-
yrðinu, að vera Framsóknarmaður,
enda mátti segja sér það fyrirfram,
að hann vildi ekki sigla undir fölsku
flaggi, og er það honum til lofs. En
um leið er óhjákvæmilegt fyrir Fram-
sóknarmenn i Múlasýslu að gefa
Björn upp á bátinn. Hann fær óefað
töluvert fylgi samt, með Jóni á Hvann-
á. En Framsóknarmenn þar í sýslu
hafa ekki undan neinu að kvarta, þar
sem eru frambjóðendur flokksins,
þorst. M. Jónsson og Halldór Stef-
ánsson.
Bjami og skýrslan.
Bjarni frá Vogi hefir nú i sumar gef-
ið út pésa við og við, með lofi um
sjálfan sig og illyrðum um Framsókn-
arflokkinn. Auðséð er, að kaupmenn
kosta þetta, því að auglýsingar þeirra
eru greyptar innan um soralegt orð-
biagð Bjarna. Hefir Mbl. siðan tekið
upp úr pésa Bjarna jöfnum höndum
við pésa B. Kr. Sannast nú spakmæli
þorst. M. Jónssonar úr þingræðu í vet-
ur, að kjörorð Bjarna væri: „ísland
fyrir Reykjavík og Reykjavík fyrir
mig“. Bitlingalýðurinn og braskara-
skarinn í höfuðstaðnum hafa í Bjama
sameiginlega stoð. þessvegna gefa eig-
endur Mbl. Bjarna pappír og prentun
á pésa hans og prenta svo sýnishom
jafnóðum í sjálfu höfuðmálgagninu. í
pésum þessum reynir Bjarni að verja
skýrslu sína frá 1920, en verður þó að
játa, að hún sé röng. Ekki verður vart
við, að hann fyrirverði sig neitt fyrir
að hafa tekið mörg þúsund krónur að
launum fyrir þessa skýrslu, sem hann
nú verður að játa, að hafi verið röng
i aðalatriðum. Hversvegna var Bjami
að gefa skýrsluna? Gerði hann það
fyrir þessa stóru upphæð, heilt jarðar-
verð, sem hluthafarnir buðu og velttu?
Eða gerði hann það til að hjálpa hlut-
höfunum fyrir þá tugi þúsunda, sem
hann er búinn að fá í bankaráðslaun,
og sem Sig. Eggerz vill ekki segja frá,
hve miklu nemur? Máske hefir það
bara verið tómt heimskuflan, að lýsa
yfir, að fiskspekúlantarnir, sem nú er
búið að gefa upp margar miljónir,
gætu borgað alt. En skyldi bændum í
Dalasýslu finnast dýrtíðin minka,
þegar þeir fara að borga sinn skerf af
þessu miljónatapi íslandsbanka?
Tvö lineikslismál.
Eggert Claessen kvartar undan því,
að J. J. tali nú orðið ekki nógu mikið
um íslandsbankahluthafana. En það
er af þvi, að það mál er nú þegar af-
greitt og undirbúið til þjóðarinnar.
Einn merkur bóndi á Suðurlandi sagði
nýlega um gengismálið: „það ketmum
við alt íslandsbankahluthöfunum".
Svona líta á málið allir heilbrigðir
Frh. á 4. síðu.