Tíminn - 20.10.1923, Blaðsíða 1

©jafbtei
og afgrciðslur'a&ur Ctmans er
Stgurgetr ^ri&rtfsfon,
Sambanbsljúsmu, KeyfjaDÍf.
m. ár.
Gunnar Egilson
ræðst á David 0stlund.
„pjóðinni skylt að tortryggja
hann“.
pað er upphaf þessa máls að
fyrir rúmu hálfu öðru ári síðan,
áður en alþingi þá hröklaðist und-
an í Spánarmálinu, sendu Góð-
templarar í Reykjavík „Ávarp til
Alþingis“, sem birt var í 11. tölu-
blaði Tímans það ár.
í ávarpi þessu voru bornar fram
kröfur bannmanna um hvað gera
ætti í málinu og jafnframt rök-
studdar aðfinslur um meðferð
málsins af hálfu Jóns Magnússonar
stjórnarinnar.
Ávarp þetta, tillögur og aðfinsl-
ur var undirritað af 59 kjömum
fulltrúum allra templarafélaganna
í Reykjavík og Gullbringusýslu —
af hálfu meir en tvö þúsund full-
orðinna félagsmanna.
í hóp þessum voru margir hin-
ir merkustu borgarar Reykjavíkur
og sýslunnar, menn úr öllunt st jórn
málaflokkum.
í ávarpinu er meðal annars
kveðið svo að orði:
„Að fráfarandi stjórn hefir not-
að aðstoð þess íslendingsins við
samningana á Spáni, sem kunnur
var að því að vera einn ákafasti
andstæðingur bannlaganna og ber
að fjandskap við þau frá upphafi
vegar. En vér lítum svo á, að fyrir
þessa sök sé þjóðinni skylt að tor-
tryggja hann, þó að vér hinsveg-
ar viljum ekki fella neinn dóm um
gjörðir hans“.
Slíkan dóm hefir enginn maður
annar fengið að sér kveðinn á ís-
landi, hvorki fyr né síðar.
Slík vantraustsyfirlýsing aefir
engum starfsmanni íslenska ríkis-
ins öðrum verið gefin hvorki fyr
né síðar um verk það, er honum
var falið að inna af hendi. Að fjöl-
margir hinna merkustu borgara
þjóðarinnar af hálfu svo margra,
menn og konur úr öllum stjóm-
málaflokkum, telja þjóðinni skylt
að tortryggja hann.
þetta voru eftirmælin sem k-
lenskir bannmenn, einum rómi,
veittu Gunnari Egilsson.
þeir munu reiðubúnir að standa
við þau enn í dag.
Og þessvegna er það ákaflega
merkilegt að Morgunblaðið skuli
dirfast að opna dálka sína einmitt
fyrir þessum manni og líða honum
það að ráðast á David Östlund, fyr-
ir það eitt að David Östlund skuli
vilja nota aðstöðu sína og kunn-
ingsskap við fjölda áhrifamanna
erlendis, til þess að reyna að út-
vega nýjan markað fyrir íslenskan
saltfisk, sem verða mætti til þess
að flýta því að losa okkur undan
oki Spánverja.
Er það ekki merkilegt að sá eini
maður, sem fengið hefir þennan
þunga og alveg einstaka dóm að
sér kveðinn, að þjóðinni sé skylt
að tortryggja hann í þessu máli,
einmitt þessi alveg einstaki mað-
ur skuli verða til þess að ráðast á
David Östlund og þessa viðleitni
hans? Og að Morgunblaðið skuli
dirfast að opna dálka sína fyrir
þessum manni um þetta málefni?
Bendir það ekki á, að afskaplega
sé hart um menn og málefni, þeg-
ar gripið er til þessa ráðs?
Árásin.
Hvað hefir þá David Östlund
gert, sem réttlæti það, að Gunn-
ar Egilsson skuli ráðast á hann
í langri og þungorðri grein í Morg-
Cimans er í Sambanösþúsinu,
©í>in ðaglega 9—f. íj.
Sinti ^9«.
unblaðinu? Skyldu menn ætla að
einhverjar ríkar ástæður lægi til
slíks.
það sem David Östlund hefir
gert má sundurliða í þrent:
1. Hann hefir útvegað tilboð frá
fésterkum mönnum á Skotlandi um
að vilja vinna að því að fá nýjan
markað fyrir íslenska saltfiskinn.
2. Hann hefir sett sig í samband
við öflugasta og áhrifamesta fé-
lagsskap sem til er í Bandaríkjun-
um í Norður-Ameríku og fengið
loforð þar um aðstoð til að fá
markað fyrir íslenskan saltfisk þar
í landi, enda sé þar mikið notað af
saltfiski.
3. Hann hefir sag*t frá þessum
tilraunum sínum um að afla mark-
aðs fyrir íslenska saltfiskinn og
jafnframt tekið skýrt fram, að
þessara hluta vegna leggi hann
alls ekki til að Spánarsamningum
sé sagt upp, heldur skuli nú reynt
hver árangur verði af þessum til-
raunum.
þetta hefir David Östlund gert.
Fyrir þetta ræðst Gunnar Egilsson
á hann.—
Við erum að kosta til þess mildu
fé, íslendingar að reyna að afla
markaðs fyrir íslenska fiskinn. Við
sendum dýra menn til þess.
Svo kemur maður frá útlöndum,
samherji okkar um eitt háleitasta
hugsjónamálið sem nú er barist
um í heiminum, erendreki sam-
herja okkar um það mál. þessi
maður býður okkur aðstoð sína.
Hann býður aðstoð frá fésterkum
mönnum skoskum. Hann býður að-
stoð sterkasta félagsskapar sem til
er í Bandaríkjunum. Og hann bið-
ur ekki um neitt í staðinn. Hann
segir einungis að við skulum láta
reynsluna' skera úr um hvað úr
verði. — Hann býður upp á meiri
líkur um eftirspum eftir helstu
útflutningsvöru landsins, og þar
með von um hækkandi verð.
Hvei’nig ættum við íslendingar
að taka slíkum manni, með slíku
erindi ?
þó að ekki sé litið nema’á þá
hliðina eina að líkur eru þarna til
meiri eftirspurnar og hærra verðs.
þó að ekki sé litið á hina hliðina,
að sjálfstæðismál þjóðarinnar er í
veði — þá er auðsætt hvemig okk-
ur ber að taka slíkum manni.
Hvernig ættu útgerðarmennirn-
ir að taka slíkum manni?
Hvernig ætti skrifstofustjóri út-
gerðarmannafélagsins að taka slík-
um manni og sá maður, sem var
erendreki íslands um hina sorg-
legu og minnisstæðu samninga við
Spán?
Gunnar Egilsson er þetta hvort-
tveggja sem nú var nefnt.
Og hann tekur David Östlund
með skömmum, með stórskömm-
um í því blaði, sem margir útgerð-
armenn hafa stutt með fjárfram-
lögum — Morgunblaðinu.
í hinni löngu grein G. E. í Morg-
unblaðinu er ekki eitt einasta við-
urkenningarorð til Davids Öst-
lunds fyrir viðleitni hans til að
afla nýs markaðs fyrir íslenska
fiskinn.
þvert á móti.
Greinin er öll árás á D. ö. Hún
er frá upphafi til enda naprasta
háð um D. Ö. og þessa viðleitni
hans. Greinin er ósvífin tilraun til
að vekja tortrygni gagnvart D. Ö.
Honum er brugðið um „einfeldni“
og þó fremur um eitthvað annað
verra. Hann fær að heyra það að
hann sé „grænn í viðskiftamálum“.
Honum er núið því um nasir að
hann sé „að gera gyllingar fyrir
37. blað
Reykjavík 20. okt. 1923
Alúðarþakkir öllum þeim, er sýndu okkur góðvild
og sóma á 25 ára hjúskaparafmæli okkar.
Búlandsnesi 13. sept. 1923.
Ragnhildur og Ólafur Thorlacius.
þeim mönnum sem eru enn ver að
sér um fiskverslun en hann sjálf-
ur“ o. s. frv.
Með slíkum fimum og fádæmum
er þeim manni tekið sem gerir
slíka tilraun sem að framan er
nefnd um að afla nýs markaðs fyr-
ir íslenska fiskinn,
þetta er' svo merkilegt fyrir-
brigði, að ekkert orð er til í ís-
lenslcu máli um slíkt framferði.
Og það er Gunnar Egilsson sem
þetta fremur, maðurinn sem þjóð-
inni er skylt að tortryggja í þessu
máli.
Látum svo vera að G. E. hafi
enga trú á þessari tilraun D. Ö. um
að afla fisknum nýs markqðs.
Hann um það.
þá átti hann þó a. m. k. að hafa
vit á að þegja — hann öllum mönn-
um öðrum fremur.
Að taka sig til að kasta skarni
á þann mann sem af alhug vill
hlynna að þessu einna mesta vanda
máli íslendinga, vinna að því án
þess nokkuð komi í staðinn og með
slíka bakjarla — það er verk sem
íslenska þjóðin mun fordæma ein-
um munni, eins og fjöldi hinna
merkustu borgara hefir áður
brennimerkt Gunnai- Egilsson í
þessu máli.
Hversvegna er árásin framin?
Undrandi munu menn 'spyrja
sjálfa sig hvað valda muni slíku
frumTílaupi sem þessu?
Um það verður ekki efast. það
er deginum ljósara hvað veldur
þessari framkomu Gunnars Egils-
sonar.
það gægist fram í greininni.
Með kuldahlátri segir G. E. frá
því í greininni að sumir muni vilja
„setjast aftur að í hinni langþráðu
bannparadís, sem höggormurinn í
Spánverja líki tældi oss til að yfir-
gefa“.
Hann hlakkar yfir' því hann G.
E. að við urðum undir í Spánar-
málinu.
Og það er sami maðurinn sem af
íslands hálfu átti að koma í veg
fyrir ósigurinn.
Hvílíkur grimmur leikur forlag-
anna. Er ekki dásamlegt að heyra
G. E. hlægja að úrslitum Spánar-
málsins ?
Viti hann einungis eitt, að sumir
efa það, að það hafi eingöngu ver-
ið höggormur í Spánver ja líki sem
tældi okkur.
Á öðrum stað í greininni er það
sagt afdráttarlaust að meðan
„bannlögin voru hér í algleymingi,
datt engum í hug að halda þau sem
á annað borð vildi drekka“.
það er meiri játningin um sjálf-
an sig og aðra.
Nei það er ekki um að villast
hvað veldur þessu frumhlaupi
G. E.
það er óttinn við það að það
kunni svo við að bera að þessar til-
raunir D. Ö. að útvega nýjan mark-
að færi okkur nær banni aftur.
því sé ekki ráð nema í tíma sé
tekið. því verði að draga dár að
D. Ö. og gera hann tortryggilegan.
Að láta reynsluna skera úr um
árangurinn af viðleitni D. Ö. —
það má ekki.
Niður með hann! Burt með
hann! segir G. E.
Ekkert má gera sem sú hætta
getur stafað af að bannið komi
aftur.
það má ekki eiga það á hættu að
eftirspurn aukist eftir fiskinum ut-
an Spánar.
Nei, bannið getur þá komið
aftur.
Hvílíkur föðurlandsvinur er G.
E.! Hversu ant er honum um sjáv-
arútveginn!
Hversu göfugt er málgagnið,
Morgunblaðið, sem sækir slíkan rit-
höfund í dálka sína, manninn, sem
þjóðinni er skylt að tortryggja.
Á enn að senda G. E. til Spánar?
það hefir heyrst, en þeir munu
vera fáir sem vilja trúa, að Sig-
urður Eggerz ætli að senda Gunn-
ar Egilsson í nýja ferð til Spánar,
vegna fisksölunnar.
Menn hafa ekki viljað trúa því,
því að margir hafa haldið, að Sig-
urður Eggerz mundi síður vilja
brjóta bannmennina alveg af sér.
Tíminn vill ekki trúa því að Sig-
urður Eggerz fremji slíka óhæfu,
síst eftir það að Gunnar Egilsson
hefir ritað þessa dæmalausu árás-
argrein á David Östlund.
Sigurður Eggerz forsætisráð-
herra hlýtur að vita það að bann-
menn hafa einum rómi lýst því
yfir að þjóðinni sé skylt að tor-
ti'yggja Gunnar Egilsson í þeim
málum sem snerta bannmálið.
það væri hnefahögg framan í
alla bannmenn á íslandi að senda
Gunnar Egilsson þessara erinda til
Spánar, eftir þau tíðindi sem nú
hafa gerst.
----o----
I.
þegar Bretar bönnuðu innflutn-
ing á íslensku sauðfé um síðastlið-
in aldamót,*) voru horfur land-
búnaðarins hér hinar ískyggileg-
ustu. þá var engin sjáanleg leið til
að koma kjötinu á markað erlend-
is, svo í lagi væri. Reyndar hafði
saltkjöt verið flutt út um langan
aldur, en meðferð þess, og þar af
leiðandi verð, var hraklegt. Bænd-
ur slátruðu sauðfénu tíðast heima
og fluttu það á klökkum í kaup-
staðinn. þar var það'svo saltað og
flutt til útlanda. Slátruninni var
auðvitað mjög ábótavant víðast
hvar á heimilunum. Kjötið var
annaðhvort flutt í strigapokum eða
gærunum vafið utan um skrokk-
ana, og eftir að búið var að flytja
kjötið á þennan hátt um langan
veg, oft 1—3 dagleiðir, var það illa
útlítandi og alt annað en líkleg
vara til að vinna sér álit erlendis.
Litlu betri meðferð sætti kjöt af
því fé, sem slátrað var í kauptún-
unum. Öllu var slátrað undir beru
lofti hverju sem viðraði, og sá oft
ekki í skrokkana fyrir óhreinind-
um. Vann sá, sem þetta ritar, að
slátrun með „gamla laginu“ fyrir
fullum 20 árum, og er því vel minn-
isstætt hvernig kjötið leit út. Tvær
*) Innflutningur á sauðfé var bauu-
aður með lögum í Bretlandi 1897, en
undanþága fékst þó um innflutning á
íslensku sauðfé fram yfir aldamót-
in, 1901.
ástæður eru aðallega til þess, að
sleifarlag þetta á kjötmeðferðinni
hélst svo lengi. í fyrsta lagi áhuga-
leysi og vanafesta verslunarstétt-
arinnar (kaupmanna), og í öðru
lagi,að mestur hluti sauðf járinsvar
fluttur lifandi á erlendan markað
á síðari hluta 19. aldarinnar, áhug-
inn þar af leiðandi minni til að ráða
bót á saltkjötsmeðferðinni.
En „neyðin kennir naktri konu
að spinna“. þegar öll sund-virtust
lokuð fyrir landbúnaðinn um alda-
mótin, vegna innílutningsbannsins
á Bretlandi,gripu bændur sjálfir til
sinna ráða. Á Norðurlandi voru
kaupfélög bænda orðin allútbreidd,
þó flest væru ung, og snéru bænd-
ur sér þar með ráðnum huga að
því að bæta saltkjötsverkunina.
Kaupfélög þingeyinga og Eyfirð-
inga komu sér upp fullkomnum
sláturhúsum 1907 og á næstu ár-
um reistu kaupfélög í öllum héröð-
um norðanlands sláturhús, og hefir
kjötverkunin síðan stöðugt farið
batnandi og sláturhúsin nú talin
eins nauðsynleg, þar sem kjötút-
flutningur á sér stað, eins og sölu-
búðir til að selja í útlendan varn-
ing.
Sláturfélag Suðurlands var
stofnað í janúar 1907 og sláturhús
félagsins reist sumarið eftir, sama
árið og sláturhúsin á Akureyri og
Húavík.
Stofnun Sláturfélags Suðurlands
á sér langan og merkilegan að-
draganda. Sama vandræðaástand-
ið, sem neyddi norðlensku bænd-
urna til skjótra og stórhuga úr-
ræða um eitthvert stærsta vanda-
málið, kjötútflutninginn, hafði
ekki síður gert vart við sig á Suð-
urlandi. En hér voru erfiðleikarnir
meiri bæði vegna staðhátta og
þess, að bændur á Suðurlandi voru
ekki svo vanir félagslegum sam-
tökum í verslun sem norðlensku
bændurnir. Einn af ötulustu for-
göngumönnunum að stofnun Slát-
urfélags Suðurlands, Björn Bjarn-
arson í Grafarholti, hefir í fyrir-
lestri, sem hann hélt hér fyrir
nokkrum árum lýst ástandinu sem
ríkti hér um fjársöluna áður sn
sláturfélagið var stofnað.
Reykjavík var að mestu leyti
miðstöð sláturfjársölunnar fyrir
sex sýslur hér sunnanlands. Bænd-
ur höfðu alls engin samtök um söl-
una. Hver rak féð til slátrunar án
þess að vita hvað öðrum leið.
Stundum barst þá svo mikið að í
einu, að engin leið var að koma því
í verð strax. Féð var þá geymt dög-
um og jafnvel vikum saman í ná-
grenni Reykjavíkur, þvælt af löng-
um rekstri og oft á hagleysum,
einkum þegar leið á haustið. Féð
lagði stórkostlega af við þessa
hrakninga, og þegar loks tókst að
selja það fyrir eitthvert neyðar-
verð, höfðu báðir haft ill kaup,
bóndinn og kaupmaðurinn. Bónd-
inn haft erfiðleikana og peninga-
tapið við biðina og hrakninginn á
fénu, og kaupmaðurinn fengið
miklu verri vöru en þurft hefði að
vera, ef skipulag hefði verið á
versluninni og hægt hefði verið að
slátra fénu óhröktu. —
Eftir því sem lcunnugir menn
segja og ráða má af líkum, var
kjötsalan í bænum með hrakleg-
asta sleifarlagi. Fénu var að mestu
slátrað undir beru lofti og engar
hreinlætisreglur hægt að hafa,
sem nú tíðkast í sláturhúsunum.
það var stói’virki, sem bændurn-
ir á Suðurlandi réðust í með stofn-
un Sláturfélagsins, og unnu þar
Frh. á 4. síðu.