Tíminn - 17.11.1923, Qupperneq 1

og afgrctöslur'aður tEimans ec
Sigurgeir ^riferifsfon,
Santbanösljúeinu, HeYfjaptf.
Ilmens er í Sambanbsfjúsinu.
©pin baglega 9—\2 f. hf.
Sími ^96.
VII. ár.
Reykjayík 17. nóv. 1923
1
41. blaö
L
Framkoma Norðmanna í kjöt-
tollsmálinu minnir á vísuna:
Reiddu þig upp á Norðlendinginn,
það er ekki valt;
hann lofar öllu fögru
og svíkur svo alt.
Tíminn skýrði málið rækilega
fyrir alllöngu síðan. Og í sumar
hefir málið verið sótt fast af ís-
lensku stjórninni.
Eins og fyr stóð ekki á góðum
órðum hjá Norðmönnum. þeir
valdamenn norskir, sem við var tal-
að, létu hið besta á sér skilja. Og
sum norsku blaðanna lögðu hið
besta til. það var beinlínis gefin
von um að málinu yrði lokið fyrir
haustkauptíð.
Svo berst íslensku stjórninni ný-
lega sú fregn, um hendur utanrík-
isstjórnarinnar dönsku, að norska
stjórnin taki enga afstöðu til máls-
ins fyr en tollanefndin hafi látið
uppi álit sitt. — Með öðrum orð-
um tekið nýtt tilefni til að draga
málið í það óendanlega.
Og nú berast norsk blöð þessa
dagana. Stendur svo í „Nationen",
bændablaðinu norska, 31. okt., og
haft eftir öðru blaði norsku:
„Tolíanefndin hefir nú haft til
meðferðar málið um niðurfærslu á
toliinum á íslensku sauðakjöti.
Verða tillögur hennar prentaðar
von bráðar. Nefndin álítur það
erfiðieikum bundið að láta nokkuð
í Ijós um málið sem þýðingu hafi
um úrslit þess. Hún álítur sig ekki
hafa aðstöðu til að fást við málið
í heild sinni. Hún álítur að lækkun
eða afnám iollsins á íslensku kjöti
verði bagalegt fyrir norska fram-
leiðendur salts sauðakjöts. En hve
mjög eigi að taka tillit tii þessa, í
samanburði við hagsmuni norskra
sjómanna við ísland, álítur nefnd-
in að sé mál sem stjórnarvöldin
norsku eigi að skera úr með samn-
ingum við hlutaðeigandi stjórnar-
völd íslensk“.
Svo mörg voru þau orð.
Stjórn frændþjóðarinnar gat
ekki samið við ísland eftir meir en
ársbið. þá fyrst var hún búin að
átta sig á því að bera málið undir
tollanefndina. Svo svarar tolla-
nefndin og segir: Við getum ekk-
ert við málið átt. Stjórnin verður
að gera það.
Öllu hlálegri viðtökur er trauðla
hægt að hugsa sér. Málinu er kast-
að frá einum aðila til annars og eft-
ir meir en ár situr það aftur ná-
kvæmlega á sama stað og þeim sem
það fyrst barst til.
„Hygg at nú, hve langt frændum
þínum ganga neðan kveðjurnar við
þik“, sagði Solveig húsfreyja við
Sturlu bónda sinn Sighvatsson, 0g
megum við Islendingar minnast
þeirra orða í þessu máli.
II.
Kjöttollurinn norski er nú 33i/3
eyrir á hvert kíló af íslensku salt-
kjöti.
það mun láta nærri að út hafi
verið fluttar og verði 26 þúsund
tunnur af saltkjóti á þessu hausti.
I hverri tu. nu eru eins og kunu-
ugt er, 112 kíló af kjöti. Út eru því
flutt nálega 3 miljón kíló af kjöti,
og þar sem markaðurinn er lang-
samlega mestur í Noregi. ræður
verðið þar öllu kjötverðinu og
skatturinn sem Norðmenn leggja á
hið útflutta kjöt íslenskra bænda
er því sem næst ein miljón ki-óna.
Fyrir bændurna íslensku verður
þessu skattur í reyndinni miklu
hærri. Útlenda kjötverðið ræður og
verði á kjötinu innanlands. þessi
hái kjöttollur lækkar því og verðið
á öllu kjöti sem bændur selja hér
heima, jafnmikið og ytra. Engar
skýrslur eru til um það, hve mikið
íslenskir bændur selja innanlands
af sauðakjöti. En í fyrra var það
áætlun hinna fróðustu manna að
meta það 1625000 kíló. Verðlækk-
unin á þessu kjöti fyrir íslenska
bændur er þá meir en hálf mUjón
króna, samanlagða verðlækkunin
meir en hálf önnur miljón króna.
Fyrir það eiga þeir þakkirnar að
gjalda frændunum norsku.
III.
Héðan af er tilgangslaust að
gera sér nokkrar glæsivonir um úr-
slit máls þessa. Við höfum nú ver-
ið dregnir svo á eyrunum íslend-
ingar, að ekki er lengur við unandi.
Héðan af er ekki um annað að ræða
en að láta hart mæta hörðu.
Norðmenn njóta margvíslegra
hagsmuna hér við land.
þeir nota sér í mjög ríkum mæli
auðlegð sjávarins í kring um ís-
land.
þeir hafa mikinn arð af vöru-
flutningum til Islands.
þeir hafa hér eigi lítinn markað
fyrir framleiðsluvörur sínar.
það hlýtur að verða eitt helsta
verkefni næsta alþingis að finna
örugg ráð til að láta Norðmenn
endurgreiða í einhverri mynd þenn
an þunga skatt sem þeir leggja á
íslenska bændur.
það munu hvort sem er vera
einu röksemdirnar sem frændurnir
norsku viðurkenna.
Alþingi íslendinga getur ekki
horft á það aðgerðalaust að bænd-
urnir íslensku séu skattlagðir svo
óheyrilega.
Héðan af er vart um annað að
ræða en tollstríð og hagsmuna milli
Norðmanna og íslendinga.
Á þeim grundvelli einum má
vænta þess að fá áheyrn í Noregi.
——o----------------
Stórtemplar
„tekur svari“ félagsbræðra sinna.
Stórtemplar heitir æðsti maður
Góðtemplarareglunnar á íslandi.
Einar H. Kvaran er nú stórtempl-
ar. Hefir hans verið getið hér í
blaðinu í sambandi við hin afar-
hörðu ummæli Gunnars Egilsson-
ar um ýmsa af merkustu mönnum
Góðtemplarareglunnar, þá er und-
irrituðu hið margnefnda ávarp til
Alþingis. Einar H. Kvaran var enn
meir við málið riðinn eins og kunn-
ugt er og óþarfi er að rekja. Tím-
inn vænti þess, að Einar H. Kvar-
an léti álit sitt í ljós um þessa árás
G. E. Hann hefir nú gert það í all-
langri grein í höfuðmálgagni and-
banninga: Morgunblaðinu.
Fara hér á eftir þau ummæli E.
Ii. K., sem mestu máli skifta:
„það er sannfæring mín, að hr.
Gunnar Egilsson hafi orðið fyrir
ranglátum dómum hjá sumum
bannmönnum, og það sé því mann-
leg og skiljanleg yfirsjón hans, að
hann hefir ekki vegið ummæli sín
jafnnákvæmlega og æskilegt hefði
verið“.
Síðan víkur E. H. Kv. að þeirri
tortrygni sem bannmenn hafi sýnt
G. E. og segir:
„En þó að sú tortrygging væri
skiljanleg, hefir það sannast, svo j
vel sem slíkt getur sannast, að hún
16g út um land, og
Samband ísl. samviélaga.
Alfa-
Laval
skll vindnr
reynast best.
Pantanir annast kaupfé-
var ekki réttmæt. En henni hefir
verið haldið fram samt, svo að það
hefir jafnvel verið vítt á prenti, að
hr. G. E. var falið starf á Spáni,
sem alls ekkert kemur bannmálinu
við. það þarf minna til að ýfa skap
sumra manna. þessi atvik gera það
í mínum augum ófýsilegra að
skifta mér af þessari deilu“.
þannig fer stórtemplar að því að
„taka svari“ félagsbræðra sinna, er
þeir eru nefndir „fúlmenni“ og
„ódrengir“. Síðar í greininni getur
hann þess að vísu, að önnur um-
mæli G. E. séu sögð „í einhverju
gáleysi“ og tekur loks fram, að það
sé þó „fjarri öllum sanni að halda
því fram, að Templurum hafi í
þessu máli með nokkrum hætti far-
ist illa við mig“.
þessi ummæli æðsta manns Góð-
templarareglunnar þarfnast engra
skýringa. En Tímanum virðist það
ekki fjarri lagi að beina því til Ein-
ars H. Kvarans stórtemplars, hvort
honum virðist ekki sanngj arnt, þar
sem G. E. hefir orðið fyrir svo afar
ómaklegum og ranglátum árásum
af bannmanna hálfu, að hann bæri
fram tillögur um að Gunnar Egils-
son verði gerður heiðursfélagi Góð-
tepuarareglunnai- á íslandi —
þrátt fyrir fortíðina — því að ým-
islegt er gott í syndinni eins og
kunnugt er — og þrátt fyrir um-
mælin um „fúlmenni“ og „ódrengi“
sem vitanlega eru sögð „í ein-
hverju gáleysi“. Morgunblaðið
mundi vafalaust flytja þá tillögu
fyrir hann opinberlega.
Ekki meir um það. —
Síðar í greininni vitnar Einar H.
Kvaran í ummæli í Tímanum, sem
hann segist ekki skilja vel. Tím-
inn lætur sér á sama standa um
það héðan af, hvað E. H. Kv. skil-
ur eða skilur ekki um afstöðu Tím-
ans til bannmálsins. Héðanaf ger-
ir Tíminn ráð fyrir að telja sér góð-
templarann Einar H. Kvaran lítt
viðkomandi. En það eitt er eftir
að sjá og heyra í máli þessu: Hvað
segir hið opinbera málgagn templ-
ara um mál þetta? Eftir því skal
beðið með nokkurri óþreyju.
----0----
„Með skærum“. Erlendis er það
altítt, að úrkastsblöðum sé stjórn-
að „með skærum“ sem kallað er.
það er: meginhluti lesmáls þess
sem þau flytja, er kliptur úr öðr-
um blöðum og prentaður orðrétt í
blaðinu. Síðasta eintakið af kosn-
ingablaði Magnúsar Guðmundsson-
ar er gott dæmi þessa. Eigi færri
en ellefu dálkar af tuttugu dálkum
blaðsins eru slík ,,skæraritstjórn“.
Ekki vantar þá efnið og áhugamál-
in blessaða.
----0---
Meira um hina nýju
markaði
fyrir íslenskan fisk.
David Östlund á viðtal við fram-
kvæmdarstjóra skoska félagsins,
sem vinnur að útvegun markaða.
Edinborg 2. nóv. 1923.
„Fisksölufélagið skoska starfar
kröftuglega. Grein sendist póst-
veg. östlund“.
Framangreint símskeyti, sem eg
sendi áður en Gullfoss fór frá
Skotlandi, hefir væntanlega fyrh’
löngu verið bii’t í Reykjavíkurblöð-
unum.
Hér skal nú gerð nokkur grein
fyrir samtali, sem eg hinn 2. nóv.
átti við herra Róbert A. Munro í
Glasgow, en hann er framkvæmd-
arstjóri í því skoska félagi, sem eg
áður hefi skýrt frá. Vona eg, að
fullljóst verði af frásögn minni, að
mál þetta muni eiga sér nokkuð
lengri aldur en til kosninganna í
haust, sem einn miður góðgjarn
andbanningur hefir gefið í skyn.
Herra Robert Munro hefi eg
mætt nokkrum sinnum áður: á
miklum bindindisfundum, í Col-
umbus, Ohio, 1918; í Toronto, Can-
ada 1922; í Kaupmannahöfn í
ágúst 1923. í vor átti eg tal við
hann um fisksölumálið íslenska,
sem hann ásamt félögum sínum
hefir starfað að síðan.
þegar fundum okkar nú aftur
bar saman, átti eg ágætt tækifæri
til þess að leggja fyrir hann ýms-
ar spurningar, sem herra Gunnar
Egilson hefir hreyft í greinum sín-
um í Morgunblaðinu, og mun eg
hér leitast við að skýra frá því, sem
eg hefi orðið vísari í málinu.
Ilið fyrsta, sem herra Munro
sagði, var að vara við, að menn
héldu því fram, að alt væri nú á
svipstundu svo við búið, að alt
gengi hindrunarlaust.
Erfiðleikarnir, sem vér erum að
fást við, eru alls ekki smáir. Og
ef vér eigum að geta kept við
Spánverja um verð, þá þurfum
vér að vinna enn í áframhaldi um
tíma, og reynslan mun þá sýna,
hvað vér getum.
Umboðssala eða lirein kaup
á fiski?
þegar ég spurði um þetta at-
riði, svaraði herra Munro, að fé-
lag hans mundi ekkert hafa móti
beinu kaupi á fiski, að eins að
hægt yrði að koma sér saman um
verð til að byrja með.
þegar fiskfarmar eru sendir frú
íslandi, eru þeir venjulega borg-
aðir í banka í Reykjavík, með því
að hinir erlendu kaupendur hafa
svo búið um, að það sé hægt.
Getið þér líka gert það, eða haldið
þér því föstu, að kaup aðeins fari
fram á breskum höfnum?
— Nei, ekkert mundi vera því
til fyrirstöðu, að vér líka getum
borgað á Islandi, undir eins og
einhver venileg viðskifti yrðu haf-
in. Vér viljum umfram alt, að
fiskútflytjendur skrifi oss við og
við um fiskbirgðir, gæði og verð,
til þess að vér getum unnið sem
best að málinu. Og þótt þau svör
sem vér gefum með tilliti til verðs,
ef til vill stundum ekki verði full-
nægjandi, svo vildum vér þó, að
menn spyrji oss aftur, því að vér
erum stöðugt að vinna að því að
skapa æ betri sölumöguleika.
Um sölu í Norður-Ameríku.
— Hafið þér vonir um sölu í
Bandarík j unum ?
— Eg get ekki sagt neitt ákveð-
ið um það að svo stöddu. En vér
höfum ágæt verslunarsambönd í
mörgum löndum, meðal annars
bæði í Norður- og Suður-Ame-
ríku. Einn af helstu mönnum vor-
um er nú nýfarinn til Bandaríkj-
anna. Ilann er beinlínis að vinna
að því að greiða málinu veg í
Norður-Ameríku.
— Hafið þér hugsað yður að
leita aðstoðar í þessu starfi hjá
Anti-Saloon League í Ameríku?
— Já. Enginn efi er á því, að
félag þetta getur mikið gert til
þess að hraða málinu, og jafn víst
er, að það sé viljugt til þess. Mað-
ur vor, sem nú ferðast í Banda-
ríkjunum, hefir fengið sérstaka
skipun um að leita samstarfs við
Anti-Saloon League.
— Eg þakka yður fyrir áhuga
yðar á þessu máli, herra Munro,
og vona, að þér muni bera gæfu
til þess að ná verulegum árangri
áður en langt um líður.
— það er líka von mín og félaga
minna, sagði herra Munro.
Á Norðursænum 3. nóvember 1923.
David östlund.
----o-----
Ein skikkanleg eftirmæli.
I.
þegai’ hann Stefán fagri féll,
furðulegan heyrði skell;
svona gafst það, að svíkja
Tímann,
og svona endaði bændaglíman.
Einar feldi’ hann og alt hans lið,
enginn má sporna sköpum við.
Lengi var skjöidum leikið tveim,
loksins féll hann á klókskap þeim.
n.
Stephanus fagri féll að jörð,
frumvottur hreinn í „borgara“
hjörð,
Eyfirðinga goðinn góði
á grundu liggur drifinn blóði,
en sálin er flekklaus af öllu illu,
hann afneitaði „tímans“ villu.
Og þó að heimsins gjöld séu
grjótið,
hann gaf sitt líf fyrir Moggadótið.